PLEATSEN YN EASTDONGERADIEL

 

 

Bewenne troch leden fan de Fryske Maatskippij

fan Lânbou

 

Utjûn by gelegenheid fan it 100 jier bestean

fan de ôfdieling

"Eastdongeradiel - Skiermuontseach"

1889 - 1989

 

R. Tolsma

 

Wurkgroep besteande út:

K. de Graaf

J. Heeringa

D. de Jager

E. Smits

D. Zwart

 

Foto's fan de pleatsen: H. Sterk

 

Aldere foto's: Kolleksje D. Zwart

Bewenners

 

 

 

 


 

YNHALD.

 

 

 

1. Wurd foarôf

 

2. Ferantwurding

 

3. Ynlieding

 

4. Pleatsen yn Ealsum

Pleatsen yn Eanjum

Pleatsen yn Easternijtsjerk

Pleatsen yn Eastrum

Pleatsen yn Ie

Pleatsen yn Ingwierrum

Pleatsen yn Jouswier

Pleatsen yn Mitselwier

Pleatsen yn Moarre

Pleatsen yn Nes (D)

Pleatsen yn Nijwewier

Pleats yn Peazens

 

5. Bylagen:

A. Boelguod Luitema sate, 1582

B. Boedelbeskriuwing Lyts Eernsma, 1792

C. Taksaasje fan fee Unia sate, 1852

D. Untjouwing hierprizen Ida van Tiara sate

E. Ferhâlding kij-boulân yn de 18de ieu

F. Hierkontrakt Grut Muontsehûs, 1556

G. Hierkontrakt Ida van Tiara sate, 1805

H. Bestek foar it bouwen fan in skuorre, 1779

I. Famyljerelaasjes by boere-slachten

J. Untstean fan de ôfdieling Eastdongeradiel-

Skiermuontseach fan de Fryske Mij, 1885-1889

 

6. Literatuer en rieplachte argiven

 

 

 

 


 

WURD FOAROF.

 

 

 

Doe't hûndert jier lyn guon boeren de ôfdieling East-

dongeradiel-Skiermuontseach fan de Fryske Maatskippij fan

Lânbou oprjochten, hat de wrâld der gâns oars útsjoen.

Dochs hawwe op de hoarnlegers, wêr't wy hjoeddedei buork-

je, ek doe boerehúshâldings wenne en libbe.

 

 

It wie doe krisis:de tachtiger jierren fan'e foarige ieu.

Ek yn dizze tachtiger jierren is it net maklik om boer te

wêzen en te bliuwen. It tal boeren is gâns lytser wurden.

Op hoefolle pleatsen as der oer hûndert jier noch buorke

wurde sil, wit nimmen.

Dit hat foar it bestjoer de reden west om in pleatseboek

gearstalle te litten: in tiidsbyld fan 1989.

 

 

In "sneupersploech" (Feriening fan Argyfûndersikers, nea-

me se har) hat alle foarwurk dien.

De hear H. Sterk fan Mitselwier hat de foto's makke.

It bestjoer tanket al dizze minsken foar it protte wurk.

Mar de measte tank giet út nei Reinder Tolsma fan Easter-

nijtsjerk. Hy hat alles sammele, oardere en de tekst oan

it papier tabetroud.

 

 

Wy hoopje dat dit boek mei nocht lêzen wurde sil.

 

 

 

It Bestjoer:

 

A. Oosterhof, foarsitter

P. Jensma, skriuwer/ponghâlder

A. Boomsma, twade skriuwer

W.H. Bakker

P. Meindersma

 

 

 


 

FERANTWURDING.

 

 

 

It is al hast trije jier lyn dat foarsitter Oosterhof en

ûnderskreaune by-inoar yn de auto sieten en troch it gea

fan Eastdongeradiel rieden. It praat kaam op pleatsen en

har skiednis en de foarsitter brocht op it aljemint dat

de ôfdieling Eastdongeradiel-Skiermuontseach fan de

Fryske Maatskippij fan Lânbou oer in jier as wat 100 jier

bestien hie.

Hy sei dat it yn Grinslân by sokke gelegenheden wenst wie

en skriuw in pleatseboek en fielde der in protte foar om

dat ek foar dizze ôfdieling te dwaan. Hy frege doe at ûn-

derskreaune ek ien wist dy't soks dwaan woe. Dat wie net

sa maklik fansels, mar yn datselde jier kaam der in fer-

iening fan argyfûndersikers yn Dokkum ta stân.

Underskreaune krige in sit yn it bestjoer en goaide dêr

in baltsje op. Der wie in fiiftal leden fan de klup dat

wol meiwurkje woe en in jier nei it petear yn de auto

prate it bestjoer fan de ôfdieling mei it bestjoer fan de

argyfûndersikers. It soe mar oangean. Alle leden fan de

ôfdieling fan de Fryske Mij waarden oanskreaun om meiwur-

king en gegevens en it wurk sette útein.De pleatsen waar-

den ûnder de leden fan de wurkgroep ferdield en ûnder-

skreaune soe it by-inoar brochte materiaal oanfulle mei

gegevens út eardere tiid en de einredaksje dwaan.

 

Nei twa jier wurk leit it einresultaat foar jo en past it

ús om tank te bringen oan al dyjingen dy't holpen ha by

it tastânkommen fan dit boek.

Yn it foarste plak bringe wy tank oan al dy boeren dy't

har meiwurking joegen as har om gegevens frege waard.

De argivaris fan it Streekarchivariaat yn Dokkum en syn

persoaniel, altiten ree om te helpen en net allinne mei

it oansjouwen fan boeken, mar ek mei it oantugen fan ge-

gevens dy't hja ûnder eagen krigen en dy't foar ús fan

belang wêze koene.

De fotograaf de hear H. Sterk foar syn moaie foto's, de

minsken op it Administratyf Sintrum yn Mitselwier foar de

meiwurking en de minsken yn de doarpen dy't it konsept op

flaters trochsjoen ha.

In bysûnder wurd fan tank jildt foarsitter Oosterhof foar

it byinoar swyljen fan de jongste gegevens en it troch-

sjen fan it hiele manuskript.

De gearstallers hoopje mei harren wurk de bewenners fan

de pleatsen in deugd te dwaan, no't hja lêze kinne fan it

hoe en wat fan harren pleats. Mar hja hoopje ek dat oare

minsken mei nocht dit boek lêze sille as hja troch it gea

fan de Dongeradielen geane en graach wat witte wolle fan

de moaie pleatsen dy't er yn dizze kontreien lizze.

 

 

R.Tolsma

 

 


 

YNLIEDING.

 

 

 

As men de skiednis fan 58 pleatsen beskriuwe moat, sil it

net oars kinne as men moat gauris itselde ferhaal fertel-

le. Ommers, hoewol't hast elke pleats wol wat eigens

trochmakke hat yn de rin fan de tiid, ha de measte pleat-

sen ek dingen mienskiplik. Om no net altiten itselde op-

skriuwe te hoegen, is dizze ynlieding skreaun.

By it lêzen sil opfalle dat de tekst almeast foarôfgien

wurdt troch in jiertal. Dat is dien om it wat oersichtlik

te hâlden en jin yn steat te stellen om gau efkes wat nei

te sjen. Dat it gauris deselde jiertallen binne hat ek

syn reden. It binne de jiertallen fan de boarnen dy't

brûkt binne en wa't net thús is yn dizze matearje wurdt

oanret om it ûndersteande earst troch te nimmen. De boar-

nen dy't it meast brûkt binne, wurde hjir ien foar ien

besprutsen.

 

1511. It register fan oanbring. Dizze list jout de eig-

ners en bewenners fan belestingplichtige huzen en lân

en de skatte hierwearde fan it guod. Ynsteld troch de

Saksen om as grûnslach te tsjinjen foar in grûnbeles-

ting.Foar de measte pleatsen is dit de âldste boarne.

1542. Benefisiaalboeken. Om't er wol gauris betizing wie

oer it lânbesit en oare ynkomsten fan de tsjerke, de

pastoar, de vicaris en de prebende, hat Karel V befel

jûn om listen op te meitsjen fan grutte, neistlizzers

en jierlikse opbringst fan it tsjerkeguod.

1580. Register fan Geastlike Ynkomsten yn Eastergoa. Mei

de Reformaasje yn 1580, wêrby't it ferbean waard om

Roomsk te wêzen, ha de Steaten fan Fryslân alle besit

fan de tsjerken opskriuwe litten om er foar te soarg-

jen dat dat yn hannen kaam fan de minsken fan de nije

religy.

1640. Stimkohier. Yn it skiere ferline hiene de besitters

fan stimdragende pleatsen it rjocht om te stimmen yn

doarps-, tsjerke- en gritenijsaken. Dat kaam om't hja

ek de belesting betellen. Dy kohieren waarden, om be-

tizing en misbrûk tsjin te gean, troch de Steaten yn

1640 en 1698 yn druk útjûn. Dêrnei waarden de stim-

en floreenkohieren om de tsien jier fernijd: fan 1708

oant 1858. It kohier fan 1858 is tige wichtich om't

dêryn ek de kadastrale nûmers byskreaun binne. Sa kin

men de eigners en bewenners fan in pleats weromfine

oant yn 1640 ta, om't it floreennûmer altiten gelyk

bleau, ek al waard de pleats yn stikken ferkocht.

Minsken dy't wat yn de polityk te sizzen ha woene,gie

it by it opkeapjen fan stimdragende pleatsen meast om

de stim, it lân waard gauris ferkocht. As men fan in

doarp de helte plus ien fan de stimdragende pleatsen

yn hannen hie, wie men de baas. Yn Jouswier hie men

oan fjouwer pleatsen genôch, yn Eanjum moast men hast

tritich stimdragende pleatsen ha. Yn de doarpen waard

by mearderheid fan stimdragende pleatsen beslist, yn

de gritenij gie dat mei de mearderheid fan doarpen en

dat betsjutte dat men de mearderheid yn sân doarpen

fan Eastdongeradiel ha moast. No wiene der yn de hie-

le gritenij 321 stimmen, mar as men allinne yn de

lytse doarpen pleatsen yn hannen krije koe, hie men

oan 58 stimdragende pleatsen genôch. As men dat net

allinne rêde koe, woene famyljeleden noch wolris hel-

pe en oars moast er jild op tafel komme om stimmen te

keapjen, jild dat men gau genôch werom fertsjinje koe

as men ienris grytman wie om't dan allerhande baan-

tsjes (dy't goed fertsjinnen) binnen it berik kamen.

1714. Reëelkohier. De kohieren fan de "reëele goedschat-

ting", yn 1711 ynfierd as in oarlochsbelesting, waar-

den elk jier byholden en joegen de eigners, hierders

en de hierwearde fan pleatsen, los lân en huzen oan.

Se waarden better byholden as de floreenkohieren en

litte de echte wearde better sjen. Wie it by de flo-

reenkohieren sa dat er altiten likefolle stimdragende

pleatsen yn in doarp bleaunen, yn de reëelkohieren

komme ek nije huzen en pleatsen foar.

Yn Westdongeradiel is it earste reëelkohier fan 1713.

1760. Speciekohier.Dit kohier jout "de vijf speciën" oan,

fiif ferskillende belestingen:

a. It skoarstienjild ( FL. 3,- de skoarstien) moast be-

telle wurde fan elke skoarstien dy't de huzing ryk

wie. In fjoerharne telde foar de helte.

b. It haadjild. Wa't mear as 600 gûne oan fermogen

hie, moast haadjild betelje, wa't minder as 600 cg

besiet, koe mei healhaadjild ta. It moast betelle

wurde fan elk ynwenjend persoan boppe de 12 jier.

c. Hoarnjild. Fan elke ko fan trije jier en âlder wie

men hoarnjild ferskuldige, jongere kij joegen de

helte, wylst oksen en bollen frij wiene. It opjaan

fan it tal kij kin men moai it ferrin fan it be-

slach fee fan in pleats oan sjen.

d. It middel op de ynsiedde lannen. Alle pûnsmjitten

lân dy't ta de ikker- as túnbou brûkt waarden,

moasten ek opjûn wurde.

e. It hynstejild. Ek foar elk hynder moast belesting

betelle wurde (op foalen nei).

De speciekohieren begjinne yn Eastdongeradiel yn 1760

en einigje yn 1805. Yn Westdongeradiel rinne se fan

1748 oant 1805.

1832. Kadaster. Hoewol't men fan 1820 ôf al dwaande wie

mei it opmjitten fan perselen lân en huzen, begjint

it kadaster offisjeel yn 1832 te rinnen. De kadastra-

le lêgers jouwe de eigners en de grutte fan de perse-

len oan. Ek oare gegevens kin men fine: "slooping",

nij- en herbou, ferkeap, fererving, skieding, skin-

king, bestimming, stifting ensfh. Spitich is dat it

krekte jier net oanjûn wurdt. Der stiet "dienstjaar

1895", mar de prakryk hat útwiisd dat it dan ek wol

yn 1892, 1893 as yn 1894 bard wêze kin!

1869. Befolkingsregisters. Yn Eastdongeradiel wiene der

folkstellings yn 1829 en 1839 en kamen de earste be-

folkingsregisters yn 1849 en 1859. Pas nei 1869 binne

se goed te brûken om't dan oanjûn wurdt wa't de folg-

jende bewenner fan it perseel wurdt. De befolkingsre-

gisters yn Westdongeradiel begjinne al yn 1840, mar

dy binne allinne alfabetysk en jouwe nea de opfolger

yn de bewenning.

 

Noch in pear saken dy't in ferklearring foarôf freegje,

binne:

It jild. De âldste boarnen jouwe it jild dat in pleats

oan hier opbringe moast (as de keappriis)oan yn goud-

gûnen. In goudgûne (floreen-florijn) wie in (rekken)-

gûne fan 28 stuorren, dus FL. 1,40. Letter krige men de

carolusgûne fan 20 stuorren, sa't dy no eins noch yn

gebrûk is. Yn de tekst wurde de ôfkoartings ggûne as

gg en cgûne as cg brûkt.

Kleasters. Yn East- en Westdongeradiel hiene de kleasters

Sion (Nijewier), Weert (Moarre), Klaarkamp (Rinsuma-

geast) en de Abdij fan Dokkum in protte lânbesit. Sa

wiene fan de 19 stimdragende pleatsen fan Nijewier 18

yn hannen fan it kleaster Sion. Yn de argiven fan de

kleasters binne noch wol wat gegevens oer kleaster-

pleatsen fûn. As yn 1580 de Reformaasje yn Fryslân

plakfynt, giet al it kleasterbesit oer yn hannen fan

de Steaten fan Fryslân. Der wurdt in "ontvanger der

Kloostergoederen" beneamd dy't registers oanleit.

Der binne registers bewarre bleaun fan 1593, 1606 en

1618. Nei dy tiid begjinne de Steaten stadichoan dat

kleasterguod te ferkeapjen om oan sinten te kommen

foar it beteljen fan de hege oarlochslesten. Yn 1624,

1639 en 1640 fine ferkeapen plak, wylst yn 1644 de

lêste pleatsen ferkocht wurde.

It niaerrjocht. Yn de Germaanske tiid wie it lân fan in

doarp it eigendom fan de famylje as de buorren dy't

yn dat doarp wennen; it lân koe dan ek net ferkocht

wurde. Doe't dat letter al koe, holden de buorren en

de famylje it rjocht fan earste keap. It te ferkeap-

jen lân moast ôfkundige wurde en as in neistlizzer as

in famyljelid der belang by hie, koe hy de keap oer-

nimme foar deselde priis. Hy lei der dan it "niaer"

op. It sprekwurd "earne it near op lizze", fynt yn

dit âlde Fryske rjocht syn ûntstean.

It joech gauris in protte argewaasje en kreauwerij en

benammen as it om stimdragende pleatsen gie en mear-

der minsken belang hiene, waarden der gauris rjocht-

saken om fierd.

Lân en huzing. Foar 1700 wie it yn it algemien sa dat de

boer hierder wie fan it lân,mar eigner fan de huzing.

As de hiertiid om wie, wie de lâneigner ferplichte om

de huzing tsjin taksaasje oer te nimmen (de nije boer

koe dat ek dwaan fansels). Doe't om 1700 de tiden wat

minder waarden, kaam it foar dat in protte hierders

de hier net mear opbringe koene en fan de pleats ôf

giene. De lâneigners namen de huzing op taksaasje oer

mar om't der safolle huzings oernaam wurde moasten,

wiene guon needsake om lân te ferkeapjen om oan jild

te kommen. Dan kaam it foar dat de opbringst fan de

ferkeap fan de lannen dy't by in pleats hearden, min-

der wie as de taksaasjepriis fan de huzing. Guon lân-

eigners moasten dan har fermogen oansprekke en rekken

oan leger wâl. Dêr kaam by dat hja ek neat hiene oan

in huzing sûnder lân dat hja diene de huzing ek mar

fuort. Sa kamen lân en huzing gauris yn ien hân en de

eigners lieten yn it hierkontrakt opnimme dat de nije

hierder de huzing op taksaasje fan de lâneigner keap-

je moast en dat hy dat jild nei ôfrin fan de hiertiid

wer werom krige "op verbeteringe ofte verslimmeringe"

(wat de huzing mear as minder wurdich wie, waard dan

ferrekkene). Letter feroare dat ek wer en wie de hu-

zing meast by de hierpriis ynbegrepen, soks wie foar

1800 by de measte pleatsen al it gefal.

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

1. BEWENNERS: P. Jensma

A. Jensma-Bakker

ADRES: Mockemawei 26

WENPLAK: Ealsum

PLEATSNAMME: Bloemendal, Clein Mockema, Stienstra

FLOREENNUMER: 6

GRUTTE YN 1640: 68 pm

GRUTTE YN 1988: 160 pm

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: 1982, bedriuwsgebou 1979

EIGNER: Huzing: Bruorren G. en P. Jensma

Measte lân: Erven Wito Stoel

 

 

Yn 1979 waard op in nij stee, efkes bûten Ealsum, in nije

pleats boud. It waard in grutte rinstâl en twa jier let-

ter waard dêr in kreaze wente nêst boud. Op dizze pleats

buorket de famylje Jensma no, mar hja hiene foarhinne in

pleats dy't yn it doarp Ealsum sels stie. Dat wie de twa-

de pleats oan de linkerhân as men fan Mitselwier komt. Dy

pleats stiet wol op in hiel âld stee en hat mear skiednis

te fertellen as it nije bedriuw.

1640. Op hiel âlde kaarten stiet dizze pleats al oanjûn

as in stimdragende pleats en sels de namme stiet der by:

Bloemendal. By de Ealsumers stiet de pleats ek wol bekend

ûnder de namme Clein Mockema. Sa op it earste gesicht ge-

nôch oanknopingspunten ta skiednisskriuwing. Dat falt

lykwols goed ôf as de stimkohieren rieplachte wurde: gjin

Bloemendal as Lyts Mockema te bekennen. Ek it lêste flo-

reenkohier wêr't de kadastrale nûmers yn steane, bringt

gjin oplossing: A 493, it nûmer fan de pleats yn 1832,

komt net yn it kohier foar.

Dan wurdt it muoilik om fierder werom te kommen, mar in

tinkstien yn de pleats sels (by de foardoar) jout wat

hâldfêst: "Jong-Heer Cornelis Michael/ de With/ heeft van

dit Gebouw/ de eerste steen geleid/ Den 7den Junij 1757/

Herbouwd in 1911". Yn it floreenkohier fan 1857 komt

yndied in Captein J. de With foar as eigner fan pleatsen

yn Ealsum. It binne der sels twa: de nûmers 4 en 6. Nûmer

4 is de pleats yn de bocht fan de wei nêst Bloemendal en

dan moat nûmer 6 wol Bloemendal wêze.

It earste Stimkohier, fan 1640, jout oan dit nûmer 6 ek

noch wer in oare namme: Stienstra. Sa hat bliken dien dat

dizze pleats wol trije nammen hân hat: Bloemendal, Clein

Mockema en Stienstra. De namme Bloemendal kin fansels wol

te meitsjen hân ha mei it grut tal blommen dat yn de tu-

nen fan de pleats stie, mar wierskynliker mei wat oars.

Tusken it âlde stee fan de Mockema Stins, efkes fierder

it doarp yn (de greften binne noch te sjen) en Bloemendal

hat ienris in grut bosk stien dat yn 1800 noch yn wêzen

wie. Faaks hat ek ienris it stee fan Bloemendal ta dit

bosk heard, de namme Bloemendal soe hjir noch fan tsjûgje

kinne. Clein Mockema, de twade namme, ferwiist dan nei it

echte Mockema en fierder sille der dan foar 1640 ek noch

Stinstra's op dizze pleats wenne ha. Dat is hiel goed

mooglik want ek yn de buorskip Ealsum-Sybrandahûs is in

Stinstra sate.

Sioerd Siolles widdo is de earst bekende bewenner fan dit

stee. Hja hierde yn 1640 in 68 pm lân fan Ork van Doyem.

Dat is alles wat der foar 1700 bekend is fan Bloemdal.

1714. De famylje Van Burmania is nei 1700 de besitter fan

de pleats en der heart yn dy jierren in 52 pm lân by.

Sipke Sijmens hiert, krekt as syn heit Sijmen Gomers foar

him, de pleats tsjin in hier fan 150 gûne yn it jier fan

de Van Burmania's. De gebouwen wurde yn dy tiid skat op

in wearde fan 1000 ggûne en dat is de lege kant it neist.

Dêrmei is ek ferklearre dat in fjirtich jier letter nij-

bou plakfine moast.

1757. As de famylje Van Burmania yn 1735 de niisneamde

pleats yn de bocht fan de wei keapet, begjint der wat te

feroarjen. Op dy pleats wie doe Douwe Pytters boer en yn

1744 wurdt hy boer op beide pleatsen fan de Van Burmania-

famylje. It hat eigenskip oan te nimmen dat de gebouwen

fan Bloemendal doe net mear brûkt waarden en dat Douwe op

de pleats yn de bocht wenjen bleaun is. Douwe hie doe

aardich wat lân ûnder syn behear: 53 pm en 64 pm.

Yn 1757 geane de beide pleatsen yn oare hannen oer : Cap-

tein Jan de With wurdt de nije eigner. Syn soan Cornelis

Michael leit yn dat selde jier noch de earste stien foar

de nijbou fan Bloemendal (de lege taksaasjepriis en it

troch ien boer brûken fan twa pleatsen wiisde al op it yn

minne steat ferkearjen fan de gebouwen). Douwe Pytters

skynt goed mei syn nije lânhearre opsjitte te kinnen want

hy buorket tenei op de nije pleats. Hy jout elk jier 337

gûne foar de 56 pm lân dy't by de pleats hearre.

Nijsgjirrich is noch hoe't "...De Heer Jan de With,

Capteyn ter Zee, coper van twee zates en los land te Aal-

sum..." de keappriis betelje moat. Hy betellet de 11.614

gûne yn twa terminen, mar net oan Van Burmania sels, doe

grytman fan Ljouwerteradiel, mar oan de ferskate skuld-

easkers fan dizze man! Se steane allegear neamd, mei de

bedragen dy't se ha moatte en om hokker reden har dat

jild takomt.

1780. Soan Pytter Douwes buorket nei syn heit op Bloemen-

dal foar in jierlikse hierpriis fan 383 gûne. It is yn de

tiid fan de feepest en oan it beslach fee fan Pytter is

krekt nei te gean wat er doe op syn bedriuw geande wie.

Hie hy yn 1769 noch 20 kij, in jier letter wie dat tal

sakke ta 13 en in pear jier letter sels ta 7 kij. Yn de-

selde snuorje rint it tal pûnsmjitten boulân dy't hy yn

gebrûk hat omheech fan 14 pm yn 1769 nei 59 pm yn 1773.

It is dúdlik wat hy dien hat: troch de feestjerte twongen

hat hy greide skuord en dêr boulân fan makke. Letter sta-

bilisearret him dat wer wat, mar it tal kij bliuwt leger

en it tal pûnsmjitten boulân heger as foar de feestjerte.

It taheakke grafykje ferdúdlikt dat. It tal hynders rint

ek omheech as der mear boulân komt: fan 6 ta 9 stiks. Ut

dit alles docht bliken dat Pytter de risiko's fan syn be-

driuw wat mear ferspraat hat.

1800. Lieuwe Pytters, de tredde boer op Bloemendal út syn

famylje, moat it mei wat minder lân dwaan. Yn de tachti-

ger jierren fan de 18de ieu is der in skieding kaam tus-

ken it lân en it hoarnleger: it lân waard ferkocht en it

hoarnleger (en dus de stim!) bleau yn hannen fan De With.

By de pleats bliuwt mar 31 pm lân en as Lieuwe krekt foar

1800 it hoarnleger fan Bloemendal oerkeapet, is der noch

mar 10 pm fan de âlde pleats oer. Hy brûkt sels in 44 pm

lân en de hierwearde dêrfan wurdt skat op 425 gûne.

1818. Nei de Frânske tiid komt de famylje Banga yn it be-

sit fan Bloemendal. Earst de bruorren Lieuwe, Sake en Jan

(fan Siemon Banga) en letter harren erfgenamten. As de

registers fan famyljenammen fan 1811 der op neislein wur-

de, docht bliken dat it hjir om deselde famylje giet om't

Lieuwe Pytters, de bewenner fan foar 1800, dan as

famyljenamme "Banga" kiest. De famylje Banga is dus net

allinne eigner, mar ek brûker fan it gehiel.

1879. De lêste Banga dy't as eigner fan dizze pleats te

boek stiet, is Siemon Sakes Banga. Hy ferkeapet de pleats

oan de famylje Bierma. Watze en letter Johannes Idses

Bierma hâlde de pleats oant 1931 ta yn besit. Hja ferbou-

we de pleats yn 1885 earst ris en yn 1911 wurdt oergien

ta it alhiel opnij opbouwen fan de pleats. It lytse tink-

stientsje by de foardoar bewarret it oantinken hjir oan.

Hja bebuorkje de pleats net sels en de befolkingsboeken

jouwe de folgjende bewenners:

1880 Piebe Zadelaar

1895 Jacob Sapes Dijkstra

1896 Cornelis Jensma

1896 Jan Elzinga

1932 Gosse Jensma

1954 Klaas Jensma

1979 Gosse Jensma

De Bierma's dogge de pleats yn 1931 oer oan Wito Stoel.

1931. Wito Stoel hat lykwols noch net de jierren (syn

heit Wytze ferstoar doe't Wito noch mar krekt berne wie)

en syn mem Cornelia Olie wurdt fruchtgebrûkster foar it

libben. Hja trout foar de twadde kear mei dûmny Hoek fan

Hilversum. Nijsgjirrich is dat Stoel yn de begjinjierren

fan de radio fan berop "radiospreker" wie.

1981. Nei't de famylje Stoel fyftich jier Bloemendal yn

eigendom hân hie, kaam Boele Terpstra yn it besit fan de

pleats, dy't doe lykwols al gjin greidpleats mear wie. De

famylje Jensma, sûnt de tritiger jierren al bewenner fan

Bloemendal, hie yn 1979 in nij bedriuw bûten it doarp del

sette litten. Klaas Jensma, en nei him syn soan Gosse,

wiene de lêste boeren op Bloemendal en doe't by it nije

bedriuw bûten it doarp in wente boud waard, kaam de oare

soan, Piet Jensma, hjir te wenjen.

 

 


 

2. BEWENNERS C.J. Overdevest

G.S. Overdevest-Van der Slot

ADRES: Hantumerwei 65

WENPLAK: Ealsum

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1988: 75 pm

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: Foarein 1922, bedriuwsgebou 1972

EIGNER: Huzing: C.J. Overdevest

Lân : P. Brouwer (erfpacht)

 

 

It karakteristike hûs dat by dit boerebedriuw heart, hat

net folle Frysk eigens. It hat mear it oansjen fan in

foarnaam hearehûs. Dy foarein is dan ek net sa botte âld,

it waard yn de tweintiger jierren fan dizze ieu boud. Ek

fierder is der net folle âlds oan dit gebou, útsein it

âlde skuorke dan.

1862. Dat klopt ek wol as de âlde kohieren der op nei-

slein wurde. Oant 1862 ta hat dit stee altiten greide

west. It hearde ûnder de losse lannen fan Ealsum. Pieter

Siemens Hiemstra wie om 1850 hinne de eigner fan dizze

grûn. Yn 1859 ruile hy dit stikje lân mei Antje Reinders

Douma, widdo fan Klaas Klaver. Dizze Antje Bouma lit yn

1862 in lyts spultsje delsette foar harsels en de bern.

It moat in hiel lyts spultsje west ha; yn de stâl wie mar

plak foar 14 kij. Fan dit lytse spultsje is hjoeddedei

allinne noch it skuorke oerbleaun (Der is lykwols in

mooglikheid dat dit skuorke om 1900 hinne boud is, doe't

der in protte oan de gebouwen feroare is).

1888. As widdo Antje Bouma yn 1888 komt te ferstjerren,

nimme har fjouwer bern it bedriuw oer. Uilke Klazes Kla-

ver en syn suster Klaaske buorke dan op it pleatske.Yn it

earstoan stiet Uilke as keapman oanskreaun, mar letter is

dat gernier wurden. It skynt hurd mei him efterút te gean

want yn 1905 giet hy fan it spul ôf en wurdt op in leef-

tyd fan 63 jier kostgonger yn in hûs yn it doarp Ealsum.

Uilke is ek al lang net mear mei-eigner fan de pleats;dat

wiene sûnt 1893 Freerk en Klaaske dy't yn 1895 it bedriuw

wer oan Pieter Sijmens Hiemstra ferkeapje, de man fan

wa't it stik lân wie wêr't dit bedriuw op boud waard.Dêr-

nei ha der oant 1922 ta hierders wenne.

1922. Neidat ek noch Jilles Toornstra en Folkert Kiestra,

keaplu út Dokkum, yn it besit west ha fan dit bedriuw en

Anne Koopmans der brûker fan wie, kaam yn 1922 wer in

eigner/bewenner op dit pleatske. Dat wie Johannes Andries

Brouwer. Hy lit de foarein fan it âlde spultsje ôfbrekke

en bout de foarein sa't dy der no noch stiet.

Yn dy tiid wie der mar in 20 pm lân by dit bedriuw. Troch

de famylje Brouwer waard er doe lân bykocht fan de âlde

Brunia's pleats dy't alearen oan de oare kant fan de Pea-

zens stien hat. Nei 1922 hat dit bedriuw lang yn de

famylje Brouwer west: Johannes die it bedriuw oer oan syn

soannen Andries en Piet Brouwer, wêrfan't Piet buorke.

Hyhat ek de rinstâl by it bedriuw sette litte.

1988. Doe't Piet Brouwer ophold mei buorkjen,kaam de hear

C.J. Overdevest út it Nijmeegse wei om it bedriuw oan de

Hantumerwei 65 wer fuort te setten.

Bewenners:

1862 Antje Reinders Bouma, widdo Klaver

1888 Uitze Klazes Klaver

1905 Jacob van der Meulen

1907 Harmen Wiegersma

1914 Minne Dirks Poortinga

1916 Anne Jans Koopmans

1919 ?

1922 Johannes Andries Brouwer

1968 Piet Brouwer

1988 Cornelis Overdevest

 


 

3. BEWENNERS: M.S. Terpstra

A. Terpstra-Tilkema

ADRES: Dokkumerwei 2

WENPLAK: Ealsum

PLEATSNAMME: Balstienpleats

FLOREENNUMER: 15

GRUTTE YN 1640: 541/2 pm

GRUTTE YN 1988: 43 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Kop-hals-romp 1862

EIGNER: K.H. Harkema te Enschede

 

 

Dizze pleats wurdt wol de Balstienpleats neamd. Wêr't

dizze namme krekt weikomt, is net mear bekend, mar it soe

wolris te meitsjen ha kinne mei de grutte balstiennen

dy't noch altiten by de homeie fan dizze pleats lizze. Yn

it ferline stie de pleats hiel oars bekend.

1511. Om it jier 1500 hinne wenne der in Sybren to Sand-

wegh op dizze pleats, alteast op de pleats dy't hjir doe

stie. Dy "Sandwegh" wêr't dizze pleats oan lei, stiet no

bekend as de Dokkumerwei. Men koe (en kin noch) op twa

manieren fan Dokkum nei Mitselwier komme: oer de Sybran-

dawei(hiel lang de haadwei) en oer de "Sandwegh". Oan de

Sybrandawei stiene (en steane) meardere pleatsen, mar oan

de Sânwei leine doe mar twa pleatsen. Op de grutste fan

dy twa wenne de niisneamde Sybren to Sanweij. Hy hie 63

pm lân yn gebrûk en moat dêr 22 gûne oan hier foar betel-

je, hast 3 pm foar 1 gûne! Sybren is net de eigner fan de

pleats; in Sypt Hanije hat mei 58 pm fierwei it grutste

part yn hannen. Trije lytsere eigners, wêrûnder de tsjer-

ke fan Ealsum, meitsje de 63 pm lân fol, dy't doe by de

pleats hearden.

1579. Neffens in belestingregister fan 1579 moat yn dy

tiid in Olphert to Sanweij op dizze pleats wenne ha, mar

botte wis is dat net. Hy kin ommers ek op de lytse pleats

oan de Sânwei wenne ha.

1640. Nei dizze earste gegevens út de 16de ieu duorret it

in hiel skoft foar't de pleats "to Sandwegh" wer neamd

wurdt.Yn it Stimkohier fan 1640 stiet Schelto van Paffen-

raed (út namme fan syn frou) as eigner oanjûn fan de sate

"Op de Santwegh". Van Paffenraed wie Papist stiet der ek

noch by. Dat wie wichtich yn dy tiid om't Roomsken (hja

waarden papisten neamd) net stimme mochten. Lyk as yn de

taljochting al sein is, wie it besit fan in stimdragende

pleats foar 1800 wichtich om't men dan in stim hie yn de

doarps- en gritenijsaken. De eigners fan stimdragende

pleatsen koene skoalmasters en dûmny's kieze en bepale

wa't wichtige baantsjes krigen yn de gritenij. Hoe mear

pleatsen, dus stimmen, immen hie, hoe mear sa'n ien te

sizzen hie. Om't Roomsken net stimme mochten (hja wiene

nei 1580 fan de ferkearde religy), waard dat wol efkes

oantekene yn de kohieren!

Brûker fan de pleats yn dizze jierren wie in Jan Sytses,

mear is der net bekend.

1714. Nei 1700 komme der wat mear gegevens beskikber. Sa

keapet krekt nei 1700 Ids Jans, hy wenne op Sjoarda yn

Easternijtsjerk, de pleats. Hy ferhiert de pleats oan de

Sânwei foar in 200 gûne yn it jier oan Pytter Gabes. De

lannen binne allinne fan Ids Jans, de huzing is fan

Pytter-boer. De wearde fan de huzing wurdt skat op 2000

ggûne, in aardich kaptaal yn dy tiid. Neitiid rint de

hierpriis omheech ta 300 gûne en bliuwt dêrnei sa'n 50

jier gelyk, ek al komme der oare hierders op de pleats.

Sawat allegearre bliuwe se in jier as sân buorkjen op de

de Sânwei, wylst noch altiten de soannen fan Ids Jans,Jan

en Johannes Ides, it eigendom fan de pleats hâlde.

1774. Tjerk Harmens wurdt yn 1774 de nije eigner en dan

komme der mear feroarings. De hierpriis giet omheech nei

430 gûne en de hierder, Pytter Willems, hat ek mei de

nedige swierrichheden te krijen. Sa wurdt syn beslach fee

behoarlik úttinne troch de feepest dy't yn dizze jierren

wer opspilet. Hie Pytter yn 1770 noch 14 kij, in jier

letter binne dat noch mar 9 mear. Om dochs troch de tiid

te kommen hat Pytter in part fan syn greide skuord en

brûkt dat dan as boulân. De 5 hynders dy't ta dit bedriuw

hearre, sille doe ek mear wurk krigen ha. Nei de tiid fan

de feepest hat er wer 14 kij en brûkt er wer 32 pm bou-

lân; dit sil foar syn bedriuw wol de bêste ferhâlding

west ha. As Pytter Willems komt te ferstjerren en syn

frou de saak bestjoere moat, rint it tal kij wer werom.

Ek as de soan Sipke Pytters de pleats yn 1780 oernimt,

binne der mar 8 kij mear.

1780. Yn Sipke syn tiid is der dan ek wat feroare. Tjerk

Harmens is noch wol de eigner fan it hoarnleger (en dêr-

mei fan de stim dy't op dit hoarnleger lei),mar it measte

lân hat er ferkocht.Der wurde wol in stik as seis eigners

fan stikken lân by dizze pleats neamd. It is dan dúdlik

dat Sipke Pytters ek minder lân ta syn beskikking krige,

om't de measte nije eigners sels harren stikken lân brûke

moasten. Oan it weromrinnen fan syn bedriuw te sjen, hat

hy ek net los lân byhierre kinnen.

1800. De hierpriis fan Johannes Roelofs, opfolger fan

Sipke Pytters, is oprûn ta 400 gûne. Hy hat wer wat mear

lân yn gebrûk, in 69 pm, en kin dêr in 6 kij en 5 hynders

op ûnderhâlde. Nei 1800 nimt de famylje Miedema it hoarn-

leger en it measte lân fan dizze pleats oer fan de widdo

fan Tjerk Harmens.

1862. De earste Miedema, Marten Franzes, komt yn 1826 yn

it besit fan de pleats. Hy is ek de earste eigner dy't de

pleats sels brûkt. Syn soan, Hendricus Martens, lit yn

1862 in nije pleats bouwe. Op de tinkstien yn de efter-

muorre is dit fêstlein: "Den 8 Junij 1862 is aan/ dit

gebouw den eersten steen/ gelegd door mijn zoon/ Marten

oud negen jaar/ H. Miedema".

Neffens de gelearden is doe de hiele pleats opnij opboud

al binne der yn de foarein stikken muorre te finen dy't

alhiel opmitsele binne fan âlde Friezen. Dy soene dan fan

de âlde pleats wêze kinne.

De Miedema's, nei 1879 wer in Marten, ha noch oant 1905

ta eigner/bewenner fan de Balstienpleats west. Dan komt

de pleats troch fererving oan in Taetske Douma dy't troud

wie mei Jacob Harkema fan Grins. Sa komt de pleats yn it

besit fan de Harkema's. Yn 1946 keapet Harmanus Jacob

Harkema, nôthanneler fan Grins, alles oer en hjoeddedei

is syn soan K.H. Harkema fan Enschede de eigner.

1905. As de Miedema's de pleats ferlitte, komt de earste

Terpstra hjir te buorkjen: Jabik Terpstra. Hy hat in jier

as 28 op de Balstienpleats buorke en doe sels in pleats

sette litten neffens Amearikaansk model. Dizze pleats

stiet krekt foar Dokkum en wurdt gauris de "Amearikaanske

pleats" neamd. De broer fan Jabik, Boele, waard doe boer

op de pleats en dy syn neiteam hat dêrnei altiten op de

pleats "oan de Sânwei" taholden.

Bewenners:

1879 Marten Miedema

1905 Jabik Terpstra

1933 Boele Terpstra

1945 Rienk Terpstra

1968 Meile Terpstra

 

 


 

4. BEWENNERS: J. de Boer

G. de Boer-Zijlstra

ADRES: Ezonbuorren 5

WENPLAK: Eanjum

PLEATSNAMME: Guozzepôle

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1988: 60 HA

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: Kop-hals-romp 1767

EIGNER: Bruorren Jan en Auke de Boer

 

 

Hiel lang hat er op it stee fan de Guozzepôle, neamd nei

de oan de oare kant fan de seedyk lizzende Grutte en Lyt-

se Guozzepolder, gjin sprake west fan bebouwing. Noch

gjin mûne en noch gjin pleats, as men soe tinke moatte

oan it legindaryske Esonstêd dat hjir earne oan de oare

kant fan de seedyk lein ha soe (de strjitnamme Ezon-

buorren hâldt hjir it omtinken noch oan fêst).

1767. Dat feroaret lykwols as Marten Aedsges nei Iesumsyl

komt. Marten kaam fan Aldwâld wêr't syn âldelju ek in

pleats hiene. As hy trout mei Lysbeth Douwes fan Beinte-

mahûs ûnder Westergeast, doart hy it aventoer wol oan fan

in nije pleats foar de Guozzepolders oer. Hy lit sels in

pleats sette en om't bekend is dat hy net in ryk man wie,

sil hy de measte sinten wol liend ha moatte. Hy hoecht yn

alle gefallen de earste jierren gjin haadjild te betel-

jen. It measte lân, der hearde wol in 100 pm lân by de

nije pleats, hierde Marten Aedsges fan de Dykskontribúsje

Eastdongeradiel, eigner fan it measte lân yn de Guozze-

polders (ek wol it "Vogelland" neamd). "De Dyxcontributie

de Gansepolder met huis vrij van Reëel tot den jaare

1800", sa wurdt de nije pleats yn de kohieren omskreaun.

It betsjut dat oant 1800 ta gjin belesting oer de hier

betelle hoegde te wurden. Itselde kaam ek foar doe't de

Eanjumer en Ingwierrumer polders fan in swiere seedyk

foarsjoen waarden.

Hy begjint mei 6 kij en ien hynder, mar in pear jier let-

ter hat er him foargoed fêstige mei 6 kij, 6 hynders en

30 pm boulân yn gebrûk. Dan kriget hy te meitsjen mei na-

toerrampen. Hjoeddedei hat in boer dêr it measte net mear

mei te krijen troch allerhande bestridingsmiddels en sa

mar yn it ferline wie in boer omraak ôfhinklik fan de na-

toer. Troch de feepest rint syn beslach fee werom nei 2

kij en 2 rierren mar noch grutter ramp is de trochbraak

fan de seedyk fan de Guozzepolder. De hiele polder strûp-

te der ûnder en it is dien mei it boulân: yn 1771 is noch

mar 13 pm geskikt as boulân. It sil net de lêste kear wê-

ze dat de boer op'e Guozzepôle lêst hat fan it seewetter

yn de polder. Sa streamde yn 1825 en 1836 bygelyks "...de

hooge vloed aanhoudend en met kracht landinwaarts in..."

Yn 1772 liket alles wer yn oarder, al falt de skommeling

yn it tal kij wol tige op. Faaks hat er noch mear lêst

hân fan de feepest. It liket Marten Aedsges net sa te be-

fallen op de Guozzepôle want hy sjocht om him hinne om in

oare pleats. Yn 1771 keapet er De Vor yn Ingwierrum foar

21.000 cgûne, mar Hans van Wyckel en Douwe Clases lizze

dêr it "niaer" op en Marten moat fan de keap ôfsjen. Yn

1774 slagget it him dan dochs om op in pleats yn Kollumer

lân te kommen. Dêr, mar mear noch yn Grinslân wêr't syn

folgjende pleats stie en wêr't syn neiteam, de Teen-

stra's, grut wurden is, hat er bekendheid krigen as in

foaroanman ûnder de boeren. Syn skriuwboekje wêr't hy

alles yn notearre wat syn buorkerij oangie, is bewarre

bleaun en okkerjiers yn boekfoarm útjûn.

1805. De opfolgers fan Marten Aedsges skine har wat mear

op boulân talein te hawwen. Harmen Martens (1774), Bote

Sybes(1780) en mear noch Pytter Arjens Tamsma(1800) krije

hieltiten mear pûnsmjit boulân yn gebrûk. Tamsma hat al

56 pm boulân by de pleats en 12 kij op stâl wylst sân

hynders it lânwurk dwaan moatte. De hierpriis fan de

pleats mei 117 pm lân is oprûn ta 964 gûne.

1858. Martinus Aukes Wierda hat yn de foarige ieu in hiel

skoft de hierboer op de Guozzepôle west. Hy komt al foar

yn 1858 en syn widdo Saakje Oenzes Straatsma hat nei syn

dea yn 1896 noch oant 1901 ta op de pleats wenne. Om 1850

hinne is ek it wettermûntsje, tichteby de pleats, delset.

Dy mûne moast it wetter om de pleats hinne wat yn betwang

hâlde, mar dy taak hat it gemaal op Iesumsyl al lang oer-

naam. Yn de tiid dat Wierda hjir wenne, is der hiel wat

oan de huzing feroare. De skuorre waard fergrutte en de

hiele "kop" fan it gebou waard fan de sydkant ferpleatst

nei de foarkant sa't no noch it gefal is. Ek de tsjerne

krige in oar plak: fan de skuorre nei it eardere plak fan

de foarhuzing. Dat barde yn 1868, in hûndert jier nei't

de pleats op dit plak delset is. Fan dy âlde pleats is

dus eins allinne mar in part fan de skuorre oerbleaun, de

hiele foarhuzing is ferpleatst en feroare.

1901. Fanút Driezum wei kaam op 12 maaie 1901 Jacob de

Boer nei de Guozzepôle. Mei Jacob kaam de famylje De Boer

op dizze pleats, in famylje dy't oant no ta noch altiten

op de Guozzepôle wennet. Jacob de Boer hat noch meimakke

dat der yn 1914 in nij lytshûs set is, boud fan de stien

dy't frijkaam doe't it âlde opsichtershûs fan Iesumsyl ôf

brutsen waard om plak te meitsjen foar in nijenien. Sawol

de Guozzepôle as it opsichtershûs wiene ommers yn hannen

fan de Kontribûzje Seediken Eastdongeradiel.

1981. Nei't de pleats fan de Dykskontribúsje Eastdongera-

diel oergien wie nei Eastergoa's Seediken en dêrnei wer

nei it wetterskip "Fryslân", kaam de famylje De Boer be-

gjin 1981 yn it besit fan de Guozzepôle.

Bewenners:

1858 Martinus Aukes Wierda

1896 Saakje Oenzes Straatsma (widdo Wierda)

1901 Jacob R. de Boer

1931 Minze, Roelof en Frouke de Boer

1955 Frouke de Boer allinne

1964 Jan en Auke de Boer

 

 

 


 

5. BEWENNERS: J. Boersma

R. Boersma-Van der Wal

ADRES: Sylsterwei 6

WENPLAK: Eanjum

PLEATSNAMME: Nittema

FLOREENNUMER: 18

GRUTTE YN 1640: 63 pm

GRUTTE YN 1988: 40 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Kop-hals-romp 1890, efterein 1947

EIGNER: Moeder Wiersma Leen te Eanjum

 

 

De earste pleats bûten Eanjum oan de linkerkant fan de

wei nei Iesumsyl ta is Nittema sate. Dizze kop-hals-romp

pleats leit prachtich ferskûle yn in mantel fan hege

beammen. Nittema is yn it ferline wol gauris ferwiksele

mei Eysinga sate, ek oan de Sylsterwei, mar fan dizze

âlde pleats is allinne noch in wente op in terpke oer-

bleaun, efkes tichter by Eanjum.

1511. It begjin fan Nittema sate koe wolris lizze yn de 7

pm lân dy't in Ede Niethema yn 1511 yn besit hie. Dat lân

waard brûkt troch Rypka to Taert. No leit de buorskip

Teard sawat tsjinoer de foarein fan Nittema op in terp,

dat soks is hiel goed mooglik. Ede Niethema komt fierder

net foar, mar Rypka wurdt yn 1543 nochris neamd: "Rypke

guedt toe Taert" moat in jierlikse rinte oan de tsjerke

jaan en der wurdt praat oer in stik lân dat as neistliz-

zer "de Rypke fen" hat.

1640.It duorret oant 1640 foar't Nittema wer ris neamd

wurdt. Yn it Stimkohier fan dat jier wurdt Juffer Ebel

van Meekma eignerske neamd fan Nitma, dan 63 pm grut. It

hat eigenskip dat Ebel van Meekma deselde is as Ebel van

Meckema dy't ûnder Jouswier foarkomt en út de famylje fan

de Ernsma's stamt (sjoch nr.48). Hierboer is yn alle ge-

fallen Jan Pytters.

1714. De hierboer op Nittema moat yn 1714 foar de 63 pm

lân en nochris 28 pm fan in pleats op Stiem, dy't hy ek

fan de famylje Van Burmania hiert, elk jier in 200 gûne

hier jaan. De buorkerij sels is fan de hierder en wurdt

dan op 1800 cgûne skat, alteast foar dy sinten moatte de

Van Burmania's de buorkerij oernimme as de hierder fan de

pleats ôfgiet. Nei de famylje Van Burmania komme op Nit-

tema dochs wer eigen boeren te wenjen. Dat is wol apart

want meast bleaune sokke pleatsen, as se ienris yn hannen

fan grutgrûnbesitters wiene, hiele skoften yn it besit

fan adelike famyljes. It gie harren dan om de stim dy't

op it hoarnleger lei; it lân by de pleats waard wol gau-

ris ferkocht om oan sinten te kommen. By Nittema bart dit

lykwols noch net: de widdo fan Jan Reytses en in Syds

Oebeles nimme elk foar de helte de pleats oer. Syds buor-

ket op de pleats en de widdo fan Jan Reytses wennet op

Eysinga sate, tichteby.

1748. Syds Oebeles skynt wat yn de lytse loege kaam te

wêzen want hy rekket fan de pleats ôf as eigner/bewenner,

om tsien jier letter wer werom te kommen as hierder. Yn

dy tusken lizzende jierren buorkje Taeke en Bauke Jans op

Nittema, mar hja hâlde it ek net fol en moatte de boel

ferkeapje oan de siktaris fan Eastdongeradiel, de hear

Petrus Bergsma. Dizze kin mei rjocht grutgrûnbesitter

neamd wurde: syn namme (en dy fan syn soan Wilhelmus)

komt by ferskate pleatsen as eigner foar. De soan fan

Bauke Jans , in Jan Baukes, hat noch wol wat lân fan

Nittema yn besit en hy wurdt letter ek de hierder fan de

pleats.

1760. Jan Baukes nimt yn 1760 de pleats wer oer fan Syds

Oebeles dy't nei Teard giet. De hierpriis bedraacht dan

278 gûne foar it yn haadsaak as greidpleats brûkte be-

driuw : 10 kij en 4 hynders en in 25 pm bestimd ta boulân

As Jan Baukes yn 1770 komt te ferstjerren, wurdt der

boelguod holden op Nittema. It wurdt in wat frjemd jier

om't de nije hierder, Lieuwe Folkerts fan Ljussens, mar 7

pm lân ynsiedde hat as boulân. Wêr't hy de 9 hynders dat

jier foar brûkt hat, wurdt net dúdlik. Yn 1771 is alles

wer gewoan en hat Lieuwe wer 31 pm boulân yn gebrûk en ha

de 9 hynders wer genôch wurk.

1805. Reitse Uilkes komt yn 1778 as hierder op Nittema.

Hy hâldt it in moai skoft fol en it skynt goed te gean

want ek al moat hy elk jier foar de 94 pm lân dy't by de

pleats hearre in 1188 gûne oan hier jaan, dochs slagget

syn soan der yn om de pleats yn eigendom te krijen. Dizze

Jacob Reitses krijt syn kâns as de famylje Bergsma har

grûnbesit ferkeapet om't de stimmen nei de Frânske Tiid

dochs neat mear wurdich wiene. Jacob Reitses nimt yn 1811

as famyljenamme "Reitsma" oan, it sil wol dúdlik wêze

wêrom! Dochter Martha Reitsma is de lêste fan de famylje

dy't de pleats yn besit hat en nei har komme de famyljes

Wiersma en Beintema elk foar de helte yn it besit fan

Nittema.

1890. Albert Douwes Beintema en Anne Klazes Wiersma litte

yn 1890 in nije pleats bouwe, in pleats wêr't de Beinte-

ma's op buorkje.

Bewenners:

1880 Douwe Alberts Beintema

1904 Jan Berends Hannema

1909 Douwe Alberts Beintema

1916 Gerrit Stallinga

1941 Bokke Boersma

1970 Jan Boersma

Om't de Wiersma's besibbe wiene oan de Meinsma's en Han-

nema's fan Nes (sjoch nr. 53) wennen op dizze pleats om

1900 hinne ek Hannema's. It besit waard lykwols letter

ûnderbrocht yn it "Moeder Wiersma Leen". Fan dit lien

kinne stúdzjebeurzen en sa betelle wurde foar bern waans

famylje net by steat is om sels de stúdzjekosten te dra-

gen. Nittema is oant hjoeddedei ta yn it besit fan dit

Lien.

1948. De lêste heale ieu hat er in lid fan de Boersma-

famylje op de pleats wenne. Bokke Boersma hat meimeitsje

moatten dat yn 1947 by in grutte brân de pleats foar in

grut part ôfbaarnd is. De oarsaak fan de brân wie hea-

broei en ek al hiene de manlju de hiele dei dwaande west

om it hea te splitten, dochs fleach de boel noch yn'e

brân. Allinne de "kop" bleau stean, wylst de "hals" en de

"romp" alhielendal wer opboud wurde moasten. Sûnt 1970

buorket syn soan Jan Boersma op Nittema.

6. BEWENNERS: L.K. van Dijk

F. van Dijk-Veltman

ADRES: Healbeamswei 12

WENPLAK: Eanjum

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: 21

GRUTTE YN 1640: 46 pm

GRUTTE YN 1988: 34 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Kop-hals-romp 1806

EIGNER: L.K. van Dijk

 

 

Yn de Floreenkohieren stiet dizze pleats altiten fermeld

as lizzende "Op Stiem" en "In het Vogellandt". Hoewol't

der leafst fiif pleatsen op Stiem leine, wie dizze pleats

de iennichste mei de fermelding In het Vogelland. Hjir

sil it bûtendyks lân mei bedoeld wêze efter dizze pleats.

De Guozzepolder bygelyks waard ek wol Vogelland neamd.

Op âlde kaarten en yn guon boeken wurdt dizze pleats noch

wolris betize mei it âlde Jeppema. Dit moat in fersin wê-

ze want Jeppema lei tusken dizze pleats en Eanjum yn (it

heechje dat fan Jepma oerbleau, is noch wol yn it lân te

sjen).

1640. Mooglik hat dizze pleats yn it skiere ferline it

eigendom west fan it kleaster Weert ûnder Moarre. In re-

gister fan it kleasterguod út 1640 seit nammentlik fan de

pleats fan Freerck Clasen, grut 46 pm, dat dy ôfkomstich

wie fan it kleaster Weert. It Stimkohier fan itselde jier

lit sjen dat dizze Freerck Clasen buorke op dizze pleats

op Stiem en yndied 46 pm lân hie. Hjir moat dus deselde

pleats mei bedoeld wêze en dan hat Freerck dizze âlde

kleasterpleats fan de Steaten fan Fryslân oerkocht.

In foargonger fan Freerck wie Dirck Johannes dy't yn 1618

as hierboer op de pleats siet. Yn 1592 wurdt Tijaerdt

Roeleffs neamd. Hy moat foar elk fan de 46 pm dy't hy yn

gebrûk hat, 12 stuorren betelje en de Steaten bepale dat

hy yn 1593 in ferheging tastean moat ta 14 stuorren foar

elke pûnsmjit.

Dit lân fan kleaster Weert soe weromgean kinne op de 130

pm dy't Popke Monick yn 1511 fan it kleaster hiert. Ek in

pear lytse stikjes yn ferskate oare pleatsen binne dan

fan Weert. Folslein wissichheid is net te krijen al soe

de pleats "Monnikhuis" ûnder Iesumsyl (dizze pleats is

wat der oerbleau fan Popke Monick syn pleats) in oanwi-

zing jaan kinne: dy pleats leit net sa fier ôf.

1714. Ek dizze pleats rekket nei 1700 yn hannen fan de

famylje Bergsma. It measte lân wurdt dan oan oare eigners

trochferkocht en sa moat hierboer Johannes Alberts syn

hier oan seis ferskillende lânhearren betelje. Meiinoar

is hy 292 gûne kwyt foar de 50 pm lân dy't by de pleats

hearre.

1760. Pytter Pytters kin mei de helte minder ta: 155 gû-

ne. Hy hat 8 kij op de pleats en 4 hynders. Syn boulân

makket dat jier 33 pm út en dat is jierren lang wakker

gelyk. De measte hierboeren buorkje mar in tsiental jier-

ren op de pleats en meitsje dan wer plak foar in oar. Wat

krekt de reden west hat, is net mear út te finen mar it

soe best ris te meitsjen ha kinne mei in te hege hier-

priis dy't mear wie as de pleats opbringe koe.

1805. Dat feroaret om 1800 hinne. As Claes Jacobs yn 1805

fan de pleats giet, komt Yme Uilkes nei Stiem. Hy lit yn

1806 in nije pleats bouwe en syn soan mei de earste stien

lizze: "1806/ Den 17 april/ heeft Uilke Ymes/ den eersten

steen/ gelegt aan dit gebouw", stiet op de stien yn de

foargevel.

As Yme Uilkes yn 1811 in famyljenamme kieze moat, is syn

kar wol dúdlik: Stiemsma! Sa'n fyftich jier hat de famyl-

je Stiemsma doe noch op dizze pleats buorke foar't de Van

Eysinga's it eigendom oernaam ha.

Doe kaam der ek wer in hierboer op de pleats en ferskyn-

den der wer yndruk meitsjende nammen ûnder de lânhearren,

lykas Baron Mr. Wilco Julius van Welderen Rengers. Dizze

hat yn 1904 de boel nochris fernijd. Nei de soan Johan

Edzart kaam de pleats yn hannen fan in bernsbern: Aletta

Catharina.

Bewenners:

1805 Uilke Ymes Stiemsma

1818 Yme Uilkes Stiemsma

1828 Wikjen Stiemsma

1858 Doede Jacobs van Eizinga

1880 Thomas Gerrits Bouma (gie nei Amearika)

1881 Jacob Holwerda

1886 Emme Reinders Fokkema

1891 Douwe Johannes Leegstra

1892 Pieter Otto's de Vries

1902 Bote Atzes Koudenburg

Fetje Botes Koudenburg kaam nei de dea fan har heit op de

pleats (1912). Fetsje wie troud mei Minne Lieuwes van

Dijk en sa kaam de earste boer mei de namme Van Dijk op

Stiem terjochte, in famylje dy't oant hjoeddedei ta hjir

buorket.

Yn 1954 kaam Lieuwe Klazes van Dijk (in omkesizzer fan

Minne Lieuwes)op de pleats en hy hat dizze âlde pleats op

Stiem yn 1976 oerkocht fan de famylje Van Welderen

Rengers.

 

 

 

 

 


 

7. BEWENNER: R. Ganzinga

ADRES: Alddyk 4

WENPLAK: Eanjum

PLEATSNAMME: Rodmersma

FLOREENNUMER: 32

GRUTTE YN 1640: 44 pm

GRUTTE YN 1988: 36 HA

YN GEBRUK AS: Mingd bedriuw

HUZING: Kop-hals-romp 1877

EIGNER: Old Burger Weeshuis te Ljouwert

 

 

It Old Burger Weeshuis yn Ljouwert hat troch de jierren

hinne twa pleatsen yn besit hân yn Eanjum. De iene,

Luitema sate, is yn 1935 ferkocht wurden, mar de oare,

Rodmersma sate, is noch altiten yn it besit fan it Ljou-

werter Weeshûs. Ek de famylje Ganzinga is al mear as hûn-

dert jier lang bewenner fan dizze pleats oan de âlde

seedyk, in pleats dy't nei it oanlizzen fan de Eanjumer-

en Ljussemer polder te berikken is troch in weingat yn de

seedyk. Foarhinne rûn der in paad troch de lannen nei

Eanjum.

1511. De earste gegevens oangeande Rodmersma komme foar

yn it register fan oanbring. In Sywert Rodmers is dan

boer op in pleats fan 28 pm lân binnen de dyk en 9 pm bû-

ten de dyk. Hy is sels mar eigner fan 4 pm en Wilke Hol-

lingen (Holdinga) en Smelger Houwerden ha de oare 33 pm

yn besit. Sywert syn pleats wurdt skat op in hierwearde

fan 13 1/2 ggûne, dat is sawat 1 ggûne op 3 pm lân.

1542. Yn it Benefisiaalboek komt Rodmersma sate net foar,

mar dochs is der in lytse oanwizing foar it bestean fan

de pleats yn te finen. By de tsjerkelannen stiet namment-

lik: "Item, die Patroon een pondemate feenlandts, leggen-

de by Onghast, te Raudmersweg..." Mei dizze Raudmersweg

sil de Popereed bedoeld wêze dy't ek op âlde kaarten noch

wol te sjen is. Hjoeddedei is dy reed net mear yn wêzen

en giet alle ferkear oer de wei efter de âlde seedyk.

Yn dizze opjefte út 1542 falt ek noch op dat er doe noch

in finne oan dizze wei lei, wylst tsjintwurdich allinne

mar mear boulân te bekennen is. Wêr't it ek neamde

"Onghast" lein hat, is net mear te efterheljen.

1640. In hûndert jier letter wennet Jacob Douwes op de

pleats. Hy is ek wer hierboer op dizze pleats dy't dan 44

pm grut is. Eigner is Jonkhear Julius Unia van Mokkema.

Fan him stiet fermeld dat er "Papist" wie, wat ynhold dat

er net stimme mocht ek al hie er dizze stimdragende

pleats yn syn besit. Yn dy tiid mochten Roomsken

(Papisten) net stimme.

1662. De famylje Unia, yn de persoan fan "Vrou Allegonda

van Unia", troud mei Jonkhear Ulbe van Sixma "kapitein

over een Compagnie soldaten te voet, verblijf houdende te

Embden", ferkeapet yn maart 1662 de pleats, dy't noch al-

titen bewenne waard troch Jacob Douwes en 45 pm grut wie,

oan de Weesfâden fan Ljouwert. Ut de keapakte docht bli-

ken dat út de opbringst fan de pleats jierliks 4 cgûne

"eeuwige renthe" betelle wurde moast oan de stêd Ljou-

wert. Wêr't dizze rinte weikaam, wurdt net dúdlik, mar

oant 1805 ta hat dizze rinte alle jierren wer betelle

wurde moatten (en faaks noch wol langer).

De priis dy't foar de pleats betelle wurde moat, is 4590

ggûne (102 gg de pûnsmjit). De Weesfâden ha de sinten net

en moatte foarearst in skuldbekentenis tekenje.

1760. Nei de hierders Wieger Pytters, Freerck Jeppes, Ids

Uilkes en Claas Rinderts (hast allegear in jier as tsien

hierder) komt der in famylje dy't wat langer op Rodmersma

buorket. Yn 1748 komt nammentlik in Uilke Jans foar en yn

1758 Jacob Uilkes. Dizze Jacob Uilkes hat yn 1760 7 kij

op stâl, brûkt 7 hynders foar it lânwurk en hat noch 86

pm boulân yn gebrûk. Hoewol't hy op Rodmersma wennet,

brûkt hy syn measte lân fan oare eigners as de Wees-

fâden. It skynt mar goed te gean mei Jacob Uilkes want

tsien jier letter hat er leafst 122 pm boulân yn gebrûk

en hat er 18 hynders op de pleats. Dit grutte oantal hyn-

ders liket te grut te wêzen om allinne mar brûkt te wur-

den foar it lânwurk; mooglik hat Jacob Uilkes ek oan de

hynstefokkerij dien.

1805. De Dijkstra's brûke om 1800 hinne Rodmersma. Foar

de 42 pm dy't de pleats dan grut is, moat Folkert Jans

Dijkstra (hat hy yn 1811 dy famyljenamme keazen fanwege

de âlde seedyk?) oan de Weesfâden elk jier 507 gûne oan

hier jaan. Hy hâldt 11 kij op syn bedriuw, hat 73 1/2 pm bou

yn gebrûk en 12 hynders op stâl. It is dúdlik dat ek Fol-

kert Jans wer lân fan meardere eigners hiere moat om syn

bedriuw draaiende te hâlden.

1858. Nei Geert J. Eisinga komt yn 1858 as brûker fan

Rodmersma sate foar: Folkert Jans Postma. Postma wie ek

al hierder fan Luitema sate, de oare pleats fan de Ljou-

werter Weesfâden yn Eanjum (sjoch nr. 10). Hy brûkt dus

de beide pleatsen mar hoe't hy dat krekt hân hat, om't de

pleatsen nochal fier útinoar lizze, is net mear te efter-

heljen. Faaks hie hy wol in setboer (as in soan) op ien

fan de pleatsen.

At it no oan Folkert Jans Postma lei as oan de gebouwen

sels, mar krekt neidat hy fan de pleatsen rekke, waarden

dêr nije gebouwen set: yn 1866 in nij Luitema en yn 1877

in nij Rodmersma.

1877. Op Rodmersma wenne doe al in Ganzinga as hierboer

want op de tekening fan de nijbou dy't bewarre bleaun is,

stiet as bewenner oanjûn: U.S. Ganzinga. It is in teke-

ning fan in moaie kop-hals-romp pleats mei plak foar 22

kij yn it bûthús en 10 kij yn it lytshûs. Der steane ek

noch trije gollen op de tekening.

Bewenners:

1818 Folkert Jans Dijkstra

1828 Geert Jans Eisinga

1877 Uilke Sieverts Ganzinga

1917 Sievert Ganzinga

1943 Willem Ganzinga

1973 Roel Ganzinga

Hjoeddedei wennet Roel Ganzinga noch altiten op de pleats

mei syn mem, in pleats dy't ek noch altiten as mingd be-

driuw brûkt wurdt. In 13 Ha wurdt brûkt as greide en de

rest as boulân.

 

 

 

8. BEWENNERS: K. Hiddema

J. Hiddema-Wiersma

ADRES: Healbeamswei 6

WENPLAK: Eanjum

PLEATSNAMME: Junia, Abbewier

FLOREENNUMER: 9

GRUTTE YN 1640: 60 pm

GRUTTE YN 1988: 69 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Stjelp 1885

EIGNER: K. Hiddema

 

 

Hoewol't Junia sate op in hichte leit, in soarte fan

terpke, en dus op in hiel âld wenstee stean moat, is it

net slagge om fierder yn de skiednis fan dizze pleats

werom te kommen as 1640. Mei in bytsje goede wil soe it

"Jumgana" dat yn 1542 foarkomt noch foar Junia trochgean

kinne, mar dat is net wis. It iennichste dat yn 1511 op

Junia slaan kin is de pleats fan Take Stestra, dy't sawol

60 pm lân hat as 18 floreen belesting betelje moat, wat

ek foar Junia yn 1640 jildt. Dat is dus in mooglikheid,

mar om't ûnder de eigners fan de pleats fan Take Stestra,

it kleaster Weert, de pastoar en de tsjerke fan Eanjum en

Kempa Roper, net ien namme foarkomt dy't op Junia liket,

is ek hjir gjin wissichheid te krijen.

1640. Gabe Wygers Botma is yn it Stimkohier fan 1640 de

eigner fan Junia sate. Gabe Botma wenne yn Moarre op

Botma State en hy hie noch trije pleatsen ûnder Eanjum yn

besit. Dan wie hy ek noch dykgreve fan Eastdongeradiel,

in wichtich baantsje yn in tiid dat de seediken noch net

sa sterk wiene.

Op Junia wenne doe Idske Rommertsma as hierboer. Hier-

boeren hawwe der in protte west op dizze pleats. Pas nei

1934 sil de earste eigner/bewenner op de pleats ferskine.

1714. Minne Wytses hat krekt nei 1700 sa'n tritich jier

boer west op Junia. Hy moast foar de 53 pm dy't de pleats

doe grut wie 268 cgûne oan hier jaan. It hûs wie tak-

searre op 2500 cgûne, in grut bedrach yn dy tiid. Hy hie,

om de pleats wer foar sân jier hiere te meien, in jier

ekstra hier betelje moatten. Dat "geschenck", lyk as dat

neamd waard, kaam in hiele protte foar. Yn dit gefal koe

Minne it bedrach oer de sân jier útstrike.

1760. It falt op hoe trou as de hierders oan dizze pleats

binne. Sawol Minne Wytses, Anne Tomas, Rindert Clases as

Klaas R. van der Ploeg ha in tritichtal jierren as mear

boer west op Junia. It skynt dat hja goede lânhearren

hiene yn de famylje Van Burmania. Leden fan dizze yn-

floedrike famylje ha de hiele 18de ieu yn it besit west

fan Junia en pas om 1835 hinne ha hja de pleats troch-

ferkocht oan Jonkhear Edzard Tjarda van Starkenborgh Sta-

chouwer, boargemaster fan Wehe yn Grinslân. Rindert Cla-

ses moast as hierboer yn 1760 elk jier 382 gûne jaan. Hy

koe dêrfoar in achttal kij op stâl sette, 7 hynders brûke

foar it lânwurk en nochris 70 pm ynsiedzje as boulân. Hy

hat dus nêst Junia noch mear lân hiere moatten.

1789. In ynfintaris, opmakke by it ferstjerren fan Gemme

Onuphrius van Burmania, jout wat ynsjoch yn de wearde fan

Junia krekt foar 1800. De akte seit: " Junia 44 pm nu

110, met hornlegers Autha en Jouwdema ", in skatte wearde

fan 8393 gûne. Ek út dizze akte docht wer bliken dat net

allinne lân fan Junia by de pleats brûkt waard mar dat de

Van Burmania's út oare pleatsen, ek yn harren besit, lân

brocht hiene ûnder Junia.

1805. Klaas Rinderts (syn heit hie hjir foar him buorke)

hat noch wer mear lân by de pleats yn gebrûk. Hy brûkt

116 pm as boulân. Hy hat dan ek wat mear hynders nedich

foar it wurk (9 hynders) en moat mear kij hâlde foar de

nedige dong (10 kij). Yn in tiid sûnder keunstdong wiene

de kij yn dizze kontreien benammen bedoeld foar de dong

dy't hja opsmieten. Allinne wikselbou en it braaklizzen

fan lân wiene oare manieren om it lân fruchtber te hâlden

Klaas Rinderts (hy neamt him letter Van der Ploeg) moat

ek gâns mear hier betelje as syn heit: 1128 gûne yn it

jier. Hy moat ek stean foar it ûnderhâld fan de pleats.

Dat betsjut dat de pleats net mear, sa as om om 1700 hin-

ne, it besit wie fan de hierboer, mar de lâneigner no ek

de pleats sels, yn eigendom hie.

1885. Jonkhear Alidius Warmoldus Lambertus Tjarda van

Starkenborgh Stachouwer lit yn 1885 in nije pleats del

sette. It hiele perseel wêr't de pleats op stie, waard

fergrutte fan 1340 oant 3810 kante meter. Alde ferhalen

wolle ha dat de pleats doe krekt oars om set is: yn stee

fan de foarein nei de wei kaam de foarein no mei it út-

sjoch de lannen oer. De kadasterkaart fan 1832 jout foar

Junia in kop-hals-romp pleats oan. De Stachauwers wiene

belangrike minsken yn de stêd Grins. De bouwer fan de

nije pleats wie notaris en syn soan waard boargemaster

fan de stêd Grins.

1925. Hy ferkocht de pleats oan in oare boargemaster, of

leaver, oan de heit fan in boargemaster: Engbert Lieuwes

Sijtsma. Soan Sijds Sijtsma wie fan 1901 oant 1934 boar-

gemaster fan Eastdongeradiel.

Bewenners:

1858 Pieter Douwes Dijkstra

1859 Douwe Pieters Dijkstra

1895 Popke Minzes Bakker

1907 Minze Popkes Bakker

1920 Kornelis de Boer

1934 Sjoukje de Vries (widdo Terpstra)

1951 Wytze Terpstra

1969 Kornelis Hiddema

Yn dit rychje bewenners sit ek de earste eigner/bewenner

fan Junia. Dat wie Kornelis Hiddema, de earste yn in tiid

rek fan sa'n 350 jier, dy't as boer ek it eigendom fan de

pleats hie. Foar him hie Kornelis Vogel Junia oerkocht

fan de erfgenamten fan Engbert Sijtsma. By de ferkeap fan

de pleats ûnder lieding fan notaris Aleva út Eanjum wurdt

de pleats beskreaun as: "Een bijzonder hechte, sterke en

uitstekend onderhouden, in 1885 nieuw gebouwde Stelphui-

zinge met bijschuur, wagenhuis, stookhok, gierkolk van 90

m3, hovinge, hornleger en erf, "Abbewier" genaamd..." Dit

is de earste kear dat yn'e papieren de twadde namme fan

de pleats foarkomt. Kornelis Vogel en syn soan Halbe ha

in 35 jier lang de pleats yn eigendom hân foar't hja dy

oerdroegen oan de SBL. De bewenner fan hjoeddedei, Korne-

lis Hiddema, hat doe de pleats wer fan de SBL oankocht.

 

 

 

 


 

9. BEWENNERS: J. Hoogland

K.S. Hoogland-Botma

ADRES: Skânserwei 2

WENPLAK: Eanjum

PLEATSNAMME: Nij Wobma, Lyts Wobma

FLOREENNUMER: 54

GRUTTE YN 1640: 70 pm

GRUTTE YN 1988: 33 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Kop-hals-romp 1820, efterein 1921

EIGNER: Verenigde Stichtingen Van Dooren-Blanken-

heym-Van Lede te Rotterdam

 

 

Der binne twa pleatsen mei de namme Wobbema yn it doarps-

gebiet fan Eanjum: Grut Wobbema en Lyts Wobbema (ek wol

Nij Wobbema). Om't dizze beide pleatsen ticht byinoar oan

de âlde seedyk lizze, leit it yn'e reden om te tinken dat

hja ienris ien pleats foarme ha. Dat moat dan al foar

1640 west ha want dan is der al in twadieling. It ferhaal

giet dat der rûzje west hat yn de famylje dy't it feriene

Wobbema yn besit hie en dat der doe in twadde pleats, Nij

Wobbema, byboud is. It kin ek samar in ferhaaltsje wêze;

it is yn alle gefallen net mear nei te gean.

1511. Gabbe Wobbema en syn suster Ael Wobbema komme foar

yn 1511 as al it grûnbesit fan Fryslân optekene wurdt.

Ael wennet yn in hierhûs mar har broer buorket op in hie-

le grutte pleats: 65 pm lân bûten de dyk en 62 pm binnen-

dykslân en noch 8 pm "op ter Bant". Hy is sels eigner fan

24 pm yn dizze pleats, syn suster Ael hat nochris 11 pm,

mar it grutste part is fan Sywck Kamminga en Sippa

Heemstra. Dizze pleats wurdt oanslein foar 36 ggûne, dat

makket sawat 4 pm foar 1 ggûne. Neist dizze pleats ha

broer en sus tegearre noch 33 pm lân yn in pleats fan

Syole ter Herne (Sjolle fan Oostmahorn?). Ut al dizze be-

sittings fan Gabbe en Ael soene dan de beide Wobbema's

fan hjoeddedei ûntstien wêze.

1542. De "Wobma vuijterdycken" (bûtendykslân) wurde neamd

yn 1542 en de eigner fan Wobbema moat elk jier 20 stuor-

ren rinte jaan oan de vicaris (de twadde pryster) en 16

stuorren oan de prebende (in soarte fan lien).

1580. Willem Wobma sit yn 1580 op de pleats mar it is net

dúdlik at hy famylje is fan de Wobbema's fan 1511 as dat

hy de hierder is dy't neamd wurdt nei de pleats. Yn alle

gefallen moatte de 16 stuorkes oan de tsjerke noch wol

betelle wurde.

1610. In hiel âld hierkontrakt dat fan Wobbema bewarre

is, lit foar it earst de twadieling sjen. Yn dat hierkon-

trakt wurdt praat fan Wobbema te Eanjum mei in grutte fan

70 pm lân, wat krekt de grutte fan Nij Wobbema yn 1640

is. Der moat lykwols by sein wurde dat Grut Wobbema yn

1640 ek 70 pm grut is. Dat betsjut dat yn 1610 al sprake

is fan de twadieling oars hie it in pleats wêze moatten

fan 140 pm. Om út te meitsjen hokker Wobbema hjir bedoeld

wurdt, kin sjoen wurde nei de ferhierder Watse van

Ockinga. Yn 1640 is Douwe van Ockinga as besitter oanjûn

en hy sil de soan van Watse west ha. Watse van Ockinga is

troud mei in Saepck van Burmania en dat wiist der op dat

it âlde ferhaal fan de rûzje yn de famylje ek noch wolris

wier wêze kin, om't Grut Wobma yn 1640 yn hannen is fan

Rienk van Burmania!

Hierders fan Wobbema binne Jan Oedts en syn frou Ments

Bockeszdochter. Hja kinne de 70 pm fan de pleats hiere

foar 136 ggûne yn it jier yn twa terminen te beteljen.

Der wurdt net in bepaalde tiid ôfpraat dat hja de pleats

hiere meie, mar dat sil wêze "...van Jaer tot Jaer soo

lange ons beiden contrahenten aen wederseijden gelieven

zall..." Hja meie net greide ta bou skuorre en der wurdt

noch ôfpraat dat as Jan en Ments fan de pleats ôfgean, de

ferhierders 500 ggûne jaan sille foar de gebouwen dy't

dus eigendom binne fan de hierders.

1640. Sa as hjir boppe al neamd, wie Douwe van Ockinga yn

it Stimkohier fan 1640 de eigner fan Nij Wobma wylst Ger-

rit Tjibbes de 70 pm lân doe bebuorke.

1714. De famylje Heerma is yn de earste helte fan de 18de

ieu de eigner fan Nij Wobma. Hja kinne elk jier 160 ggûne

barre fan Folkert Dirx (ek op nr. 11 komt hy foar). De

wearde fan de gebouwen wurdt dan skat op 2500 ggûne. Dat

is hiel wat mear as hûndert jier earder en dat soe wize

kinne yn de rjochting fan nijbou yn dy snuorje. Nei

Folkert Dirx komt syn broer Meint Dirx op de pleats en ek

Minse Dirxs koe wolris fan dy selde famylje wêze.

1758. Minse Dirks hat te krijen mei in nije lânhearre as

yn 1758 de Freulin lidmaat Lou‚ fan Snits it 5/6 part fan

de pleats oerkeapet fan Jonkhear Willem Hendrik van Vos.

Minse hat dan noch sân hierjierren te goede foar 155

cgûne yn't jier. De Freulin moat as keappris 9000 cgûne

deltelle en dat betsjut dat hiel Nij Wobma yn dy jierren

10.800 gûne wurdich west hat.

It beslach fee fan Minse bestiet út 6 kij en 6 hynders en

hy brûkt noch 55 pm as boulân. Op dit bedriuw ha nea fol-

le kij west want ek letter wurde nea mear as seis kij yn

de kohieren optekene.

1805. Sake Botma hiert yn de Frânske Tiid de pleats fan

Johannes Casparus Bergsma en moat 840 gûne op it kleed

lizze. Ek hy hat mar 4 kij en 3 rierren, 5 hynders foar

it lânwurk wylst ek it tal pûnsmjit boulân wer lytser is:

43 1/2. Dat betsjut in efterútgong fergelike mei syn foar-

gongers.

1818. Nei 1800 komt der wer in Wobma op de pleats. Doe't

Kornelis Reitses yn 1811 in famyljenamme kieze moast, sil

hy syn pleatsnamme wol yn gedachten hân ha: Kornelis

Reitses Wobma. Om't hy ek Grut Wobma yn besit hie, wiene

doe de beide Wobbema's wer feriene. De dochter fan Korne-

lis, in Hieke Kornelis, nimt letter Nij Wobma oer. Hja is

troud mei Kornelis Idses van Eisinga en dizze Van Eisinga

famylje hat oant 1961 ta op dizze pleats buorke, al moat

der by sein wurde dat der gauris oantrouden op wennen.

Bewenners:

1859 Ids Kornelis van Eisinga

1887 Sijke Engberts Botma (widdo Van Eisinga)

1893 Pieter Jacobs Botma

1926 Hille Pieters Botma

1963 Johannes Hoogland

Dat Pieter Jacobs Botma om 1900 hinne op de pleats buork-

je koe, kaam om't hy troud wie mei de dochter fan de eig-

ner: Cornelia Idses van Eisinga. Hja hie de pleats fan

har heit urven.

1921. Pieter Botma hat meimakke dat de efterein fan syn

pleats by in grutte brân, feroarsake troch heabroei, al-

hiel ferinnewearre waard. "Van de inhoud van het achter-

ste gedeelte kon niets worden gered", seit de Dockumer

Krante. De foarein, neffens in jiertalanker fan 1820, koe

bewarre bliuwe mar der moast in hiele nije efterein boud

wurde. De saak waard goed oanpakt want neffens it

kadaster waard de pleats twa kear sa grut: fan 132 gûne

yn de belesting oer de beboude oerflakte nei mar leafst

267 gûne!

1961. Nei Pieter Botma wurdt syn dochter Eelkje Botma,

troud mei Albert Rienks, de eignerske fan de pleats. Al

yn 1966 ferkeapje hja de pleats wer troch oan de "Stich-

ting Maria Catharina van Dooren's Vrouwengesticht van

Weldadigheid" yn Rotterdam. Dan is der al in nije boer op

dizze pleats yn de persoan fan Johannes Hoogland, dy't

sûnt 1963 op Nij Wobma buorket.

 

 

 

 

 


 

10. BEWENNERS: A. Witteveen

H. Witteveen-Hiddema

ADRES: Skânserwei 10

WENPLAK: Eanjum

PLEATSNAMME: Luitema

FLOREENNUMER: 40

GRUTTE YN 1640: 100 pm

GRUTTE YN 1988: 37 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Kop-hals-romp 1866

EIGNER: Nationale Nederlanden NV

 

 

Mear as trijehûndert jier lang hat de skiednis fan dizze

pleats ferbûn west mei de skiednis fan it Old Burger

Weeshuis yn Ljouwert. Fan it testamint fan Peter Hesop yn

1609 ôf, oant de ferkeap yn 1935 oan de famylje Hiddema

ta, hat de lânhearre altiten deselde west.

1511. Yn it register fan oanbring komt Luitema sate foar

it earst foar. In Tiepka Lyoetema is dan de brûker fan 19

pm lân bûtendyks- en 19 pm binnendykslân.Ek brûkt hy noch

6 pm "op den bant". Syn hiele pleats is skat op in hier-

wearde fan goed 18 ggûne. Hy is sels mar eigner fan 12 pm

wylst Wilke Hollingen (Holdinga) mear as de helte yn han-

nen hat. Ek de styfbern fan Tyepka ha noch in 9 1/2 pm yn

besit, mar dat bleau yn de famylje.

1542. Tritich jier letter sit Tyepka noch op de pleats en

brûkt hy ek lân fan de tsjerke fan Eanjum: "...drie

jerden up vuijterdycken, in Slyck in Luytmafen..." Dat

lei dus bûtendyks en sil net sa bêst west ha, om't praat

wurdt fan "in Slyck". Hy hoecht ek mar 11 1/2 stoer oan hier

te jaan.

It kin wêze dat in eardere bewenner fan Luitema sate hjir

efkes om de hoeke sjocht. De pastoar jout nammentlik op

dat dizze trije jerden ôfkomstich binne fan Rynthie

Luottema, Heer Hiddo Camminga en Fecko Melcke zoon en

"...becleympt in Lyottema landen..." lizze. De trije

neamde mannen soene dus dit lân oan de tsjerke skonken ha

en dan soe dy Rynthie Lyottema al foar 1511 op de pleats

wenne moatten ha.

1580. Jan Liottema is de folgjende bewenner dy't bekend

is. Hy moat ek 12 stuorren oan de tsjerke en 13 stuorren

oan de prebende jaan. Wichtiger is dat hy yn 1582 komt te

ferstjerren en dat syn widdo Jouck Haye dochter de boel

dan op'e buorden bringt. Yn dat boelguod wurde tsien kij

ferkocht foar prizen tusken de 11 en 20 ggûne. De kleur

fan de measte kij is read en bleek; der is mar ien swarte

ko by! In swarte inter bolle bringt 5 ggûne op en fan de

trije hynders bringt in "bruijn voele merye" it measte

op: 20 daalders (sjoch fierder bylage A).

1609. "Noch legatere ende bespreecke Ick testator het

weeshuijs binnen deeser steede Leeuwarden seeckere mijne

Saete Landts met alle sijne gerechticheden ende toebehoo-

ren geleegen Inden dorpe Aenium In Dongerdeel Luetema Sa-

te genaemt by Epe Jans zn gebruijckt wordende..." Dit

lytse stikje út it testamint fan Peter Hesop, datearre 9

maart 1609, hat fan grutte ynfloed west op Luitema sate.

De Weesfâden koene beskikke oer de opbringst fan dizze

grutte pleats fan 100 pm, mar hja moasten dêr tsjinoer

seis "schamele weeskes" yn it weeshûs opnimme. Wezen út

de famylje fan Peter Hesop hiene dêrby foarrang. De fa-

mylje fan Hesop hat noch besocht om de pleats te behâlden

mar dy rjochtsaak waard yn 1613 troch de Weesfâden wûn:

de fâden krije it besit fan Luitema en de famylje sil yn

it ferfolch de seis wezen oanwize dy't neffens de winsk

fan Peter Hesop ûnderholden wurde moatte.

1662. It âldste hierkontrakt fan Luitema sate dat bewarre

bleaun is, is fan 1662. Folkert Dircks, al yn 1640 hier-

der fan de pleats, is ferstoarn, soan Cornelis Folkerts

ek al, mar de erfgenamten wolle de pleats wol graach oan-

hâlde foar de famylje: Nittert Cornelis doe de nije hier-

der wurde moatte. Dêrom moat der wer in nij hierkontrakt

opmakke wurde en dat betsjutte hiel wat, teminsten wat it

jild oangiet.

Yn't foarste plak sil de sate opnij opmetten wurde en

moat de nije hierder foar elk pûnsmjit 2 ggûne oan hier

jaan. Hy mei twa kear sân jier op de pleats buorkje, mar

dan moat hy wol, nei de earste sân jier, in jier ekstra

hier jaan. Fierder moat hy as "propijn" ek nochris 1200

ggûne op it kleed lizze. Dit "propijn" betsjut safolle as

in geskink om 14 jier op de pleats buorkje te meien. Dy

propijn wie yn dit gefal dus 12 ggûne de pûnsmjit.

As Nittert Cornelis yn maaie 1663 as nije hierder op de

pleats komt, docht bliken dat hy 1000 ggûne as propijn en

182 ggûne as hier betellet. Dat it bedrach no minder is,

komt omdat by it opmjitten bliken die dat de pleats mar

91 pm grut wie en net 100. Dit sil ferklearre wurde kinne

troch it weifallen fan in part fan it bûtendykslân (faaks

by in trochbraak fan de kaaidyk).

1728. De famylje fan Nittert Cornelis bliuwt al mar oan

as hierder fan de pleats fan de Weesfâden en yn it argyf

komme tal fan gegevens foar. Sa wurdt de wearde fan de

gebouwen fan Luitema, eigendom fan de hierder, yn 1684

skat op 2500 ggûne wat foar dy tiid in heech bedrach is.

Noch nijsgjirriger is lykwols it ferslach fan in taksaas-

je út 1728. Claas Rinnerts, troud mei in dochter fan

Dirck Cornelis (wer deselde famylje) lit de pleats tak-

searje; hy moat de gebouwen ommers oerkeapje. Hy komt ta

it folgjende rychje:

 

T binnenhuis met de voorgevel en de achtergevel

mitsgaders de stins 1029 - 14 - 0

De schuir en de puiskoken (koken wêr't ek 1259 - 13 - 0

tsjerne waard)

De hovinge naa de eerste plantingh 76 - 5 - 0

T paalwerk tot de oude dijk voor 1/3 171 - 1 - 12

T paalwerk van de poldersdijk voor 1/5 74 - 6 - 0

T aardwerck van de nieuwe dijk voor 1/5 200 - 0 - 0

 

In pear dingen oan dizze taksaasje falle tige op. Sa

wurdt der praat fan in stins, yn de midsieuwen in stien-

nen gebou, bedoeld om jin better ferdigenje te kinnen

tsjin de oanfallen fan in fijân. Sa'n stins wie eins hast

altiten yn hannen fan eallju. Soe Luitema dan ek sa'n

"State" west ha?

Dan wurdt it stik dyk dat troch de bewenners fan Luitema

Sate ûnderholden wurde moat (hiel lang ha de grûnbesit-

ters sels de seediken opmeitsje moatten: hoe mear grûn

hoe mear roeden seedyk!), ek ta it besit fan de pleats

rekkene. Eins is dat ek wol te begripen want der moast

gauris oan de diken wurke wurde. As alle besittings op-

teld wurde, komt men foar de pleats sels ta 2280 ggûne en

foar de diken ta 1885 ggûne. Dat betsjut dat de wearde

fan de seediken dy't ta dizze pleats hearden, hast like

grut wie as de wearde fan de pleats sels! Wêrom't yn de

taksaasje praat wurdt oer tredde en fyfde parten fan de

dyk, is net rjocht dúdlik mar der kin tocht wurde oan it

tal erfgenamten.

1760. De soan fan Claas Rinnerts, Dirck Clases, is yn it

midden fan de 18de ieu boer op Luitema sate. Hy hat 4 kij

en ien rier op stâl, brûkt 68 pm lân om syn fruchten op

te ferbouwen en hat 6 hynders foar it swiere wurk.

1805. Jelle Luitjens is, nei 160 jier, de earste bewenner

fan Luitema dy't net út famylje komt fan Folkert Dirks.

Jelle hat wat mear fee op it bedriuw: 8 kij en 4 rierren.

Hy hiert net allinne de 95 pm fan it Weeshûs, wêr't hy

jierliks 478 gûne foar jaan moat, mar hy hiert noch mear

lân fan oare eigners. Sa kriget hy nêst de greide dy't hy

nedich hat foar syn 12 kij en 10 hynders, nochris 101 pm

boulân ta syn beskikking. It is dúdlik dat de Frânske

tiid foar de boer op Luitema sate in opgeande tiid wie.

1866. De Weesfâden komme ta it beslút dat er in nije hu-

zing set wurde moast op Luitema. De hierder, al sûnt 1818

Thomas Jans Postma, sil der wol tige wiis mei west ha,

krekt as syn opfolgers.

Bewenners:

1880 Eeltje Harmens Jansma

1882 Pieter Klazes Dijkstra (gie 1884 nei Amearika)

1884 Pieter Berends Klazinga

1889 Haije Ypes Viersen

1926 Douwe Haijes Viersen

1934 Abe Lieuwes Hiddema

1963 Anne Witteveen

Nei 350 jier yn it besit west te hawwen fan Luitema, fer-

keapje de Weesfâden yn 1934 de pleats oan Lieuwe Oeges

Hiddema fan Holwert. (By de provisjonele ferkeap waard de

huzing op FL. 4071 ynset en de hiele pleats fan 33 HA kaam

op'e buorden foar FL. 55.816,-). Abe Lieuwes Hiddema wurdt

de nije bewenner fan Luitema. De famylje Hiddema docht de

pleats yn 1956 al wer oer oan de fersekeringsmaatskippij

Nationale Nederlanden.

De hear A. Witteveen hat syn skoanheit yn 1963 opfolge as

boer fan Luitema sate.

 

 

 

 


 

11. BEWENNERS: G. van der Zee

L. van der Zee-Zondervan

ADRES: Bantswei 3

WENPLAK: Eanjum

PLEATSNAMME: Adson, Oud Fenne Sate

FLOREENNUMER: 55

GRUTTE YN 1640: 106 pm

GRUTTE YN 1988: 40 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: 1988

EIGNER: AEGON Fersekeringsmaatskippij

 

 

In grutte brân op 11 novimber 1987 makke in ein oan ien

fan de steatlikste pleatsen yn dizze kontreien: Adson

sate. Yn stee fan dizze echte Fryske pleats stiet der no

in modern bedriuwsgebou mei in kreaze wente.

It is eins wat frjemd gien mei de namme Adson. Hjoeddedei

stiet de pleats bekend as Adson (ek wol Adsen) , mar eins

is dat in ferskriuwing fan it wurd Adfen. Yn âld skrift

liket de "f" in protte op de "s" en sa sil dat ûntstien

wêze. Adfen is dan wer itselde as Ald Fen en dan wurdt de

betsjutting fan de namme dúdlik: pleats by/mei de âlde

finne. In finne is in stik greide dat net brûkt wurdt om

gers fan te heljen, mar wêr't de kij yn rinne, meast

tichteby de pleats.

1511. Jelmer biden olden fen (ek wol "in den olde fen")

sil de earste bewenner west ha dy't bekend bleaun is. Hy

wie sûnder mis in ryk man want hy buorket net allinne op

in pleats fan 109 pm, mar hy hat ek noch lânbesit yn oare

pleatsen: 9 pm lân yn Fokkema en 48 pm yn Rypkema.

Fan syn eigen pleats leit 60 pm lân binnen en 47 pm bûten

de seedyk. Ek hat er noch 2 pm op de Bant yn gebrûk.

Jelle is eigner fan sawat de helte fan syn pleats, 50 pm.

Sywert Aebingen hat noch wat mear yn besit en de Abt fan

Dokkum, Sippa Jennama en Barnt wever ha ek noch in pear

pûnsmit yn hannen. De pleats bringt jierliks goed 33

ggûne op en dat is dan sawat 3 1/2 pm foar 1 ggûne.

1640. Nei 1511 ferdwynt dizze pleats in hiel skoft yn de

mist, pas yn it Stimkohier fan 1640 komt de Oud Fenne

Saete wer wat nei foaren. Eigner is dan de baas fan Ropta

State yn Mitselwier: Jonkhear Carel van Sternsee. Van

Sternsee wie Papist en mocht dus net de stim fan dizze

sate brûke. De pleats is 106 pm grut en wurdt bebuorke

troch Tjeerd Uilkes.

1714. Reitse Bantman, in tapaslike namme foar immen dy't

sa tichteby de Bant wenne, is nei de ieuwiksel hierboer

op Adson. Hy moat 500 gûne oan hier jaan oan syn lân-

hearren Jonkhear Uijterwyck en Jonkhear Johan de Wolff

(dizze lêste wenne ek op Ropta). De eallju sloegen doe

foar master op en dat is sa bleau oant 1800 ta. De huzing

wie fan Reitse sels en hie in skatte wearde fan leafst

3000 ggûne, de heechste yn hiel Eanjum.

1760. Paulus Popes hoecht safolle net te beteljen; syn

254 gûne is hast de helte fan de 500 fan Reitse Bantman.

De ferklearring fan dit weromrinnen fan de hierpriis koe

wolris lizze yn it oanlizzen fan Eanjumer- en Ljussemer

polder. De besitters fan grûn yn dy polder ha doe de

Steaten fan Fryslân frege om ferleging fan belesting.

Paulus buorket mei 8 kij en 8 hynders en brûkt 80 pm fan

syn lân foar bou. De widdo fan Paulus hat it muoilik yn

de tiid fan de feestjerte (1770). Hja hâldt noch mar 3

kij oer en ek it folgjende jier binne der mar 4 kij mear.

As gefolch fan de feestjerte nimt it tal pûnsmjit boulân

ta: 88 pm yn 1771. It tal hynders op de pleats giet om-

heech nei 12 stiks.

1805. As nei de feepest de saak wer wat normaal wurdt,

sjocht men dat de situaasje op Adson wer sawat gelyk wur-

den is as foar dy tiid. Cornelis Reitses, dy't foar 1550

gûne yn it jier op de pleats buorket, hat wer 7 kij en 8

hynders en brûkt 75 pm as boulân. Dizze ferhâlding tus-

ken fee en boulân sil foar Adson it bêste west ha.

Nei 1800 wurdt it de tiid fan de Botma's op Adson sate.

Earst is Grietje Harmens Botma eignerske en is Ype Eng-

berts Botma de bewenner, mar sa om 1840 hinne is alles

fan Ype Botma. De neiteam fan dizze Ype Botma sil mear as

hûndert jier Adson sate yn besit hâlde. Pas yn 1947 wurdt

de pleats oerdien oan de "Groot Noord-Hollansche van

1845". De AGO en no de AEGON wurde de opfolgers as eig-

ners.

Bewenners:

1849 Ype Engberts Botma

1891 Jan Ypes Botma

1909 Jan Jans Botma

1918 Sieds Binnema (troud mei Jantje Botma)

1936 Folkert van der Zee

1969 Gerlof van der Zee

Neffens in tinkstien dy't yn de muorre fan de ôfbaarnde

pleats siet, is der yn 1878 in nije pleats boud. Spitich

genôch is dy stien by de brân ek ferlern gien. It kadas-

ter jout oan dat de nije pleats doe folle grutter wurden

is as de pleats dy't der stie: de belesting oer de bebou-

de oerflakte waard hast fjouwer kear sa grut!

1960. Nei de Botma's hat, sûnt de tritiger jierren, de

famylje Van der Zee op dizze pleats buorke. De earste Van

der Zee, Folkert Gerlofs, hat in protte dien oan de fee-

fokkerij. Hy hie in twatal bisten meinaam fan syn heite'

beslach en is dêr mei oan it fokken set. Dat hat, nei

meardere tsjinslaggen, resultearre yn de kampioensbolle

Jelsumer Gerard Wouter 3, dy't yn 1960 útroppen waard ta

kampioen fan hiel Fryslân.

Hie heit, nêst de ierdappels, in protte niget oan de

feefokkerij, soan Gerlof van der Zee hat him in protte

dwaande holden mei it oansetten fan nije ierdappelrassen.

Nei't de kij yn 1976 fuortdien wiene, koe hy him al hie-

lendal ynsette foar it kweken en selektearjen fan nije

ierdappelrassen. De grutte brân hat hjir gjin goed oan

dien, al kin sein wurde dat de helte fan it plantguod al

by in broer yn Grinslân wie,dat alhiel ferlern is it wurk

net.

 

 


 

HIERPRIZEN EN SEEDIKEN YN EANJUM.

 

Yn Eanjum docht him in frjemd ferskynsel foar mei de

hierprizen yn de 18de ieu. Is it yn alle oare doarpen sa

dat de hierprizen stadichoan omheech rinne, yn Eanjum

giet it krekt de oare kant út!

Omtrint 1754 rinne de hierprizen neffens it Reëelkohier

hiel bot werom: fan 450 nei 322 gûne, fan 450 ta 254 gûne

ensfh. Yn 1756 is it sa slim dat fan de hierpriis fan

Adson, yn 1750 wie dy 450 gûne, noch mar 45 gûne oer-

bleaun is! Pas nei 1770 rinne de hierprizen wer omheech

krekt as yn de oare doarpen ek it gefal is.

De ferklearring moat socht wurde yn in fersyk fan Eanju-

mer lâneigners oan Deputearre Steaten fan Fryslân om de

Floreenbelesting oer in perioade fan 20 jier net betelje

te hoegen. Dat soe dan allinne jilde moatte foar it lân

yn de Eanjumer polder: "...houdende omstandige aanwij-

zinge van de overgrote kosten die ten behoudenis der pol-

derdijken moeten werden gedaan en de onmogelijkheid van

deselve in den haren te vinden..." Hja fersykje om in be-

drach as stipe yn iens, as it net hoege te beteljen fan

de floreenbelesting foar 20 jier "gelijk voormaal". Hja

ha soks dus al earder oanfrege. It fersyk wurdt tastien.

Mooglik ha de eigners de boeren ek wat ûntsjoen mei de

hierprizen. It kin ek wêze dat de boeren oan de diken

wurke ha en dêrom minder hier hoegden te jaan. Ommers,

sûnder de help fan de boeren soe de polder der wer ûnder-

strûpe en dan hiene de eigners ek gjin lân mear!

 

Oersjoch:

1750 1752 1754 1768

 

Junia hier: 450 322 291

Nittema 370 278 278

Stiem 260 171 89

Nij Wobma 148 137 176

Adson 450 254 45

 

 

 

 

 


 

12. BEWENNERS: J.F. Botma

A. Botma-Norder

ADRES: Langgrousterwei 61

WENPLAK: Easternijtsjerk

PLEATSNAMME: Van Tiara State, Heemstra

FLOREENNUMER: 29

GRUTTE YN 1640: 80 pm

GRUTTE YN 1988: 136 pm

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Stjelp 1913

EIGNER: Diakonije Ned. Herf. Gem. te Frjentsjer

(Huzing en it measte lân)

 

 

De namme fan dizze pleats, Van Tiara State, is mei rjocht

en reden in jier as wat lyn op de homeie fan dizze pleats

slein. Ommers, it testamint fan Ibella Ida van Tiara hat

fan grutte ynfloed west op de skiednis fan dizze pleats.

Yn 1689 makke hja in testamint wêrby't hja "...de wesen

tot Franequer gealimenteert wordende in het Stads

Weeshuys..." al har besittings tamakke. Nêst in 4000 gûne

oan sinten en wat huzen yn Frjentsjer waard ek "een saete

lands tot Nieukerk in Oostdongeradeel" oan de wezen yn

Frjentsjer skonken. De Weesfâden mochten sels witte

hoe't hja mei de sinten omgiene mar fan de pleats sei hja

"...als willende deselve altoos voor de weeskinderen in

het voorschreven huis onderholden wordende, sal worden

bewaert..." De pleats mocht (en mei) dus net ferkocht

wurde.

1511. Neffens it register fan oanbring is Beynthie Heest-

ma yn 1511 de eigner fan dizze pleats. Mooglik is dat

"Heestma" ek in ferskriuwing fan "Heemstra" want neitiid

binne de Heemstra's eigners fan dizze pleats. Alef Het-

tesz wurdt opjûn as brûker fan de 68 pm dy't by de pleats

hearre, foar in hier fan 16 ggûne yn it jier.

1640. Mear as hûndert jier ferdwynt de pleats no yn it

tsjuster foar't it Stimkohier (1640) wer foar wat ljocht

soarget. Ittie van Heemstra wurdt as eigner neamd en dêr

sil Ydt van Heemstra mei bedoeld wurde. Ydt is troud mei

in Johannes van Tiara en tegearre ha se ien dochter:

Ibella Ida van Tiara. As har mem yn 1650 begroeven wurdt

yn de tsjerke fan Kimswert is Ibella de iennichste erfge-

namt.

Hierboer op Heemstra sate wie Wilke Sippes en de grutte

fan de pleats is yntusken oprûn ta 80 pm.

1694. As yn jannewaris 1694 Ibella Ida van Tiara komt te

ferstjerren, ferskynt Heemstra sate yn de boeken fan de

diakonije fan Frjentsjer. Om't hast alles bewarre bleaun

is, komme der dêrnei in protte gegevens beskikber oar de

skiednis fan de pleats. Sa stiet beskreaun dat de hier-

der, Pytter Martens, yn't jier 223 gûne oan hier betelje

moat en om't it yn dy tiid wenst wie dat de hierder de

huzing sels yn besit hie, moat de wearde fan de huzing

skat wurde. De wearde wurdt dan fêststeld op 1500 ggûne.

1749. As yn Fryslân nije belestingkohieren opmakke wurde

yn 1749 stiet der by Marten Pyters, hierboer op Heemstra

en soan fan Pytter Martens, "een tamelijk welgesteld

boer". Dat soe der op wize kinne dat it wol buorkje woe

op de pleats fan de Frjentsjerter Weesfâden.

1760. De speciekohieren litte sjen hoe't der op dizze

pleats buorke wurdt. Sawat de helte fan it lân wurdt foar

bou brûkt en op de oare helte weidzje 7 kij en 6 hynders.

Dit bliuwt lange jierren frijwol gelyk mar tsjin 1800 oan

begjint it tal kij op te rinnen nei 10 stiks en komme der

8 hynders op it bedriuw. Dy hynders ha genôch wurk om't

it tal pûnsmjit boulân dan sa'n 60 wurden is. Claas Jans

hat dan ek it lân fan de pleats nêst Heemstra yn gebrûk,

foar in part is dat ek syn eigendom.

1808. Dat it net allinne foar de boeren in opgeande tiid

is, mar ek foar de lâneigners dy't hegere hieren freegje

kinne, wurdt dúdlik út it earste hierkontrakt dat fan

Heemstra sate bewarre bleaun is (1808). Klaas Jans Heem-

stra, hy sil syn namme ôflaat ha fan Heemstra sate, moat

foar de 84 pm dy't by de pleats hearre, dan 1029 gûne

betelje. Dat wie hiel wat mear as de 300 gûne dy't sawat

de hiele 18de ieu betelle wurde moast.

Yn it kontrakt steane noch in pear nijsgjirrige dingen.

Sa jildt it nije kontrakt foar 10 jier en moat Klaas yn

de hjerst fan it lêste jier 14 pm braak lizze litte en de

oare lannen "in stoppel en herfstvalligen laten liggen".

Fierder mei hy net fan bou wer greide meitsje as oarsom

sûnder tastimming fan de Weesfâden, moat hy alle dong

dy't syn pleats opsmyt oer it lân bringe en mei hy dêr

neat fan ferkeapje. In algemiene bepaling seit noch: "Dat

de huurder verpligt is de landen naar zijn beste vermogen

te cultiveren, dezelve te beslatten, begreppelen, beaard-

rijden gelijk een eerlijk Meijer schuldig is te doen"

(sjoch bylage G).

1826. Syn opfolger as hierder, Klaas Sijmons Kloostra,

liket it net sa goed te dwaan as boer. Yn it earstoan

giet it noch wol en bringt hy de hier wol op, mar sawat

om 1822 hinne komt de hier ûnregelmjittich yn Frjentsjer,

op it lêst stiet it sels alhiel stil. Yn 1826 bringe de

boargen fan Kloostra de hier nei de Weesfâden: Kloostra

sels hat it faaks oerjûn en de boargen kinne der mar foar

opdraaie. Hy hat ek net sa goed foar de huzing soarge

want Pieter Arjens Kingma krijt 500 gûne koarting

"vanwege mindere waarde der huizinge en schuure".

1855. Dat de gebouwen der min foarstiene, blykt wol as

der yn 1855 in nije pleats boud wurde moat. It kostet de

Weesfâden in protte sinten: "31 Jan 1855 - Aan J. Helder

als aannemer van het bouwen van de plaats te Nijkerk de

somma van FL. 3400,-" en hja liene sinten "...tot afdoening

eener schuld veroorzaakt door het Bouwen eener Nieuwe

Stelphuizing op de plaats te Nijkerk, door K. Venema be-

woond..."

Meiinoar hat dizze nijbou de Weesfâden FL. 6402,46 1/2 koste.

1913. In sechtich jier letter wie der al wer nijbou

nedich en doe is de pleats set dy't der no noch stiet. In

tinkstien oan de foargevel seit: "Hilda Ida/ Van Tjara

State/ in 1913 vernieuwd onder/ bewind van de voogden/

van het Diaconie Weeshuis/ der Ned. Herv. Gem. te

Franeker/ B.J. Roze. J. Petraeus/ R.L. Wynia. N.

Nammensma " Op it dakkapeltsje stiet it jier 1913 ek noch

oanjûn.

Yn 1961 is der nochris foar in FL. 32.000,- ferboud.De wen-

keamer waard doe nei it westen ferpleatst, der waard in

ierdappelberging yn'e golle makke en de feestâlen waarden

ynkoarte. Doe is it bedriuw ek alhiel oergien op bou. De

bygebouwen op it hiem binne allegear fan nei 1961.

1920. De Weesfâden klage der oer dat troch de nijbou fan

"Ida van Tiara State" in protte skulden makke binne. Se

treffe it dat der wer opgeande tiden komme en dat se nei

Wallinga, dy't FL. 3050,- yn it jier joech, nei 1923 mar

leafst FL. 5150,- barre kinne fan de nije hierder Rienks.

Se reitsje de skulden wer kwyt en kinne ferbetterings

oanbringe. Yn de tritiger jierren is it lykwols wer mis.

Troch de minne tiden kin Rienks de hier net mear opbringe

en krijt hy 20% koarting. De hier rint sels werom ta in

FL. 2000,- (sjoch bylage D).

Troch de argiven fan de Weesfâden fan Frjentsjer is it

mooglik om in folslein oersjoch te jaan fan de hierders

fan Heemstra sate:

1640 Wilke Sippes

1694 Pyter Martens

1741 Marten Pytters

1760 Pytter Hendriks widdo

1761 Wytse Pytters

1763 Claas Jans (Heemstra)

1818 Klaas Simons Kloostra

1827 Pieter Arjens Kingma

1837 Fetse Jacobs Elzinga

1854 Klaas Venema

1861 Anne Lieuwes Westra

1912 Willem Franzes Kienstra

1922 Pieter Rienk Rienks

1959 Hidde Norder

1982 Jaap Botma

Dat net alle hierders like goed mei de pleats omgiene,

docht bliken út in brief dy't de Weesfâden oan in boer

stjoere. Hja ha op besite west en binne oer bepaalde per-

selen bêst tefreden, mar "...Dit kunnen wij nog niet

zeggen van de percelen aardappels achter in de plaats;

evenmin van de bieten die om het koolzaad gezaaid zijn.

Het kweekgras "groede" zal U deze zomer daar nog veel

last kunnen bezorgen..."

 

 

 

 

 

 


 

13. BEWENNER: A. Meirink-Veenland

ADRES: Langgrousterwei 57

WENPLAK: Easternijtsjerk

PLEATSNAMME: Foalsum

FLOREENNUMER: 9

GRUTTE YN 1640: 84 pm

GRUTTE YN 1988: 90 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Kop-hals-romp 1868

EIGNER: Huzing: A. Meirink-Veenland

Lân: Yn erfpacht fan it B.B.L.

 

 

Op de nije loads, dy't in pear jier lyn nêst dizze pleats

boud is, hat de eigner "Foalsum Sate" sette litten. Dizze

namme hat de pleats fan âlds net hân. Der hat hjir wol in

pleats mei de namme Foalsum stien, mar dat wie yn de lan-

nen efter dizze pleats. It stee fan dizze pleats hat yn

it ferline meast "Op de Grouw" hiten. It wurd "grou" is

ôflaat fan "groeie" en betsjut yn dit gefal dat hjir yn

it fiere ferline lân oanslibbe (oangroeid) is. Dat moat

bard wêze nei't de earste diken hjir oanlein binne. Dy

earste dyk moat efter de pleats lein ha; it âlde reedsje

nei Ljussens soe hjir in oerbliuwsel fan wêze. Yn 1738

stiet yn de kohieren dat de pleats "de lange grouwen" as

neistlizzer hat en sa hyt de wei dêr't de pleats oan-

leit noch altiten: Langgrousterwei.

1511. It kleaster Betlehem is de earst bekende eigner fan

dizze pleats. Dit wie in frouljuskleaster, stifte troch

Mariëngaarde fan Hallum. It kleaster hat lein wêr't no it

bekende Bartlehiem leit. Yn de namme fan dit plak is it

eardere "Betlehem" noch wol werom te finen.

De pleats wie doe 101 pm grut en "Jelle by den Wech ende

Melle op de fen" wiene de hierders. Hja joegen net botte

hier: in kwartsje de pûnsmjit. Foar de measte boeren yn

Nijtsjerk wie dat hast twa kear safolle!.

1592. Dat der echt twa hierders wiene, wurdt dúdlik as yn

1592 bliken docht dat de pleats yn twaën gien is: Dirck

Jans hiert no de 71 pm fan "Op de Grouw" foar in gûne de

pûnsmjit en Bartholomeus Wopkes hiert 34 pm foar deselde

priis. As neigien wurdt wêr't de lannen fan it kleaster

Betlehem krekt lein ha, is dit yn twaën brekken fan de

pleats wol te ferklearjen. Oan de Langgrousterwei lizze

71 pm en oan de oare kant fan it doarp lizze de 34 pm oan

de Mûnewei. Sa besjoen liket it der sels op dat der alti-

ten al twa pleatsen fan it kleaster Betlehem west ha.

1639. Nei Jan Aetzes (1606) en Ruyrdt Joukes (1618) komt

Schelte Taeckes op dizze pleats. It skynt him as hierboer

fan kleasterlân goed te gean want as de Steaten fan

Fryslân yn 1639 de pleats Op de Grouw ferkeapje, wurdt hy

fan hierder, eigner fan dizze pleats. Hy moat der wol

4361 ggûne foar deltelle mar hy wurdt sels baas en dat

kinne yn Nijtsjerk him net folle neisizze: mar ien op de

seis boeren is ek eigner fan de pleats. Der moat bysein

wurde dat it sels buorkjen fan de eigner wol in kenmerk

is fan dizze pleats.

Nei Schelte Taeckes komt syn soan Johannes Scheltes op de

pleats en dy docht krekt nei 1700 de pleats oer oan Ids

Jans. Dizze Ids Jans wie in hiele grutte boer want hy hie

ek Sjoarda yn besit. Dizze beide pleatsen oan de

Langgrousterwei wiene doe meiinoar hast 200 pm grut

(sjoch foar him ek nr. 3).

1714. Nei 1700 komme der wat mear gegevens beskikber oer

de wearde fan dizze pleats. Der hearde doe in 100 pm lân

by en de hierwearde waard skat op 500 gûne jiers. Dit

moast wol skat wurde om't Ids Jans de pleats sels yn ge-

brûk hie.

1775. Nei de soannen fan Ids Jans, Jan en Johannes Idses,

komt der in oare famylje Op de Grouw te wenjen. Roelof

Arjens wurdt de nije eigner en de wearde fan de pleats is

omheech gien nei 620 gûne jiers. Roelof keapet der noch

wat lân by en om 1800 hinne heart der al in 115 pm lân by

de pleats mei in jierlikse hierwearde fan 1243 gûne.

Yn de 18de ieu is de pleats in mingd bedriuw sa as wenst

yn dy tiid. Sawat de helte wurdt brûkt as boulân en op de

oare helte rinne de 10 kij en 7 hynders dy't it beslach

fee útmeitsje.

1811. As yn de tiid fan Napoleon elk in famyljenamme oan-

nimme moat, neamt Harmen Roelofs, dan boer op de Grouwe,

him "De Lange". Dat kin fansels west ha om't er sa lang

wie, mar wierskynliker is dat er tocht hat oan "De Lange

Grouwe"!

Nei de dea fan Harmen Roelofs de Lange, hy hie allinne

mar dochters, stode de pleats útinoar en waard Grietje

Pieters Booitsma troch fererving de nije eignerske fan de

huzing en it measte lân . Doe't har earste man, Meindert

Gerrits van Eizinga stoar, waard der in ynfintaris fan de

pleats makke. De wearde fan de huzing, it hiem en it hôf

waard fêststeld op 7000 gûne wylst it replik guod hast

3000 gûne wurdich wie. De "levende have" bestie út: "vijf

paarden FL. 445, elf zwartbonte melke en varekoeijen FL. 648,

vijf zwartbonte jongbeesten FL. 106, twee zwartbonte

kalveren FL. 10, vier varkens FL. 42 en vier lammeren FL. 10 ".

1866. De pleats moat yn dizze tiid tige min west ha en de

nije eigner Pieter Meinderts van Eizenga, soan út it ear-

ste houlik fan Grietje Booitsma, lit in hiele nije pleats

sette. Syn dochterke mei op har twadde jierdei de earste

stien lizze: " Anno 1866/ den 28 maart is door/ Jantje

Pieters/ van Eizinga/ op haar tweede verjaardag/ den

eersten steen aan/ dit gebouw gelegd". De pleats kaam op

itselde plak te stean, waard krekt as syn foargonger wer

in kop-hals-romp pleats, allinne folle grutter.

Bewenners:

1828 Harmen Roelofs de Lang

1839 Meindert Gerrits van Eizinga

1842 Grietje Pieters Booitsma (widdo Van Eizinga)

1843 Anne Abrahams Blom (twadde houlik fan Grietje)

1866 Pieter Meinderts van Eizinga

1885 Livius Sevenster

1892 Imius Livius Sevenster

1900 Sybe Imius Sevenster

1910 Ulbe Wijngaarden

1910 Livius Sevenster

1927 Willem Livius Sevenster

1941 Cornelis Jans Slim

1947 Jan Livius Slim

1966 Wessel Dijkstra

1968 Auke Meirink

1987 Anneke Meirink-Veenland

Foardat de famylje Sevenster op dizze pleats komt, hat

der noch in jier in arbeider op de pleats wenne. Dat wie

Pieter Kornelis Dijkstra dy't mei de grutfaam Jacoba

Geerts Vellema yn 1884 in jier lang op de pleats húsman-

net. Ek yn 1890 en 1891 steane hja tegearre as haad-

bewenners oanjûn. Fierder hat der altiten in lid fan de

famylje Sevenster as fan de oan har besibbe famylje Slim

op dizze pleats wenne.

1966. Bartel Meirink, bewenner fan Holdinga State ûnder

Ie, wurdt yn 1966 eigner fan dizze pleats. De earste twa

jier wurdt de pleats dan noch bewenne troch in arbeider,

mar dan komt soan Auke Meirink nei de Langgrousterwei.

Der komt dan wat langer wat mear lân by dizze pleats en

men kin wol sizze dat "Foalsum Sate" op't heden de grut-

ste pleats fan Easternijtsjerk is. De 70 HA lân wurde al-

hiel brûkt as boulân.

 

 

 


 

14. BEWENNER: D. Terpstra-Visser

ADRES: Berchhuzen 7

WENPLAK: Easternijtsjerk

PLEATSNAMME: Berghuistra, Paesenswal

FLOREENNUMER: 26

GRUTTE YN 1640: 36 pm

GRUTTE YN 1988: 40 HA

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: Foarein 1962, bedriuwsgebou 1981

EIGNER: Huzing: D. Terpstra-Visser

Lân: AEGON (yn erfpacht)

 

 

De skiednis fan dizze pleats is de lêste jierren behear-

ske troch grutte brannen. Yn 1962 wie it sa slim dat de

hiele pleats ôfbaarnde en alle 26 kij yn it fjoer omka-

men. Troch dy brân kaam der in ein oan in monumintale

kop-hals-romp pleats. By de brân yn 1981 koe de foarein

bewarre bliuwe (der wie yn 1962 wer in kop-hals-romp

boud) mar der moast in hiel nij bedriuwsgebou set wurde.

Om't de kij dit kear yn it lân rûnen, koene dy oan it

fjoer ûntkomme.Beide kearen hie de brânwar in protte lêst

fan nijsgjirrige minsken dy't op de brân ôfkamen en de

trochgong op it smelle dearinnende dykje behinderen.

1511. As earst bekende bewenner fan dizze pleats kin Dowe

to Berc Huijsen beskôge wurde. Yn it register fan it lân-

besit fan dy tiid stiet hy notearre mei 22 pm lân. Eigner

fan dat lân wie it kleaster Sion yn Nijewier. Yn de argi-

ven fan dat kleaster komt dizze pleats noch in pear kear

foar en ek de registers fan de kleasterlannen nei 1580

leverje wat gegevens op.

1560. Sa siet neffens it âldste rekkenboek fan Sion yn it

jier 1560 in Sijmon Roelefs as hierder op de pleats. Foar

de 22 pm lân fan it kleaster moast hy 14 ggûne betelje en

noch "twe foer torffs". Hy moast dus in part fan syn hier

yn natura opbringe: twa weinen fol turf. Hy sil dy turf

wol út de Dokkumer Wâlden helje moatten ha.

1580. As de Steaten fan Fryslân yn 1580, as hja it eigen-

dom fan it kleasterguod oernimme, listen meitsje fan de

hierders fan Sion, docht bliken dat Sijmon Roelofs noch

altiten op dizze pleats buorket. Syn buorman Frans Wopkes

"to berchhuisen" komt ek op de list foar. Frans brûkt 14

pm lân fan it kleaster en dat is nijsgjirrich om't yn de

folgjende opjefte, fan 1592, de nije hierder Taecke Sip-

kes 36 pm lân yn gebrûk hat fan it kleasterguod. Dat moat

hast wol de 22 pm fan Sijmon en de 14 pm fan Frans west

ha. Yn letter tiid hat der altiten 36 pm by dizze pleats

west, al ha de measte hierboeren der noch mear lân by yn

hier krigen.

1618. Goffe Johannes komt yn 1618 foar mei in hierpriis

fan ien ggûne foar elke pûnsmjit dy't er brûkt. Syn nei-

team hat oant 1760 ta dizze pleats brûkt.Earst as hierder

en nei 1640 as de Steaten fan Fryslân, om oan sinten te

kommen foar de striid tsjin Spanje, de kleasterlannen

ferkeapje, as eigner fan dizze pleats. Nei 1700 giet de

famylje nei Dokkum te wenjen en ferhiere se de pleats. Yn

dy tiid moat Pieter Tjeerds as hier foar de 41 pm dy't by

de pleats hearre, 237 gûne betelje. Dat is hast seis kear

safolle as in ieu earder!

1749. Foar de hierboeren op de Pasenswal sil it faaks net

in fetpot west ha. Hja bliuwe meast net langer as tsien

jier op de pleats en fan Jan Pytters wurdt yn 1749 sein:

"een gering boer".

1760. Dat feroaret as de pleats kocht wurdt troch Anthony

D'Arnaud, de grytman fan Eastdongeradiel. Hy keapet de

pleats fan de bern fan Gerlof Johannes Stinstra foar in

priis fan 10.000 cgûne. Douwe Minses wie doe de hierder

mar al yn 1761 komt Tjerk Opts op Pasenswal telâne. Hy is

hjir boer bleaun oant yn 1797 as hy in rinteniershûs bou-

we lit op Trijehuzen ûnder Nijtsjerk.

Tjerk liket it mar goed te dwaan op Pasenswal. Hy begjint

mei 5 kij en 3 hynders en in besiedde oerflakte fan in 28

pm, mar yn de rin fan de jierren wit hy dat út te wreid-

zjen ta in stik as 9 kij. Dan komt lykwols de grutte

klap: yn 1770 hat hy noch mar ien ko mear! Om't dat jier

bekend stiet as it jier dat de feepest yn Fryslân leafst

97.756 kij de dea koste hat, sil ek it beslach fee fan

Tjerk Opts doe wol oantaast wêze.

 

Tjerk moat wer opnij begjinne mar it liket der op dat hy

him wat mear taleit op it ynsiedzjen fan boulân: yn 1795

hat hy op de 55 pm dy't dan by de pleats hearre 5 kij en

5 hynders rinnen en brûkt hy noch 34 pm as boulân. De

hier is yntusken oprûn ta in 400 gûne.

1810. Dy hier moat al dy tiid opbrocht wurde oan minsken

dy't dizze pleats kocht ha om de stim dy't oan de pleats

ferbûn is: Anthony D'Arnaud (1760), Johannes Casparus

Bergsma (1791) en Age Looxma (1810). As nei de Frânske

tiid de stimmen neat mear wurdich binne, ferkeapje de

measte lâneigners dy't pleatsen kochten fanwege de stim

dy't der oan ferbûn wiene, harren pleatsen,mar de famylje

Looxma hâldt dizze pleats yn besit:

1810 Age Looxma

1838 Theodorus Maria Looxma

1878 Catharina Theresia Looxma (troud mei Van Welderen

Rengers)

1912 Lânbou-ûndernimming "Stania" te Ljouwert

1925 Anna van Harinxcma thoe Slooten (troud mei Daniël

van Welderen Rengers)

1937 Hector Baardt van Sminia

1952 Wilco Julius van Baardt van Sminia

1952 Groot Noordhollandsche van 1845 (letter de AEGON)

As de skiednis fan dizze pleats oersjoen wurdt, wurdt wol

dúdlik dat op Pasenswal altiten hierboeren buorke ha. Wie

it de eigners foar 1800 om de politike macht fan de stim

te dwaan, nei dy tiid waard it mear in jildbelizzing. Oer

it algemien kin steld wurde dat de measte boeren op dizze

pleats der net folle muoite mei hân ha sille, om't hja

hast allegear lang op de pleats bliuwe.

Bewenners:

1849 Kornelis Ypes Botma

1869 Wopke Ypes Botma

1879 Johannes Johannes Hoogland

1880 Jentje Johannes Hoogland

1886 Jacob Eelkes Holwerda

1905 Livius Imius Sevenster

1920 Imius Sevenster

1934 Fokke Ates Noordenbos

1942 Jacobus Martinus Noordenbos

1980 Boele Terpstra

1982 Djoke Terpstra-Visser

De famylje Sevenster komt ek foar op nr 13 wêr't nei har

de oan har besibbe famylje Slim de pleats oernimt, wylst

op dizze pleats Fokke Noordenbos komt dy't troud wie mei

in dochter fan Sevenster.

Oer de skiednis fan de huzing is oars neat bekend as dat

er yn 1880 en 1920 grutte ferbouwings plakfûn ha. Oer de

brannen is al ien en oar meidield.

Dizze pleats wurdt yn 1640 al "Pasumwal" neamd, in namme

dy't maklik te ferklearjen is om't de pleats sawat tsjin

de rivier de Peazens oanboud is en de lannen oan beide

kanten fan dit wetter lizze. De oare kant fan dit wetter

is te berikken oer it "Nammenset", in namme dy't komt fan

Nammen Willems, hierder fan de oare pleats op Berchhuzen.

De twade namme "Berghuistra" stiet op de kaart fan Eekhof

út 1855 en is ek hiel tapaslik om't fan de earste boeren

dy't hjir buorken, al sein waard dat hja "to Berchuysen"

wennen.

 

 


 

15. BEWENNER: A. de Boer

ADRES: Mellemawei 4

WENPLAK: Eastrum

PLEATSNAMME: Tadema

FLOREENNUMER: 12

GRUTTE YN 1640: 15 pm

GRUTTE YN 1988: 39 HA

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: Kop-hals-romp 1962, efterein 1975

EIGNER: Meindert Douma Leen

 

 

By in grutte brân op 19 oktober 1975 waard it bedriuws-

gebou fan Tadema sate alhiel fan de flammen ferneatige.

De foarein koe bewarre bliuwe, mar de hurde wyn sloech de

flammen ek oer op de pleats dy't tichteby stiet, Douma

sate. Fan dizze pleats gie de foarein yn flammen op. Sa

hie it fjoer taslein op in hiel âld stee.

1511. Al yn it register fan oanbring wurdt in bedriuw fan

Hessel Tadema neamd. Hessel sil de namme-jouwer fan dizze

pleats wol west ha. Hy wie hierboer op in grutte pleats

fan de Heemstra's, Take en Menke, fan 119 1/2 pm grut. Goed

45 goudgûnen moast hy oan hier betelje; dat betsjut in 3

ggûne de pm. Hessel hie 25 pm lân fan syn pleats yn eigen

besit, wylst de pastoar fan Eastrum jierliks noch njog-

gen stuorkes rinte barre koe.

1542. Dizze selde rinte komt ek foar yn it Benefisiaal-

boek fan 1542 by de ynkomsten fan de pastoar fan Eastrum:

"In den eersten, een arents gulden rente, ofte een ponde-

maet, vuyt Syvert Heemstra ende Johannes Heemstra zaeten

toe Oestrum over die tille..." Dit sil deselde pleats wol

west ha want de Heemstra's wurde wer neamd. Nijsgjirrich

is ek dat hjir foar it earst de namme Tilbuorren om de

hoeke komt,"it buorrentsje by de tille". It joech de pas-

toar lykwols neat dat dizze rinte op papier stie want de

rinte waard "hem nogtans geweyghert' en de pastoar hie it

al "vyff ofte ses jaeren nyet van en (...) gehadt".

Net sa lang nei dizze tiid ha de Heemstra's de pleats

stikje foar stikje ferkocht. Sa is der in oantekening yn

de rintmasterrekkens dat yn 1561 Jan Cornelis en syn frou

Bauck Bonga in fjirde part fan Tadema kocht ha fan Johan-

nes Heemstra foar 800 ggûne. It tal pûnsmjitten wurdt net

neamd, mar dit koe wolris it begjin west ha fan it útin-

oar fallen fan Tadema.

1640. Hûndert jier letter is der in protte feroare. Gerck

Sypts is no de eigner en brûker fan Tadema, mar der is

net folle lân mear by: mar 15 pm. Gerck is lykwols ek de

eigner/bewenner fan sate nûmer 11 mei in grutte fan 50 pm

en hie sa genôch lân om fan te libjen. Fan de widdo fan

Gerck Sypts, in Ebeltje Reijfs, leit der in grêfstien yn

de tsjerke; hja stoar yn 1676.

It liket der op dat de grutte pleats fan de Heemstra's

nei 1511 yn twaën splitst is . Omdat Tadema en Douma eins

beide op itselde hoarnleger lizze, tusken deselde grêft,

leit it yn'e reden te tinken dat dizze beide pleatsen

ienris de grutte pleats fan de Heemstra's út 1511 foarme

ha. De namme Tadema is altiten bestean bleaun, mar Douma

hat syn namme pas yn de lêste ieu krige; ek dat is in re-

den temear om soks oan te nimmen (sjoch ek nr. 16).

1714. Egle Minnes is no boer op Tadema mar hy is de eig-

ner net. De widdo fan dr. Stania is eignerske en hja kin

elk jier 274 gûne barre fan Egle foar de 78 pm dy't dan

by de pleats hearre. Har man, dokter Wiegerus Stania, sil

de pleats kocht ha fan Gerck Sypts (as syn widdo) want hy

wie neffens in âld tsjerkeboek fan 1679 oant 1692 tsjerk-

fâd fan Eastrum en bewenner fan Tadema.

In pear jier nei 1714 sil Anne Cornelis de pleats keapje,

wêr't hy dan sels op buorkjen giet. Oant 1742 ta bliuwt

hy eigner en dan bemuoit it grutkapitaal him wer mei

Tadema sate.

1742. Grytman Van Burmania en siktaris Bergsma krije yn

dat jier tegearre it eigendom fan de pleats, wylst de fa-

mylje Bergsma nei 1760 allinne it eigendom kriget. Dizze

famylje sil oant 1838 ta yn it besit fan Tadema bliuwe.

1760. Jan Pytters, de doarpsrjochter fan Eastrum, is de

earste boer op Tadema sate wêrfan 't wat bekend is oer de

bedriuwsfiering. Hy hiert de 78 pm foar in 300 gûne yn it

jier fan Bergsma en kin 14 kij en 4 hynders op stâl hâlde

Hy hat ek noch 26 pm lân yn gebrûk as boulân.

Syn opfolger, Yde Ydes fan Stiens, hat net in maklike

tiid hân op Tadema. It giet yn it begjin foar wûnder mei

him: yn 1770 hie hy in 19 kij op stâl. Doe kaam de fee-

pest him oer't mad. Yn 1771 wie syn beslach fee weromrûn

nei 4 kij! Yn 1773 giet hy fan de pleats en ferhuzet nei

Sybrandahûs. Jan Abrahams dy't dan komt, liket him mear

op boulân ta te lizzen. De 16 pm boulân fan Yde wurde by

him yn 1776 al 86 pm en hy hat ek wer 11 kij op stâl. En

dochs rint it ek mei him ferkeard ôf. Hy moat syn arbei-

ders dien jaan en leit in ferklearring ôf oan de ûntfan-

ger fan de gemeente dat syn fermogen ûnder de 600 gûne

sakke is en hy dêrom tenei allinne mar mear heal-haadjild

betelje kin. Yn 1784 is it hielendal mei him dien: de hu-

zing wurdt ôfbrutsen.

Claes Sybrens fan Eanjum hat de pleats wer opbouwe litten

en sil tsien jier op Tadema buorkje.

1794. Dat froulju yn dy tiid net lang widdo bliuwe koene,

lit de widdo fan Bote Pytters sjen. As har man kom te

ferstjerren, buorket hja earst troch mei de arbeider, mar

twa jier letter troud hja mei him (Pytter Foekes). Hja

brûke de 78 pm fan Tadema en noch 12 pm los lân foar in

hierpriis fan 904 gûne; 11 kij, 4 hynders en 21 pm bou is

harren bedriuw grut.

1838. De earste kadastrale kaart fan 1832 jout foar Tade-

ma in kop-hals-romp pleats oan. Dat moat dan de pleats

wêze sa't dy yn 1784 wer opboud is. Dy pleats hat lykwols

net sa lang stien want de nije eigner, Minne Douwes Mel-

lema, lit yn 1838 in nij gebou delsette mei in dwers

foarhûs. Neffens de skoalmaster fan Eastrum (1858) moat

by it ôfbrekken noch wat fûn wêze fan de Tadema Stins. It

soe in stins west ha mei greften en in poarte "...waarvan

de overblijfselen als ringmuren en steenen pijp in 1838

zijn uitgegraven..." Hy jout ek op dat de bewenners fan

de pleats elk jier noch 8 ggûne rinte oan de tsjerke jaan

moatte. At dat deselde rinte wie as út 1511 dan hat dat

wol lang in lang libben hân!

Minne Douwes Mellema brûkt de pleats sels en mei him komt

Tadema sate yn hannen fan de Mellema-famylje, yn dy jier-

ren ôfgryslik ryk. Alle trije de pleatsen op Tilbuorren

wiene fan dizze famylje (sjoch ek nr. 18).

Ype Minnes Mellema is de lêste fan dit slachte en hy lit

de trije pleatsen nei oan syn omkesizzers Meindert, Douwe

en Minne Douma. Ek dizze trije minsken litte gjin bern

nei en as de lêste, Meindert, yn 1957 komt te ferstjerren

wurde Tadema en Douma ûnderbrocht yn it "Meindert Douma

Leen". Dit lien is bedoeld om bern út net sokke rike âl-

ders dochs studearje litte te kinnen.

Bewenners:

1873 Jan Engberts van der Heide

1904 Reinder Spriensma

1914 Gerrit Jensma

1949 Auke A. de Boer (troud mei Ieke Jensma)

1984 Andries de Boer

Yn de jierren 1962-1963 waard de hiele pleats fernijd en

in wite tinkstien by de foardoar fertelt: "Foar stúdzje-

stipe by it Douma lien/ Waerd "Tadema" fiks ûnder hannen

naem/ forgreate en fornijd op it âlde st‚/ Kaem der rom

plak foar minske en f‚/ 1962-1963".

Spitigernôch hat dit gebou it net lang útholden want de

brân wêr't de beskriuwing mei begûn, hat de efterein fer-

woastge. Ek by de nijbou fan de efterein heart in tink-

stien: "Nei brân mei skea en skeel/ Bleau Fryske bou

be-hâlden/ Hjir geane gear yn geef geheel/ It nije en it

âlde/ 19-10-1975 en 15-5-1977".

En it mei sein wurde, sa't Tadema sate der hjoeddedei

hinneleit, in bytsje op in hichte, mei greften en beammen

hat it yndied it oansjen fan in âlde Fryske pleats.

 

 


 

16. BEWENNERS: T. Boersma

R. Boersma-Lont

ADRES: Mellemawei 6

WENPLAK: Eastrum

PLEATSNAMME: Douma

FLOREENNUMER: 3

GRUTTE YN 1640: 50 pm

GRUTTE YN 1988: 135 pm

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: Kop-hals-romp 1865

EIGNER: Meindert Douma Leen

 

 

Ek dizze twadde pleats op Tilbuorren is it eigendom fan

it Meindert Douma Lien. Fanâlds hie de pleats gjin namme,

mar om't der jierren oanien Douma's op dizze pleats buor-

ke ha, sil de pleats wol de namme Douma State krigen ha.

1511. Mooglik hat yn it begjin fan de 16de ieu in sekere

Bauke op dit stee wenne. Hy hie trije lânhearren: Sywck

to Dresum (22 pm), Tyed Donije (11 pm) en Wiger Sijtsma

(11 pm). Bauke moast foar dizze 44 pm elk jier 14 ggûne

oan hier jaan.

1640. Mear wissichheid jout it Stimkohier fan 1640. Der

is dan 50 pm lân by de pleats, dy't oanslein wurdt foar

15 florenen. Eigner is de grytman Douwe van Aylva, dy't

noch twa pleatsen yn Eastrum yn eigendom hie. De hierder

is Harke Minnes.

1714. Nei 1700 hat de siktaris fan Eastdongeradiel, Van

Bosman, dizze pleats yn besit en nei syn dea syn widdo.

Hierder is yn 1714 Jan Jacobs dy't elk jier 132 gûne jaan

moat foar de 50 pm lân dy't hy bebuorket.

1758. Yn dit jier sil der wol in grut opskuor yn Eastrum

west ha: Frou Anna Dodonea van Burmania, frou fan de nije

grytman Anthony D'Arnaud, keapet yn ien kear seis stimmen

op yn Eastrum. Dêrmei wurdt hja (foar har man fansels) yn

ien kear de baas yn dit doarp: hja hat de measte stimmen

yn hannen. Dizze seis pleatsen plus noch twa ûnder Ie,

ien yn Eanjum en ien yn Ljussens kostje har it kapitale

bedrach fan in 90.000 cgûne! Fansels is der strideraasje

en wolle guon der it near op lizze, mar yn 1759 stiet de

grytman wol as eigner oanjûn; hy moat dus de rjochtsaken

dy't hjir oer spilen, wûn ha.

Nanne Bodes is de brûker fan de pleats en jout elk jier

in 160 gûne oan hier. Hy skynt in lyts boerke west te

hawwen want yn de belesting wurdt hy oanslein foar heal

haadjild en dat betsjut dat hy minder dan 600 gûne oan

fermogen hân hat. De 6 kij en 2 hynders dy't hy op stâl

hat, tsjutte dêr ek al op. Hy brûkt ek noch 21 pm boulân.

Nei Nanne Bodes komt Douwe Sybrens op dizze pleats. Douwe

sil in machtich man wurde yn Eastrum want de Mellema's

stamme fan him ôf. Yn dizze selde tiid buorket syn heit

op Mellema State en hy sil syn heit dêr yn 1798 opfolgje.

Douwe hiert by dizze pleats noch 28 pm los lân en moat de

famylje D'Arnaud dêrfoar 453 gûne betelje. It bedriuw sil

troch him ek fierder útwreide wurde want hy hat al 11 kij

en 7 hynders en brûkt 32 pm as bou. It skynt in tûke boer

west te hawwen.

1798. De famylje Bergsma is om 1800 hinne yn it besit fan

dizze pleats en dat sil duorje oant hja yn 1838 de pleats

fan de hân dogge. Floris Jurjens is brûker fan de 78 pm

dy't de pleats yn dy jierren grut is. De hier is yntusken

omraak omheech gien en bedraacht al hast 900 gûne. Florus

syn beslach fee en it tal pûnsmjit boulân dat hy brûkt is

sawat like grut as syn foargonger. Krekt nei 1800 hat er

noch in Klaas Buwalda op dizze pleats buorke.

1832. It kadasterkaartsje fan 1832 jout noch gjin pleats

op dit stee. Wol stiet op it stikje lân tusken Tadema en

Douma in lytser bedriuw. Dat moat de foargonger fan Douma

west ha. Eekhof jout oan dit lytse spultsje yn 1855 de

namme "Heemstra", mar dat moat in fersin wêze. Foar de

namme Heemstra komme yn Eastrum twa pleatsen yn oanmer-

king: Mellema state, om't dat oant 1790 ta yn it besit

west hat fan leden fan de famylje Heemstra, en Tadema

sate, om't dy pleats yn de 16de ieu Heemstra's as besit-

ters hân hat.

De kaart fan Eekhof lit ek sjen dat yn 1855 it stee fan

Douma noch leech wie. De kaart fan Schotanus (1708) hat

trije gebouwen: Tadema, dan in stimleaze pleats, en noch

in pleats op it stee fan Douma.

De konklúzje kin wêze dat stim 3 (no Douma) earst op it

stikje lân tusken de beide pleatsen stien hat en dat yn

1865 it stee fan Douma pas beboud wurden is. Sawol Douma

as Tadema lizze wol op ien hoarnleger, tusken de selde

grêft en mei deselde beamsingel. Dat soe wize kinne op de

ferûnderstelling dat Tadema en Douma yn 1511 de grutte

pleats fan de bruorren Heemstra foarme ha.

1838. Minne Douwes Mellema (soan fan de niisneamde Douwe

Sybrens) is yn it besit kaam fan de pleats en makket in

hierkontrakt op foar Jan Botes de Vries en syn frou Maai-

ke Keimpes van der Kooi. Hja moatte jierliks tûzen gûne

opbringe foar lân en pleats.

De Mellema's ha Douma sate noch jierren lang yn eigendom

hân oant de lêste Mellema fan dit slachte, in Ype, troch

syn dea yn 1896, de boel oerdroegen hat oan syn omkesiz-

zers, de trije bruorren Douma.

1857. Dy famylje Douma wenne al fan 1857 ôf op de pleats

en de earste wie Rienk Minnes Douma. Syn heit wie troud

mei Eelkje Mellema en sa rekken dizze famyljes oan inoar

besibbe. Rienk kaam fan Hantumhuzen mei syn frou dy't al

rillegau ferstoar. Rienk troude wer en krige trije soan-

nen:Meindert, Douwe en Minne.Yn 1865 waard de nije Douma-

pleats boud op it stee wêr't de pleats noch stiet en de

muorre-ankers yn de eftergevel tsjûgje hjir fan.

1928. Nei de dea fan syn âldelju wennet Meindert Douma op

de pleats. Hy is net troud en yn 1928 giet hy mei syn

húshâldster nei Ljouwert te wenjen. As hy yn 1957 komt te

ferstjerren, wurdt by testamint it "Meindert Douma Leen"

oprjochte.

Bewenners:

1928 Halbe Vogel

1934 Wiebe Keimpes de Vries

1956 Keimpe Wiebes de Vries

1958 Lieuwe Boersma (troud mei in dochter fan Keimpe)

1982 Tjisse Boersma

By de brân yn 1975 dy't de efterein fan Tadema ferneatige

hat de foarein fan Douma ek yn brân stien, mar mei in

protte wetterskea en it wer opnij opsetten fan it dak, is

men der fan ôf kommen.

Op de rinstâl efter de pleats stiet noch de folgjende sin

op in tinkstien: "Op dizze groun/ Fan't lien har tabi-

troud/ Hat it Boersma's folk/ Dit greate bûthús boud/

1974/ Bistjûr Meindert Doumalien/ Brûkers Lieuwe Boersma

en soannen".

 


 

17. BEWENNERS: W.K. Dijkstra

B.H. Dijkstra-Kooistra

ADRES: Terplaan 9

WENPLAK: Eastrum

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: 16

GRUTTE YN 1640: 33 pm

GRUTTE YN 1988: 108 pm

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: Kop-hals-romp

EIGNER: W. Dijkstra

 

 

Op de noardeastlike râne fan de âlde Eastrumer terp (in

part fan dizze terp tusken de pleats en it doarp is ôf-

groeven) stiet dizze âlde kop-hals-romp pleats. It krekte

boujier is net bekend, allinne in ferbou yn 1919 en de

oanbou fan in Hollânske stâl binne jiertallen fan bekend.

Moai wis dat de bou fan dizze huzing al foar it begjin

fan it kadaster plakfûn hat want de earste kadastrale

kaart fan 1832 lit op dit plak al in kop-hals-romp pleats

sjen.

1511. It hat eigenskip dat yn Peter Ysbrantz de earste

bewenner fan dit stee, dy't bekend bleaun is, sjoen wurde

moat. Hy wie hierboer foar Bauck Jaerla fan de Jaerla-

famylje dy't mear lân ûnder Eastrum hie. Hja sille wol

besibbe west ha oan de bekende Jaarla's fan Wetsens. It

wie net in grutte pleats;der hearde mar in 371/2 pm lân by.

Peter moast dêr 131/2 gûne yn it jier foar opbringe, dat is

sawat 1 gûne foar 3 pm lân. De pryster en de tsjerke fan

Eastrum hiene noch in 4 pm yn dizze pleats.

1640. In hûndert jier letter is de pleats noch wer lytser

wurden, noch mar 33 pm, wylst de grutte fan de pleats nei

1700 mar 27 pm mear bedraacht. De bewenners wiene dan ek

twongen om mear lân te hieren, woene hja it wat rommer

ha. Yn 1640 buorke Pytter Eglis hjir en de pleats wie doe

it eigendom fan de widdo fan Bouwe Gaukes. Oan de namme

te sjen sille sy en har man wol Eastrumers west ha en

wennen hja sels earst op de pleats. It sil in hiel skoft

duorje foar't der wer Eastrumers yn it besit komme fan

dit spul.

1714. Nei 1700 rekket de pleats yn hannen fan Cornelius

van Bosman, siktaris fan Eastdongeradiel. Hy hie in

protte ynfloed yn de gritenij troch stimme-besit en nei

him syn frou faaks noch mear. Dizze Jaike van Bosman, hja

kaam út de famylje Van Wyckel, troude nei de dea fan har

earste man mei in Vegelin van Claerbergen. Jaike hie yn

it jier 1728 bygelyks 10 stimdragende pleatsen yn Eastrum

yn har besit en omdat Eastrum 18 stimmen hie, wie Jaike

de baas yn Eastrum. Hja koe beslisse oer wa't skoalmaster

as dûmny waard en hie in stim yn gritenysaken.

Sipke Sijmens hierde yn 1714 de pleats fan 27 pm foar in

hier fan 150 gûne. De huzing fan Sipke waard skat op in

wearde fan 1000 ggûne dat it sil net sa'n grutte pleats

west ha. Dat de pleats hieltiten lytser waard, kaam ek

om't frou Van Bosman ek Bolta sate yn har besit hie.

Bolta lei doe noch op'e terp tichteby dizze lytse pleats

en sa sil der wol stikken lân oergien wêze nei it grutte-

re Bolta ta. Doe't de Eastrumer terp yn 1886 ôfgroeven

wurde soe, waard de huzing fan Bolta ôfbrutsen en in

eintsje bûten it doarp wer opboud. Bolta wie doe in sa-

neamde "Rengers-pleats" (famylje Van Welderen Rengers).

1760. Yn it midden fan de 18de ieu hearde der noch mar 16

pm lân by de pleats en buorke Jan Clases hjir. Foar in

hierpriis fan 60 gûne hâldt hy 3 kij en brûkt noch 2 pm

as boulân. Hynders hie er net dat dy sil wol er wol fan

in oar brûkt ha. Anthony D'Arnaud is eigner want ek dizze

pleats wie yn de keap besletten fan 1758 doe't de gryt-

man (fia syn frou) yn ien kear seis pleatsen yn Eastrum

opkocht foar 90.000 gûne. De hiele pleats levere D'Arnaud

yn 1780 in 81 gûne yn it jier oan hier op.

1800 Gerben Ynzes brûkt no wer wat mear lân by de pleats.

Op 30 pm lân hâldt hy 5 kij en 3 hynders en 13 pm wurdt

brûkt as boulân. De hier is oprûn ta 356 gûne. Nije eig-

ners binne de bruorren Philippus en Minne Jans.

Yn de Frânske tiid komt Pieter Dantuma yn it besit fan de

pleats en nei him syn frou Atje Tietes. Sy wenje ek sels

op de pleats en dat is foar it earst sûnt 200 jier dat de

eigner ek op de pleats wennet. Yn 1842 ferkeapet Atsje de

pleats wer troch oan de famylje Boersma: earst Taede en

letter Tjiske Sjoerds Boersma wurde eigner.

De pleats giet no gauris yn oare hannen oer en ek ferska-

te minsken ha de pleats bewenne:

Eigners: Bewenners:

1880 Douwe P. Zijlstra 1880 Bienze Boersma

Minne M. Douma 1882 Jan A. Bangma

1883 Durk Sijtsma

1885 Wytze R. de Swart

1886 Arjen Jeltema

1887 Jacob Tj.de Braak

1890 Anne van der Hoek

1893 Oeds van der Heide

1895 Sjoerd D. Zijlstra

1908 Jacob E. Krol

1910 Douwe K. Leystra 1911 Jan L. de Hoop

Tietje M. Douma 1912 Roelof Lettinga

1914 Klaas Westra

1915 Sake Banga

1920 Tietje M. Douma 1919 Wopke Meindertsma

Hijltsje Gerbrandy 1922 Pier Cnossen

1930 Eelke v.d. Zwaag 1930 Pieter Zuidema

1933 Eelke van der Zwaag

1945 Antje van der Wagen

1953 Klaas W. Dijkstra 1948 Klaas W. Dijkstra

A. en E. Meindertsma

1977 Willem K. Dijkstra 1973 Willem K. Dijkstra

Ut de lange rige fan bewenners (en dan kinne der ek noch

wolris guon fergetten wêze) is te sjen dat de measten it

net lang op dizze pleats útholden ha. Hja steane ek meast

te boek as arbeider. Dat soe der op wize kinne dat dizze

pleats in tiidlang yn gebrûk west hat as arbeidershûs. De

ferbou fan 1919 soe dan bedoeld west ha om de pleats wer

yn bedriuw nimme te kinnen, want pas om 1920 hinne komt

der wat mear fêstichheid.

Nei't de terp fan Eastrum ôfgroeven wie, stie de pleats

sa ticht by de râne dat der mar twa meter grûn mear foar

hûs lei en dan in djippe ôfgrûn. Klaas Dijkstra hat dat

letter opheegje litten. De Hollânske stâl dy't hy en syn

soan boud ha, is ek alhiel út de ôfgroeven terp wei op-

boud: in fûnamint fan wol seis meter wie it gefolch!

 

 


 

18. BEWENNERS: M.A. Wienia

W. Wienia-Ros

ADRES: Mellemawei 1

WENPLAK: Eastrum

PLEATSNAMME: Mellema

FLOREENNUMER: 10

GRUTTE YN 1640: 120 pm

GRUTTE YN 1988: 78 HA

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: 1963

EIGNER: Huzing: Famylje Wienia

Lân: Famylje Wienia en de Av‚ro

 

 

Noard fan Eastrum leit in nije pleats op in eigen stins-

terpke. It is in âld stee wêr't foarhinne it slot Mellema

stien hat. By in brân yn 1963 waard de pleats alhiel fer-

neatige en de nije huzing hat in folle moderner oansjen

krige as de âlde (echte Fryske) kop-hals-romp pleats yn

it ferline hie. De wei derhinne hyt "Mellemawei" en dat

is net foar neat om't sawol de "âlde" as de "nije" Melle-

ma's hjir in protte besit hiene.

1423. Fan de earste Mellema, in Syrick, wurdt skreaun dat

hy "eeheer" yn Dongeradiel wie(in soarte fan rjochter) en

yn 1426 is hy grytman fan de gemeente. Hy is in wichtich

man yn dy tiid want syn namme komt yn ferskate âlde oar-

konden foar. Sa is hy ôffurdige fan de Eastrumer syl by

it Pagstra Sylvest (1449) en tekent hy ek in oerienkomst

oer de jiermerken yn Eastergoa(1453).It falt dêrby op dat

hy oer in eigen segel beskikke kin.

1511. Poppe Mellema wie yn de Saksyske tiid de grutste

grûnbesitter fan Eastrum. Hy hie sels 1651/2 pm lân yn ge-

brûk en nochris 20 pm "flioeslant". In part fan syn lân

hie hy dat jier wer trochferhierd foar 22 ggûne. Flioes-

land rûn hast alle winters ûnder wetter, dat dat lân sil

wol by it Mellema-marke lein ha dat yn letter tiid droech

lein is.

Poppe Mellema is ek foar it grutste part eigner; allinne

de Abt fan Dokkum en Amke Jaerla hiene elk in 17 pm fan

syn lân yn eigendom.Al dit lân fan Poppe waard skat op in

jierlikse hierwearde fan 59 ggûne, noch gjin trije gûne

de pûnsmjit.

Ek ferhierde hy noch 20 pm oan "lywe in den buren" wêr 't

hy 7 ggûne foar barre koe. Fierder hie hy besittings yn

oare doarpen yn Eastdongeradiel; sa wurdt hy bygelyks yn

Moarre neamd as eigner fan 14 pm lân.

Poppe stiet wol hieltiten te boek as in Mellema, mar hy

wie eins in Remmertsma. Syn mem moat de lêste út it âlde

Mellema-laach west ha en om't Poppe dochs de Mellemastate

oerurven hie en oars de namme Mellema ferlern gean soe,

hat hy as efternamme Mellema oannaam. Krekt as de echte

Mellema's waard ek hy ta grytman beneamd. Dat barde yn

1517 troch kening Karel V. Hy sil yn 1524 stoarn wêze

want doe waard syn opfolger beneamd.

Hoewol't Poppe Mellema sân bern hie, hat allinne dochter

Luts Mellema foar neiteam soarge. Hja troude mei Hessel

van Feitsma en doe kaam de state yn hannen fan de famylje

Feitsma. De soannen Ofke en Jelger van Feitsma wiene oant

harren dea ta, Ofke stoar yn 1612 en Jelger yn 1620, eig-

ners fan de state.

1582. At se ek op Mellema wenne ha, is net dúdlik, mar de

slotpleats wurdt yn alle gefallen ferhierd oan Gerbrandt

Harkes dy't yn 1579 Gerbe Mellema neamd wurdt. Dat sil

wol kaam wêze om't er op Mellema wenne want yn 1580 stiet

by Gerbrant Harkesz, "in Mellema state", skreaun.

Gerbrandt Harkesz is yn 1582 ferstoarn en de twadde man

fan syn frou Tiets Saskers lit in ynfintaris opmeitsje

fan alles wat er doe op Mellema oan fee omrûn:

"23 melckekoijen ende drie gelde koijen, drie enter rie-

ren ofte vaersen, een enter bolle, drie calvers, twe olde

trekend moerpeerd, twe enter merijes met den suichvoele,

vijff olde schaepen ende 12 lammers, drie mestelverckens

ende zeven winterverckens".

It liket net sa'n grut oantal, dy 26 kij, mar it is it

heechste tal kij, dat (yn dy tiid) op ien fan de pleatsen

yn dit boek oanwêzich wie.

Nei Jelger Feitsma giet Mellema ferskate kearen yn oare

hannen oer:

1620 Haye Eelckema

1640 Gerbrandt Hayesz Eelckema

1641 Johannes Hayesz Eelckema

1645 Marten Hania van Eelckema

1651 Catharina van Scheltinga

Haye Eelckema moat sels wer op Mellema buorke ha neffens

it Stimkohier fan 1640. Syn soannen en harren omke Marten

Hania erve Mellema state, foardat it guod oergiet nei de

Van Scheltinga's. Johannes van Scheltinga erft nammentlik

fan Johannes Eelckema en sa komt Catharina van Scheltinga

(dochter fan Johannes van Scheltinga) yn it besit fan de

Eastrumer State.

Hja is troud mei Schelte van Heemstra en de Heemstra's ha

de lêste eigners west fan it slot sa as dat yn 1723 troch

Stellingwerf tekene wurdt: "Heemstra onder Oostrum, be-

hoort Feye van Heemstra", skriuwt hy der ûnder.

1714. Schelte van Heemstra, sels wenne hy yn Boalsert,

ferhierde de state yn dit jier oan Sippe Jans dy't foar

de 120 pm lân in jierlikse hier fan 350 gûne jaan moast.

Sippe sil wol op de slotpleats wenne ha. It slot sels sil

yn 1735 troch Feije van Heemstra ôfbrutsen wurde, dy't it

boumateriaal brûkt om Heemstra State yn Oentsjerk mei te

ferbouwen en te fergrutsjen. De poarte moat noch in skoft

stean bleaun wêze.

Doe't yn 1856 op it hoarnleger groeven waard, kaam ûnder

oaren in kelder foar it ljocht mei in grutte fan 11 by 6

meter en in djipte fan 1.50 meter. Ek in stik ringmuorre

en in stiennen piip fan it poartegebou waarden fûn. Ek yn

yn 1882 by it graven fan in sleuf foar in rioelbuis waard

in wichtige fynst dien: in gouden geuzepenning fan om-

trint 1567.

1748. Mei Sybren Douwes komt der in famylje op Mellema te

lâne dy't jierrenlang tahâlde sil op dizze pleats, earst

as hierder en letter as besitter. As yn 1811 famyljenam-

men keazen wurde moatte, leit it foar de hân dat hja dan

"Mellema" as fan oannimme. Doe wie it foar it earst sûnt

de 16de ieu dat der wer Mellema's op it âld stee wennen.

1760. Sybren moast 470 gûne oan hier jaan foar de 120 pm

lân by de pleats en hie dêrfoar 8 kij en 6 hynders yn syn

stâl. In 60 pm lân waard brûkt foar bou. It tal kij rint

stadichoan omheech oant Sybren yn 1769 al 15 kij op stâl

hat. De feepest fan 1770 gie ek net oan syn pleats foarby

want yn dat jier jout hy mar 4 kij mear op foar de beles-

ting. Hy hat dan 8 hynders en brûkt 87 pm as boulân: ek

hy leit mear klam op it boulân! Yn 1773 is de saak wer

stabilisearre mei 16 kij en 75 pm boulân.

1790. It moat Sybren fierder foar de wyn gien wêze want

syn beslach fee bliuwt no jierren oanien sawat gelyk. As

hy yn 1788 fan syn snoarske in bedrach fan 4000 gûne erft

liket it foar him tiid om it bedriuw mar oan te keapjen.

Dat docht hy yn 1790 as hy Mellema "...mitsgaders met een

zwaanejagt, gestoelte in de Kerk, grafkelder en graaven

op't Kerkhof..." keapet fan Jonkhear Schelte van Heem-

tra, boargemaster fan Boalsert foar in priis fan 20202

cgûne, in grut bedrach yn dy tiid. Sybren is no de grutte

man yn Eastrum en yn syn hearebank en syn neiteam sil dat

jierrenlang bliuwe.

1797. Itselde jier dat soan Douwe Sybrens de pleats oer-

nimt, wurde de gebouwen ôfbrutsen. Fan dizze gebouwen

seit de skoalmaster yn 1858: "In 1672 werd bij het slot

eene boereschuur aangebouwd - ter vervanging van een hooi

berg. Deeze schuur met afzonderlijk staande stalling en

woonhuizing, afkomstig van de Heeren huizinge is in den

Jaare 1812 afgebroken en alstoen vervangen door eene

nieuwe schuur en woonhuizing..." Yn de tiid dat der gjin

pleats stie op dit stee (1797-1812) hat Douwe Sybrens op

in pleats ûnder Ie wenne. De nije kop-hals-romp pleats,

mei yn ien fan de bûtenmuorren in sânstiennen liuwe-kop,

stie boppe de slotgrêft fan de âlde state. Yn de gong

hong noch it âlde wapen fan de Mellema's (de heale earn

en de ikenbeam). As de lêste fan dizze famylje yn 1956

fan de pleats giet, wurdt dit wapen ek wei.

De hierwearde fan Mellema is om 1800 hinne oprûn ta 1118

gûne. De pleats is dan 140 pm grut om't noch mear lân

oankocht waard troch Sybren Douwes. Heit en soan ha yn dy

tiid op syn meast 27 kij op stâl stean, 10 hynders yn ge-

brûk en 65 pm boulân.

1818. Nei de Frânske tiid buorket Minne Douwes Mellema op

dizze pleats. Hy is assessor (in soarte fan wethâlder)

fan de gemeente en yn de koarte tiid dat der in gemeente

Eanjum west hat, wie hy dêr maire (boargemaster) fan. Syn

namme komt sa ek op alle akten foar wêrby't minsken in

famyljenamme oannaam ha. De Mellema's wiene ek tige war-

ber op it wetterskipsgebiet. Hja sieten yn it polderbe-

stjoer en Douwe Minnes Mellema wie ien fan de foaroan-

mannen dy't der foar soarge ha dat it Jouswierster Mar yn

it midden fan de foarige ieu droech lein waard. Douwe wie

yn 1854 ek lid fan de Provinsjale Steaten fan Fryslân. Hy

wie de driuwende krêft efter it plan om in daam te lizzen

fan it Amelân nei de fêste wâl. It doel wie om it oan-

slibjen fan it Waad te befoarderjen. De daam waard ek

oanlein mar is letter by in stoarm ferneatige.

Minne hie trije bern: Ype, Douwe en Antje. Dizze trije

bern erve nei syn dea alle trije pleatsen op Tiltsje-

buorren dy't hy en syn heit yn de rin fan de tiid oan-

kocht ha: Mellema, Tadema en Douma. By de taksaasje yn

1849 wurde dizze pleatsen yn de ynfintaris skat op in

wearde fan fl. 100.800,-.

Ype Mellema buorket op Mellema state en hy wurdt ôfgrys-

lik ryk. Fan him giet it ferhaal dat hy safolle gouden

tsientsjes hie, dat hy se hast net telle koe. At hy dat

alris besocht dan die hy dat by kopfollen.Hy telde gewoan

it tal koppen dat hy oan'e râne ta mei gouden tsientsjes

fulle koe! Om't er bang wie dat syn jild stellen wurde

soe, liet er yn it lêst fan syn libben in jongkeardel by

him op de pleats sliepe, dy't sinten fan him liend hie.

Dizze Klaas Gaasterland hoegde gjin rinte te beteljen at

hy mar by Ype op'e pleats sliepe woe. Klaas wie noch mar

krekt troud dat hy sil dat net altiten moai fûn ha!

1896. Ype Mellema bliuwt frijfeint en as hy yn 1896 op 84

jierrige leeftyd komt te ferstjerren, lit hy alles nei

oan syn trije omke-sizzers Meindert, Douwe en Minne Douma

(sjoch ek nr. 15 en 16). Nei 1880 buorke Rienk Meinderts

Douma al mei syn soan Minne op Mellema; de âld man sil it

wurk wol net mear dwaan kinnen ha. Rienk komt yn 1896 ek

te ferstjerren en dan wurdt Minne Rienks Douma boer op

Mellema en ek hy is net troud. Hy hat mear as 70 jier op

Mellema wenne as hy yn 1953 op dizze pleats stjert. Syn

húshâldster, Doetje van der Lei, erft de pleats en mei

har broer Johannes bebuorket hja oant 1956 ta noch op it

âlde Mellema. Albert Siebrens Wienia wurdt dan de nije

bewenner.

1963. In grutte brân, oarsaak heabroei, leit de hiele ef-

terein fan Mellema yn'e jiske en ek de foarein hat hiel

wat skea. Lokkich wiene de kij yn it lân en koene trije

fan de fjouwer bollen út'e brân rêden wurde. De foarein

wurdt ek ôfbrutsen en der komt in hiele nije huzing op it

terpke te stean.

Yntusken is it eigendom oergien nei it Co”peratief Verze-

keringfonds yn Ljouwert, al hat dat net sa lang duorre.

Yn 1982 komt de maatskip Albert Siebrens en Meine Alberts

Wienia yn it besit fan de pleats wêr't de Wienia's al fan

1956 ôf op buorke ha.

Bewenners:

1869 Ype Minnes Mellema

1896 Minne Rienks Douma

1953 Doetje en Johannes van der Lei

1956 Albert Siebrens Wienia

1988 Meine Alberts Wienia

 

 


 

19. BEWENNERS: M.J. Boersma

R.B. Boersma-Meindersma

ADRES: Humaldawei 8

WENPLAK: Ie

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1989: 70 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: 1922

EIGNER: Maatskip M.J. en R.R. Boersma

 

 

It perseel wêr't de huzing op boud is, hiet yn it ferli-

ne "de koarte bún", in namme dy't net sa maklik te fer-

klearjen is, al kin tocht wurde oan in ôfkoarting fan "de

koarte bunder". Folle ljocht smyt dat net op de saak om't

yn dizze omkriten eins nea bunders brûkt waarden; it lân

waard altiten oanjûn yn pûnsmjitten. Yn alle gefallen hat

dit perseel jierrenlang yn hannen west fan de Meindersma-

famylje. No is dat net sa ferwûnderlik want dizze famylje

hie yn it ferline in protte besit yn Ie en omkriten. Dit

perseel hearde offisjeel by Bonia sate.

1922. Antje Eelkes Meindersma keapet dit perseel yn 1922

fan Yttje Gerrits Moltmaker, widdo fan Douwe Fetses Mein-

dersma. Hja lit hjir in hûs bouwe, mar hja wennet dêr yn

it earstoan net yn. Har suster Tietje, widdo fan Douwe

Johannes Beintema, is de earste bewenner fan dit nije hûs

oan de râne fan Ie. Tietje nimt yn 1924 it hûs ek yn ei-

gendom oer. It ferhaal giet dat by de bou fan dit hûs wat

oars boud is as op de tekening stie. De souder soe folle

heger kaam wêze as de bedoeling. It gefolch wie in hiele

hege souder ûnder yn de keamer en op de sliepkeamers eins

in te lege fliering.

Yn 1926 komt Antje Meindersma dan dochs yn dit hûs te

wenjen en tegearre hâlde de beide susters hjir jierren-

lang ta. Krekt nei de oarloch, doe't der krapte wie yn

huzen, hat master Luinenberg fan de CVO skoalle yn Ie in

pear jier yn in part fan dit hûs wenne.

1950. Reinder Jacobs Boersma keapet yn dit jier dit hûs

en mei him kriget it in nije bstimming. Hy brûkt dizze

wente by in boupleats en lit dêrta yn 1957 efter op it

hiem in skuorre bouwe (yn 1986 sil der wer in loads by-

boud wurde). De famylje Boersma hat sûnt 1951 op dit stee

wenne en hjoeddedei wennet Melis Boersma hjir. Mei soan

Reinder foarmet hy in maatskip dy't dit bedriuw draaiende

hâldt. Hja brûke sûnt koart ek de huzing en it lân fan

Wiarda sate oan de Fjellingsreed en dêrtroch kin dizze

maatskip beskikke oer in 70 HA boulân.

Boersma stiet al sûnt jierren bekend as "de tulpe-boer".

Hy hat lang sawat de lêste west dy't noch mei tulpen oan

de slach bleau, mar de lêste tiid kriget hy wer wat nei-

folging. Dit bedriuw hat in pear stikken lân yn gebrûk

mei nijsgjirrige nammen:

De koarte bún - it wenstee

De Blauhúster - stik lân tsjinoer it âlde stee fan Blau-

hûs of Eernsma (sjoch nr. 45)

De earn - in earn is in fûgel(adelaar), mar it soe

ek ferwize kinne nei Eernsma

Tsjinoer Holdinga- Holdinga wie ek in âlde state op Mid-

huzen

De Goudberch - dit sil wol in goed stik lân wêze mei in

hege opbringst, al wurdt it ek wolris

(sarkastysk) brûkt foar min lân

It oargellân - in stik lân dat yn 1806 oan de tsjerke

skonken is ta it ûnderhâld fan it oargel

Foar harsels sprekke noch "it dobbe-lân" en "by de skiif-

sjittersbult".

Bewenners:

1922 Tietje Meindersma, widdo Douwe Johannes Beintema

1926 Antje Meindersma (wenne der by yn)

1951 Reinder Boersma

1978 Melis Jan Boersma

 

 

 


 

20. BEWENNERS: A. Dam en soannen

ADRES: Sânewei 1

WENPLAK: Ie

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1989: 27 pm

YN GEBRUK AS: Leanbedriuw en boupleats

HUZING: Stjelp 1870

EIGNER: Huzing: A. Dam

Lân: Meardere eigners

 

 

Oan it begjin fan de Sânewei, in smelle lânwei fan Ie nei

Eastrum, op de hoeke fan de Humaldawei, leit it bedriuw

fan Alle Dam. In leanbedriuw makket it grutste part út

mar dochs is der altiten noch 27 pm bou by dit bedriuw.

1870. It perseel lân wêr't dit bedriuw op boud is, hat

fan âlds altiten by Mockema heard. Yn 1822 keapet Gosse

Jans Jilderda dit perseel boulân. Hy buorket sels op

Kennema sate oan de Foarwei yn Ie. Nei syn dea wurde syn

frou en de bern eigners en yn 1870 syn bernsbern Gosse en

Detje Jans Jilderda . It perseel wurdt dan opdield yn in

stik boulân en in stik wêr't in hûs op boud wurdt, it

eigentlike gebou sa't dat der no noch stiet. Detje Jans

Jilderda wurdt nei in skieding mei har broer eignerske

fan dit pleatske en hja lit yn 1878 noch in skuorke by it

gehiel bouwe. Hja trout mei Koenraad Link en tegearre

buorkje hja hjir oant 1886.

1890. Neidat Symen Renzes Tilstra yn 1886 it eigendom

oernaam hat, lit hy yn 1890 it hûs opsplitse yn twaën: de

eigentlike pleats sa't men dy hjoeddedei fan foaren noch

sjen kin, en in lyts oanbousel, "it lúsjefersdoaske" sa't

dat wol neamd waard. Dit lúsjefersdoaske bestie út in

keamer mei bedsteden, in pear stâlen en in skuorke. Dit

tige lytse húske bestiet noch altiten en is no it lytshûs

(ek wol trekkerhok) dat oan de kant fan de Humaldawei

stiet. Oant 1950 ta ha der altiten minsken yn wenne. De

lêste bewenner wie Sietse Kempenaar wa's hiele húshâlding

yn dit lytse,winters tige kâlde,krûpyntsje tahâlde moast.

Bewenners fan it lúsjefersdoaske:

1889 Sybe Berends Wouda

1891 Tjerk Douwes Douma

1892 Hendrik Dijkstra

1914 Gerben Jans Wouda

1934 Anne Klaver

1938 Wealtje Dijkstra

1940 Meindert van Assen

1941 Anne Sloot

1942 Klaas Ypma

1843 Hendrik Dijkstra

1945 Klaas Haaijema

1946-1949 Sytze Kempenaar

De measte bewenners steane te boek as "dagloner" as "ar-

beider", faaks ha se wol op de pleats wurke.

1909. Nei 1909 geane it lúsjefersdoaske en de pleats elk

in kant út. De pleats wurdt kocht troch Bote Jans de

Vries dy't gernier wurdt op dizze pleats. Hy lit noch wat

bybouwe en syn soan Durk Botes ferkeapet yn 1936 de boel

oan de famylje Dam, in famylje dy't hjir noch altiten

wennet. Ek Jan Dam stiet as gernier te boek.

It lúsjefersdoaske waard ferkocht oan Wieger Jans Hoek-

stra, timmerfeint yn Ie. Hy hat net lang eigner west want

yn 1915 is Berend Sipkes Wouda al besitter fan dit lytse

húske. As Berend Wouda yn 1929 komt te ferstjerren wurdt

syn frou eignerske fan it lúsjefersdoaske en nei har de

dochter Elisabeth Wouda, widdo fan Mame Banga. Elisabeth

wie "winkelierse te Ee". De famylje Douma hat hjir nea

wenne mar altiten hierders yn dit húske hân. Yn 1950 komt

it hiele pân wer yn ien hân as Jan Dam ek it lúsjefers-

doaske keapet. It ferliest no syn funksje as wenhûs en as

de famylje Kempenaar dit húske ferlit, wurdt it yn gebrûk

naam as lytshûs.

1967. Alle Dam nimt yn 1967 it bedriuw fan syn heit oer.

Oant hjoeddedei ta buorket hy hjir no. De haadsaak fan

syn bedriuw is it leanbedriuw mar dêrnêst spilet ek de

ikkerbou net swak by. Ien fan de perselen lân dy't hy yn

gebrûk hat,it earste perseel bûten Ie as men nei Ingwier-

rum rydt (flak efter it âlde fuotbalfjild), hat de nijs-

gjirrige namme "Brânburch",ek wol Brandenburg. It ferhaal

giet dat hjir eartiids in protte fee ferbaarnd is en doe

bedobbe. It moat fee west ha dat troch miltfjoer oantaast

wie.

Bewenners fan de pleats:

1869 Trijntje Gerbens Dijkstra, widdo Jan Jilderda

1877 Koenraad Link, troud mei Detje Jans Jilderda

1886 Symen Renzes Tibstra

1909 Bote Jans de Vries

? Durk Botes de Vries

1936 Jan Dam

1967 Alle Dam

 

 


 

21. BEWENNERS: W. Dijkstra

A. Dijkstra-Lub

ADRES: Hoitensreed 3

WENPLAK: Ie

PLEATSNAMME: Koaipleats

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1989: 52 HA

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: Kop-hals-romp 1853

EIGNER: Huzing: W. Dijkstra

Measte lân: W. Dijkstra

 

 

Op de râne fan de Iester Kolken, tsjin de Súr Ie oan,leit

de "Van Asperen Koai" mei tichteby de koaipleats, bewenne

troch de famylje W. Dijkstra. Sûnt de oarlochsjierren is

de koai net mear brûkt foar it fangen fan fûgels.

De oanlizzer fan de koai hat wol witten wat er die; in

koai moai tichteby de Lauwerssee en yn de Kolken, in ge-

gebiet dat yn it ferline hjerstmis, as de trekfûgels wer

diz' kant útkamen, meast ûnder wetter stie en dêrmei in

ideaal plakje foarme foar de wetterfûgels.Dyselde oanliz-

zer fan de koai hat it lykwols de skiednisskriuwer net

maklik makke om't de koai op it doarpsgebiet fan trije

doarpen leit!

Nearne yn de floreen- en reëelkohieren komt in koai foar

ûnder Ie. Der wurde lykwols yn de tsjerkeboeken wol koai-

kers ûnder Ie neamd.De oplossing waard fûn yn it Quotisa-

tiekohier fan 1749; Johannes Haijes wurdt dêryn "koyker"

fan Ie neamd, mar is yn it reëelkohier net ûnder Ie, mar

ûnder Ingwierrum te finen.

It wurdt wat dúdliker as de earste kadasterkaart fan 1832

fergelike wurdt mei it floreenkohier fan 1858. Der lizze

sa'n tsien stikken lân om de koai hinne dy't ûnder Ie

thúshearre, mar ek in fiiftal dat ûnder Ingwierrum heart.

Twa stikken lân wurde noch oanslein ûnder Eanjum; de koai

leit dus mei rjocht op it grinsgebiet fan trije doarpen.

Frjemd is ek dat de koai mei twa stikken lân ûnder Ing-

wierrum heart, mar dat de bewenner fan it koaihûs yn de

boeken ûnder Ie beskreaun wurdt.

1700. De earste besitter fan it stik lân wêr't de koai yn

letter tiid op oanlein waard, is in Taecama. Hy ferhierde

dy 8 pm oan Teede Sioerds. Yn 1714 is dûmny Theodorus

Crans eigner wurden, dy't Minne Lubberts foar 40 gûne yn

it jier as hierder hat. Tsien jier letter brûkt Folkert

Jans dizze stikken lân en hy krijt de helte yn eigendom.

1738. As Johannes Hayes as brûker op dizze 8 pm lân komt,

begjint der wat te feroarjen want yn 1744 stiet yn it ko-

hier:"Huis, Kooij en 8 pm land". Dit is de earste fermel-

ding fan de einekoai en it leit foar de hân te tinken dat

doe de koai oanlein is, ek al om't de kaart fan Schotanus

út 1698 noch gjin koai oanjout. It is net alhiel wis dat

de koai yn 1743/4 oanlein is om't yn dy tiid de kohieren

net altiten sekuer byholden waarden. Fan Johannes Hayes

is yn alle gefallen bekend dat hy in koaiker wie. Der is

noch in reden om oan te nimmen dat de koai doe oanlein

is, om't de hierpriis ynienen fan 40 nei 140 gûne omheech

giet, ek al is der dan 10 pm mear lân by.

1760. Albert Douwes, bysitter fan de gemeente, wenjend yn

Mitselwier, is noch altiten mei de bern fan Folkert Jans

eigner fan de einekoai ûnder Ie. Yntusken is Harke Jacobs

as koaiker op it koaihûs telâne kaam. Hy is ek boer want

der is noch in 43 pm lân by de koai. Harke hat 5 kij en

in hynder op stâl en hat 2 pm ynsiedde as boulân. Mear

kij ha der de hiele 18de ieu net op de koaipleats west.

As Harke Jacobs yn 1766 komt te ferstjerren, bliuwt syn

widdo Minke Pytters noch in tal jierren op de koaipleats

wenjen mei har bern oant hja fan it gerjocht sein wurdt

dat hja "...Petrij en Maij 1787 in vrijdom (...) de hui-

singe en hovinge met de landerijen ende kooij, die de

denuntieerde van de denuntianten in bruikma heeft..."

ferlitte moat. Wêrom't soks fia it gerjocht moast, is net

dúdlik. Yn alle gefallen sil no tsien jier lang Boele

Tijmens (letter neamt er him Kooistra) de koaipleats be-

wenje.

1805. Om 1800 hinne is it frijwat ûnrêstich op de koai yn

de Kolken. Earst ruilje Boele Tijmens en Gerrit Foppes

fan koai: Boele nei de koai ûnder Eanjum en Foppe nei de

koai ûnder Ie. Dat liket in hiel ein, mar dizze koaien

lizze net mear as hûndert meter fan inoar ôf! Trije jier

letter giet Gerrit Foppes nei in (weiwurden) koai ûnder

Ingwierrum en komt earst Geert Jacobs en letter Claas Ja-

cobs op de koai ûnder Ie. De hierpriis fan de einekoai en

29 pm lân is oprûn ta 232 gûne, in hierpriis dy't betelle

wurde moat oan Tjepke Wierds,Minne Alberts Douma en Jacob

Sjolles. Dizze trijekaart hat ek de koai ûnder Moarre en

de weiwurden koai ûnder Ingwierrum yn besit, dat dêr kin

it hieltiten feroarjen fan koaiker ek wol yn sitte.Tjepke

Wierds fan Nijtsjerk stiet te boek as keapman, dat faaks

hat hy foar de ferkeap soarge fan de fûgels dy't yn dizze

trije koaien fongen waarden.

1827.Yn oktober 1827 komt "Eene huizinge schuur en Vogel-

kooi" op de buorden. It liket in erfeniskwestje te wêzen

want der wurde tsientallen minsken neamd dy't in stikje

yn eigendom ha, as fâd binne oer minderjierrige bern dy't

ek meipartsje moatte. Kornelis en Hartman Dirks Hartmans,

boeren ûnder Nes en Wierum, nimme de koai en koaipleats

en njoggen perselen lân oer foar in keappriis fan FL. 2362.

Ien fan de betingsten by dizze ferkeap is:"...De koper

van de huizinge en Vogelkooij zal de Vogels op tauxatie

moeten overnemen..." Mei dizze fûgels wurdt "it veerspil"

bedoeld, de einen dy't by de koai hearre en nedich binne

om de wylde einen yn de koai te lokjen. Dizze fûgels wur-

de ek wol "de flecht" neamd.

Yn de tiid fan de bruorren Hartmans wurde Kornelis Jelte-

ma, Jacob Hoekstra en Sjoerd Bijker as koaikers neamd.

1841. Mei Popke van Asperen, poelier yn Ljouwert, komt in

famylje yn it besit fan de koai dy't dat krekt in ieu

lang bliuwe sil. As poeliers hiene hja fansels ek belang

by it goed yn bedriuw bliuwen fan de einekoai. Yn de ear-

ste jierren dat Popke van Asperen de koai yn besit hat,is

Meindert Fokkes Kooistra de boer en koaiker op de pleats

mar dat feroaret as soan Jan van Asperen yn 1853 trouwe

sil mei Grietje Sijtsma fan Ie.

1853. Yn dat jier wurdt der nammentlik in nije pleats op

it stee fan de koaipleats boud; it is dúdlik dat Popke

van Asperen syn soan in goed hûs ta ha wol. De koaipleats

wurdt dan ek hast twa kear sa grut as (it koaihûs) foar-

hinne. In tinkstien yn de muorre seit: "Op den 26-5-1853

heeft Grietje Sijtsma oud 20 jaar den eersten steen aan

dit gebouw gelegd". As Jan en Grietje yn augustus trouwe,

wennet foar it earst yn de skiednis fan de koai de eigner

yn de koaipleats.

1870. Jan van Asperen stiet yn Ie bekend as in wat eksin-

tryk man, in tûke boer moat hy ek net west ha. Hy ferwik-

selt yn 1870 de koaipleats yn Ie mei in pleats yn Wargea.

Hy bliuwt wol eigner, mar de nije koaiker wurdt Cornelis

Hedzers Castelein, dy't út in famylje stamt wêryn't al

sûnt 1537 koaikers foarkomme. Yn syn earste jier slagget

Castelein der yn om yn de moannen augustus oant en mei

febrewaris (dat is de fangsttiid fan dizze koai) sawat

alle dagen in tsiental einen te fangen en dat telt oan yn

sa'n lange perioade. As de prizen goed binne, yn guon

jierren tusken de 75 sint en in gûne, kin de hier fan de

pleats wol út de fangst fan de koai betelle wurde.

Bewenners:

1853 Jan van Asperen

1870 Cornelis Hedzers Castelein

1892 Ruurd Cornelis Castelein

1905 Rinske Melles Castelein (skoansuster)

1912 Melle Arends Castelein

1934 Anne Arends Castelein

1946 Kornelis Thomas Boersma

1976 Thomas Kornelis Boersma

1980 Willem Andries Dijkstra

Ruurd Cornelis Castelein wie net troud en dêrom nimt syn

skoansuster(hja wie ek syn nicht) Rinske Melles Castelein

en de bern de koaipleats oer. Nei har dea yn 1911 waard

har soan Melle Arends Castelein de koaiker en hy hat op

de koai goede jierren makke. Hy hie in flecht fan sa'n

2000 einen yn de koai en hie elk foarjier mear as 150 ei-

nekuorren yn de koaibosk hingjen. Hy slagget der geregeld

wei yn om de hier fan de koaipleats te beteljen út de op-

bringst fan de koai, in hier dy't noch altiten betelle

wurde moat oan de famylje Van Asperen fan Ljouwert. Elk

jier op 12 maaie komt Van Asperen persoanlik nei Ie om de

hier op te heljen. Melle hie dan de lange Goudse pipen al

klearlizzen yn de pronkkeamer. Lânhearre en pachter koene

dan ûnder it geniet fan in piip gegevens útwikselje oer

it waar, it fûgeljen , it buorkjen en oer de prizen dy't

de fûgels opbrochten. Dat hat Popke van Asperen noch oant

op hege leeftyd dien.

Broer Anne Arends Castelein sil de lêste koaiker op de

Iester einekoai wêze. Yn 1943 hâldt hy der mei op,al wen-

net hy noch in pear jier op de koaipleats. De koai sels

is troch de lêste Van Asperen, wer in Popke, yn 1942 by

syn dea fermakke oan It Fryske Gea. Dizze natoerbesker-

mingsorganisaasje krige doe trije koaien fan Popke Van

Asperen: "de drie Eendenkooien behoorende tot mijne Kooi-

plaatsen onder Suawoude, onder Ee en onder Anjum". It is

wol spitich dat ien fan de betingsten wie dat er net mear

yn de koaien fongen wurde mocht.

It falt jin op dat eins nearne in namme foar de koai jûn

wurdt. Om't de Van Asperens sa'n grutte rol spile ha, soe

as namme "de Van Asperen Koai" net misstean. Yn 1858 komt

in stik lân foar dat "achter Harkemakooi" leit. Yndied is

dat de namme fan it stik lân efter dizze koai. Faaks kin

hjir tocht wurde oan Harke Jacobs as nammejouwer. In feit

is dat dizze namme net bestean bleaun is.

Kornelis Boersma is de earste bewenner fan de koaipleats

dy't eins neat mear út te stean hat mei de koai sels, om

't It Fryske Gea de koai alhiel yn eigen behear hat. De

famylje Boersma buorket hjir oant yn 1980 as Willem

Dijkstra de pleats yn eigendom oernimt. De huzing is eins

noch krekt gelyk as doe't dy yn 1853 set is op in pear

wizigings yn de foarein nei. Sa is de molkenkeamer yn de

"hals" der net mear en is de giele fjûrharne, yn deselde

styl, ferpleatst nei in oar plak.

 


 

22. BEWENNERS: L.J. Grijpstra

A. Grijpstra-De Boer

ADRES: Omgong 7

WENPLAK: Ie

PLEATSNAMME: Unia

FLOREENNUMER: 31

GRUTTE YN 1640: 85 pm

GRUTTE YN 1989: 20 HA

YN GEBRUK AS: Mingd bedriuw

HUZING: Kop-hals-romp 1815

EIGNER: Huzing: L.J. Grijpstra

Lân: Meardere eigners

 

 

Yn it doarp Ie binne twa pleatsen mei de namme Unia. Hja

steane ek noch sawat skean foarinoar oer oan beide kanten

fan de trochgeande wei yn Ie. De âldste pleats stiet op

de terp mei de efterein nei de wei ta en hat yn moaie

krolletters "Unia Zathe" en it jiertal 1815 op dy muorre

stean. Beide pleatsen ha te meitsjen mei de Meindersma-

famylje dy't hjir hast 200 jier taholden hat.

1640. Om't de pleats yn it register fan oanbring fan 1511

net werom te finen is (hy moat der wol west ha, sjoen de

hege lizzing op de doarpsterp) binne de earst beskikbere

gegevens pas fan 1640 yn it Stimkohier. Doe wiene der twa

eigners: "Juffrou Sytsma van Hallum voor de eene helfte

(papist) en Huibert Fransen tot Campen voor de andere

helfte". Brûker fan de 85 pm by de pleats wie doe Claas

Jelles. Mear gegevens binne der foar 1700 eins net al kin

konstatearre wurde dat yn it lêst fan de 17de ieu in part

fan it lân by Unia wei rekket want yn de floreenkohieren

hat dizze pleats letter altiten mar 45 pm lân mear. Faaks

sil ien fan de beide eigners fan 1640 it lân ferkocht ha

bûten de hierder fan de rest fan de pleats om en is dat

lân doe by de losse lannen fersille.

1714. Yn de kohieren is nearne in namme foar de pleats te

finen dy't dochs altiten as Unia bekend stien hat. Dy

namme sil ôfkomstich wêze fan Jonkhear Julius Jelto van

Unia dy't nei 1700 in fjirtich jier lang eigner west hat.

Der is in mooglikheid dat al earder Unia's op dit stee

wenne ha want om 1500 hinne troude in Teth van Unia fan

Ie, mei Poppe Obbema , boer en hearskip fan Obbema state

op it Ald terp ûnder Ie.

Take Clasen wie yn 1714 de brûker fan de 45 pm lân fan

Unia wêr't noch 29 pm fan Bonia byfoege wie. Hy moast elk

jier 310 gûne opbringe foar it gehiel. Hast alle hierders

bleaune mar in jier as sân op de pleats en giene dan wer

earne oars hinne. Yn 1728 hat Jonkhear Unia de pleats

sels publyk ferhiere litten. Dat hat duorre oant 1734 ta;

elk jier kaam de siktaris fan de gemeente nei Ie om Unia

yn it publyk te ferhieren oan dyjinge dy't er it measte

foar deltelle woe.

1735. Nei dizze wat minnige tiid foar de pleats komt der

in grutte feroaring ta stân. Earst keapet de famylje Van

Burmania de pleats mar yn 1740 ferkeapje hja it hoarn-

leger oan siktaris Bergsma en hâlde sels de helte fan it

lân yn besit. Mei de nije eigner Bergsma, syn famylje hat

pas nei 1800 it hoarnleger (en dêrmei de stim) ferkocht,

komt ek in nije hierder op de pleats: Sytse Johannes. Mei

him komt in famylje op Unia dy't in grutte rol spile hat

yn de skiednis fan dizze pleats, mar net allinne yn dizze

pleats mar ek yn in protte oare pleatsen yn Ie. Doarps-

en tsjerkesaken, ja sels gritenijsaken hie dizze famylje

in stim yn.

1760. Yn it lêste jier dat Sytse Johannes op Unia buorke,

hie hy 13 kij en 5 hynders op stâl en bebuorke hy 33 pm

boulân. Hy hie sa foar en nei sels ek al 54 pm lân kocht

dy't hy by de pleats brûkte. De hierwearde waard skat op

307 gûne. It jier dêrop is soan Johannes Sytses de baas

op Unia sate. Hy is troud mei Eelkjen Reinders en dy

skynt út in rike famylje te stammen want al rillegau erft

hja in moai protte sinten: 1500 gûne, twa huzen, 27 pm

lân en nochris 3900 oan obligaasjes. Johannes sil in tûke

boer west ha want yn 1780 hat hy al 115 pm lân yn gebrûk

by Unia; dat lân hie hy út oare pleatsen oankocht of as

los lân. Syn beslach fee rint dan ek stadichoan op en yn

1790 hat hy al 21 kij en 8 hynders op de pleats en brûkt

hy 51 pm foar bou. As yn 1791 in ein oan syn libben komt,

lit hy in grut bedriuw efter op de râne fan de terp. Fan

syn eigendommen wurdt in ynfintaris opmakke dy't as ein-

sifer fl. 62.213,- hat, in geweldich kaptaal yn dy jierren.

De pleats mei 174 1/2 pm lân (wêrûnder 47 pm fan syn frou

Eelkjen Reinders) stiet op 15.000 gûne, "...de graanen op

de solder leggende en in de schuur sittende 2236 gulden,

de levendige haave, huismanne Reeuw en beslag op 3083..."

De widdo fan Johannes Sytses bliuwt net lang allinne en

trout mei Eelke Wiggers, letter neamt er him Meindersma,

dy't wierskynlik net út it boere-libben ôfkomstich wie:

syn heit en broer wiene bakker. It bedriuw wreidet him

lykwols almaroan út en krekt foar 1800 is der safolle lân

by Unia dat der in twadde bedriuw fan stifte wurde kin.

Eelke Wiggers lit oan de wei nei Tibben in grutte pleats

bouwe, krekt bûten it doarp (Tibsterwei 1-3). In tink-

stien yn de gevel fermeldt: "In den Jaare 18 hondert men/

Vier Laagen Douwe en Fetse/ Eelkes Den eersten Steen

Alhier" en yn de top stiet it jiertal 1796. In pear jier

lyn is de efterein fan dizze pleats ôfbaarnd. It ferhaal

giet dat de stien fan de pleats ôfkomstich wie fan in

ôfbrutsen pleats út it Bild (de stien en it oare materi-

aal soe op weinen nei Ie tabrocht wêze, wylst oan de byn-

ten wie noch te sjen wie dat dy earder brûkt wiene). Dat

de bouwers fan dizze pleats ryk west ha, koe men sjen oan

de tegeltsjes yn dizze pleats dy't sels op de bedstee-

doarren en yn de keamer fan de tsjinstfaam sieten! Eelke

Wiggers hat yntusken al in 218 pm lân by dizze nije

pleats yn gebrûk mei in skatte hierwearde fan fl. 2022,-.

De âlde pleats wurdt ferhierd oan Ype Ruurds dy't 3 kij

hat, folge fan Jan Gerrits dy't 6 kij op stâl hat. Dêr-

troch is it wol dúdlik dat de âlde pleats yn ferfal is en

troch wat gernierkes brûkt wurdt. As de jonges Fetse en

Douwe grutter wurde, moatte hja elk ek op in pleats fan-

sels en sa sil it kaam wêze dat yn 1815 in nije pleats

boud wurdt op it âlde stee fan Unia op de terp. De efter-

ein kaam nei de wei en krige moaie pilasters, krekt as de

pleats oan de Tibsterwei, de foarein kaam oan de Omgong

om de tsjerke. Nei heite' dea komt Douwe Eelkes Meinder-

sma op Unia, wylst Fetse op de pleats oan de Tibsterwei

bliuwt. It lânoankeapjen, mar ek it ervjen gie troch want

de beide jonges krije yn letter tiid net alline fan

harren twadde mem, Eelkjen Reinders en har famylje,

besittings, mar ek fan harren earste mem, in Fetje Douwes

Vlieg, de nedige sinten (bygelyks 7800 gûne doe't omke

stoar). Al mei al kamen der hieltiten mear sinten yn

dizze famylje en as heit Eelke Wiggers yn 1821 komt te

ferstjerren, ervje de soannen elk in pleats mei sa'n 30

stikken lân mei in skatte wearde fan fl. 35.000,- elk en

dêrnêst nochris in fl. 44.000 oan sinten en obligaasjes.

Hja holden 12.000 gûne ûnferdield wêrby't ek noch parten

sieten fan fiskersskippen yn Peazens. As men sokke grutte

bedragen yn it besit fan dizze mannen wit, dan is it wol

te begripen dat hja mear en mear pleatsen yn it besit

krigen (op syn heechst moatte de Meindersma's 8 pleatsen

yn Ie hân ha). De Meindersma's binne yn dit boek dan ek

noch te finen op de nûmers 19, 24, 25, 28 en 29, mar der

wiene noch wol mear pleatsen en stikken lân dy't hja yn

besit hiene. Gjin wûnder dat by de measte pleatsen net

mear it lân is dat dêr by âlds by hearde: der waard wol

gauris wiksele, want, sa as in bewenner fan Ie my ris

skreau: " 't Was toch alles Meindersma".

Troch harren besittings krigen hja ek in stim yn tsjerke-

en doarpssaken (de kolleksje Meindersma yn it argyf tsjû-

get dêrfan) en sa kin men op in stien yn de pastorijmuor-

re lêze: "Twee Eelkes hebben hier den eersten steen

gelegd, de stam van Meindersma mogt beiden 't aanzien

geven. Maak op den levensweg O Heer hun paden regt en

schenk dees kerk gemeente een u getrouwen knecht die haar

bestendig sticht door voorbeeld leer en leven. 1834". Dat

mear as de helte fan de tekst op dizze stien oer de twa

Eelkes giet, jout te tinken.

1883. As by it ferstjerren fan Douwe Eelkes Meindersma in

ynfintaris opmakke wurdt fan Unia sate docht bliken dat

er dan twa pleatsen binne; "de oude plaats" en "de nieu-

we plaats" wurde se neamd. Dy nije pleats is de pleats

oan de oare kant fan de wei, in pleats dy't sûnt 1965 ek

as namme "Unia Sate" draacht (net alhiel terjochte). It

measte fee is oerbrocht nei de nije pleats: "twee vare

koeijen (fl. 470) acht vette koeijen (fl. 1965) een kalfrier

(fl. 190) drie gelde koeijen (fl. 510) acht hokkelingen(fl.690)

vijf paarden (fl. 1240) en veertien kippen en een haan(fl.10)

..." wurdt der oan fee neamd. Op de âlde pleats bliuwe

ien ko, seis rierren en twa kokeallen. De prizen wêr't it

replik guod op skat wurdt, binne net te fergelykjen mei

hjoeddedei. Sa steane der yn it weinhûs in kapwein foar

fl. 250, in sjeas foar fl. 75, in twapersoans weintsje foar

fl.100 en in belslide mei alles der op en der oan foar fl.30!

De hiele 19de ieu bliuwe de Meindersma's yn it besit fan

Unia en pas yn it begjin fan dizze ieu komt mei Meindert

Eelkes Meindersma de lêste fan dizze famylje op de

pleats. Sels hat hy oant 1918 ta noch op Unia wenne.

1927. De grutte feroaring komt yn 1927. Unia sate wurdt

ferkocht en falt yn twa parten útien: Teake Visser keapet

de skuorre, de hals en de helte fan de kop en Meindert de

Haan kriget de oare helte fan de kop as wente. Bewenners

fan de helte fan de kop:

1900 Meindert Eelkes Meindersma (simmerwente)

1918 Jan Krol

1924 Widdo Wouda

1927 Meindert de Haan

1935 Roel Miedema

1955 Hendrik Grijpstra

1960 Jan Grijpstra

Mei de famylje Grijpstra komme hjir wer minsken te wenjen

dy't de pleats sels ek yn hannen ha. Wie yn 1927 it berop

fan Teake Visser (de keaper fan de efterein) noch reid-

dekker en brûkte Jan Krol,molkrider, it lytshús noch foar

syn molkauto, yn 1928 komt der wer in boer op Unia.

1928. Jan Grijpstra set it boerebedriuw op dit stee wer

fuort. Yn it earstoan stiet hy noch te boek as "voerman"

mar letter wurdt hy gernier. Syn famylje hat sûnt dy tiid

altiten op de pleats buorke dy't hja yn 1932 yn eigendom

krigen. Yn 1960 hat Jan Grijpstra de oare helte fan de

kop ek noch kocht en sûnt besit de famylje de hiele

pleats.

Lubbert en Hendrik ha earst tegearre it bedriuw fan har

heit oernaam, mar letter is Hendrik nei Ingwierrum rekke

(sjoch nr. 35). Dit bedriuw draait noch altiten mei sawol

fee as mei boulân.

Bewenners fan de pleats:

1900 Meindert Eelkes Meindersma

1927 Teake Visser

1927 Sietse Meijer

1928 Jan Grijpstra

1960 Lubbert Grijpstra

 

 

 


 

24. BEWENNERS: J. Hansma

Y. Hiemstra

ADRES: Humaldawei 39

WENPLAK: Ie

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: 8

GRUTTE YN 1640: 40 pm

GRUTTE YN 1989: 24 pm

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Kop-hals-romp 1841

EIGNER: Y. Hansma-Hiemstra

 

 

De pleatsen fan Jaap Hansma en Piet Meindersma op Grut

Midhuzen ûnder Ie (nrs. 24 en 25) ha beide op it âlde

hoarnleger fan Mockema stien as dêr ticht tsjin oan. Tus-

ken dizze twa pleatsen en dy fan Zijlstra yn, is it plak

noch te sjen wêr't Mockema yn it ferline stien hat.

De âlde Mockema stins is fuort nei 1700 ôfbrutsen en de

pleats dy't der doe noch stie, moast it yn 1849 oerjaan.

De fierdere skiednis fan Mockema stiet ûnder nr. 25 be-

skreaun om't dy pleats de namme Mockema oerkrigen hat. De

eardere bewenners fan de pleats fan Hansma ha fansels it-

selde meimakke as de stinsbewenners, yn safier as it om

oarloch en gewelt gie.

1640. Omdat dizze pleats yn 1511 net werom te finen is,as

it moast de pleats fan "Taka by Mockema Huijs" wêze mei

50 pm lân foar in hierwearde fan 18 ggûne, binne de ear-

ste gegevens fan 1640. Eigners binne dan Jonkhear Gerrolt

van Feitsma foar de iene helte en Juffer Popma en har

broer Hessel Popma tegearre foar de oare helte. Dy skie-

ding fan de pleats yn twa helten wat de eigners oangiet,

hat hiel lang duorre: oant 1768 ta. De pleats wie yn de

17de ieu 40 pm grut en in Beern Minnes wurdt opjûn as

brûker.

1714. Krekt foar 1700 kriget Gerryt Botma fan Moarre de

helte fan dizze pleats yn eigendom en syn famylje sil

oant 1788 ta as eigner te boek stean; earst Gerryt, dan

Jantie en as lêste Nanne Botma. De oare helte komt yn

hannen fan de widdo Verrucci en de widdo Steenhuijsen

(hja sille erfgenamten west ha fan broer es suster Popma)

Hierder fan de pleats is nei 1700 Bouwe Wytses. Hy hat

lange jierren op de pleats buorke en nei him syn widdo ek

noch in skoftsje. Foar de 40 pm lân fan de pleats moast hy

elk jier 80 gûne jaan, krekt 2 gûne de pûnsmjit. De

huzing waard taksearre op 600 ggûne en dat is bepaald in

lyts bedrach foar dy tiid, dat de huzing sil of lyts, of

yn ferfal west ha.

1760. Neidat Nanne Botma sels noch in pear jier op dizze

pleats buorke hie, kaam der wer in hierder dy't jierren

oanien hjir bleau. Dat wie Tjeerd Ydes dy't, krekt as syn

foargonger Bouwe Wytses, ek sate nr.11 bebuorke (sjoch

nr.25). Hoewol't Tjeerd op beide pleatsen as hierder oan-

jûn wurdt, wenne hy sels op nr.11 en op dizze pleats in

Lieuwe Luitjens, faaks in arbeider of lyts gernier dy't

ek op de oare pleats fan Tjeerd meihelpe moast. Lieuwe

hie teminsten mar 5 kij en 2 hynders en brûkte mar 1 pm

as boulân.

Tjeerd moat foar beide pleatsen mei hast 130 pm lân elk

jier 450 gûne oan Nanne Botma jaan.

As Sjoerd Jelles yn 1765 op de pleats komt, begjint der

stadichoan wat te feroarjen. Sjoerd bout syn beslach fee

út ta in 9 kij, mar brûkt ek hieltiten mear boulân. Hy

begjint mei 9 pm en dat rint op ta in 30 pm yn 1780.

Sjoerd jout yn dat jier al 400 gûne oan hier foar de 54

pm dy't hy dan by de pleats hiert.

1785. Jacob Rengers is de folgjende bewenner en hy moat

hast wol famylje west ha fan Sjoerd Jelles; se neame har

letter teminsten beide Boersma. Jacob giet op deselde

foet fierder as syn foargonger en hat krekt foar 1800 al

in 44 pm boulân ta syn foldwaan. Hy hiert noch mear lân

by de pleats dy't dan al 65 pm grut is. De hier moat be-

telle wurde oan Dr. Tjepke Osinga dy't de hiele pleats

oerkocht hie fan de Botma's. Dat hat lykwols net sa lang

duorre want nei de Frânske tiid keapet Jacob Rengers de

pleats oer en dan hat foar it earst yn de skiednis fan

dizze pleats de brûker ek it eigendom yn hannen.

1828. Fetse Eelkes Meindersma wurdt de nije besitter fan

floreennûmer 8. Fetse is dwaande om hiel Grut Midhuzen op

te keapjen:dizze nûmer 8, nûmer 11 (sjoch hjirnei), nûmer

10 (Zijlstra oan de wei), nûmer 12 (it âlde Mockema) en

nûmer 37 (de Vlugt). Al mei al hat hy sa'n 278 pm lân yn

besit, dy't hy ferdielt oer trije pleatsen. De Vlugt komt

yn 1840 mei al it lân by dizze pleats, de Vlugt dy't doe

it eigendom wie fan Jelle Sjoerds Boersma (soan fan de

Sjoerd Jelles dy't fan 1765-1785 op dizze pleats buorke

hie). De Vlugt stie in eintsje it lân yn efter dizze

pleats en hat noch lang tsjinne as arbeiderswente. Der

wennen twa húshâldings yn en yn 1960 is de boel ôfbrut-

sen. It wie in kop-hals-romp pleats dy't op in terp stie.

Dizze terp kin de namme ek oan de pleats jûn ha, want yn

tiden fan heech wetter koe it fee dêr op jage wurde en sa

flechtsje foar it wetter: de flecht-vlugt! It hiem moat

dus in saneamde "vluchtterp" west ha.

In pear lânnammen bewarje it oantinken oan de Vlugt:

De lytse Vlugt, De grutte Vlugt, De grutte fjouwer efter

de Vlugt en soksoarte nammen.

1841. As Fetse Eelkes Meindersma de Vlugt oerkocht hat,

lit hy de âlde pleats nûmer 8 ôfbrekke en set dêrfoar yn

it plak in nije kop-hals-romp pleats, sa't dy hjoeddedei

noch te sjen is. Dizze nije pleats kaam tichter by de wei

as syn foargonger (sjoch kaartsje). Yn de efterhúsmuorre

kaam it jiertalanker 1841 en yn de foargevel in tinkstien

mei de folgjende tekst: "Den 3 April 1841 werd door

Pieter/en Douwe Fetses Meindersma/de eerste steen gelegd/

De tijd vergrijst het licht verdwijnt/ Bewoon dit huis

als vreemdeling". Boppe op de pleats kaam sa as wenst in

ûleboerd, mar dat waard net mei swannen mar mei twa

hynders fersierd. Hjoeddedei is noch in protte bewarre

bleaun fan it gebou sa't dat yn 1841 delset is. De âlde

tegeltsjes yn blau en wyt en mei bibelske foarstellings

en weesbern, mei spinnekopmûntsjes en oksekoppen binne

noch te sjen. De lange gong hat noch houten poartsjes

wylst in "lykdoar" mei de foarstelling fan in libbensbeam

yn it boppeljocht, it oantinken fêst hâldt oan âlde tiden

doe't it byleauwe woe dat de deade troch in aparte doar

it hûs útdroegen wurde moast. Sa'n aparte doar moast

tefoaren komme dat de geast fan de ferstoarne de

bewenners nei syn dea noch pleagje soe. Dy ferstoarne koe

ommers allinne de gewoane doar, de lykdoar waard oars net

brûkt as foar it útdragen fan in lykkist.

It bûthús, mei noch stiennen drinkpotten foar de hynders,

it terskhús mei de typearjende terskhúsfinsters, meitsje

it karakteristike fan dizze pleats folslein.

De bewenner fan dizze nije pleats waard Tjalling Jans

Alberda, troud mei Eelkje Fetses Meindersma. Syn heit

wenne op in pleats ûnder Ingwierrum (sjoch nr.42), mar hy

folge syn heit net op en nimt de nije pleats fan syn

skoanheit op Midhuzen foar kar! Sûnt dy tiid hat de fa-

mylje Alberda op dizze pleats taholden.

Bewenners:

1841 Tjalling Jans Alberda

1880 Fetse Tjallings Alberda

1918 Jan van Kuiken

1923 Jan Tjallings Alberda

1952 Sipke Hiemstra

1988 Jaap Hansma

Al dy tiid ha de Alberda's eigners/bewenners fan de

pleats west, allinne om 1920 hinne hat Jan van Kuiken in

pear jier as hierder op de pleats buorke. Foar't yn 1923

Jan Tjallings Alberda op de pleats kaam, is de komuorre

der útbrutsen en in eintsje nei bûten set. Sa kaam der

romte om fan it bûthús mei ien rige stâlen, twa rigen mei

stâlen te meitsjen(der mocht perfoarst neat fan de skuor-

re ôf!)

1952. As Sipke Hiemstra op de pleats komt, is it noch al-

titen in mingd bedriuw mei sa'n 35 HA lân wêrfan 't sawat

de helte foar it fee en de oare helte as boulân brûkt

wurdt. Yn 1960 is de keuken wat oanpast mei in grut rút.

Oant yn 1968 ta ha der altiten noch houten blinen foar de

ruten sitten. Doe waard ek in glêzen poaterhok oan it

lytshús boud. Sûnt 1983 wurdt al it lân brûkt as boulân.

Oant 1987 ta wie der in 120 pm lân by de pleats mar dy is

doe "útinoar stood" sa't dat dan neamd wurdt en der bleau

noch mar 24 pm lân mear by de huzing. Jaap Hansma buorket

tsjintwurdich tegearre mei syn broer Ale, dy't ek wat lân

op Tibben hat.

 

 

 

 

 


 

25. BEWENNERS: P. Meindersma

M.M. Meindersma-Graafsma

ADRES: Humaldawei 35

WENPLAK: Ie

PLEATSNAMME: Mockema State

FLOREENNUMER: 11

GRUTTE YN 1640: 88 pm

GRUTTE YN 1989: 48 HA

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: Kop-hals-romp 1907

EIGNER: Huzing: Maatskip T. en P. Meindersma

Measte lân: Nationale Nederlanden

 

 

De buorskip Grut Midhuzen , tusken Ie en Jouswier, hat yn

it ferline romrofte staten en stinzen in plak jûn. Tige

bekend binne Holdinga State , wêr't in pear jier lyn de

efterein fan opbaarnd is en Eernsma State dat krekt op it

grûngebiet fan Jouswier leit, mar de bekendste fan alle-

gear wie de Mockema State. No is de Mockema stins yn it

foarige al ôfbrutsen, mar it plak wêr't de stins stien

hat, is noch wol werom te finen: it stikje lân tusken de

trije pleatsen yn, dy't hjir op dit stee boud binne. De

efterste fan de trije wennet hjoeddedei Piet Meindersma

op.

It krekte ferrin fan de skiednis fan dizze pleats is net

mear nei te gean om't yn it begjin fan de foarige ieu de

Meindersma's de nûmers 8, 11 en 12 fan it floreenkohier

yn besit hiene dy't doe troch Fetse Meindersma en syn twa

skoansoannen, Tjalling Jans Alberda en Berend Willems

Terpstra, brûkt waarden. De lannen fan de ferskate nûmers

binne doe troch inoar helle,om't se dochs yn ien hân wie-

ne: wat it bêste by in pleats paste, waard by dy pleats

dien. Fan dy trije pleatsen binne der twa oerbleaun: de

pleatsen fan P. Meindersma en J. Hansma. De pleats fan

P. Meindersma kaam foaral út 11 en 12 (12 = Mockema) en

omdat nûmer 12 ferdwûn is en nûmer 11 ek op it Mockema

hoarnleger boud is, hat Jan Tjallings Alberda yn dizze

ieu de pleats de namme "Mockema State" jûn.

1470. De earste Mockema, wêr't fan bekend is dat er hjir

wenne, wie Taecke Mockema en dat moat al foar 1470 west

ha. Syn widdo troude letter mei Taecke van Helbada dy't

him doe ek "Mockema" neamde. Dizze Taecke Mockema hat

faaks yn 1511 noch libbe,want dan komt yn it register fan

oanbring in "Taka van Mockema" foar.

1500. De soannen fan Taecke Mockema, Popcke, Tjaerdt en

Gerbrandt, komme yn ferset tsjin de Saksers at dy krekt

foar 1500 Fryslân yn besit nimme wolle. Hja geane op de

flecht bûten Fryslân, mar stjoere 12 mannen nei harren

stins ûnder Ie om fan dêrút de Saksers te bestrunen. Hja

sizze ta dat se de mannen helpe sille as de Saksers har

oanfalle wolle. Dy Saksers komme lykwols te witten dat op

de Mockema stins wer tsjinstanders wenje en stjoere in

leger om Mockema oan te fallen. Hoewol "...dat huys

sterck was ende dick van mueren..." kinne de mannen de

stins net hâlde, benammen net as der swierder geskut yn-

set wurdt. Der komt ek net help opdagen en as op in nacht

seis fan de mannen noch flechtsje kinne, wachtet de oare

seis in skriklike dea op it Sjaerdemahûs yn Frjentsjer.

De bruorren binne ûntkaam, mar yn 1512 wurdt Gerbrandt

dochs ûnthalzge en rekket Tjaerdt nei Grinslân wêr't ek

Popcke ferbliuwt. Pas at de Saksers it lân út binne, kin-

ne hja werom nei de Mockema stins. Dy stins wie troch de

Saksers nei de striid mei de grûn gelyk makke mar wurdt

wer opboud.

1511. Popcke Mockema wurdt yn it register fan oanbring de

eigner neamd fan de Mockema State, doe 96 pm grut. Popcke

sels wenne op de stins en de slotpleats waard hierd troch

"Grote Minne" foar in hierpriis fan 33 ggûne. Popcke

stiet noch by mear pleatsen as eigner fermeld en by ien

dêrfan stiet "...Taka by Mockema Huijs..." Dy pleats moat

dus tichteby Mockema stien ha en is faaks werom te finen

as de pleats fan J. Hansma (sjoch nr. 24). Dat de Mocke-

ma's in grutte ynfloed hiene yn Ie mar eins yn de hiele

gemeente,ja sels yn hiel Fryslân, docht bliken út it feit

dat heit Taecke en syn trije soannen alle fjouwer behear-

den ta de 40 minsken dy't it heechste ynkommen út grûn-

besit yn Fryslân hiene: Take 169 ggûne, Gerbrandt 172,

Popcke 162 en Tjaerdt 149 ggûne! Dy ynfloed ferklearret

ek it grytmanskip fan Tjaerd yn 1494 (hy wenne meast yn

Dokkum) en dat fan Popcke dy't yn 1515 beneamd waard ta

Geldersk grytman. Om't de Geldersken it ferlieze moasten

doe't Karel V hjir de baas waard, hat hy net lang grytman

west.

1579. Popcke hat oan syn dea yn 1554 ta op de opnij

opboude stins wenne; syn frou Tietcke van Sjoerda hat him

trije jier oerlibbe. Yn in register fan 1579 wurdt Taecke

Mockema besitter fan de stins neamd, wylst Kempa Mockema

faaks de slotpleats brûkt ha sil (ek hy sil him wol neamd

ha nei de pleats dy't hy bebuorke). Yn alle gefallen kri-

get in broer, Sieds van Mockema, letter de State.

1640. Jonkhear Sicco van Grovestins is yn it Stimkohier

fan 1640 de eigner fan de State, tegearre mei de bern fan

Jonkhear Idzart van Burmania. Pytter Annes brûkt de 84 pm

dy't dan by de State hearre. Fan 1688 ôf brûkt Jacob Mac-

kes de State en hy sil yn 1700 de nije eigner wurde fan

"...seeckere Sathe en Landen met 't oud stins en stathe

Mockema genaemt..." Hy keapet alles foar in priis fan

7476 ggûne fan Ernst Mockema van Haringsma toe Sloten

dy't oan him hâlde wol "...'t gestoelte in de kercke der

Stadt Doccum, Mockema gestoelte genaemt..."

De "oud stins" wurdt dan al rillegau ôfbrutsen en yn 1849

ferdwynt ek de pleats dy't op it âlde stee fan Mockema

stie. In jier as wat lyn binne der op it plak fan it âlde

Mockema noch âlde Friezen (grouwe stiennen), stiennen kû-

gels en knibbelskiven fan minsken fûn(soene dy noch foch-

ten ha tsjin de bewenners fan Mockema?) . Ek stikjes glês

fan de âld stins út omtrint 1580, en tal fan potskerven

út it tiidrek fan 800-1900 kamen doe wer foar it ljocht.

Wie de skiednis fan Mockema hjirmei ôfrûn,de skiednis fan

de pleats dy't ek op it hoarnleger stie, giet oant hjoed-

dedei ta troch.

Yn 1640 hierde Dirk Tierx dy pleats,88 pm grut,fan desel-

eigners as fan de State.

1714. Gerryt Botma fan Moarre hat it eigendom krigen en

hy lit Bouwe Wytses de pleats bebuorkje. Bouwe jout elk

jier 250 oan hier en de huzing is yn dy tiid 2200 ggûne

wurdich wat in behoarlike priis útmakket.De famylje Botma

hat oant 1788 ta dizze pleats yn besit hân en hja moatte

goede lânhearren west ha want de measte boeren hâlde it

lang fol op dizze pleats: Bouwe Wytses en syn widdo in

tritich jier en Tjeerd Ydes noch langer(sjoch ek nr. 24).

1760. Tjeerd Ydes en syn foargonger brûke by dizze pleats

ek sate nûmer 8 en kinne sa oer hast 130 pm lân beskikke.

Tjeerd brûkt syn lân foar it grutste part as boulân (70

pm) en hat in beslach fee fan 7 kij en 6 hynders. Troch

de feestjerte fan 1770 rint it tal kij werom, mar dat

wurdt net, sa as by de measte pleatsen, wer goedmakke yn

letter tiid. Dat komt om't Tjeerd en syn opfolgers tenei

allinne mar mear beskikke kinne oer dizze pleats mei't de

Botma's yn 1778 earst pleats 8 ferkeapje en in pear jier

letter ek dizze pleats yn oare hannen oergean litte.

Foar in lyts tal jierren wurdt boargemaster L.R. Sinia

fan Dokkum de eigner en hy lit Hendrik Ages foar 590 gûne

yn it jier de pleats bewenje. Hendrik Ages makket bêste

jierren op dizze pleats want stadichoan rint it tal kij

omheech fan 6 ta 11 stiks en it tal pûnsmjit boulân fan

35 ta 50 pm.

1795.Dêr komt in ein oan as Claas Lolkes, letter neamt er

him Venema,de pleats oerkeapet.Hy hat lykwols mar de hel-

te mear yn besit en moat in 27 pm lân oan Eelke Wiggers

litte, dy't him letter Meindersma neamt.Sa komt de earste

eigner mei de namme Meindersma oan lân út dizze pleats en

dat is sa bleaun oant no ta.

Claas Lolkes moat der wat los lân byhiere om libje te

kinnen.Dat sil him wol slagge wêze want pas nei 1818 fer-

keapet hy de hiele pleats oan de Meindersma's. Syn soan

Gerben Klazes Venema wennet letter op floreennûmer 10

(sjoch kaartsje). Troch de opgeande tiden wurdt de helte

fan dizze pleats op likefolle opbringst skat as 20 jier

earder de hiele pleats!

1828. Eelke Wiggers Meindersma en nei him syn soannen

Douwe en Fetse ha nei de Frânske tiid de hiele pleats yn

hannen krigen (sjoch ek nr. 22). Wylst Douwe Eelkes op

Unia wenne, kaam Fetse Eelkes op dizze pleats telâne.

Eigners/Bewenners:

1828 Fetse Eelkes Meindersma

1847 Berend Willems Terpstra troud mei Teatske

Meindersma

1875 Willem Berends Terpstra

1908 Fetse Pieters Meindersma

1922 Pieter Fetses Meindersma

1952 Taekle Pieters Meindersma

1985 Pieter Taekles Meindersma

Doe't de famylje Terpstra de pleats yn eigendom hie,

waard de pleats fan 1896-1908 ferhierd oan de widdo

Zijlstra en har soan Jacob Douwes, mar fierders hat de

pleats altiten troch de eigners bewenne west.

1907. "Ee. 20 Febr. Van de gewone ongevalletjes, die de

storm Dinsdagnacht veroorzaakt heeft, hebben we hier ons

gewone aandeel gehad. Erg heeft de wind het echter

gemaakt bij de boerenhuizinge bewoond door de wed.

Zijlstra te Midhuizen, eigen aan den heer F.P. Meindersma

te Engwierum. Het dak van huis en schuur is weggeslagen,

de achtergevel van de schuur ingestort. Binnenshuis zijn

vele balken verplaatst, gescheurd, sommige lijken geheel

verwrongen, zelfs de muren zijn eenige ct. meters verzet.

Een groot gedeelte van het graan, dat op zolder zat, is

weggewaaid." Sa beskriuwt de Dockumer krante it resultaat

fan de wynhoas yn 1907 dy't alhiel nijbou needsaaklik

makke. De flier, guon muorren en bynten koene wer brûkt

wurde, mar fierder waard alles fernijd; ek de foarein

krige doe syn wat deftich uterlik. In gevelstien fertelt:

"De eerste steen gelegd/ door P. Fetses Meindersma/ 31

Julij 1907".

Yn de fyftiger jierren hearde der sa'n 85 pm lân by de

pleats, sawol bou as greide en waarden in 22 kij molken.

Sûnt 1979 is der in ein kaam oan it gebrûk fan boulân en

wurde alle 48 HA lân brûkt foar de 65 melkkij.

 

 

 

 


 

 

26. BEWENNERS: J. Pafforaad

P. Pafforaad-Talsma

ADRES: Tibsterwei 11

WENPLAK: Ie

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1989: 60 pm

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: Stjelp 1926

EIGNER: F. Pafforaad

 

 

Op de krusing fan de Tibsterwei mei de Fjellingsreed en

oan de râne fan de Kolken leit de pleats fan Jelle Paffo-

raad. De huzing leit der noch krekt sa hinne as doe't

pake Jelle Pafforaad dy yn 1926 sette litten hat.

1926. Jelle Pafforaad sr. wenne yn in hiel lyts spultsje

op de Tibster terp doe't hy de stap naam om in gruttere

pleats sette te litten. De bruorren Booijenga fan

Mitselwier krigen de opdracht om in bestek (foar FL. 350,-)

te meitsjen en hja berekkenen de kosten op FL. 10.600,-. It

gie oan, de timmerlju koene har gong mar gean en Jelle

Pafforaad sr. krige in nij spul krekt bûten Tibben. Yn it

bestek stie wat in bysûndere betingst: "...Indien het dek

van riet uit het Grootdiep of poelen uit den omtrek ge-

maakt mag worden, dan wordt het ‚‚n honderd vijftig lager

aangeboden..." Dat tsjut op it winnen fan reid út it

Dokkumerdjip, mar wiist ek op it bestean fan alderhande

puollen yn de Kolken yn dy tiid. De namme fan it stik lân

wêr't de pleats op boud is, sprekt hjir faaks ek fan: De

Biesjager. Yn dizze namme soe in ferwizing sitte kinne

nei de biezen dy't hjir foarhinne by de rûs stiene.(oare

betsjuttings fan bysjager binne grapmakker en helper fan

it gerjocht).

It lân dat Pafforaad brûkte, wie los lân út de Kolken. It

lân yn de Kolken hearde net by in bepaalde pleats, mar is

yn de kohieren beskreaun ûnder de losse lannen. Sa ek de

biesjager. Pafforaad kocht it yn 1921 fan de famylje

Andringa de Kempenaer, in famylje dy't it troch fererving

út de famylje Alberda van Ekenstein krigen hie.

Pafforaad sr. koe tige goed opsjitte mei de âlde (Abe)

Meindersma en dat koene net safolle minsken him neisizze.

Hy koe dan ek altiten wol lân fan Meindersma hiere en dat

hiene syn heit en pake yn de foarige ieu ek al dien.By de

jacht wurken hja ek wol tegearre.

1934. As soan Folkert Pafforaad de pleats oernimt, stiet

hy te boek as feehâlder en lânbouwer. Hy hie 45 pm lân yn

gebrûk en in part dêrfan lei op de Tibster terp en wie

gaadlik foar boulân. Mei de ruilferkaveling is op dit lân

in foech boskje oanlein.

Yn de tiid dat Folkert op de pleats buorke, is der trije

kear ferboud om wat mear romte te krijen, mar dat hat

gjin ôfbreuk dien oan de bûtenkant fan de huzing. Neffens

de âlde boutekening soe der allinne in rútsje yn de

skuorre bykaam wêze. Fan binnen is der yn de rin fan de

tiid wol it ien en oare feroare om te foldwaan oan de

meardere easken dy't yn dizze tiid steld wurde oan de be-

wenberens fan in pleats.

1975. Jelle Pafforaad jr. is de tredde yn de famylje dy't

op dit stee buorket. Mei troch de ruilferkaveling hat hy

no sa'n 60 pm lân yn gebrûk dat alhiel brûkt wurdt foar

it fee. Wiene der yn it ferline in 35 kij,troch de super-

heffing is dat weromrûn ta in 25 stiks. In bysûnderheid

is dat hy stadichoan oergien is op reabûnt fee. In keppel

fan sa'n 60 skiep en wat fetweiders fulje it beslach fee

oan.

Dat guon lânnammen it lang úthâlde kinne, wurdt hjir wer

ris dúdlik. Yn de papieren fan de famylje Meindersma út

it begjin fan de foarige ieu wurdt de namme fan in stik

lân as "ourememm-acht" beskreaun. Dizze wat ûndúdlike

namme wurdt bekender yn in keapakte út 1918 wêrby't Jelle

Pafforaad sr. in stik lân keapet mei de namme "oarememme-

acht"! (De acht fan beppe, soe men no sizze).

Bewenners:

1926 Jelle Pafforaad

1934 Folkert Pafforaad

1975 Jelle Pafforaad

 

 

 

 


 

27. BEWENNERS: J. Rotteveel

J. Rotteveel-Lauter

ADRES: Skieppereed 25

WENPLAK: Ie

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1989: 13 HA

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: 1973

EIGNER: J. Rotteveel

 

 

Op it uterste puntsje fan it doarpsgebiet fan Ie, in goe-

de hûndert meter fan Eastrum ôf, leit de pleats fan Jan

Rotteveel. De wente liket maklik te datearjen troch de

jiertalankers yn de foargevel, dy't it jiertal "1816"

foarmje, mar dat is lykwols net sa. Dy jiertalankers bin-

ne ôfkomstich fan in âld spul yn Eastrum wêr't de famylje

Rotteveel earst wenne hat. Doe't dy pleats, bekend as "it

pleatske fan Koene", ôfbaarnd is, hat de famylje Rotte-

veel de jiertalankers fan de efterhúsmuorre meinaam nei

harren nije wente op dit stee. Ek fan de oare gebouwen op

it hiem is net maklik te sizzen yn hokker tiid dy boud

binne; der steane ek leafst trije skuorren op it hiem!

1832. Yn de âlde kohieren is dit stee net werom te finen,

dat de earste gegevens binne fan 1832 as it kadaster be-

gjint. Eigner is dan Theunis Lolles Hoekstra, arbeider út

Ie. De hiele 19de ieu ha der Hoekstra's op dit stee wenne

en as de froulike Hoekstra's meirekkene wurde sels oant

nei de oarloch ta!

1872. Sa om 1872 hinne moat, tsjin it earste hûs oan,noch

in wente boud wêze, troch in broer fan Theunis Lolles. Yn

de befolkingsregisters stiet dat Lolle Theunis Hoekstra

yn it earste hûs wennet en dat Taeke Lolles Hoekstra mei

syn frou it twadde hûs bewennet. As dizze Taeke yn 1890

ferstoarn is, bliuwt syn widdo Baukje Sjoordema noch in

jier as tsien yn dit hûs wenjen, mar dêrnei stiet yn it

befolkingsregister "afgebroken" wylst it kadaster it hat

oer "stichting en slooping". Dat sil wol betsjutte dat it

hûs net mear bewenne , mar by it bedriuw brûkt waard (dat

sil dan de skuorre yn it uterste puntsje fan it hiem

wêze).

1896. Roelof Andries Dijkstra, "gardenier", kaam yn maaie

fan it jier 1896 fan Aldwâld nei dit stee. Hy wie troud

mei Rixtje Hoekstra, dochter fan Lolle Theunis Hoekstra.

It liket der op dat de âld man net goed mear foar himsels

soargje koe (hy wie doe ek al 82 jier) en dat syn bern by

him yn komme te wenjen om it bedriuw waar te nimmen.As hy

yn 1899 komt te ferstjerren, wurdt skoansoan Roelof Dijk-

stra de nije bewenner fan dit stee. Yn 1906 keapet hy fan

Baukje Sjoordema ek it twadde hûs wylst Baukje dêrnei by

him yn komt te wenjen.De namme fan de âlde Lolle Hoekstra

wurdt noch bewarre yn de namme fan it stik lân tichteby

de pleats: De Lolle' Fjouwer.

1926. Roelof bout yn 1926 noch in skuorre op it hiem en

dan steane der al trije skuorren: ien pleatske wêr't de

húshâlding yn wennet en twa skuorren dy't foar it bedriuw

brûkt wurde. Jierrenlang hâldt Roel Dijkstra op dit stee

ta,oant syn soan Taeke Roelofs yn 1963 it bedriuw fan him

oernimt. Taeke wennet lykwols mar ien jier as eigner op

de pleats want al yn 1964 nimt Jan Dijkstra de boel oer.

1973. Op 22 september 1973 komt in nije bewenner op dizze

pleats: Jan Rotteveel. Hy wenne yn it doarp Eastrum mar

troch de boppe al neamde brân moast hy in oar plak ha. Hy

hat earst noch in jier yn Ie wenne mar doe koe hy yn it

ramt fan de ruilferkaveling hjir komme. Hy hat in nije

huzing set en doe de âlde muorankers, dy't hy bewarre hie

fan syn eardere pleats mar oan de nije huzing befêstige.

It pleatske wie yn dy tiid yn eigendom oergien nei Hans

Joseph Roberz, keapman út Castrop-Rauxel yn West Dútslân.

Rotteveel hat yn 1980 it bedriuw oernaam en hy buorket op

it momint mei in 35 kij op sa'n 13 HA greide.

Bewenners:

1832 Theunis Lolles Hoekstra

1839 Lolle Theunis Hoekstra

1896 Roelof Andries Dijkstra

1963 Taeke Roelofs Dijkstra

1964 Jan Dijkstra

1973 Jan Rotteveel

 

 

 

 

 


 

28. BEWENNERS: W.G. Terpstra

B. Terpstra-Anema

ADRES: Humaldawei 28

WENPLAK: Ie

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1989: 60 HA

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: Kop-hals-romp 1856

EIGNER: Huzing: W.G. Terpstra

Lân: Fam. Stoop en W.G. Terpstra elk

in 30 HA

 

 

Oan de wei fan Mitselwier nei Ie, efkes foarby Midhuzen,

leit oan de rjochterkant dizze pleats. Hoewol't de pleats

it foarkommen hat fan in âlde Fryske pleats fan it kop-

hals-romp model, is dit net in âld stee. Yn 'e midden fan

de foarige ieu is foar it earst op dit plak boud wurden

en yn de sântiger jierren fan dizze ieu hat de pleats de

foarm krigen dy't men hjoeddedei noch sjen kin.

1856. It stik lân wêr't dizze pleats op boud is, hat ear-

tiids altiten by Mockema State heard. Doe't Mockema út-

inoar stood is, kaam dit stik lân, sa as safolle lân yn

de omkriten fan Ie, yn hannen fan de famylje Meindersma.

Fetse Eelkes Meindersma wie op'e helte fan de foarige ieu

de eigner fan Mockema en hy liet yn 1856 op dit stik lân

in pleats bouwe foar syn soan Eelke Fetses. Yn it argyf

fan de famylje Meindersma is de oerienkomst noch te finen

dy't sluten waard mei Hendrik Pieters Keuning, de timmer-

man fan Ie: "...dat H.P. Keuning voormeld het bouwen van

eene schuur en woning met de leverantie van alle daartoe

benoodigde matrialen te Ee zal verrigten, overeenkomstig

het daarvan bekende bestek..." De kosten fan dizze nijbou

wiene FL. 6420,- en soene yn trije terminen betelle wurde

(¬ part as de spanten stiene, ¬ as alles ûnderdak wie en

de rest in moanne nei de oplevering).

In tinkstien yn de efterhúsmuorre (eins net mear te lêzen

mar troch de foarige bewenners op in stikje papier set),

tsjûget op in echte Meindersma-manier fan it lizzen fan

de earste stien:"De eerste steen gelegd door/ Fetze Tjal-

lings Alberda 12 jaar oud/ Fetze Eelkes Meindersma 6 jaar

oud/ in den jare 1856 den ...../ De tijd rolt als een

bergstroom voort/ Maar eeuwig blijft des Heeren woord".

1899. Doe't de âlde Fetse Eelkes Meindersma stoar, waard

Eelke Fetses eigner fan de pleats, wêr't hy fan it begjin

yn 1856 ôf, al bewenner fan west hie. Dat hat net sa lang

duorre om't hy sels ek al rillegau stoar,dat doe naam syn

widdo Trijntje Sijtsma mei de âldste soan Fetse Eelkes it

bedriuw oer. Yn 1906, doe't mem ek stoar, waarden Antje

en Fetse Eelkes Meindersma elk foar de helte eigner.

Fetse bleau op de pleats wenjen oant 1926 ta. Fetse bleau

frijfeint en doe't hy yn 1930 stoar, kaam de pleats troch

fererving yn hannen fan de famylje Stoop: Johan Stoop,

dokter yn Utert, Francois, skipsboukundige yn Maasslús,

en Sied, dûmny yn Taiz‚ yn Frankryk. Dat hat duorre oant

yn 1983 ta.

1926.As Fetse Eelkes Meindersma yn 1926 de pleats ferlit,

komt Goffe Wytses Terpstra fan Ternaard nei dizze pleats.

Sûnt dy tiid hat de famylje Terpstra altiten op dizze

pleats buorke.Doe't Goffe Wytses yn 1954 ophold, hat soan

Wytse Goffes de pleats oernaam. Hy hat yn 1963 de foarein

ferboud.Yn 1983 is it eigendom fan de pleats ek yn hannen

oergien fan de Terpstra's. Troch bybou fan silo's en in

rinstâl yn 1966 en 1976 hat de pleats it hjoeddeiske oan-

sjen krigen.

Bewenners:

1856 Eelke Fetses Meindersma

1899 Trijntje Siedses Sijtsma, widdo Meindersma

1904 Fetse Eelkes Meindersma

1926 Goffe Wytses Terpstra

1954 Wytse Goffes Terpstra

Der wurdt grute dat dizze pleats ûntstien wêze soe út it

âlde Haaima, dat krekt efter dizze pleats,wat mear it lân

yn, noch as in heechje werom te finen is en soks is hiel

wol mooglik. Doe't dizze pleats boud waard, wie Haaima al

ôfbrutsen en it lân, ek yn hannen fan de Meindersma's,

waard by de nije pleats brûkt. In perseel lân, no yn ge-

brûk by Terpstra, "it Haaima hússtee" hâldt hjir it oan-

tinken oan fêst. De lannen efter Haaima út, ek yn hannen

fan de Meindersma's,stiene eartiids bekend ûnder de namme

fan "Koose' lannen". Dy "Koos" wie ek in Meindersma, dat

sadwaande.

 

 

 

 

 


 

29. BEWENNERS: P. Venema

B. Venema-Bol

ADRES: Tibsterwei 6

WENPLAK: Ie

PLEATSNAMME: Papenhússtee

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1989: 45 pm

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: Stjelp 1925

EIGNER: Huzing: P. Venema

Measte lân: P. Venema

 

 

"It Papenhússtee", sa waard it stik lân wol neamd, wêr't

yn de tweintiger jierren dizze pleats op boud waard.Ek de

pleats sels waard yn letter tiid wol sa neamd, al is dat

wat yn it ferjitboek rekke. It stik lân kaam yn 1920 oan

Abe Sybenga, âld-boargemaster fan Eastdongeradiel. Hy hie

it kocht fan de Meindersma's dy't it al mear as hûndert

jier yn besit hiene. No wie Sybenga ek troud mei in lid

fan de Meindersma-famylje dat fier fuort rekke dit per-

seel net.

1925. Sybenga ferkeapet yn 1925 twa stikjes grûn fan dit

perseel oan Geert van der Zweep en Lieuwe Ferwerda. Dizze

beide mannen bouwe elk op har eigen stikje in nije huzing

Van der Zweep boude it hûs oan de Tibsterwei 6; hy wurdt

yn de stikken hieltiten gernier neamd. It wie mar in lyts

spultsje mei in pear kij en in 12 pm lân yn gebrûk. Dat

lân kaam hast allegear fan de yn 1796 boude pleats oan de

Tibsterwei 1-3 (sjoch nr. 22). Doe't dy pleats yn 1925

útinoar stode, koene dit pleatske en dy fan Meinsma oan

de oare kant fan de Iester feart, boud wurde. Fan in part

fan dat lân koene dizze beide gerniersspultsjes yn stân

holden wurde.

1942. Soan Albert van der Zweep nimt yn de oarloch it

spultsje fan syn heit oer. It bliuwt in gerniersbedriuw.

Sa om 1950 hinne hat Van der Zweep in stik by de huzing

oanboud.

1961. Doe't Albert van der Zweep yn maaie 1961 nei Moarm-

wâld teach, kaam Pieter Venema as boer op dit bedriuw. Hy

hat it beslach fee útwreide fan de 8 kij doe yn 1961, ta

in 30 kij no. Yn it begjin wie der ek noch in hoekje bou

by. Venema buorket no op sawat 45 pm lân, sawol eigen as

hierd lân. It bedriuw is troch de tiid hinne altiten lyts

bleaun, al hat dat ek syn eigen sjarme.

In nijsgjirrige lânnamme is noch "de bear", flak foar de

pleats oer en de Papenhússtee is al neamd. Fan beide nam-

men is gjin betsjutting bekend, hoewol't in "bear" wol in

skuldeasker wêze kin en docht it papenhússtee jin tinken

oan it hússtee fan de Papen (= Roomsken). Mar dat is spe-

kulearjen en net mei wissichheid oan te jaan.

Bewenners:

1925 Geert van der Zweep

1942 Albert van der Zweep

1961 Pieter Venema

 


 

30. BEWENNERS: M. Wiersma

A. Wiersma-Krol

ADRES: Stienfeksterwei 57

WENPLAK: Ie

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1989: 100 pm

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: -

EIGNER: M. Wiersma

 

 

Op dit stee hat al in pear hûndert jier in hûs (as mear-

dere huzen) stien; de kaart fan Schotanus út 1698 jout al

bebouwing oan. Gegevens út letter tiid litte sjen dat der

doe gjin boerebedriuw yn wie,mar dat soks pas nei de oar-

loch it gefal west hat.

1714. As earst bekende eigner fan in hûs op dit stee kin

Jacob Sioerds beskôge wurde. Hy wenne hjir sels en de

hierwearde waard skat op 14 gûne. In jier letter ferhiert

hy de wente oan Claes Jans en kin dêrfoar dan 19 gûne

barre. It hûs krijt gauris oare eigners en bewenners oant

yn 1765 Syds Tjerks it eigendom oernimt. Hy is ek de ear-

ste dy't mei buorkjen begjint; in stik as trije kij meit-

sje syn beslach fee út. Yn it jier dat Syds ferstjert,

stiet yn de boeken:"Syds Tjerks weduwe gehuwd aan Doye

Willems" Dizze Doye Willems en syn neiteam sille hiel

lang it eigendom fan dit hûs hâlde al wenje hja hjir net

altiten.Sa giet Doye yn 1798 nei in hûs yn Ie en ferhiert

hy de wente oan Jitse Pytters. Hy hiert sels it hûs wêr't

Jitse earst yn wenne.

1800. Om 1800 hinne ferhiert Doye Willems it foar 40 gûne

yn it jier (in hege hier foar dy tiid om't it by de

measte huzen wol mei 20 gûne ophold) oan Wopke Pyters.

Doye Willems hiert sels noch altiten in hûs yn de buorren

fan Ie. As hy yn 1811 in famyljenamme kieze moat, wurdt

dat de wol wat bysûndere namme "Ruisch". Syn soan Willem

Ruisch nimt nei him de saak oer en it kadaster fan 1832

docht te witten dat dizze Ruisch de nûmers B 223, in hûs

en hiem, en B 224, in tún, yn besit hat.

1866. Willem ferkeapet in stik fan dy tún oan Pieter Ger-

bens Dijkstra dy't in hûs op dizze tún bouwe lit.Sa stea-

ne der no twa huzen op dit stee, of eins trije want deun

tsjin de âlde seedyk, sawat op it jaachpaad, stie ek noch

in hiel lyts húske wêr't krekt twa minsken yn wenje koene

1883. De famylje Ruisch bleau noch in oantal jierren eig-

ner fan it earste hûs, dat net botte grut west hat, want

de belesting oer de beboude oerflakte wie mar 15 gûne en

nei in fergrutting wurdt by de ferkeap yn 1883 oan Jacob

Dijkstra in belesting fan 40 gûne oanjûn. De Dijkstra's

dogge it hûs yn 1891 troch in fererving oer oan Jan Jacob

Douma, keapman yn Ie.

1902. Dizze Jan Douma keapet ek it hûs dat op de eardere

tún boud wie wer oan en om 1913 hinne moat it ta ien wen-

te wurden wêze om't dan gjin bewenners mear fûn wurde:

1880 Johannes Durks Hoekstra (gie 1882 nei Amearike)

1882 Klaas Willems Ruisch

1899 Renske Gerbens Venema, widdo Ruisch

1900 Durk Eelzes Visser

1904 Durk Jans Dijkstra

? Rindert Nicolaas Monsma

1910 Fokke Jippes Koesema

Neffens it kadaster is pas yn 1942 troch "sloping en ver-

eniging" ien gehiel fan de huzen makke. Doe sil it earste

hûs sloopt wêze en it hûs op de tún sil doe útwreide wêze

lyk as de kadastrale tekening fan dy tiid sjen lit. Jan

Douma libbe doe al net mear (hy hat lange jierren yn dit

hûs stil libbe) en Reinder Douma hat, krekt foardat hy de

boel ferkocht oan Doede Miedema, alles ferbouwe litten.

1943. Doede Miedema wie brêgewipper op it Stienfek en hy

wenne dus krekt oan de oare kant fan it Dokkumerdjip. Hy

ferhiert it hûs oan Marten Knol en dy begjint yn 1946 mei

in buorkerij mei wat kealtsjes en in pear bargen. Hy hie

de diken yn hier om syn fee op te weidzjen en gers fan te

winnen. Hy wreidet de saak stadichoan wat út en yn 1956

hat hy al in 63 pm lân yn hier, sawol diken as los lân.

Hy boude yn 1957 ek it earste hok dat plak joech oan in

13 kij.It kadaster neamt soks "verbouw en verandering van

bestemming". Troch útwreiding fan it beslach fee moat der

wer romte komme en yn 1963 wurdt in hok fan it stien-

fabryk út Eastrum oantúgd om in plakje te krijen op it

hiem. Yn 1966 hellet Krol sels it hok fan de dwinger fan

Ingwierrum yn syn hiele hear en fear op om oan it groei-

end ferlet fan romte te foldwaan. Dit keunststikje wurdt

útfierd troch de bekende "alleskinner" op dit mêd: Freark

Zoodsma fan Iesumsyl. De grutte fan de bebouwing is troch

al dizze feroarings fan de 40 út 1883, de 78 fan 1957 ta

in 123 yn 1966 wurden! It beslach fee makket dan sa'n 30

stiks kij út.

1972. Marten Knol foarmet yn 1972 in maatskip mei Marten

Wiersma,syn skoansoan, mar dat hat net sa lang duorre: yn

1975 giet Marten Wiersma allinne fierder. Hy hat yn 1980

de grutte rinstâl bouwe litten en doe krige hy plak foar

de 80 kij dy't hjoeddedei it bedriuw útmeitsje.

In lânnamme dy't noch it oantinken oan de âlde seediken

yn him draacht, is "it saadzen".

Bewenners:

1869 Gerrit Willems Ruisch

1875 Elisabeth Paulus Buwalda, widdo Ruisch

1880 Pieter Gerbens Dijkstra

1889 Gerrit Tiemersma

1900 Jelle Eeltjes Jansma

1901 Saakje Oenes Straatsma (sjoch ek nr. 4)

1914 Jan Jacobs Douma

1929 Reinder Douma

? Albert Alberda

1945 Marten Knol

1972 Marten Wiersma

 

 

 


 

31. BEWENNER: J.J. Beintema

ADRES: Tsjerkepaad 4

WENPLAK: Ingwierrum

PLEATSNAMME: Donia

FLOREENNUMER: 22

GRUTTE YN 1640: 110 pm

GRUTTE YN 1989: 11 HA

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: Kop-hals-romp 1883

EIGNER: Huzing: J.J. Beintema

Lân: Famylje Beintema

 

 

De skiednis fan dizze pleats falt eins yn twa stikken út-

ien; dêr is yn it foarste plak de skiednis fan de stins

Donia, no it âld Heech, en dan is der de skiednis fan de

opfolger fan dy stins, Donia sate, de pleats dy't oant no

ta ûnder dy namme bekend stiet.

De skiednis fan de âlde Donia State is foar it grutste

part yn it tsjuster fan de ieuwen ferdwûn. It bliuwt by

ferhalen út âlde kroniken. Sa moat der yn 1422 in Botte

Doedinga, in fetkeaper ealman, yn Ingwierrum wenne ha,

mear is fan him net bekend. Syn opfolgers, Bennert en

Botte Donia, bestiet in hiel ferhaal fan. Hja soene it

opnaam ha tsjin de rjochters fan Eastergoa. It wie yn de

tiid fan de Skieringers en Fetkeapers, dat soks kaam wol

gauris foar. De rjochters stjoere lykwols in leger dat

trije dagen lang de Donia Stins belegeret. Op de jûn fan

de tredde dei slute de striders in oerienkomst en it

grutste part fan it leger giet wer fuort. Om't it al

tsjuster wie, bliuwt in lyts part fan it leger oernacht-

sjen yn in hûs yn de omkriten. Dat krije de bewenners fan

de Donia Stins yn de gaten en hja oerfalle dit lytse

groepke mannen en stekke it hûs yn'e brân wêrby't guon

soldaten yn it fjoer omkomme. Dit wie net sa'n eale die

nei it sluten fan in wapenstilstân en de rjochters litte

it dan ek net op har sitte.

Twa wiken letter komme se werom mei har leger en dit kear

wurdt de stins ferovere, 18 soldaten wurde ferdronken yn

de stinsgrêft en de stinshear, Botte Donia, wurdt finzen

nommen. Syn broer Bennert Donia moat op'e flecht slein

wêze, mar ek hy wurdt yn de kraach grypt, earne by Ter

Lune ûnder Ingwierrum.Op reis nei it Dokkumer blokhûs be-

siket hy út te neien en as dat net slagget, lit hy him in

pear kear fan it hynder falle. De soldaten dy't him nei

Dokkum bringe moatte, krije dêr op it lêst sa har nocht

fan dat se him mar deastekke.

De Donia Stins wurdt "omgeworpen" en dat liket mei‹ens de

ein te wêzen fan Donia State.Yn letter tiid wurdt nea wer

praat oer de State, mar altiten oer de sate en dêr wurdt

de pleats oan'e râne fan de terp mei bedoeld. De Donia

Stins soe op it âld Heech lein ha, in goeie hûndert meter

it lân yn, no noch maklik as heechje werom te kennen. Yn

letter tiid hat hjir in pleatske stien dat yn it lêstoan

brûkt waard foar twa arbeiderswenten. Doe't dy yn de sân-

tiger jierren ôfbrutsen waarden, kamen wol âlde Friezen

foar it ljocht en tige brede muorren, mar dat wie alles.

Argeologysk ûndersyk soe hjir in útkomst biede kinne oer

it krekte fan de saak. Riedsels bliuwe der genôch, want

wêrom leit dit heechje mids Ingwierrumer lannen, dochs op

doarpsgebiet fan Ie? De bewenners fan dit heechje hiene

de húsnûmers 1 en 2 fan Ie! In oplossing soene âlde kaar-

ten biede kinne wêrop te sjen is dat er fan Donia(op guon

kaarten stiet ek Lonia)wol in reed rint nei Tibben en Ie,

mar dat der net in ferbining is mei Ingwierrum. Soe de

besitter fan de Donia Stins Ingwierrum te lyts fûn ha en

hearde er leaver by Ie?

1511. Botte Donia liket it libben behâlden te hawwen want

yn 1491 slút hy as Ingwierrumer ealman in ferbûn mei de

stêd Grins en yn 1511 komt in Botte Donia foar dy't twa

huzen yn besit hat en nochris 42 pm lân. Hy brûkt dizze

42 pm lân sels en de hierwearde wurdt skat op 17 floreen.

Dizze 42 pm sille de grûnslach foarme ha fan it lettere

lânbesit fan Donia sate.

1542. De frou fan Botte Donia, Ymck wie har namme , komt

yn it Beneficiaalboek foar as neistlizzer fan tsjerkelân.

Hja sil net sa lang mear libbe ha want al yn 1560 fer-

keapje har erfgenamten stikken lân fan Donia. Om oan sin-

ten te kommen (om skulden te beteljen) wol Botte Ballinge

fan Kollum sawat 12 pm lân fan Donia ferkeapje en:

"...mitsgaeders oeck noch de zevende part van de twee

terpen tot donye..." Wat hjir krekt bedoeld wurdt mei tw 

terpen, is net dúdlik, mar it soe slaan kinne op it âld

Heech en op it hjoeddeiske Donia. Yn alle gefallen wurdt

Gerrolt Gerloffsma foar 42 ggûne de pûnsmjit eigner fan

in sânde part fan Donia.

It register fan 1580 neamt gjin Donia's mear, mar makket

wol melding fan in stik lân dat troch de Donia's skonken

wie om "de keersbrandinge" yn de tsjerke mei te beteljen.

1611.Krekt nei 1600 wurdt Jan Jansz Donia neamd as besit-

ter fan de pleats oan de terpsrâne. Grêfstiennen yn de

Ingwierrumer tsjerke befêstigje dat want dêr wurde fjou-

wer minsken op neamd, dy't as efternamme "Donia" opjouwe.

Dat wie fansels al gjin neiteam mear fan de Donia's yn de

15de ieu, mar bewenners dy't har neamden nei de namme fan

de pleats: Lieuwe Fockes Donia, Bernardus Kingma (troude

mei de widdo fan Lieuwe Donia), Jan Janssen Donia en

Lieuwe Fockes (dizze beide lêsten wiene beide troud mei

Trijntje Pyters).

1640. Jonkhear Hessel Huygens wurdt yn it stimkohier as

de besitter fan Donia oanjûn, dan 110 pm grut. As hierder

stiet dan de niisneamde Lieuwe Fockes Donia te boek.

1714. Oan de ein fan de 17de ieu rekket de famylje Van

Aylva yn it besit fan dizze pleats en dat hat sa'n 50

jier duorre. Hja koene elk jier 382 gûne hier barre fan

Mente Jellis. Mente hie dêrfoar de beskikking oer 160 pm

lân, dat hy buorke op in grutte pleats. Der sit in grut

ferrin yn de hierders fan Donia sate yn dy tiid, want de

measten bliuwe net langer as tsien jier en guon noch wol

koarter.

1757. Dit moat in bysûnder jier foar Ingwierrum west ha,

as de gewoane man der teminsten eat fan murken hat. Yn

dat jier wolle Ewert Nieuwenhuis en Jacobus Hesling yn

ien klap 10 hoarnlegers yn Ingwierrum keapje fan Hans

Hendrik van Haersma. It gie de mannen net om it lân mar

om de stim dy't op it hoarnleger lei. It wurdt in grutte

reboelje want it soe betsjutte dat dizze mannnen yn ien

kear de baas yn Ingwierrum wurde soene. Al gau komme der

minsken dy't it "niaer" op dizze keap nimme wolle. It

niaarrjocht wie in âld Frysk rjocht dat famyljeleden en

neistlizzers it rjocht fan earste keap joech. De grytman

Anthony D'Arnaud wol it niaar nimme, Cornelis van Haersma

docht itselde en siktaris Wilhelmus Bergsma bemuoit him

der ek mei. Letter docht bliken dat Anthony D'Arnaud de

saak wûn hat want hy stiet tenei as eigner yn de boeken.

Hy moat foar dy 10 hoarnlegers 37920 gûne betelje en dat

liket net sa hiele folle, mar dêr moat by sein wurde dat

by 5 hoarnlegers al gjin lân mear wie, lykwols in 540 pm

hearde by de oare 5!

Sytse Clases wurdt opjûn as hierder fan dizze "Heerlijke

en Stemdragende Zate en Landen" en hy jout yn't jier 482

gûne foar de 119 pm lân dy't by de pleats hearre. Hy kin

dêrfoar 11 kij op stâl sette en 8 hynders foar it wurk

brûke. Hy hat noch 102 1/2 pm boulân yn gebrûk, dat hy moat

er ek noch mear lân byhierd ha.

1769. Tjalling Minses (letter hyt hy De Boer) hat it wol

hiel lang útholden op Donia sate. Hy bliuwt hjir boer

oant yn 1815 ta en makket dêrmei in heale ieu fol.Syn be-

driuw feroaret yn dy tiid net folle as it moast de hier-

priis wêze.Andringa de Kempenaer en Burmania Rengers bin-

ne syn lânhearren en Tjalling moat om 1800 hinne al 1100

gûne opbringe foar Donia, dat noch altiten 119 pm grut

is. De feepest ferlytset it tal kij suver net en nei dy

tiid binne der hast altiten sa'n 15 kij op de pleats.

Yn 1784 kriget Tjalling op in nacht besite fan in ynbrek-

ker,mar hy komt der goed foarwei want it bliuwt by it yn-

slaan fan in finster "van zijn Zomerwoning" en hy mist

gjin eigendommen. De ynbrekkers ha yn deselde nacht noch

twa Ingwierrumner pleatsen besocht en dêr ha hja wol bút

meinaam.

Tjalling Minses wie ek ien fan de foaroanmannen fan de

Commune fan Ingwierrum.Dy waard oprjochte doe't de tsjer-

ke lân ferkeapje moast om ferplicht jild te lienen oan de

Provinsje yn 1797. Tsien Ingwierrumers ha doe sinten op

tafel lein om dat tsjerkelân oan te keapjen. Fan de op-

bringst fan dat lân koene saken betelle wurde dy't wich-

tich wiene foar it doarp. Tjalling joech FL. 125, mar dat

wie mear in oandiel as in geskink want fan de opbringst

fan it oan te keapjen stik lân soene earst de oandiel-

hâlders wer werom betelle wurde (mei rinte!) en dan pas

koe it brûkt wurde foar goede doelen. Tjalling keapet út

namme fan de Commune seis pm lân út it tsjerkebesit oan,

lân dat noch altiten ta de Commune beheart. Nijsgjirrich

is dat de bewenner fan hjoeddedei, de hear J.J. Beintema,

ek lid (en boekhâlder) fan de Commune is ‚n út de neiteam

fan Tjalling Minses komt ‚n op deselde pleats wennet!

1805. By in publike ferkeap fan Donia docht bliken dat de

119 pm lân fan de pleats foar Tjalling Minses elk jier in

hier fan FL. 1440 betsjut. Hy kin de pleats dan noch oant

1810 ta hiere. Yn it keapkontrakt stiet ek: ".. na aftrek

van de 1 1/2 pm greide, met het daar op staande stemhuis den

2e september 1805 Publiek verkogt, en onder deese zathe

behoord hebbende..."(Dit stimhûs waard foar 841 gûne fer-

kocht). Fierderop stiet dat de boer 18 gûne hier koartsje

mei foar"...het afstaan van het Huurregt en gebruik van

de 1 1/2 pm met het daar op staande stemhuis hier vooren ge-

dagt..." Soe, no't de stimmen neat mear wurdich wiene, it

stimhûs ferkocht wêze om permanint bewenne te wurden?

Yn alle gefallen kin Hibbe Hollander, dy't no boer op de

pleats wurdt, mar beskikke oer 36 1/2 pm lân fan it âlde

Donia om't by de ferkeap yn 1805 it lân útinoar stood is.

1849. Jacob Geerts Douma hat ek lange jierren boer op Do-

nia west; hy hat sawat de fyftich jier fol makke. Hy hat

noch meimakke dat W.A. van Bruggen, in rike Ingwierrumer,

de pleats fan Dirk Zeper oerkocht hat. Dat wie yn 1882 en

doe betelle Jacob Geerts elk jier FL. 5328,- foar de 120 pm

dy't by de pleats hearde. It ferkeapboekje hat it oer:

"...eene ruime en hechte boerenhuizinge, met schuur en

buithuis, waarin stalling voor 26 hoornbeesten en 7 paar-

den, vuurhut, hornleger, boomgaard en kampje weiland,

gelegen aan de kunstweg, bij de buurt..." en jout as ien

fan de betingsten: "Overname van den karnmolen met toe en

aanbehooren, het tillinghout, het paardenhok in de schuur

en alle hekken en stekken op en bij de hieming voor FL.115"

Wytze Albert van Bruggen moast foar dit alles in bedrach

fan FL. 71.934,30 deltelle. Hy wie doe eigner fan Donia en

fan Oppedyk, in pleats dy't hjir nêst leit. Ek fan al it

lân wie hy eigner en sa binne troch de tiden hinne de

lannen fan beide pleatsen wol troch inoar rekke. Van

Bruggen wie ryk wurden troch it trochgraven fan it Nij

Dokkumer Djip. Dat gie op trije manieren: it ferkeapjen

fan lân foar de trochgraving, skeafergoeding foar it net

brûke kinnen fan lân om't dêr de modder op stoart wie en

it barren fan in fergoeding foar it ûnderhâld fan de súd-

like wâl (wat net dien waard!). De Provinsje soe sels de

noardlike wâl ûnderhâlde en dat is hjoeddedei noch wol te

sjen: in moaie wâl mei fytspaad oan de iene kant fan it

Nij Dokkumer Djip en in minne wâl oan de oare kant!

It moat sein wurde dat it trochgraven fan it Nije Djip de

boeren wol mear tiid koste om't har lân oan beide kanten

fan it Djip kaam te lizzen.De arbeiders makken wol gebrûk

fan boatsjes om oan de oare kant op it lân te kommen.

Bewenners:

1835 Johannes Willems Hannema

1848 Jacob Geerts Douma

1892 Geert Jacobs Douma

1898 Fetze Pieters Meindersma

1923 Goffe Poortinga

1943 Ids Hessels Jensma

1979 Meinte Idses Jensma

1983 Jan Johannes Beintema

Doe't Jacob Douma noch hierder wie en Van Bruggen krekt

eigner, is der in nije pleats boud, dat wie yn 1883. It

ferhaal giet dat doe hiele tsjokke muorren en âlde Frie-

zen yn de pleats fûn binne, wat wize kin op it feit dat

ek dit Donia sate in stins west hat, alteast in hege

âlderdom hie. Faaks hat dizze buorkerij foar de earste

Donia's ek wol in soarte fan simmerferbliuw as heare-

buorkerij west.

1949. It eigendom fan de pleats kaam troch in dochter fan

Van Bruggen, in Cornelia (hja wie troud mei in Harders),

yn hannen fan de Harders-famylje. Anna Harders troude mei

in Waning en sa kaam it dat yn 1949 twa bruorren Waning

de pleats yn hannen ha. Ids Hessels Jensma hierde doe de

pleats. Nei't yn 1953 it lytshûs noch fernijd wie, hold

Jensma yn 1977 op mei de kij. Hy gie alhiel oer op de bou

en it kin sein wurde dat hy in markante boer wie, om't hy

nea in trekker kocht hat, mar altiten gebrûk makke fan

syn hynders. Syn soan Meinte Jensma hie ek in protte aar-

dichheid oan hynders en is alhiel stopt mei de lânbou en

hat him fierder dwaande holden mei de hannel en dressuer

fan ryd- en springhynders. Hy hat it measte lân by de

pleats ferkocht en hold noch in 30 pm greide oer.

Yn 1981 hat Meinte Jensma de pleats ek fan de famylje Wa-

ning kocht mar al yn 1983 gie hy nei in grutte hynste-

fokkerij yn Boyl en die hy de pleats oer oan Jan Johannes

Beintema dy't doe fan Nij Terlune ôfkaam. Ek hy hâldt him

foaral mei hynders dwaande.

 

 

 

 

 


 

32. BEWENNERS: J.A. Botma

T.R. Oosting

ADRES: Bûtendyksterwei 27

WENPLAK: Ingwierrum

PLEATSNAMME: De Grutte Tor

FLOREENNUMER: 1

GRUTTE YN 1640: 102 pm

GRUTTE YN 1989: 55 HA

YN GEBRUK AS: Mingd bedriuw

HUZING: Kop-hals-romp 1791

EIGNER: AEGON

 

 

Dizze pleats en ek Nij Terlune (sjoch nr.40) ha yn it

skiere ferline op in eilân lein. Hjoeddedei is dat eins

noch sa; it Ald Dokkumer Djip en it Nij Dokkumer Djip

(fan 1857)meitsje der noch in eilân fan. De wei rint hjir

ek dea. It Ald Dokkumer Djip wie hjir yn it ferline ek al

en it oare wetter dat hjir in eilân fan makke wie in

slinke, in pear stikken lân boppe Nij Terlune,op âlde ka-

dastrale kaarten noch wol werom te finen.

1443. Oer it besit fan dit eilân hat in skeel west tusken

de abten fan de kleasters fan Dokkum en Gerkeskleaster.

Hja ha yn neamd jier in akkoart sluten wêrby't de muont-

sen fan Gerkeskleaster yn it besit kamen fan dit eilân en

"...als ze int bezit van den Eylande zynt, zollen voert

dat voerghenoemde Eylant biholden, bruken, vry ende quyt,

daer mede te doende, des hen ghenoeghet, sunder alle an-

sprake des Abts van Dockum ende zijner nakomelinghe..."

Troch dit stik is it dúdlik dat it eilân, dat fansels ie-

pen lei foar ebbe en floed, yn dy jierren yn it besit wie

fan de muontsen fan Gerkeskleaster. It is mei‹ens ek de

lêste kear dat hja as eigners neamd wurde. Yn letter tiid

wurde it kleaster fan Dokkum en de tsjerke fan Ingwierrum

as eigners neamd. It wie bûtendyks lân en as der yn dy

tiid pleatsen stiene, sil dy wol op terpkes lein ha.

Op de kaart fan Ortelius út 1568 is it eilân noch goed te

sjen.

1511. As de ynwenners fan Ingwierrum yn dy tiid nei Kol-

lum woene, moasten hja twa kear oer it wetter: de slinke

by Nij Terlune en it Ald Dokkumer Djip (doe de Ie neamd).

Dat oerstekken gie mei in fear en dat fear hat foar de

namme fan de Grutte Tor soarge. Yn âlde kohieren stiet

der nammentlik net fan "Tor", mar fan "For". Yn âld

skrift skeelt soks mar ien lyts haaltsje en om't men de

betsjutting fan dat "For" net mear wist, sil men der wol

"Tor" fan makke ha. Dat for is itselde as far, fer, fear

en dan is men wer by it fear dat hjir ienris oer de Ie

west hat.

Yn 1511 wenne der in Tseard by it fear: "Tijaert over Fa-

rije, 8 1/2 pm, den overvaert biden Ee". Tseard hie net sa-

folle lân yn gebrûk, mar it is net wis yn hoefier 't lân

dêr op it eilân geskikt wie foar gebrûk. Boppedat wie hy

der ek fearskipper by. Hy moast foar syn lân elk jier

hast fjouwer gûne jaan oan in widdo yn it doarp, Beytie

Woepke Weduwe (Beitske, widdo fan Wopke soene wy sizze).

It measte lân op it eilân waard brûkt troch in "Merck".

Dizze hie in 100 pm binnen de dyk en "100 beesten grasin-

gen buten dick" yn gebrûk. In "grasing" is safolle lân as

nedich is om ien ko simmers iten te jaan, in kogers. Dat

soe betsjutte dat in grasing 1 1/2 pm grut is. Der bestiene

ek gerzen "te hooi en te gras", dat betsjutte safolle lân

om in ko it hiele jier troch gers jaan te kinnen, mooglik

3 pm. Mei dizze gegevens kin berekkene wurde dat Mark •f

150 pm •f 300 pm lân op it eilân yn gebrûk hie.

De grutste eigner fan dizze grûn wie "de Abt fan Dokkum"

(sa as it kleaster meast beskreaun wurdt). It oanpart fan

it kleaster makke sawat it 2/3 diel út en de rest wie

foar Merck sels en noch in pear lytsere eigners (mei‹noar

hast 20 pm). Merck moast foar it brûken fan it lân hast

60 floreen betelje, in hiel bedrach en fierwei it grutste

yn hiel Ingwierrum. Der kin steld wurde dat út it lân dat

Merck yn 1511 yn gebrûk hie, yn letter tiid de pleatsen

"de Grutte Tor", "Nij Terlune" en faaks ek "Edinge Hûs"

ûntstien binne.

1580. Nei't yn 1511 al beskreaun stiet dat de pastoar fan

Ingwierrum "...alsoo veel beesten als hij opvoet, mach hy

op den faer grasen..." en yn 1542 it rjocht nochris wer

befêstige wurdt dat de pastoar syn bisten op de diken en

by it Far rinne litte mei, docht yn 1580 bliken dat er by

it fear in hiele pleats yn besit fan de tsjerke is:

"... Als insgelycx oick een sate landt, oick butendycks

leggende, gebruckt by Jacob Bertolts opt veer te weten

genoemt de Brede Rydthorne, de patroon oick toekomend,

als blickt by de metingen yn tijde bij Ruisseau gedaen".

It lân fan dy pleats is dus opmetten en dat kin betsjutte

dat er skeel west hat, faaks mei it Gerkeskleaster, mar

ek it kleaster Dokkum komt wer om'e hoeke. Yn it rekken-

boekje fan Abt Henricus van Kessel komme ek de boeren fan

Ingwierrum foar dy't lân hierden fan it kleaster. No is

it nijsgjirrich dat ek dêr in Jacob Bartels yn foar komt.

Hy brûkt 40 pm en 84 kogers fan it kleaster wêr't hy in

daalder de pm foar jaan moat. De fraach is no fan wa't

dit lân wie: fan de tsjerke as fan it kleaster? Wis is

dat de Abdij fan Dokkum de bejouwing hie fan de tsjerke

fan Ingwierrum (hja mochten de pastoar oanwize). Neffens

de tsjerkfâden moast it kleaster fan de opbringst fan de

pleats fan Jacob Bartels it tsjerkegebou ûnderhâlde (en

dêr binne hja net tefreden oer!)

Dat Jacob op de Grutte Tor wenne, is yn alle gefallen wol

dúdlik want dy "Brede Rydthorne" (wat betsjut fan: hoeke

as bocht yn it brede wetter) is fansels de Ie dy't yn dy

tiid hiel breed west hat as see-earm. Op dit plak is it

wetter trouwens noch altiten breed.

1618. Nei de Reformaasje,as al it lân fan de kleasters it

eigendom wurdt fan de Steaten fan Fryslân, is de Grutte

Tor in hoartsje net werom te finen yn de registers fan it

kleasterguod. Sa as niis al skreaun is, liket it der op

dat dizze pleats ûntstien is troch it opsplitsen fan de

grutte pleats fan it kleaster Dokkum út 1511.

Yn 1618 komt foar it earst wer in hierder fan de Grutte

Tor nei foaren: Jacob Jacobs. It kin fansels tafal wêze,

mar it hat alle kâns dat hy in soan is fan de Jacob Bar-

tels fan 1580. Jacob hat yn alle gefallen 102 pm lân yn

gebrûk fan de Steaten.

1644. As yn 1644 de Steaten it lêste kleasterlân ferkeap-

je om oan sinten te kommen foar de djoere oarlogen dy't

fierd wurde moatte, komt ek de Grutte Tor op 'e buorden.

De hierder is Aucke Wytses en syn nije lânhearre wurdt

Pytter Maerswal, dy't de pleats keapet foar 46 ggûne de

pûnsmjit. Mei‹noar wurdt dat in bedrach fan 4692 ggûne.

Pytter sil net lang eigner west ha want al rillegau wurdt

frou Helena van Burmania neamd as eigner en dêrmei komt

de Grutte Tor foar jierren yn hannen fan eallju en oare

minsken mei in protte sinten,oant yn 1957 in fersekerings

maatskippij it eigendom oernimt. De keapakte út 1679 fan

frou Van Burmania seit ek hoe't de pleats der dan hinne

leit: "Rinsck Thysses Wed. van Claes Douwes als meyerse,

107 pm greydland, leggende rontom het hornleger, en om de

helft een kaa-dyck..." Aardich is dat doe it eilân brûkt

waard as greide wylst it no hast allegear bou is en dat

praat wurdt oer in kaaidyk (simmerdykje: ek op de kaart

fan Schotanus út 1718 noch te sjen).

It sil wol dúdlik wêze dat de Grutte Tor al fan foar 1500

ôf, altiten troch hierboeren bebuorke is.

1760. Ut de kohieren docht bliken dat Sybe Jans, dan

hierder foar 640 gûne yn't jier, in 20 kij op stâl hat.

Hy hat ek noch 7 hynders en fierder 63 pm lân as boulân

yn gebrûk. Dit tal kij bliuwt gelyk oant ek op de pleats

fan Sijbe Jans de feepest komt. It tal kij is yn 1771

noch mar 11 mear wylst dan 82 pm as boulân brûkt wurdt.

Ek hjir komt in oergong nei mear boulân, want yn letter

tiid komt it tal nea wer boppe de 15 kij.

1791. Geert Jans sit no as hierder op dizze pleats fan de

famylje Andringa de Kempenaer en Burmania Rengers. Hy

jout al 1150 gûne yn it jier , mar der is ek wat mear lân

by: 139 1/2 pm. Geert Jans krijt mei in grutte tsjinslach te

meitsjen want yn 1791 fljocht syn pleats yn'e brân:"...de

schuur geheel en een gedeelte der voorhuizing anno 1791

afgebrand en weeder opnieu opgeboud, zijnde een plaats

van 139 1/2 pm..."

Oer dizze brân hat noch in hiel spul west want de hiting

wie dat de brân oanstutsen wie. It gerjocht fan Eastdon-

geradiel kaam om de tsjûgen te hearren en harren wiidwei-

dich ferslach lit Geert Jans en syn frou en dochter, de

feint Reinder Jilmers en de faam Antje Baukes en noch

mear persoanen oan it wurd. It docht bliken dat twa dagen

foar de brân ek al in begjin fan brân ûntdutsen wie, dat

doe troch de boer mei molke blust wurde koe.Doe't de boel

dan echt yn'e brân stie, wie der neat mear te rêden as

allinne wat guod út de foarhuzing. Nei de brân docht de

faam lykwols frij wat frjemd, dat hja wurdt fertocht,

foaral as tsjûgen sizze dat de faam de moarns foar de

brân har kofferke al ynpakt hie! Hoe't de saak ôfrûn is,

fermeldt it ferslach net.

Geert Jans lit de pleats wer opbouwe en de efterein wurdt

dan in tsien meter langer makke. Yn 1823 wurdt de foarein

nochris mei twa keamers fergrutte wat noch op in tink-

stien betocht wurdt: "Op den 7 augustus 1823 heeft H.J.

Siccama alhier den eersten steen gelegd oud 2 Jaren". De

famyljenamme Siccama hie Geert Jans yn 1811 oannommen. De

útwreiding mei twa keamers sil nedich west ha, om't yn dy

tiid in omkesizzer by de famylje yn kaam te wenjen. Dat

wie in Jacob Klazes Doornbos, troud mei Cornelia Siccama.

Doornbos hierde nochal wat los lân yn Ingwierrum en ek

wat stikken lân fan de "Ver" (sjoch nr.40). Dit lân stiet

hjoeddedei noch altiten bekend as "it Doornboslân".

Siccama en Doornbos behearden ek ta de oandielhâlders fan

de Commune.

1805. Om't yn de Frânske tiid de stimmen fan de pleatsen

neat mear wurdich wiene, waarden yn 1805 troch Andringa

de Kempenaer fjouwer pleatsen ûnder Ingwierrum ferkocht

oan Epke Roos van Bienema út Aldskoat: "de groote Ton,

Hooghiemstra zathe, Broersma zathe en Donia zathe". Nêst

it ferkeard skriuwen fan de namme falt by de Grutte Tor

op dat Geert Jans yn dy tiid in behoarlike hierferheging

te wachtsjen stie. Yn 1806 soe hy noch FL. 1310,- betelje

kinne, mar hy hie de pleats wer foar tsien jier hierd en

wol foar FL. 2000 yn it jier (50% ferheging!). Soe dy priis

troch in iepenbiere ferhiering opdreaun wêze? De fjouwer

Ingwierrumer pleatsen en Doma sate fan Eanjum moatte mei-

‹noar by publike ferkeap 155.000 cgûne opbringe.

1848. De Grutte Tor is yn de rin fan de tiid wol gauris

op'e buorden kaam.De krante makket yn 1848 melding fan in

"Publieke Verkoop van eene ver uitmuntende en zeer vrucht

bare Zathe en Landen onder Engwierum". Jan Geerts Siccama

is hierder foar FL. 1850 yn it jier en de nije eigner sil

"de opstal der Huizinge" fan him oernimme moatte, om't de

famylje dy sels boud hat. Nije eigner (foar FL. 45.720,- de

hiele pleats fan 50 bunder) wurdt Anna Catharina Feyens,

troud mei in Michiels van Kessenich. De famylje Michiels

van Kessenich wenne yn Limboarch en in Jonkhear Willem

hat noch boargemaster fan Maastricht west. Dizze famylje

bliuwt no in hûndert jier eigner fan de pleats, wêr't ek

in nije hierder op kaam yn de persoan fan Jacob Folkerts

Botma. Sûnt dy tiid ha der altiten Botma's op de Grutte

Tor buorke.

Bewenners:

1851 Jacob Folkerts Botma

1893 Folkert Jacobs Botma

1923 Jacob Folkerts Botma

1952 Folkert Jacobs Botma

1972 Jan Anne Botma

Foar Ingwierrum is de Grutte Tor de âldste pleats fan it

kop-hals-romp model en ien fan de lêste pleatsen dy't as

mingd bedriuw bebuorke wurde.

 


 

33. BEWENNERS: J. Dijck

A.H. Dijck-Huisman

ADRES: Nijlân 8

WENPLAK: Ingwierrum

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: 5

GRUTTE YN 1640: 134 pm

GRUTTE YN 1989: 45 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Kop-hals-romp 1834

EIGNER: Huzing: J. Dijck

Measte lân: Bruorren Dijk

 

 

Dizze pleats makket diel út fan in groepke fan fjouwer

pleatsen op it Ingwierrumer Nijlân. Dizze pleatsen ha ek

tiden lang wat mei-inoar út te stean hân om't hja alle

fjouwer yn besit wiene by it kleaster Weert ûnder Moarre.

Dat wie in frouljuskleaster mei net safolle lânbesit en

wat it hie, lei hast allegear op it Ingwierrumer Nijlân.

Dat soe tsjutte kinne op help fan it kleaster by it oan-

winnen fan lân yn dit gebiet mar gegevens hjiroer binne

net bekend.

1511. It register fan oanbring fan 1511 neamt fjouwer

boeren op it Nijlân dy't lân brûke fan it kleaster Weert.

It binne deselde fjouwer dy't letter wer opdûke yn de re-

gisters fan it kleasterguod. It is net út te meitsjen

hokker boer by dizze pleats heard hat: Sacke (dy't de

grutste pleats hie en sels ek noch 32 pm lân besiet),

Ant, Atte as Ryckle. Der wurdt ek noch in Tierck neamd

dy't op it Nijlân wenne. Ut dizze opjefte fan boeren dy't

op it Nijlân wennen, docht bliken dat it kleaster Weert

hjir it grutste part yn besit hie. Yn letter tiden komt

nei foaren dat it lân dat bûten de seedyk lei, oer dizze

boeren lykop ferparte is: hja hawwe dan alle fjouwer 16

"schar". In skar wie by âlds in stik grûn dat net ûnder

de boeren ferdield wie, mar troch alle boeren brûkt wurde

koe. Elk mocht dêr dan in bepaald tal bisten op weidzje.

It wurd "skar" kin ek it oandiel betsjutte dat elke boer

yn dizze mienskiplike weide hie. Dat liket hjir op it

Nijlân ek it gefal te wêzen, want yn 1618 is de 16 skar

bûtendyks lân by alle fjouwer pleatsen 96 pm wurden. Dat

betsjut dat 1 skar yn dy tiid in part fan 6 pm lân west

hat. Dat yn dy tiid foar it earst praat wurdt fan pûns-

mjitten kin ek lizze oan it feit dat doe om it Nijlân in

simmerdyk lein is. Op de kaart fan Schotanus út 1718 is

noch dúdlik te sjen dat al foar de yndiking fan it Dok-

kumer Djip (yn 1729) en it oanlizzen fan de Ingwierrumer-

polder(yn 1752) in simmerdyk (kaisdyk) om it grutste part

fan it Nijlân oanwêzich wie. De boer op dizze pleats hat

lange jierren 21 floreen betelje moatten foar it ûnder-

hâld fan dizze kaisdyk. Oan de ruilferkaveling ta ha der

noch spoaren fan dizze âlde simmerdyk te sjen west.

1580. Yn de lêste papieren dy't bewarre binne fan it

kleaster Weert, komt de earste boer nei foaren wêrfan wis

is dat hy op dizze pleats wenne hat. Dizze Jurien Thomas

joech 28 ggûne oan hier en de rest moast er "yn natura"

betelje: "...een maerschip suijvels ende haelt vant veen

5 foer torffs". In maerschip suvels wie foarhinne 300 pûn

bûter en 300 pûn tsiis.Dy fiif weinen fol turf sil Thomas

wol út de Dokkumer Wâlden helje moatten ha.

1592. Soan Jan Jurriens moast fan syn 27 pm binnendykslân

elkmis 25 stuorren betelje, wylst de 16 skar bûtendykslân

elk 20 stuorren opbringe moasten. Yn ditselde jier wurdt

de hier oplutsen nei 47 ggûne mei-inoar, te beteljen oan

de ûntfanger fan it kleasterguod (dat guod wie nei 1580

oergien nei de Steaten fan Fryslân). Jan Jurriens hat in

moai tal jierren op dizze pleats wenne want noch yn 1618

komt hy as hierder foar.

1644.As de Steaten yn 1644 de lêste kleasterpleatsen fer-

keapje, is ek dizze pleats dêr by. Jan Janssen (faaks in

soan fan Jan Jurriens?) is de hierder en de nije eigner

wurdt in Mr. Claes Can C.S.(CS = en de zijnen), dy't foar

elke pûnsmjit 43 ggûne deltelle moat. Foar in pleats fan

135 pm betsjut dat 5805 ggûne, in hiel bedrach.

1689. Ds. Harmannus Reneman, dûmny yn Easternijtsjerk,

keapet yn 1689 de helte fan dizze pleats fan de dûmny fan

Peazens, Edeus Roelants. Hy moat dêr dan 3000 cgûne foar

betelje, mar it nijsgjirrige leit him yn wat der dan by

dizze pleats heart:"...een achtendeel van de koij in Wat-

mawiel..." Dat betsjut dat yn dy tiid by dizze pleats it

fjirde part fan de einekoai yn Watmawiel heard hat. Dat

sil de koai west ha, dy't no bekend stiet ûnder de namme

fan "de lytse koai". Yn de keapakte wurdt ek neamd dat

Pieter Pieters op dizze pleats buorke.

1707. Dûmny keapet yn 1707 nochris in sechsde part en wol

fan syn broer Johannes Reneman, dûmny op it Amelân. Hy

moat dan 1166 cgûne foar dit 1/6 part betelje. Ek no

wurdt de fûgelkoai wer neamd en docht bliken dat de

pleats brûkt wurdt troch Johannes Clasen en de koai troch

in Cornelis Willems (dy't fansels by de koai wennet yn de

"Huijsinge cum annexis daer by sijnde"). Neffens de

keapakte hearde doe 140 pm by de pleats dy't Johannes elk

jier 380 gûne oan hier kostje.

1760. Bysitter Botma nimt de pleats oer fan dûmny Reneman

en syn famylje sil sa'n 50 jier it eigendom hâlde. Yntus-

ken sit Hendrik Jochems op de pleats en syn jierlikse

hier bedraacht 332 gûne. It docht bliken dat hy 66 pm lân

hat yn de dan krekt ynpoldere "Nijlân-polder". Dit wurk

waard troch de boeren en harren lânhearren sels ûnder-

naam, sûnder stipe fan de Steaten fan Fryslân.It iennich-

ste wat de Provinsje docht,is it ferleegjen fan de beles-

ting: 2 gûne minder foar elk pûnsmjit yn de polder en wat

it hoarnjild oangiet foar elke 4 bisten ek 2 gûne minder.

Al it lân yn de nije polder, 441 pm grut, wie doe noch

greide, mar mocht it binnen de 20 jier as boulân brûkt

wurde dan hoegden hja dêr ek gjin belesting foar te be-

teljen. Dizze koarting jilde foar 20 jier. De lâneigners

soene dan yn stee fan "...een kadijk, welke niet in staat

was, om de hoge winter vloeden buijten te keeren..." in

hiele nije swiere seedyk om de polder hinne lizze moatte.

1780. Dat de polder noch hiel lang ta greide brûkt waard,

komt út de speciekohieren nei foaren want it fee hat oant

yn 1795 ta altiten it wichtichste op de pleatsen op it

Nijlân west. Pas dan komt er wat mear boulân yn de kohie-

ren foar; faaks wie doe it measte sâlt wol út de grûn wei

en dêrtroch better geskikt as boulân. Jelte Douwes komt

yn 1777 op dizze pleats. Hy hat net mear meimakke wat syn

foargonger Hendrik Jochems yn 1770 ûnderfine moast. Fan

syn beslach fee fan 26 kij moat in grut part troch de

feepest oantaast west ha, want yn 1771 hat er noch mar 13

bistkes mear. Jelte Douwes moat nochal wat mear hier jaan

as syn foargonger: hast 1300 gûne foar de 158 pm dy't de

pleats grut is. As Jelte Douwes stjert, nimt syn frou de

saak earst oer, mar in jier letter stiet yn it kohier:

"...Jelte Douwes Weduwe getrout aan Melle Roelofs tevoren

dienstbaar..." De widdo is dus mei de grutfeint troud en

it moat sein wurde, Melle hat wol slach fan it boerewurk.

It tal kij rint stadichoan wat omheech en ûnder syn be-

wâld komt ek wat in oergong nei mear boulân. Der ha wol

jierren west dat er mar 1 pm as boulân brûkt waard, mar

no wurde dat somtiden mear as 50 pm!

Hy kin dan yn 1808 ek in goed bedriuw oerdrage oan syn

opfolger Anne Eetzes (Kooistra). Fan Melle Roelofs(Binne-

ma) is noch bekend dat hy ien fan de oandielhâlders wie

fan de Commune fan Ingwierrum yn 1797 en dat syn oandiel

FL. 100,- wie).

1805. De pleats kriget ek in nije eigner yn de persoan

fan Jacobus Nicolaas Talma. Dizze wenne yn Ingwierrum (op

de Talma koai) en kocht sa njonkelytsen sawat it hiele

Nijlân op. Foar dizze pleats mei 120 pm moat Talma in be-

drach fan 17.100 cgûne betelje. Anne Kooistra wurdt hjir

setboer en wennet yn de foarhuzing.

1834. Neffens de jiertalankers yn de efterhúsmuorre moat

de pleats yn 1834 boud wêze. It ferhaal giet dat doe de

pleats alhiel opknapt is, dat de mooglikheid bestiet dat

de huzing úteinlik noch âlder is. It lytshûs is yn 1939

boud.Der binne in pear nijsgjirrige dingen oan de huzing.

Sa is de skuorre dutsen mei dakpannen, wat foar Dongera-

diel hiel ûngewoan is: it komt hast net foar. Dêrnêst is

it dakskyld ek ûngewoan steil, folle steiler as wenst yn

dizze omkriten. Leit men dizze beide feiten nêstinoar dan

kin it hast net oars as de man dy't dizze pleats boud hat

(as dêrta opdracht jûn)moat fan bûten dizze omkriten kaam

wêze.

1850. Yn it midden fan de foarige ieu waard Rinske Schel-

tinga Spree eignerske fan dizze pleats. Hja wenne mei har

man J.W. van Doornik op de Skierstins yn Feanwâlden. Yn

harren tiid wiene trije slachten Bierma de bewenners:

Jorrit Idses, Geert Jorrits en de bruorren Jorrit, Jan en

Poppe Geerts Bierma.

1908. Jan Roorda keapet yn 1908 de pleats fan Rinske

Scheltinga Spree en buorket dan sels op de pleats. Nei

him wurde syn soannen Albert, Jan en Itte eigners en brû-

kers. Jan en Itte ha oant yn 1959 hjir buorke en doe in

rinteniershûs boud yn de buorren fan Ingwierrum.De famyl-

je Dyck hat doe de pleats oernaam. Jan Dyck sr. hie noch

in mingd bedriuw, mar soan Jan Dyck jr. is mei de kij op-

holden en hat allinne noch mar boulân.

Bewenners:

1859 Geert Jorrits Bierma

1876 Jorrit Geerts Bierma

1881 Jan Geerts Bierma

1884 Poppe Geerts Bierma

1892 Jelle Alberts Roorda

1933 Albert Jelles Roorda (ek Eeuwe, Jan en Iete)

1944 Jan Roorda

1959 Jan Dyck sr.

1971 Jan Dyck jr.

 

 

 


 

34. BEWENNERS: J. Gorter

F. Gorter-Kloosterman

ADRES: Nijlân 16

WENPLAK: Ingwierrum

PLEATSNAMME: Kloastermanpleats

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1989: 48 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Kop-hals-romp 1869

EIGNER: Famylje Gorter

 

 

De Kloastermanpleats stiet net, lyk as de measte pleatsen

op it Ingwierrumer Nijlân, op in tige âld stee. Wylst

hast alle pleatsen op it Nijlân yn it skiere ferline

kleasterpleatsen wiene, is de pleats fan J. Gorter ûnt-

stien út in oare pleats (floreennûmer 4, sjoch nr. 41).

1869. Doe't Jacobus Nicolaas Talma de baas wie op it Nij-

lân hearde by ien fan syn pleatsen, Opus Rusticum (nr.41)

wol in 200 pm lân. Jan Goffes Jensma krige dizze pleats

yn hannen en doe is der in protte feroare. Jan Goffes hie

fiif bern en dy parten allegear mei by de skieding fan

syn guod yn 1861: Goffe, Lourens, Sijtske, Klaas en Alef.

De âldste soan Goffe kaam op Opus Rusticum en foar Alef

waard in pear jier letter de "Kloastermanpleats" delset.

In tinkstien seit: "Op den 14 april 1869 is den eersten

steen gelegd aan dit gebouw door Jan Goffes Jensma en Jan

Klaases Jensma. By de pleats kaam doe in 40 HA lân fan

Opus Rusticum, foar in part yn eigendom fan Alef Jensma

en foar in part sil hy it hierd ha fan syn broers en sus-

ters. Der waard buorke mei in 15 kij op 14 HA greide en

de rest waard brûkt as boulân.

1886. Dizze nije pleats op it Nijlân krige al gau de loop

te pakken en in jier as wat letter moast der in nije

skuorre byboud wurde en sûnt dy tiid hat dizze pleats in

dûbele skuorre. De earste stien waard yn 1886 lein troch

Sibbeltsje Jensma, dochter fan Alef en hja hat ek foar de

namme Kloastermanpleats soarge. Hja troude nammentlik mei

Renze Willems Kloosterman dy't fan Grypstsjerk kaam.

As Alef Jensma yn 1915 komt te ferstjerren nimme Renze

Kloosterman en syn frou Sibbeltsje de pleats oer. Yn syn

tiid stie Renze foaral bekend as hynsteman.

Bewenners:

1869 Alef Jensma

1896 Renze Willems Kloosterman

1928 Willems Renzes Kloosterman

1946 Antje de Vries (widdo Kloosterman)

1958 Jan Gorter

Nei Renze Kloosterman kaam soan Willem op de pleats en dy

syn dochter Froukje foarmet de tredde staach út dizze

famylje dy't de pleats bebuorke hat. Froukje troude mei

Jan Gorter en hja buorkje no op de Kloastermanpleats.

Gorter hat yn 1974 de kij fuortdien en leit him no alhiel

op it ferbouwen fan ierdappels en oare lânbouprodukten

ta. Sa kaam der ek ferlet fan in glêskast dy't yn 1985

boud waard.


 

35. BEWENNERS: H.J. Grijpstra

N. Grijpstra-Wieringa

ADRES: Mûnebuorren 22

WENPLAK: Ingwierrum

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1989: 5 HA

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: Stjelp 1840

EIGNER: H.J. Grijpstra

 

 

Dizze pleats op Mûnebuorren, it karakteristike groepke

huzen foar de âlde, heal ôfbrutsen, mûne oer, is wat

frjemds mei oan'e hân. Sa't de pleats der no stiet,

foarmet er eins it lytshûs fan in gruttere pleats dy't in

70 jier lyn ôfbrutsen is. Fansels is der nei dy tiid wer

hiel wat byboud, dat de measte minsken falt it eins net

iens mear op.

1840. Jan Theunis Westra hie by it begjin fan it kadaster

yn 1832 in stikje lân nêst de wei nei it Nijlân yn besit.

Doe't hy stoar, hat syn soan Theunis Jans Westra op dat

stikje grûn in hûs delset.Faaks wie dat ornearre foar syn

mem, mar dat is net wis. It wie in gewoan hûs en fierder

neat bysûnders. Om 1850 hinne kaam dit hûs yn it besit

fan Johannes Willems Hannema, boer yn Ingwierrum.

1873. Doe't Johannes Willems stoar, krige by de skieding

fan syn guod soan Berend Willems Hannema dit hûs tawiisd.

Dy hat de saak omraak útwreide: it stie yn de kohieren

earst foar FL. 36,- yn de belesting, mar nei 1873 waard dat

leafst FL. 124,-. Yn dizze tiid sil dêrom de grutte skuorre

en it lytshûs wol by dizze wente boud wêze. Sytze Klases

Keekstra waard setboer en dat hat hy hiel lang folholden.

Oant 1918 sil hy dit spul bewenje.

1918. Jan Berends Hannema en syn fjouwer broers en sus-

ters hiene yntusken it eigendom oerkrigen en hja wennen

yn Ternaard. Doe't de pleats ferkocht waard, kaam der wat

skeel tusken de keaper en de ferkeaper. De keaper woe net

genôch foar de skuorre jaan en dat sinnige Hannema net:

"As't net genôch foar de skuorre jaan wolst, silst him ek

net ha", moat er sein ha neffens de ferhalen dy't hjir

oer geane. Hy liet de skuorre ôfbrekke en moat de bynten

brûkt ha foar in twade skuorre by syn pleats yn Hantum.

Yn de kadastrale leggers is dit ek moai te folgjen want

de FL. 124,- yn'e belesting wurdt yn 1919 noch mar FL. 59,-.

De nije eigner wie Jan Willems Feenstra en hy en syn soan

Willem Feenstra nei him ha oant 1960 ta op de no wol wat

lytsere pleats buorke.

1960. Hendrik Jans Grijpstra nimt harren plak yn en hy

fergruttet de pleats wer troch bybou yn de sechtiger

jierren. Hjoeddedei is de beboude oerflakte wer krekt sa

grut as foar it ôfbrekken fan de skuorre yn 1918.

Grijpstra hie yn it begjin in 20 pm lân by de pleats wêr

't nochris 8 pm Ingwierrumer tsjerkelân bykaam. Hy buorke

earst tegearre mei syn broer Lubbert dy't oan de Omgong

yn Ie buorket (sjoch nr. 22). Yn 1970 kaam út de pleats

fan syn broer in 25 pm lân by de pleats op Mûnebuorren.

Der waard doe ek in stâl byboud en Grijpstra molk in 26

kij.In tredde part fan syn bedriuw wie rjochte op de bou.

1988. Yn it foarjier fan 1988 hat Grijpstra de melkkij

fuortdien en op't heden is hy noch wat "oan it ôfbouwen",

sa't hy dat neamd.

Bewenners:

1869 Sytse Klases Keekstra

1907 Douwe Sytses Keekstra

1914 Menke Douma (widdo Keekstra)

1918 Jan Feenstra

1944 Willem Feenstra

1960 Hendrik Jans Grijpstra

 

 

 


 

36. BEWENNERS: K. Jensma

A. Jensma-Dijkstra

ADRES: Nijlân 2

WENPLAK: Ingwierrum

PLEATSNAMME: Ezon, Heechhiem

FLOREENNUMER: 13

GRUTTE YN 1640: 34 pm

GRUTTE YN 1989: 114 HA

YN GEBRUK AS: Mingd bedriuw

HUZING: Stjelp 1934

EIGNER: Huzing: A.J.W. Bieruma Oosting

Lân: A.J.W. Bieruma Oosting 58 HA

K. Jensma 46 HA

 

 

Dit is de earste pleats oan de linkerkant as men it Ing-

wierrumer Nijlân ynrydt. De grutte rinstâl falt direkt op

en ek it buordsje oan de wei mei de namme fan de pleats

der op, rint yn it each: Ezon. It stee wêr't de pleats op

stiet, leit wat heech en dêr hat er de namme oan te tank-

jen dy't yn de âlde kohieren te finen is: It Heechhiem.

1511. Yn it register fan oanbring fan 1511 komt it Heech-

hiem net foar, mar de mooglikheid bestiet dat dochs dizze

pleats yn dy tiid werom te finen is. Der wurde nammentlik

fiif boeren neamd dy't op it Nijlân wenje. Fjouwer dêrfan

wiene hierders fan kleasterlân (sjoch nrs 33 en 41). De

iennichste boer dy't net fan it kleaster Weert hierde,

wie in "Tierck op Nijlant". Om't alle oare pleatsen op it

Nijlân werom te finen binne as kleasterlân en it Heech-

hiem net as kleasterlân foarkomt, leit it foar de hân om

yn Tierck de boer op dizze pleats te sykjen.

Tsjerk hie yn 1511 in 22 1/2 pm lân yn gebrûk wêrfoar't hy

goed sân gûne oan hier jaan moast oan syn lânhearren. Dy

lânhearren wiene de tsjerke en de prysters fan Ingwier-

rum, in Sybet tot Dresum en "Tiercks Broers kinderen

olijbrant inden Kerck". Dat soe betsjutte dat syn omke-

sizzers in part oan de tsjerke skonken hiene om dêrfoar

oalje foar de ferljochting fan de tsjerke te keapjen.

1640. Mear as hûndert jier letter wurdt fan twa pleatsen

sein dat hja "Op het Hooghiem" lizze. It binne de nûmers

12 en 13 fan it Stimkohier. Nûmer 12 is 30 pm grut en nû-

mer 13 is 34 pm grut. Faaks ha hja yn it skiere ferline

wol ien gehiel foarme. Om't neitiid altiten ferskillende

minsken eigner fan dizze beide pleatskes west ha, koene

hja apart bestean bliuwe. Om't hja te lyts wiene om fan

te bestean moast der mear lân bylutsen wurde. By nûmer 12

kaam dan de pleats nûmer 6 en by Ezon waard lân brûkt fan

nûmer 2. Mei pleats nûmer 2 hiene de bewenners trouwens

in hiel aparte bân want yn it lêste floreenkohier fan

1858 docht bliken dat beide pleatskes lizze op grûn fan

nûmer 2 (no wennet dêr G. ten Hulcher). De 34 pm fan Ezon

leine yn trije grutte stikken yn de Ingwierrumer polder.

De bewenner fan 1640, Jelger Cornelis, wie ek de eigner

fan de pleats. Dat wie foar Ingwierrum hiel bysûnder om't

mar op twa pleatsen de brûker ek de eigner wie, alle oare

pleatsen hiene hierboeren!

1714. Nei Jelger Cornelis kaam ek dizze pleats lykwols yn

hannen fan it grutkaptaal, yn de foarm fan de famylje Van

Wyckel. Ealse Eesges hiert de pleats fan 34 pm foar 162

gûne en moat ek sels de huzing ûnderhâlde ("met de huij-

singe belast", hyt soks). As de famylje Van Haersma de

pleats yn hannen krijt, is der hast alle tsien jier wol

in nije hierder op dizze pleats, lang bliuwe se yn alle

gefallen nea.

1752. Dat feroaret as Jan Gerrits op de pleats komt. Hy

makket dan ek mei dat fan pleats nûmer 2, ek yn hannen

fan de Van Haersma's, in 39 pm by it Heechhiem komt. Mei

noch wat loslân derby heart der yn dy tiid al in 113 pm

lân by de pleats. Hy hoecht lykwols mar 176 gûne oan hier

te jaan en dat hat te meitsjen mei it ynpolderjen fan de

Ingwierrumer polder yn 1752. Boeren en lâneigners hiene

hjir oan meiwurke en it hat de eigners mear as 27.000

gûne koste, wat delkomt op sa'n 60 gûne de pûnsmjit.

Doe't de polder in skoftsje bestien hie en de grûn ta bou

brûkt wurde koe, kamen de ûnkosten der troch in hierpriis

fan sa'n 10 gûne de pûnsmjit al gau wer ût. Yn de tiid

fan it oanlizzen fan de polder lykwols hiene hast alle

boeren in legere hierpriis neffens de reëelkohieren

(sjoch ek nr. 33 en Hierprizen yn Eanjum)

Jan Gerrits is foar it grutste part feeboer want hy buor-

ket mei 12 kij en brûkt 5 hynders foar it lânwurk wêrûn-

der de 20 pm boulân rekkene wurde moatte. Syn widdo en

soan Gerrit Jans dy't it bedriuw nei syn dea fuortsette,

ha nochal wat te krijen mei de feestjerte fan 1770.

Harren beslach fee rint werom ta 3 kij en 2 rierren en it

duorret in tal jierren foar't dat wer wat op peil is.

1800. Claas Rinderts sit yn de Frânske tiid op it Heech-

hiem en syn 113 pm lân moatte 700 gûne oan hier opbringe

foar de famylje Van Scheltinga dy't no yn it besit is fan

de pleats. Claas Rinderts leit him wat mear ta op boulân,

mar dat sil ek kaam wêze om't it lân yn de nije polder

dêr no geskikt foar wie: 9 kij, 8 hynders en 69 pm boulân

is syn bedriuw grut.

1832. It kadastrale kaartsje fan 1832 lit foar it earst

de pleats sjen: it is in kop-hals-romp model. De pleats

is nochal wat grutter as syn twillingbroer op it heech-

hiem (floreennûmer 12). Dochs binne se noch altiten apart

en dêr komt pas feroaring yn as beide pleatsen yn hannen

komme fan Willem Johannes Hannema. Dat wie yn 1838 en

dêrnei komme op nûmer 12 gjin bewenners mear foar, dat it

leit foar de hân dat dat hûs doe brûkt is by Ezon (faaks

as hok as stâl). Jan Jacobs Holwerda is dan boer op it

Heechhiem. Hy hie yn dy tiid fjouwer ynwenjende feinten

en in faam yn tsjinst. Faaks wiene dat de grutfeint, de

middelfeint, de lytsfeint en in jonge.

1873. Troch in boedelskieding yn de famylje Hannema komt

de pleats yn hannen fan Jattje Hartmans,widdo fan Ysbrand

Posthumus. Hja ferhiert de pleats oan Hartman Hartmans

(in broer?) dy't in fearnsieu op de pleats buorke hat. Yn

syn tiid (sawat yn 1880) wurdt it âlde hûs fan nûmer 12

ôfbrutsen en de pleats alhiel fernijd . It kin ek wêze

dat de hiele pleats doe opnij opboud is. Wis is dat de

belesting fan de beboude oerflakte omheechrint fan FL. 45,-

nei FL. 375,-! De pleats moat doe in dwershuzing krigen ha.

Yn dyselde snuorje binne der yn Ingwierrum trije pleatsen

mei in dwershuzing boud (ek nr. 42). It frjemde is no dat

alle trije deselde krupsje hiene: hja fersakken. De yn dy

tiid as in soarte fan statussymboal tsjinjende dwers-

huzing hat it dus net lang útholden.

Bewenners:

1818 Jan Jacobs Holwerda

1848 Reinder Tjerks Spriensma

1859 Reitze Idses Bierma

1871 Hartman Melis Hartmans

1897 Jacob Pieters Feitsma

1918 Durk Jacobs Feitsma

1919 Eje Luitjen Feitsma

1934 Hessel Jensma

1941 Andries Jensma

1971 Klaas Jensma

Hiel lang hat de pleats noch yn hannen west fan Jattje

Hartmans en pas yn 1960 komt dêr feroaring yn as A.J.W.

Bieruma Oosting(hja is keunstskilderes yn Beetstersweach)

it besit oernimt.

1934. Foar't it safier is freget Jattje noch in boufer-

gunning oan foar de pleats. De dwershuzing sil ôfbrutsen

wurde en de pleats wurdt ferboud ta in stjelphuzing. De

timmerlju Booyenga en Hofstra fan Mitselwier sille de

ferbouwing dwaan en hja jouwe in bousom op fan FL. 6500,-.

De nije pleats kriget yn datselde jier ek nije bewenners

yn de famylje Hessel Jensma fan Moarre. Yn de oarloch

nimt soan Andries Jensma de pleats, mei in grutte fan 58

HA oan bou en greide, oer. Hy hat aktyf west yn de tadie-

ling fan lân yn it ramt fan de ruilferkaveling yn de

jierren 1966-1984.

1971. De tredde staach út de Jensma-famylje komt yn 1971

op de pleats. Klaas Jensma bout yn 1972 in grutte rinstâl

dy't plak jout oan sa'n 112 kij.In tsien jier letter fol-

get nochris in útwreiding, dat hjoeddedei hat hy plak

foar 227 kij. It bedriuw is ek noch foar in part in bou-

pleats.

 

 

 


 

37. BEWENNER: J. Odinga

ADRES: Nijlân 28

WENPLAK: Ingwierrum

PLEATSNAMME: Koaipleats fan de Talma koai

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1989: 80 pm

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: Kop-hals-romp 1848

EIGNER: Huzing: M. de Boer

Measte lân: It Fryske Gea

 

 

Yn it doarpsgebiet fan Ingwierrum ha eartiids trije eine-

koaien west, wêrfan't hjoeddedei noch twa oer binne: de

lytse koai en de grutte of Talma koai. As de list fan

eigners fan de grutte koai besjoen wurdt, is wol dúdlik

wêrom't dizze koai de namme "Talma koai" krigen hat: mear

as 200 jier hat de famylje Talma dizze einekoai yn besit

hân!

De trije einekoaien fan Ingwierrum moatte allegearre foar

1717 al bestien ha. Sûnt dy tiid ommers moast men oan de

Steaten fergunning freegje om in koai ynrjochtsje te mei-

en en Ingwierrum komt yn de registers dy't dêr fan byhol-

den binne, net foar. Dochs stiet op de kaart fan Schota-

nus mar ien koai tekene, de lytse koai. Dy koai hearde

doe foar in part by pleats nûmer 5 (sjoch nr.33). Yn let-

ter tiid kaam dizze koai oan de Dykskontribúsje fan East-

dongeradiel.

1729. It begjin fan de Talma koai soe lizze kinne yn in

keapkontrakt fan it jier 1729 wêrby't Jacob Bodes (letter

stiet der hyltiten "Jacob Bodes Koyker") en Aaltie Jacobs

65 1/2 pm lân keapje út fjouwer pleatsen. It grutste diel,

44 1/2 pm, komt út Donia sate en hjir soe de einekoai dan

foar dy tiid by heard ha kinne, mar dat is net wis om't

de koai earder nea ûnder Donia fermeld wurdt. Dat soe wi-

ze op it oanlizzen fan de koai troch Jacob Bodes, mar dat

kloppet wer net mei de registers fan de Steaten nei 1717.

In ôfkomst út it grutte Donia-besit leit dêrom it meast

foar de hân.

Jacob Bodes keapet de 65 1/2 pm lân fan de Baronesse Van

Aylva en hy moat har yn't gehiel 6200 cgûne jaan.

Der moat fan 1734 ôf, as noch earder, ek al in hûs stien

ha want it kohier fermeldt: "Sijnde met de huijsinge be-

swaert". Jacob hat de koai en it lân yn 1734 al wer oer-

dien oan Folkert Formers fan Dokkum. Folkert hold allinne

de koai en 26 1/2pm lân en de rest gie oer nei meardere

eigners. Fan de koai wurdt dan sein: "...sijnde de cooij

voorsien met een schoon veerspil..." (veerspil= de fûgels

dy't by de koai hearre, meast nuete einen). Folkert

Formers moast oan de bysitter Gerrit Botma noch 53 ggûne

en "dartigh war vogels" jaan as lêsten dy't op dizze koai

leine. (war vogels = de einen wêr't op jage wurdt yn de

koai. In ein wie ien war, fan smjunten en tjillings gie-

ne der mear yn ien war).

1744. De keapman Sjoerd Talma fan Harns keapet yn 1744 in

"...vogelkooij met negentien en dartigh pondematen greide

onder Engwierum sampt huisinge en hovinge cum annexis..."

Dat wie it begjin fan in mear as 200 jier duorjende bân

tusken de famylje Talma en dizze koai. Yn it doarp Ing-

wierrum hat dizze famylje ek altiten in grutte rol spile,

de tinkstien yn de tsjerke fan 1746 (noch mar twa jier

wiene se hjir!) bewiist dit al: "...Toen leide Piebo

Talma's hand den eersten steen aan hare muuren..." Ek

neitiid as tsjerkfâd, as commune-leden, as lieders yn de

tsjerkeskieding tusken Ie en Ingwierrum stiene de Talma's

foaroan, meardere tinkstiennen yn it doarp bewize dit.

1760. Yn it earstoan hiene de Talma's koaikers as hier-

ders fan pleats en koai, mar nei 1765 steane hja sels as

brûker te boek. Dat liket wat frjemd, mar it sil wol te

ferklearjen wêze mei it ferskynsel set-boer. Dat ha se ek

dien mei de oare pleatsen dy't hja om 1800 hinne yn han-

nen krigen. Op't lêst stiene ûnder harren hûs leafst in

28 tal minsken yn it kohier!

Yn 1760 wie der 28 1/2 pm lân by de koai en dat wreide him

al mar oan út: yn 1780 al 44 1/2 en yn 1800 leafst 110 pm.

Om't Jacobus Nicolaas Talma noch altiten as brûker neamd

wurdt, wylst hy kandidaat rjochter wie, moat er wol in

setboer op de pleats en einekoai wurke ha. De hierwearde

fan de koaipleats wie mei it tal pûnsmjitten ek oprûn.

Fan 122 gûne yn 1760 oant 1011 gûne yn 1800. Dat betsjut

yn 1760 sa'n 4 gûne de pûnsmjit en yn 1800 hast 10 gûne,

wol in bewiis fan de opgeande tiid.

1796. As Jacobus Nicolaas Talma mei syn frou Trijntje Sa-

pes van Eizinga nei it Talma hûs (sa wurdt de koaipleats

op in kaart fan 1768 neamd) komt, begjint de útwreiding

fan it lânbesit fan de Talma"s pas goed. By syn memme'

dea yn 1790 wurdt it ûnreplik guod fan de famylje skat op

16.500 gûne en dêr sil hy syn part wol fan krigen ha. As

hy yn 1792 fan syn broer út Grins nochris 5600 gûne erft,

krijt hy faaks genôch sinten om hannen om grutte oankea-

pen te dwaan: de pleatsen 2, 4 en 5 fan it kohier yn Ing-

wierrum wurde syn eigendom en om 1805 hinne kin hy him

wol kening fan it Ingwierrumer Nijlân neame, want dêr is

sawat alles fan him.

Ek fan it tsjerkelân yn Eastdongeradiel, dat dy tsjerken

ferkeapje moasten om't hja it 1/5 en letter nochris it

1/6 part fan harren fermogen yn sinten opbringe moasten

oan de Provinsje, kriget Jacobus Talma syn part: de Pro-

klamaasjeboeken tsjûgje hjir fan.

Dat hy ek in oandiel fan FL. 125,- jûn hie oan de Commune

om dêr 6 pm tsjerkelân fan oan te keapjen, dat ornearre

wie om de tsjerke stypje te kinnen fan de opbringst, wie

fan him, as achtenearre man yn it doarp, wol te ferwacht-

sjen. Nijsgjirrich is lykwols dat syn famylje de iennich-

ste is fan de tsien famyljes dy't oan it oprjochtsjen fan

de Commune meiwurke ha, dy't oant no ta noch altiten in

Talma yn it bestjoer hat!

Yn de Frânske tiid hat Jacobus Talma ek in skoftsje Maire

fan de gemeente Ie west. Frjemdernôch is hy net yn Ing-

wierrum, mar yn Ie begroeven en komt de namme fan syn

frou Trijntje van Eizinga net op de stien foar.

1848. Nei 1829 wurde wer foar it earst koaikers neamd. De

earste wie Willem Pieters Plantinga. Eigner wie doe

Aritius Talma en hy hat ek de bouwer west fan de pleats

sa't dy der do noch altiten mei in dwershuzing stiet. Yn

1785 fermeldt it kohier "de boerderij afgebroken". De

pleats dy't doe wer opboud is, hat der dan net sa lang

stien, want hoewol't de kadastrale kaart fan 1832 dizze

lytse kop-hals-romp pleats (mei in oanbou foar de koai-

ker?) noch wol sjen lit, docht in tinkstien yn de efter-

húsmuorre te witten dat de pleats yn 1848 boud is: "Duco

Anthon/ von Eichstorff Talma/ aan deze plaats geboren/

heeft op den 20 april 1848/ den eersten steen van dit/

gebouw gelegd". Doe sil ek it, yn de bocht fan de seedyk

steande, saneamde Koaihûs boud wêze, wêr't de koaiker dan

wenje koe. Yn 1925 is der in skuorre byboud, dat hjoedde-

dei is in dûbele kapskuorre te sjen.

1858. De skoalmaster fan Ingwierrum, H.G. Veldman, jout

yn it jier 1858 in beskriuwing fan syn doarp. Fan de koai

seit hy it folgjende: "Ongeveer een half uur gaans ten

noorden van dit dorp,wordt de welgelegen buitenplaats van

Mr. Aritius Sybrandus Talma, Griffier bij het Kantonge-

recht te Dokkum, te midden van welige weiden gevonden,

met eene daarbij behorende eendekooi die, naar men wil,

nog al aanzienlijke voordeelen oplevert". Fan de lytse

koai seit hy dat dy "minder voordeelig" wêze soe.

1894. Yn desimber fan it jier 1894 meitsje de eigners fan

in stik as wat koaien yn Fryslân en Grinslân (wêrûnder ek

dy fan de Talma koai en de Van Asperen-koai yn Ie) grut

trelit en hja skriuwe sels in brief oan de minister. De

krante jout it folgjende ferslach:

"...dat sedert verscheidene jaren een Engelschman en nu

ook anderen, jaarlijks van het begin van de jacht tot De-

cember of later met een stoomjacht en een vlet rondvaart

op de Dollard, Groninger kusten,Lauwerzee-wadden, Zuider-

zee en op de Zeeuwsche waters, voorzien van een jachtacte

om op eendvogels te jagen. De Engelschman gebruikt hier-

voor een kanon met hagels geladen, dat 150-200 meter

draagt en schiet daarmede soms honderd stuks in ‚‚n schot

waaronder zich ook in de kooien vroeger tam gemaakte

vogels bevinden. Hij verjaagt daardoor dag aan dag alle

wild op zee, zoo dat de vogels niet rustig op die wateren

kunnen liggen en de zeekooien met algeheelen ondergang

bedreigd worden..."

It ferslach giet noch fierder en fermeldt dat in koai

dy't yn it ferline hast 30 tûzen gûne opbrocht, no te min

opsmyt foar it deistich ûnderhâld.Ek hie in, syn rie te'n

ein wêzende, koaiker him sels al te koart dien.Hja berop-

pe har op it koairjocht, it rjocht om op in bepaald stik

grûn wetterfûgels fange te meien mei in fangynstallaazje.

De Talma koai docht dat mei seis fangpipen, allegear noch

mei turfwâlen opset. Om't de koai foarhinne oan de Lau-

werssee lei, wurdt dit in see-koai neamd. In einekoai hat

ek it ôfpeallingsrjocht. Dat rjocht fan ôfpealjen omfie-

met in striel fan 1200 meter yn de omkriten, sjoen fan út

it midden fan de koai, en wurdt oanjûn mei buordsjes. Dat

hâldt foar de brûkers fan wegen en lannen dy't binnen dy

striel falle yn, dat hja neat ûndernimme meie dat de fû-

gels yn de koai fersteure kin. Om dit foar de Talma en de

lytse koai te befoarderjen, hat it Fryske Gea yntusken yn

ruilferkavelingsferbân in 60 pm lân oankocht. Rêst is fan

libbensbelang foar einekoaien (en fansels in goed hûntsje

fan it echte koaikershûne-ras!).

In oar rjocht dat fan âlds by de Talma koai heard hat, is

it rjocht om gibben te hâlden, de "gibbevlecht". Gibben

binne healwylde dowen, dy't hâlden waarden om it lekkere

fleis, mar ek om de stront dy't se joegen. De stront fan

de dowen wie weardefol want dy wie mear wurdich as skiep-

pestront. In kaart fan 1832 lit de dowetil noch sjen dy't

sa'n 150 dowen in plak jaan koe yn meardere ferdjippings.

Yn 1817 moasten alle doe oanwêzige gibbeflechten regi-

strearre wurde en die bliken dat er in pear hûndert yn

Fryslân wiene. Yn 1940 wiene der noch trije wêrûnder diz-

ze yn Ingwierrum. Om 1910 hinne is de gibbeflecht fan de

dowetil yn it lân oerbrocht nei de souder fan it weinhûs.

Yn de gevel binne noch in tsiental gatten útsparre foar

in oanfleanen fan de dowen. Nei de oarloch is de dowehâl-

derij stadichoan útstoarn.

Bewenners:

1839 Bouke Pieters van der Ploeg

1858 Johannes Jetzes de Vries

Pieter Lambertus Gorter

1880 Mintje Tilma

1887 Lambertus Gorter

1899 Abraham D. Offringa

1914 Pieter Lambertus Gorter

1941 Lammert Odinga

1963 Jan Odinga

Yn dit rychje falle de famyljes Gorter en Odinga op as

echte koaikersfamyljes. Lammert Odinga hat hast 46 jier

syn wurk yn de einekoai dien. Om't hy de koai yn diel-

pacht hie mei de Talma's (hja hiene elk de helte fan de

ynkomsten en de útjeften) hat hy, sa lang't hy op de koai

wurke, alle fangstgegevens byholden.

Doe't soan Jan Odinga op it bedriuw kaam,die dy it measte

wurk op de pleats en koe Lammert Odinga him hast alhiel

mei de koai dwaande hâlde. Jan Odinga hat in protte dien

oan it fokken fan skiep. Yn 1963 hie hy de earste prefe-

rinte raam yn Fryslân sûnt sân jier en ek letter is him

dat noch meardere kearen slagge. Syn topjier wie yn 1980

doe't de raam Viking kampioen fan Nederlân waard. Hy hat

in protte skiep ferkeapje kinnen, foaral nei it bûtenlân

en dat kaam mei om't syn bedriuw it earste wie dat pûster

frije skiep hie.

1972. Nei't yn 1876 de lêste Talma fuortgien wie dy't

noch eigner/bewenner fan de koaipleats wie, ferkocht de

famylje nei 230 jier de einekoai oan de koaiker Lammert

Odinga. Doederus Boëtius Talma wie de lêste yn in lange

rige fan Talma's dy't allang net mear buorken, mar dûmny,

yngenieur en sels minister (tink oan de Talma-wet) wiene:

in foaroansteande famylje ôfkomstich fan it Ingwierrumer

Nijlân.

1987. Martinus de Boer hat yn 1987 de koai, de huzing en

wat lân oernaam en tegearre mei Jan Odinga besiket hy de

koai noch yn it libben te hâlden. Yn de fangsttiid (fan

augustus oant febrewaris) binne de mannen hast alle dagen

yn de koai te finen. Yn Fryslân binne noch 28 einekoaien

(yn 1700 wiene dat der noch 150!) en twa dêrfan lizze yn

Ingwierrum. It bysûndere is dat yn beide koaien noch fon-

gen wurdt.

Fangstgegevens fan de Talma Koai ûnder Ingwierrum.

 

Jier: Aug. Sept. Okt. Nov. Des. Jan. Totaal:

 

1946 925 1394 1406 657 1591 536 6509 + 67

1947 1115 637 647 460 406 112 3377 + 278

1948 757 753 498 518 438 66 3030 + 53

1949 899 595 592 575 521 307 3489 + 76

1950 798 516 688 364 792 276 3434 + 23

1951 819 715 624 391 248 88 2885 + 82

1952 844 564 405 280 449 116 2658 + 50

1953 1094 1000 390 586 429 939 4438 + 73

1954 293 607 229 621 206 911 2867 + 45

1955 668 838 389 586 525 278 3284 + 31

1956 483 866 457 467 180 385 2838 + 16

1957 1092 877 296 224 833 298 3620 + 28

1958 613 1008 521 195 299 269 2905 + 7

1959 1335 764 493 274 556 288 3710 + 118

1960 358 577 300 104 150 424 1913 + 18

1961 1013 1372 317 585 1644 64 4995 + 36

1962 543 1029 931 349 1319 445 4616 + 46

1963 1511 1018 853 256 680 114 4432 + 17

1964 2211 2629 473 337 291 86 6027 + 20

1965 2505 1564 904 519 163 405 6060 + 15

1966 1698 2148 464 253 210 254 5027 + 9

1967 1969 1695 513 227 392 299 4801 + 11

1968 1141 843 489 347 355 187 3362 + 12

1969 744 913 357 249 560 398 3221 + 11

1970 625 961 336 722 837 500 3881 + 17

1971 1127 794 802 713 1439 1586 6461 + 63

1972 1000 691 355 346 549 415 3356 + 79

1973 1801 1063 410 250 289 154 3967 + 70

1974 1915 1521 298 132 94 81 4041 + 98

1975 721 371 182 208 258 730 2470 + 103

1976 650 386 147 66 303 230 1782 + 0

1977 475 610 185 89 171 83 1613 + 0

1978 495 739 230 98 355 172 2089 + 0

1979 379 1849 419 194 105 671 3617 + 29

1980 1069 2234 701 195 175 55 4429 + 13

1981 588 971 138 46 93 164 2000 + 5

1982 297 1384 219 49 39 0 1988 + 3

1983 852 2207 400 152 207 0 3818 + 17

1984 162 330 145 85 100 16 838 + 19

1985 27 627 195 236 105 312 1502 + 9

1986 114 900 348 84 89 30 1565 + 186

 

Opmerkings:

De jierren 1941-1945 binne troch Odinga wol byholden mar

letter út de boeken ferwidere; it wie oarloch en men koe

mar nea witte.

Grutste fangst: per jier : 1956 (6509 einen)

per moanne: sept. 1964 (2629 einen)

per dei: 16 des. 1961 (346 einen)

Yn de wike fan 15 - 24 desimber 1961 waarden der leafst

1512 einen fongen! Yn augustus en septimber binne de mea-

ste fûgels fongen, wylst ek in pear kear yn desimber goed

fongen is. De grutste byfangst wie yn novimber 1947 mei

131 tjillings.

Yn de fyftiger jierren waarden ek fûgels ringe.

Oantekening fan Odinga op 16 jannewaris 1956: veel vogels

in de kooi, ongeveer 6000, veel talingen.

 

 


 

38. BEWENNERS: A. Oosterhof

J. Oosterhof-Terpstra

ADRES: Jaachpaad 2

WENPLAK: Ingwierrum

PLEATSNAMME: Edinge Hûs

FLOREENNUMER: 3

GRUTTE YN 1640: 71 pm

GRUTTE YN 1989: 110 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Stjelp 1879

EIGNER: Huzing: A. Oosterhof

Measte lân: Av‚ro

 

 

In pear hûndert jier lang hat dizze pleats yn it Ingwier-

rumer bûtendykslân lein, dêr't ebbe en floed fan de

Lauwerssee frij spul hiene. Op de kaart fan Schotanus is

dan ek te sjen dat er om de pleats hinne in soarte fan

simmerdykje leit, krekt as by Nij Terlune en de Grutte

Tor. Oant yn 1729 ta doe't de mûning fan de Dokkumer Ie

ôfdamme waard troch de Steatedyk by Nijesilen, sille de

bewenners fan dizze pleats geregeldwei lêst hân ha fan

oerstreamings.

1511. Krekt as de beide pleatsen op it eilân, de Grutte

Tor en Nij Terlune, wie ek dizze pleats yn it ferline in

kleasterpleats. Trouwens ek it bûtendykslân fan de let-

tere Ingwierrumer polder wie kleasterlân.It lân op it ei-

lân waard yn 1511 brûkt troch in Merck dy't 100 pm lân en

nochris 100 "beestengrasingen" bebuorke. It 2/3 diel dêr

fan wie fan de Abdij fan Dokkum (sjoch nr. 32). Ut dizze

grutte pleats fan bûtendykslân sille de trije pleatsen,

dy't hjir no noch lizze, ûntstien wêze.

1593. Yn de registers fan it kleasterguod komt de pleats

foar fan Thomys Femmes. Thomys hie 50 pm lân en 20 skar

skieppegers yn gebrûk. Hy moast dêr 29 gg foar betelje en

nei in hierferheging waard dat 35 ggûne.

1606. In folgjende hierboer is Tyepcke Tyepckes dy't de-

selde pleats yn hier hat. Nei Tyepcke wurdt it wat dizich

yn de registers, mar it wierskynlikst is dat de pleats yn

twaën gien is en dat út de lannen fan Tyepcke, faaks mei

noch wat lytsere stikken lân, letter de Grutte Tor en

Edinge Hûs ûntstien binne. Hjir moat by betocht wurde dat

it Nij Dokkumer Djip der doe noch net wie en dat nei it

tichtslibjen (as ôfdamjen) fan de slinke tichteby Nij

Terlune, it bûtendykslân ien grut gehiel foarme oan de

simmerdykjes op it Ingwierrumer Nijlân ta.

1618. Yn alle gefallen sit yn 1618 Gerrit Oenes op in

pleats dy't no foar it earst mei wissichheid Edinge Hûs

te neamen is. De pleats is 71 pm grut en wurdt troch de

Steaten yn 1638 ferkocht. Bernhardus Hesseli keapet de 71

pm "buijtendijx landt" en jout foar elke pûnsmjit 37

ggûne. Dat makket foar de hiele pleats 2627 ggûne.

Folkert Luijties is hierboer op dizze pleats. Folkert hie

earder, krekt as syn heit Luijtien Femmes, boer west op

de Vor. As men nei de de nammen sjocht, soe it ek mooglik

wêze kinne dat de Thomys Femmes dy't yn 1593 op Edinge

Hûs (as de foargonger hjirfan) sit, wer in broer is fan

Luijtien Femmes en dan soe it mei rjocht in famyljebe-

driuw neamd wurde kinne.

1714. Mei de ferkeap yn 1638 is de pleats yn hannen kaam

fan it grutkaptaal en benammen by de minsken fan adel. De

famylje Van Wyckel, yn it foarste plak grytman Hendricus

van Wyckel, hat lange jierren it eigendom hân. Troch

fererving kaam de pleats nei 1770 yn hannen fan de Van

Haersma's. Dizze minsken ferhierden de pleats want it gie

harren net om it lân yn it foarste plak mar om de stim

dy't op de pleats lei.

Yn 1714 is Ype Pytters de hierboer. Hy moat foar de 70 pm

lân elk jier 140 gûne hier jaan, wylst "...de huijsinge

tot laste van de eygenaers..." wie. Ype Pytters wie dus

al net mear de eigner fan de huzing sa't yn dy tiid wenst

wie, mar hierde alles fan de Van Wyckels.

1728. Mei de komst fan Pytter Heins op Edinge Hûs brekt

in bysûndere tiid oan. Net allinne hat hy meimakke dat yn

1729 syn pleats foar it earst binnendyks kaam te lizzen

troch it oanlizzen fan de Steatedyk by Nijesilen, mar syn

neiteam hat ek 140 jier op dizze pleats taholden.

1760. Syn soan Hein Pytters hat in beslach fee fan 7 kij

en 6 hynders en hy bebuorket nochris 60 pm boulân. Syn

lânhearre kin dêr 300 gûne yn it jier foar barre. Dan hat

er ek nochris in "verschot" fan 300 gûne betelje moatten.

Dat sil de lânhearre wol dien ha om wis te wêzen fan de

sinten: in jier hier foarút is nea wei!

As Hein Pytters yn 1763 komt te ferstjerren, buorket wid-

do Gerritje earst noch wat jierren allinne troch en dan

trout hja mei Ate Jentjes Sjaarda. Ate buorket dan in

tsiental jierren op de pleats foar't Gerrit Heins (soan

út it earste houlik fan Gerritje) de boel wer oernimt. De

pleats bliuwt yn al dy jierren frijwol gelyk wat it fee

en it tal pûnsmjitten boulân oangiet,al giet de hierpriis

stadich omheech en moat Gerrit om 1800 hinne al 450 gûne

jaan.

As Gerrit Heins yn 1811 in famyljenamme kieze moat, wurdt

dat Kingma en dat sil sa kaam wêze om't syn frou Trijntje

doe al as famyljenamme Kingma hie.

1857. Jan Gerrits Kingma is de folgjende fan dit slachte

op Edinge Hûs. Hy hat in heale ieu folmakke en der is yn

syn tiid hiel wat bard mei de pleats. It wichtichste wie

faaks wol it trochgraven fan it Nij Dokkumer Djip yn

1857. Dat sil him in protte argewaasje brocht ha want de

earste plannen woene dy trochgraving tichter by de pleats

ha en dan soe it grutste part fan syn lân oan de oare

kant fan it Nij Djip komme te lizzen. Lokkich is dat net

trochgien, mar der feroare wol wat oars. It paad fan de

pleats nei it doarp Ingwierrum,dat foarhinne sawat rjocht

op it doarp ôf troch de lannen rûn, kaam no by de trekdyk

lâns. Dy trochgraving fan sawat 2 km sil foar de bewen-

ners fan de pleats en foar hiel Ingwierrum in hiel barren

west ha. Der leine fjouwer skippen yn it Djip wêr't de

arbeiders yn sliepe koene, arbeiders dy't mei skeppe en

kroade hiel wat grûn fersette moasten. Hja fersetten ek

noch wol wat oars, want yn de doopboeken fan dy tiid

stiet wolris oantekene, as in net-troud famke út Ingwier-

rum in berntsje dope liet: "van een polderjongen"!

1879. As Klaas Sminia op de pleats buorket, wurdt der in

nije huzing boud. It wurdt in stjelpeftich gebou op Grin-

zer wize. Oer it krekte boujier kin wat betizing ûntstean

om't it kadaster 1881 oanjout en in jiertalanker yn de

efterhúsmuorre it jier 1885 foarmet. In ferkeapboekje út

1904 bringt útkomst: "Een welonderhouden in 1879 gebouwd

boerehuis". It jiertalanker is pas yn dizze ieu troch de

hear Sipma oanbrocht.It nije gebou is dan neffens it fer-

keapboekje wol goed ûnderholden, fan in bêste kwaliteit

hat it net west want neitiid kamen nochal wat mankeminten

foar it ljocht en tusken 1923 en 1952 binne sawat alle

muorren op'e nij fundearre.

Bewenners:

1818 Jan Gerrits Kingma

1868 Klaas Klases Sminia

1889 Renske Posthumus (widdo Sminia)

1907 Rintje Sjoerds Sipma

1923 Sjoerd Rintjes Sipma (oant hjoeddedei ta)

1956 Tjerk Oosterhof

1978 Ate Oosterhof

Yntusken is sûnt 1904 Melle van Bruggen eigner fan de

pleats dy't hy doe yn syn gehiel (32 HA grut) fan de fa-

mylje De Wendt van Alberda van Ekenstein kocht hie.

1929. De earste eigner/bewenner yn de skiednis fan Edinge

Hûs kaam yn 1929 op it bedriuw. Dat wie Rintje Sjoerds

Sipma dy't al sûnt 1907, foar FL. 4565,- yn it jier, bewen-

ner west hie. De pleats wie yn dy tiid 116 pm grut. Soan

Sjoerd komt yn 1923 ek op de pleats en dan wreidet it be-

driuw him stadichoan út. It bedriuw krijt in goede namme

as seleksjebedriuw foar ierdappels. Sjoerd Sipma hat ek

noch op in oar mêd in goede namme krige; hy hat him tige

ward foar de Fryske taal. Hy hat ek de namme "Edinge Hûs"

foar de pleats betocht, as oantinken oan de tiid dat er

Edinge's yn Ingwierrum wenne ha. De namme Ingwierrum kin

nammentlik betsjutte Edinge-wier (wier fan de Edinge's),

mar wis is dat net.

1951. Nei't alle muorren op'e nij fundearre wiene, kaam

yn it begjin fan de fyftiger jierren de foarein oan bar.

Dy waard sa ynrjochte dat er twa gesinnen yn wenje koene;

Sipma wenne yn de foarein en de bedriuwslieder yn it stik

tusken foarhuzing en bedriuwsdiel. Wytse Oosterhof waard

dy nije bedriuwslieder; nei him ha der altiten Oosterhofs

op Edinge Hûs buorke.

1968. Nei't Tjerk Oosterhof sûnt 1956 mei Sipma in maat-

skip foarme hie, hierde hy nei 1968 de lannen fan in fer-

sekeringsmaatskippij. Hy hat yn it earstoan nochal wat

oan de feefokkerij dien,mar sûnt 1974 wurdt er op dit be-

driuw allinne noch mar mei boulân wurke. Soan Ate

Oosterhof hat sûnt 1978 it behear oer dit bedriuw mei in

grutte fan sa'n 110 HA yn Ingwierrum en 50 HA yn it Rûge-

sân ûnder Lauwerssyl yn Grinslân. In pear stikken lân op

dit bedriuw ha ek in namme: "gleone fjouwer","de string"

en de "Sterkenburch".

 

 


 

39. BEWENNERS: E. Pel

T. Pel-Van der Meulen

ADRES: Dodingawei 3

WENPLAK: Ingwierrum

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1989: 25 HA

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: 1909

EIGNER: Huzing: E. Pel

Measte lân: E. Pel

 

 

Yn 1909 ferkeapet Douwe Johannes Beintema in stik lân en

op dat stik lân bouwe H.H. Robroch en M.J. Wiersma elk in

hûs. De pleats fan Pel is ôfkomstich út it hûs dat Wier-

sma doe bouwe liet en lange jierren yn gebrûk hie as syn

slachterij. Hy die der ek noch wat hannel yn fee by en

dat hat him stadich útwreide. Earst waard der in heaberch

by de slachterij boud en letter, dat moat yn 1927 west ha

want dan hat it kadaster it oer "bij- en herbouw", waar-

den de gebouwen fergrutte mei in feestalling. Meindert

Wiersma hat noch in jier as fiif in arbeider hân dy't it

fee fersoarge wylst Wiersma slachte en hannele. De slach-

terij is opholden, de feehannel bleau en it buorkjen kaam

der wat by. De beide Wiersma's brûkten in 40 pm greide en

in 9 pm bou. Johannes Wiersma naam, doe't er yn 1964 nei

Batenburg yn de Betuwe ferhuze, syn 24 kij en 3 rierren

mei.

Bewenners:

1909 Meindert Wiersma

1949 Johannes Wiersma

1964 Rogchus van Wierden

1971 Eit Pel

Doe't Rogchus van Wierden fan dit pleatske ôf gie, hat hy

de 15 HA dy't er doe by hearden, meinaam nei syn nije be-

driuw. De pleats en it lân waarden dus skaat. Sa naam Eit

Pel, de nije eigner/bewenner, ek sels syn eigen lân mei

fan de mieden wêr't hy foarhinne wenne hie. Hy brûkte 17

HA en koe dêr sa'n 30 kij op hâlde. Dat hat duorre oant

1980 ta doe't hy oergie op it fetweidzjen fan kij. Syn

soan Harke bemuoit him hjir it measte mei. Men soe sizze

kinne dat de bestimming fan dit pleatske hjoeddedei wer

hiel ticht leit by de bestimming fan it gebou doe't dat

yn 1909 boud is!

It is nijsgjirrich te witten dat op sa'n lyts pleatske yn

it ferline wol fjouwer minsken libje koene. Doe't Johan-

nes Wiersma hjir buorke, die hy dat tegearre mei syn

broer Jaap Wiersma, mar se hiene ek noch in grutfeint yn

Klaas Haakman en in lytsfeint.

Ien fan de stikken lân dy't Pel yn gebrûk hat, draacht as

namme "de hoanne fiif". Dy namme soe it stik lân krigen

ha doe't yn de minne jierren dit stik lân ris foar fiif

hoannen ferhierd west ha moat.

 

 


 

40. BEWENNERS: H. Steeghs

M. Steeghs-Vermuë

ADRES: Bûtendyksterwei 23

WENPLAK: Ingwierrum

PLEATSNAMME: Nij Terlune, de Vor

FLOREENNUMER: 19

GRUTTE YN 1640: 175 pm

GRUTTE YN 1989: 65 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Foarein 1923, efterein 1884

EIGNER: H. Steeghs

 

 

Dit is de twade pleats op it "eilân" ûnder Ingwierrum en

krekt as de Grutte Tor hat ek dizze pleats syn âlde namme

te tankjen oan it bestean fan oergongen oer it wetter. De

namme fan de Grutte Tor mei dan ôfkomstich wêze fan it

wurdt "fear", by dizze pleats moat earder tocht wurde oan

in "voorde", in plak wêr't men troch it wetter rinne kin

(een doorwaadbare plaats). By de Grutte Tor is dat "fear"

ferwurden ta "tor", mar by dizze pleats is it hiel lang

"een zathe genaamd de Vor" bleaun. Pas yn ús tiid hat in

foarige bewenner dat "Vor" ferlitten en der "Nij Terlune"

fan makke. Ek dat is in namme mei skiednis want yn de mû-

ning fan de âlde Dokkumer Ie moat ienris in slot stien ha

mei de namme "Ter Luine", in slot dat noch in rol spile

hat yn de oanfal op Fryslân troch Albrecht van Beieren,de

greve fan Hollân, om 1400 hinne.

Sa as al opmurken by de Grutte Tor (nr.32) moatte de bei-

de pleatsen op it eilân ûntstien wêze út it grutte

bedriuw dat in Merck yn 1511 hierde fan de Abdij fan

Dokkum. Dat bedriuw besloech 100 pm lân binnen de dyk en

100 "beesten grasingen" bûten de dyk. Dat bûtendyks lân

sil it eilân mei bedoeld wêze, op de kaart fan Schotanus

stiet it lân hjir noch beskreaun as " Engwierumer buyten

Land". Op dy kaart is ek te sjen dat om de pleatsen hinne

kaaidykjes lizze, wol nedich yn dit gebiet dat foar ebbe

en floed iepenlei.

It hat eigenskip dat it kleaster in part fan dit eilân

krigen hat yn 1447 doe't Gabba in de Tyoghen, mei út nam-

me fan syn broer, alle "uiterdycken" fan Ingwierrum oan

it kleaster skonk. In pear jier earder is der in skeel

mei de abt fan it Gerkeskleaster.

1580. It ferhaal fan Jacob Bartels sa't dat beskreaun is

by de Grutte Tor, soe ek op de Vor slaan kinne as in re-

gister fan it kleaster Dokkum noch net in namme opsmiten

hie: "... Menne tot Engwerum opt faer ofte in de keegh is

schuldich 30 gg van anno 70..." Omdat Jacob Bartels op de

Grutte Tor wenne, moat Minne wol op de Vor wenne ha ek al

om't hjir de "keech" yn neamd wurdt en dat betsjut oanwûn

lân. Alles lei hjir ommers bûten de diken, dat dat klop-

pet aardich. Allinne Edinge Hûs soe noch yn de beneaming

komme kinne, mar dêr is al steld dat dy pleats mooglik ek

foar in part út de grutte pleats fan Merck út 1511 ûnt-

stien wêze kin.

1592. De earste boer wêrfan at wis is dat hy op de Vor

sels wenne hat, is Luytien Femmes. Hy hierde 139 pm en 20

skar skieppegerzen fan de Steaten. Yn neamd jier gie de

hierpriis omheech fan 82 oant 100 ggûne yn it jier.Lútsen

hat noch in pear hierferhegings meimakke want yn 1618

moat er al 165 ggûne jaan. Syn soan sil de pleats wol fan

him oernaam ha want yn 1618 komt in Folkert Luijties foar

dy't dan 175 pm lân hiert. Dat tal pûnsmjitten lân is yn

de floreenkohieren ek altiten de grutte fan dizze pleats.

By de pleats hearre mar in lyts tal florenen, 6 1/2 floreen,

wat wol te meitsjen ha sil mei it bûtendyks lizzen fan it

lân. In pleats mei safolle pûnsmjit lân hie op binnen-

dykslân fêst wol in 40 oant 50 florenen hân.Troch it foar

ebbe en floed lizzen fan it lân sille gauris oerstrea-

mings plakfûn ha, wat de opbringst fan it lân net te'n

goede kaam fansels.

1639. As Mintje Idses boer op de Vor is, ferkeapje de

Steaten it lân dat by dizze pleats heart. De nije eigner

wurdt Feye Tjerx, dy't foar elke pûnsmjit 36 ggûne del-

telle moat (ek net safolle, in bewiis temear foar it faai

stean fan it lân). De hiele keappriis bedraacht dan 6300

ggûne, de muoite noch wol wurdich. De neiteam fan dizze

Feije Tjerx, letter neame se har "Van Heidema", hat noch

lange jierren yn it besit west fan de Vor.

1714. Claas Oeges wie ien fan harren hierders. Botte fêst

wiene de hierders net op dizze pleats want de measten

holden it gjin tsien jier fol. Claas moat 390 gûne yn it

jier jaan foar de 175 pm dy't de pleats dan noch altiten

grut is. As yn 1729 de erfgenamten fan Feije Tjerx de

pleats ferkeapje oan frou Cuffelaer is it ek hast dien

mei it byinoar bliuwen fan de pleats. Sa om 1740 hinne

stoot de boel útinoar al hâldt frou Cuffelaer mear as 110

pm by de pleats.De rest wurdt troch 13 ferskillende hier-

ders brûkt.

1760. Claas Jans hâldt it wat langer út op de Vor. Hy hat

in 14 kij, meast 7 hynders en bebuorket nochris sa'n 70

pm as boulân (mooglik wurden nei it oanlizzen fan de dyk

by Nijesilen). Dat hat ek lange jierren frijwol gelyk

west. Allinne yn de tiid fan de feepest (1770) brûkt er

sawat 90 pm boulân en hat er wat minder kij. In bekend

ferskynsel.

Frou Cuffelaer ferkeapet de hiele pleats yn 1774 oan fer-

skate minsken. De niisneamde Claas Jans wie ien fan har-

ren en bliuwt op de pleats buorkjen, no as eigner. De 540

gûne dy't hy oan frou Cuffelaer kwyt wie, kin er him no

besparje. Syn bern Jan Clases en letter Douwe Clases

nimme de Vor fan him oer en om 1800 hinne wennet de widdo

fan Douwe Clases op de pleats.

1805. Hja brûkt dan wer wat mear lân, sa'n 140 pm, by de

pleats en de opbringst wurdt skat op in 1320 gûne. Hja

kin dêrfoar 19 kij ûnderhâlde en in 60 pm as boulân brû-

ke. In stik as 8 hynders dogge it swiere lânwurk.

1847. Pieter Lammerts Albronda is yntusken yn it besit

kaam fan sa'n 100 pm lân dat by de Vor hearde en syn

widdo lit dat yn 1847 op de buorden bringe. Keaper fan de

earste 13 (fan de 22)perselen wurdt Johannes Douwes Bein-

tema, in Ingwierrumer. Hy moat dêrfoar goed 27.000 gûne

deltelle. Hierster wie yn dy tiid de widdo fan Klaas

Jacobs Dorenbos foar 1100 gûne yn't jier.

Ek Beintema wennet net op de Vor mar ferhiert dy, as lit

in bedriuwslieder op de pleats wurkje:

1849 Dirk Tjeerds van der Weg

1859 Johannes Jacobs Bergmans

1880 Willem Piers Spaan

1890 Rense Sjolles Wieringa

Dizze lêste hat hiel lang op de Vor taholden, sawat oant

1923 ta.Hy hat yn in moaie nije pleats wenne want yn 1884

liet Johannes Douwes Beintema in nije pleats delsette,

mooglik ek allinne in nij bedriuwsgebou, want yn 1923,

foardat syn bernsbern Eesge Jans Beintema op de pleats

komt, wurdt der in nije karakteristike foarhuzing boud en

de skuorre fergrutte.

1923 Eesge Jans Beintema

1957 Jan Johannes Beintema

1984 Herman Steeghs

Mei Eesge Jans Beintema kaam foar it earst yn it bestean

fan de Vor in eigner/bewenner op de pleats. Dat barde yn

1936 doe't Eesge Jans Beintema foar de helte eigner waard

(syn broer Johannes, dokter yn Breda hie de oare helte).

Pas yn 1941 waard de pleats alhiel syn eigendomn. Eesge

Jans Beintema hat ek de man west dy't "Nij Terlune" as

namme oan de pleats ferbûn hat.

1974. Soan Jan Johannes Beintema hat it bedriuw yn 1957

oernaam en is yn 1974 mei de kij opholden. Sûnt is Nij

Terlune in echte boupleats wurden en dat wylst de pleats

foar 1760 altiten allinne as greidpleats yn gebrûk west

hie. Mei Jan Beintema is ek de lêste fan de famylje Bein-

tema neamd, dy't de Vor bebuorke hat. Dizze famylje hat

altiten in grutte rol spile yn it doarpslibben fan Ing-

wierrum, ek mei om't hja sitting hiene yn de Commune en

de beide lêstneamde Beintema's dêr ek noch boekhâlder fan

wiene.

1984. Hjoeddedei bebuorket de hear Steeghs dizze mânske

pleats op it âld Ingwierrumer eilân. De pleats hat in

foarnaam oankommen mei de karakteristike foarhuzing en in

foartún dy't wat parkeftich oandocht, met wetterpartijen

en heuvels en sa. It bliuwt in aparte krite dêr oan de

dearinnende wei nei de Grutte Tor en Nij Terlune.

 


 

41. BEWENNERS: W. Vries

G. Vries-Talsma

ADRES: Nijlân 14

WENPLAK: Ingwierrum

PLEATSNAMME: Opus Rusticum

FLOREENNUMER: 4

GRUTTE YN 1640: 136 pm

GRUTTE YN 1989: 56 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats en leanbedriuw

HUZING: Kop-hals-romp 1971, efterein 1780

EIGNER: Huzing: W. Vries

Lân: Bruorren Vries

 

 

Fan dizze pleats op it Ingwierrumer Nijlân wurdt algemien

oannaam dat it de grutste is fan hiel Eastdongeradiel. Ek

falt op dat de skuorre mei dakpannen dutsen is, krekt as

syn buorman (sjoch nr. 33). Soks is foar Ingwierrum, mar

ek foar de hiele gemeente, wat bysûnders. Der is ek in

ferskil mei de pleats fan Dyck. Wie it dakskyld fan dy

pleats ûngewoan steil, by dizze pleats is dat krekt it

tsjinoerstelde: de skeante fan it dakskyld is ûngewoan

flauw. Dat sil te meitsjen ha mei in bouhearre om utens.

Doe't yn 1971 de foarhuzing ôfbrutsen waard om plak te

meitsjen foar in nije foarein,ek wer neffens it kop-hals-

romp model,waard de âlde Fryske stien dy't doe frij kaam,

brûkt foar de restauraasje fan de Herfoarme toer fan Ie.

1511. Om't ek dizze pleats yn it skiere ferline in kleas-

terpleats fan Weert west hat,is net mear nei te gean hok-

ker fan de fjouwer yn 1511 neamde pleatsen in ferfolch

hân hat yn Opus Rusticum. Wol is dúdlik dat krekt as yn

1511 yn letter tiden it grutste part fan it lân yn de

(lettere) Ingwierrumer polder lein hat: 50 pm binnen en

100 pm bûten de âlde seedyk. It part yn de kwelder, faaks

allinne mar beskerme troch in simmerdykje, sil foar it

lizzen fan in swiere seedyk yn 1752 wol gauris ûnder-

strûpt wêze. As gefolch dêrfan ha de kij op dizze pleats

hiel lang it wichtichst west.

1580.It iennichste rekkenboekje dat fan it kleaster Weert

bewarre bleaun is, leveret de earste boer fan Opus Rusti-

cum op. It is "Jan Vreercks zoen opt Nyenlandt" dy't foar

syn lân 38 ggûne "...ende een maerschip root suijvels

ende haelt vant veen 5 voer turffs..." oan it kleaster

skuldich is.Yn 1592 docht bliken dat Jan 45 pm lân binnen

en 16 skar bûten de seedyk yn gebrûk hat. Om't de Steaten

it kleasterlân yn besit ha, moat alles yn sinten betelle

wurde en net mear foar in part yn natura.Foar Jan betsjut

dat 60 ggûne yn it jier. Yn 1606 is hy noch altiten boer

op dizze pleats en is de hier oprûn ta 101 ggûne.

1618.Jacob Nitterts sil nei him de pleats oernaam ha want

yn 1618 stiet hy mei 40 pm binnen en 96 pm bûten de see-

dyk al op de list fan it kleasterguod. Dan wurdt net mear

praat fan 16 skar yn it bûtendyks lân mar is dat 96 pm

wurden. De kwelder sil yn dy tiid wol ferdield wêze want

ek de oare trije boeren op it Nijlân dy't kleasterlân

hierden, krije elkmis 96 pm bûtendykslân.

1640. De Steaten ferkeapje de pleats as Anne Pieters de

hierder is. Anne kin de pleats net sels keapje (dêr moast

hiel wat foar op it kleed komme), mar in Dr. Otto Swalue

en in Sibrandus Hilari wurde de nije eigners. Dit wie al

harren twade pleats op it Nijlân en hja moasten foar elk

pûnsmjit 34 ggûne jaan, wat mei-inoar 4624 ggûne makke.

1714. Nei't in famylje Van der Heiden in skoftsje it

eigendom fan dizze pleats hân hie, waard de grytman fan

Achtkarspelen, Van Haersma,de besitter fan Opus Rusticum.

Minne Simens buorke doe op de pleats fan 150 pm en joech

dêr yn it jier 367 gûne foar.De hierboeren op dit bedriuw

wiene wol aardich honkfêst want de heit fan Minne Simens

(Sijmen Minnes) hat ek in 20 jier op de pleats buorke,

wylst nei Minne Simens in Claes Douwes en syn soan Douwe

Claes tegearre ek in 40 jier op de pleats folmeitsje.

1760. Claes Douwes buorke mei 21 kij en 5 hynders en

brûkte nochris 18 pm as boulân. Hy moast Rintmaster Van

Haersma dêr elk jier 306 gûne foar jaan. Dat dizze hier

leger leit as yn 1714 komt troch it ynpolderjen fan de

nije Ingwierrumer polder yn 1752. De lâneigners hoegden

gjin reëel te beteljen en ek it hoarnjild waard omleech

brocht foar in perioade fan 20 jier. De hierders hiene ek

in oandiel yn de kosten as yn it wurk fan it oanlizzen

fan de seedyk, dat hja koene mei minder hier ta. In pear

jier letter stiet beskreaun dat hja foar it lân yn de

polder al wer 9 gûne it pûnsmjit jaan moasten.

De huzing wie yn dy tiid it eigendom fan Van Haersma. De

boer moast it ûnderhâlde en as hy fan de pleats ôfgie,

waard de huzing op'e nij taksearre en wat de huzing mear

as minder wurdich wurden wie yn de tiid fan bewenning,

waard tusken boer en lânhearre ôfrekkene. Yn it kohier

stiet dan sa moai: "op verbeteringe en verslimmeringe".

1771. Pieter Fontein "Oud Leeraar der Doopsgesinden te

Amsterdam", keapet yn 1771 de pleats fan Van Haersma. Hy

moat dan 40.328 gûne deltelle, mar kin elk jier fan Douwe

Clases en syn opfolger Claas Minnes 1372 gûne oan hier

barre. Hy pakt de saak grut oan want in pear jier letter

lit hy in nije skuorre bouwe,kosten 1300 gûne. De timmer-

lju Willem Willems en Hendrik Luitjens fan De Gerdyk sil-

le de skuorre bouwe en hierder Claas Minnes moat him rêde

mei de leveransiers. Letter kin hy de rekken ynleverje by

syn lânhearre: "...een vragt sand FL. 8,00, swaar hout en

juffers uit het water gehaald FL. 8,70, van steenbringen en

uitsetten FL. 11,15 en FL. 25,50, van verwen en glaasmaken

FL. 25,05, de pannen FL. 116,50..." ensfh. (sjoch Bylage H)

It jiertalanker 1767 dat op de efterhúsmuorre sit, is net

fan tapassing op it boujier fan de skuorre, mar heart by

de âlde foarein dy't yn 1971 fernijd is. It âlde jiertal-

anker is doe ferpleatst nei de efterein.

It nije hierkontrakt dat doe opmakke is, lit sjen dat de

pleats 128 pm grut wie: 50 pm binnen de dyk, 78 pm yn de

nije polder en nochris 50 pm bûten de polderdyk "hetwelk

voor Eb en Vloed aan Strand legt en voor welkers afwei-

dinge de Huurders jaarlijks 80 gulden aan huur betalen".

Nijsgjirrich is dit artikel: "Dat de Huurders 's Jaar-

lijks een windhond zullen moeten onderhouden,zonder daar-

voor iets te mogen pretenderen".

1803. Om 1800 hinne hat Claas Minnes 14 kij, 11 hynders

en bebuorket hy 59 pm boulân. De hier is oprûn ta 1461

gûne en dat komt om't de Frânske tiid in opgeande tiid

wie foar de boeren. Troch de krapte wiene de prizen foar

harren produkten heech en dêr profitearren de lânhearren

ek fan mei.

Op it Nijlân (op de koaipleats) wennen al sûnt 1765

Talma's. Harren heit Sjoerd Talma wie keapman yn Harns en

hy hie yn 1744 de earste pleats op it Nijlân yn hannen

krigen. Sûnt de Talma's har hjir nei wenjen set hiene,

besochten hja stadichoan harren besit út te wreidzjen. Yn

1803 wie ek Opus Rusticum oan bar. Jacobus Nicolaas Talma

kocht foar 39.500 gûne dizze pleats fan 128 pm lân en in

kwelder fan 50 pm fan de bruorren Durk en Jan Fontein.

Krekt as de Talma's spilen ek de boeren op dizze pleats

in rol yn de oprjochting fan de Commune fan Ingwierrum yn

1797. De widdo fan Douwe Clases joech FL. 100,- en Claas

Minnes joech FL. 50,- as oandiel.

De Talma's hiene dan wol al dy pleatsen yn besit mar hja

buorken net sels. Hja setten der ek net in hierboer op

mar in setboer. Folkert Johannes wie de earste yn 1805.

Op de pleats wurken doe ek noch trije ynwenjende feinten

en in faam.

1839. Nei de Frânske tiid komt de pleats yn hannen fan

Thijs Feenstra, boargemaster fan Ljouwert. Yn syn tiid

komme de Jensma's as hierboer op Opus Rusticum. Troch

gearfoeging mei lân fan oare pleatsen op it Nijlân,hat er

in 200 pm lân by de pleats west.

Bewenners:

1839 Jan Goffes Jensma

1849 Goffe Jans Jensma

1890 Jan Goffes Jensma

1923 Oebele Bartels Vries

1935 Bartele Oebeles Vries

1971 Willem Simon Vries

In earste grutte hap út it lân by dizze pleats waard dien

yn 1869 doe't foar broer Alef Jensma in pleats boud waard

(sjoch nr. 34). As om 1900 hinne Jan Goffes Jensma op

Opus Rusticum wennet, is der noch in 150 pm by de pleats.

1923. Noch wer lytser wurdt de pleats as Oebele Bartels

Vries fan Sumar de pleats oernimt. Hy brûkt dan in 75 pm

lân. Oebele wennet hjir in 12 jier foar't soan Bartele yn

1935 by syn houlik de pleats oernimt.

Yn 1951 begjint Bartele Vries in leanbedriuw nêst syn

pleats op te setten mei help fan syn trije soannen. Soan

Willem Vries wennet sûnt 1971 op de pleats dy't fan him

de Latynske namme "Opus Rusticum" kriget, wat "fjildwurk"

betsjut. Nei 1973 is Willem Vries eigner fan de huzing en

wurkje de trije bruorren Oebele, Klaas en Willem mei har

trijen op dit boere- en leanbedriuw.

 

 


 

42. BEWENNERS: J.G. Wilman

K.G.J. Wilman-Lenting

ADRES: Dodingawei 40

WENPLAK: Ingwierrum

PLEATSNAMME: Broersma

FLOREENNUMER: 16

GRUTTE YN 1640: 56 pm

GRUTTE YN 1989: 68 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Stjelp 1925

EIGNER: Huzing: J.G. Wilman

Lân: J.G. Wilman 40 HA

Fam. Warmolts 28 HA

 

 

Op de râne fan it doarsgebiet fan Ingwierrum, sawat tsjin

Ie oan, stiet dizze mânske stjelp op in hiel âld stee.

Om't Broersma op in foech terpke leit, sil der op dit

stee al foar it oanlizzen fan de diken by de Dokkumer Ie

lâns wol bewenning west ha. It terpke leit hjoeddedei al

wat leger mar dat sil te krijen ha mei it hyltiten wer

wat mear ôfsljochtsjen fan de terp as der wer in nije

huzing boud wurde moast, dy't mei-iens ek wer wat grutter

waard en dêrom wat mear romte nedich hie.

Dat Broersma sa ticht tsjin it doarpsgebiet fan Ie oan

lei, hie ek ta gefolch dat 55 pm lân dy't by dizze pleats

yn gebrûk wiene, ûnder Ie leine en beskreaun stiene ûnder

nûmer 20 fan de losse lannen yn Ie.

1511. De namme Broersma hat troch de jierren hinne hiel

wat feroarings trochstien: Bursma, Bourssema, Buerssema,

Buersma en Boersma. De skriuwwize Bursma komt al yn it

register fan oanbring fan 1511 foar: "Jarich Bursma"

wurdt de bewenner dan neamd. Hy hie 79 1/2 pm lân yn gebrûk

en "...buten Dick paerden en scapen to grasen..." Jarich

hie sels mar in 15 pm fan syn lân yn eigen besit, syn

grutste lânhearre wie Take Heemstra fan wa't 56 pm wie.

Dan hierde hy ek noch in pear pûnsmjit fan de tsjerke en

de pastoar, dat syn bedriuw waard steld op hast 28 ggûne

oan opbringst, dat is sawat 1 ggûne foar 3 pm.

1542. Dat de tsjerke ynkomsten hie út Broersma docht ek

wer bliken yn de Benefisiaalboeken.De tsjerke kin neffens

dit register 1 1/2 ggûne barre út "Bourssema staede". De be-

wenner wurdt net neamd mar as de oare besittings fan de

pastoar oanjûn wurde, stiet in Taecke Buersema as neist-

lizzer oanjûn.It leit foar de hân dat dizze Taecke yn dat

jier de brûker fan Broersma west hat.

1580. De tsjerke hat goed op dizze rinte past want as by

de Reformaasje yn 1580 de tsjerklike ynkomsten wer opjûn

wurde moatte, wurdt Broersma ek wer neamd: "Ente Pietersz

uut Buersma state, 2 gg renten". Ente Pieters, boer op

Broersma, hiert ek noch 4 pm lân fan de tsjerke. Dit stik

wurdt de "lytse Wytsmafinne" neamd en is de tsjerke skon-

ken troch Popco Mockema yn 1547. Popco makke doe syn tes-

tamint en joech dizze 4 pm oan de tsjerke om de "keers-

brandinge in de kerke" mei te beteljen. Ente Pieters hat

it blykber goed mei de tsjerke foar want hy jout ek noch

in ggûne oan de tsjerke dy't bestimd is foar de ôfsette

pastoar,as dy teminsten skoalmaster wurde wol. De pastoar

soe dêr dan 10 ggûne foar krije, mar dan moast er wol mei

syn húshâldster trouwe!

1626.In grêfstien yn de tsjerke fan Ingwierrum neamt noch

in bewenner fan de pleats: "Anno 1626 den 7 April sterf

den Eersamen Jacob Eerds Boersma out 35 jaer ende leyt

alhier begraven". Syn frou Rinske Johannes moat nêst him

lizze en út har stien docht bliken dat hja letter ek noch

troud west hat mei Piter Janssen, dat dy kin ek wolris

boer op Broersma west ha.

1640. Wissichheid dêroer is net te krijen want yn 1640 is

Claas Willems boer op dizze pleats dy't hy hiert fan de

bern fan Jonkhear Adriaan van Mauryk. By de pleats heart

dan noch in 59 pm lân (+ de 55 pm ûnder Ie fansels). Yn

letter tiid rekket de pleats yn hannen fan de siktaris

fan Eastdongeradiel, Van Bosman, en nei him syn frou

Jaicke dy't op'e nij troude mei in Van Wyckel.

1714. Nei 1700 nimt de famylje Van Haersma Broersma oer

en is it dúdlik dat dizze pleats yn lingte fan jierren

bebuorke is troch hierboeren. Meinse Jans wie sa'n hier-

boer en hy moat foar de 69 pm elk jier 228 gûne nei syn

lânhearre bringe. De huzing sels is fan Meinse Jans en

wurdt taksearre op 2500 ggûne en dat wie foar dy tiid in

behoarlik bedrach. De wapens fan Meinse en syn frou Gepke

Lourens komme noch foar op in sulveren Nachtmielsbeker út

it jier 1711.

1758. Minne Symens (sjoch nr.41) makket mei dat er in oa-

re lânhearre komt en dat hy, hoewol't hy neffens de keap-

akte noch rjocht hie op fjouwer jierren, fan de pleats

ôfgiet (as moat). Hy giet nei Opus Rusticum en Minne Jans

komt fan de Grutte Tor nei Broersma. Dy nije lânhearre

wie de grytman fan Eastdongeradiel,Anthony d'Arnaud, dy't

de pleats mei 75 pm lân(de 55 pm ûnder Ie hie hy gjin be-

lang by want dêr lei gjin stim op!)keapet fan Van Haersma

de grytman fan Achtkarspelen. D'Arnaud moat 13.400 cgûne

foar de pleats deltelle, mar hy docht it graach want it

betsjutte wer in stim foar him yn Ingwierrum (sjoch by 31

oer de machtsoername yn Ingwierrum yn 1758). By de 75 pm

lân hearde ek noch 14 pm lân dat yndike wie yn 1729 en

"...de afgeslegte Dijk..."

De hierpriis yn dy jierren wie 425 gûne en dêrfoar koe de

nije boer in 12 kij en 6 hynders ûnderhâlde en nochris 47

pm as boulân brûke. De feepest fan 1770 hat blykber net

taslein op Broersma want it tal kij bliuwt jierren efter-

ien frijwat gelyk.

1783. Jan Minnes, in soan fan Minne Jans, hat ek wer te

krijen mei nije lânhearren: Andringa de Kempenaer en Van

Burmania Rengers. Jan Minnes jout 575 gûne oan hier sa om

de ieuwiksel hinne. Syn bedriuw is sawat gelyk oan dat

fan syn heit.Hy nimt yn 1811 as famyljenamme "Donga" oan.

Men soe earder "Broersma" ferwachtsje want hy en syn heit

ha langer as 50 jier op dizze pleats taholden. Jan Minnes

siet yn de tsjerkerie en hie ek in oandiel yn de Commune

mei in bedrach fan FL. 100,-. Syn namme komt ek foar op de

Nachtmielsbeker fan 1813: "Twee broeders uit onse kerken-

raad verrichten deze liefdedaad, Toen 't oude Nagtmaals-

kleed ging af, Jan Donga straks een nieuwe gaf en Auke

Takes Hofman vereerde toen dees schenkkan". In oar baan-

tsje fan Jan Minnes Donga wie Assessor(in soarte fan wet-

hâlder) fan Eastdongeradiel.

1805. By de publike ferkeap fan 1805 (sjoch nr. 31) docht

bliken dat er dan 116 pm by Broersma heart (dêr sille de

Iester lannen by rekkene wêze). Jan Minnes koe oant 1808

of 1810 ("tot keuse van de huurders") de pleats noch foar

FL. 1191,- yn it jier hiere.

1818. Mei Jan Jans Alberda komt foar it earst in eigen

boer op dizze pleats. Yn it begjin hierde hy de pleats

fan de widdo Bergsma, mar om 1830 hinne wurdt hy sels de

eigner fan Broersma sate. Hy buorket net sels mar set in

setboer op de pleats: earst Jacob Bergmans en letter

Gosse Bergmans. Alberda wenne sels oan de oare kant fan

de wei nei Ie, sawat tsjin Broersma oer, op de pleats mei

dy karakteristike foarein.

1860. In dochter fan Jan Jans Alberda, Martha Jans, wen-

net wol op de pleats. Hja is troud mei Rienk Idses

Idsardi, mar lang wenje hja net op de pleats want harren

oerkomt, neffens de ferhalen, in grut ûnk. Rienk soe yn

de grêft fan de pleats ferdronken wêze en yn datselde

jier gie de widdo noch fan de pleats ôf. Hja ferhiert de

pleats oan Jan Johannes Beintema, dy't oant 1925 ta op

dizze pleats buorke hat.

1910. In dochter fan Rienk Idsardi en Martha Jans Alberda

is troud mei dûmny Warmolts fan Hilversum. As dizze

Trijntje Idsardi yn 1963 komt te ferstjerren, wurde dûmny

Nicolaas Warmolts en syn twa bruorren eigner fan de

pleats.

1925. Yntusken is de pleats yn 1925 alhiel ôfbrutsen en

opnij as stjelp opboud. Syn foargonger, boud yn it lêst

fan de foarige ieu, wie fan it kop-hals-romp model mei in

grutte dwershuzing.In moaie beamsingel makke dizze pleats

folslein. De earste bewenner fan de nije pleats wie Jacob

Wilman. Nei him hat syn soan Tjeerd de pleats oernaam (hy

kocht yn 1965 de huzing fan de famylje Warmolts) en opt-

heden buorket wer in Jacob Wilman op Broersma sate. Hy

docht dat tegearre mei syn broer Doeke.Wie it bedriuw fan

de earste Jacob Wilman noch in mingd bedriuw, Jaap en

Doeke Wilman binne opholden mei it fee en buorkje fierder

as bouboeren.

Bewenners:

1829 Jacob Johannes Bergmans

1849 Gosse Oeges Bergmans

185? Rienk Idses Idsardi

1869 Jan Johannes Beintema

1925 Jacob Willem Wilman

1937 Tjeerd Jacobs Wilman

1966 Jacob Tjeerds Wilman

 

 

 

 

 


 

43. BEWENNERS: K. de Haan

A. de Haan-Van Zelderen

ADRES: Bergsmawei 9

WENPLAK: Jouswier

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1989: 24 HA

YN GEBRUK AS: Greidpleats en leanbedriuw

HUZING: 1985

EIGNER: Huzing: K. de Haan

Lân: K. de Haan 10 HA

Steatsboskbehear 7 HA

 

 

In pear jier lyn hat de hear De Haan in nij spultsje set

oan de Bergsmawei efter Jouswier. It earste hok kaam yn

1984 en it hûs waard yn 1985 boud. Dat barde allegear op

in nij stee, wêr't nea earder in hûs stien hie.

De famylje De Haan hat in protte skiep, wol in 180 en

nêst de wol fan dy skiep is ek de molke wichtich want

frou De Haan makket dêr skieppetsiis fan. Klaas de Haan

sels hâldt him ek noch dwaande mei leanwurk.

Om't dit nije spul fierder gjin skiednis hat, wurdt yn

dit gefal (sjoch ek nr. 1) it âlde bedriuw yn de beskriu-

wing opnaam. Dat wie "De Woeste Hoeve", oan de Reidswâl,

no yn gebrûk as leanbedriuw.

1761. It begjin fan dizze pleats is te finen yn it reëel-

kohier fan Mitselwier ûnder it nije nûmer 56: "Dit huis

in 1761 in't najaar op een koud steed nieu geboud".

Eigner is siktaris Bergsma en de hierder Gerke Minnes is

"Geregts Adsistent". Hy moat 8 gûne hier jaan en dêr kin

men oan sjen dat it doe in gewoan hûs wie. Gerke hat noch

wol in stik as fjouwer kij en bebout ek in tsiental pm

boulân, mar syn haadberop is fansels "Geregtsadsistent",

in soarte fan plysje.

1790. Nei Gerke Minnes komme der noch ferskate hierders

yn dit hûs, betiden fjouwer tagelyk. Kij ha se net mear

en yn 1780 stiet der sels: "'t huis afgebroken". Lykwols

wenje der yn 1781 wer minsken yn; it is net dúdlik wat

der mei dat "afgebroken" bedoeld wurdt.

Mear fêstichheid komt der as Jan Pieters fan Eanjum nei

de Reidswâl komt. Hy hat wer in pear kij en trije hynders

wylst 20 pm boulân ek ta it bedriuw hearre. It hûs wurdt

grutter want yn 1805 komt der in skoarstien by it skoar-

stienjild op. As Jan Pieters yn 1811 in famyljenamme kie-

ze moat, neamt hy him Reiding (ôflaat fan Reidswâl).

Syn famylje hat oant 1912 ta eigner west fan dit spul-

tsje.

1860. Dirk Jans Reiding nimt yn 1833 it pleatske fan syn

heit oer. Hy stiet as "landbouwer" yn de boeken, mar syn

widdo wurdt fermeld as "herbergiersche". Mei har soe dan

ek de herberge begûn wêze kinne. It seit himsels dat it

pleatske dêrta in gaadlik plakje hie oan de Moarsterfeart

tichteby de Sûrie! De herberge stie foaral bekend as iis-

herberge; as it sterk iis wie, kamen der in protte reed-

riders op ôf. Men moat ek betinke dat de wei fan Ie nei

Mitselwier doe noch oer de Reidswâl gie.

Reidings dy't dizze pleats yn besit hân ha:

1790 Jan Pieters Reiding

1833 Dirk Jans Reiding

1860 Neeltje Klazes Dijkstra, widdo Reiding

1874 Romkje Dirks Reiding, widdo Kingma

Romkje wie troud mei Arjen Ealses Kingma, dy't ek in her-

berge yn Mitselwier hie: de helte fan it gemeentehûs.

Soan Ealse Arjens Kingma hat in skoft lang direkteur west

fan it suvelfabryk op de Reidswâl, letter wurke hy op in

bank yn Drachten.

It noch besteande kafee yn Mitselwier, "Veldzicht",wie ek

eigendom fan de famylje Reiding. Dizze namme waard earst

brûkt foar de herberge oan de Reidswâl.

1912. Yn dit jier wurdt de âlde foarein ôfbrutsen en de

hjoeddeiske dwersboude foarein kaam dêr foar yn it plak.

Dat wurdt net mear troch de Reidings dien, mar troch de

nije eigner Gerrit Jacobs Ozenga "kastelein en koemelker"

sa't er yn de boeken neamd wurdt. It pân wurdt ek in stik

grutter makke, want de belesting oer de beboude oerflakte

gie fan FL. 95,- omheech nei FL. 128,-.

1948. Soan Jacob Gerrits nimt de saak oer en bout wer in

skuorre oan it hûs fêst. Yn 1968 docht hy it spultsje oer

oan Klaas de Haan dy't fee hat, mar ek in leanbedriuw. En

sa is it ferhaal wer rûn as De Haan yn 1985 in nij spul

set oan de Bergsmawei 9.

Bewenners:

1869 Arjen Ealses Kingma (troud mei Romkje Reiding)

1880 Eelke Tjallings Idsardi

1880 Age Tjerks van der Wagen(troud mei Maaike Reiding)

1891 Sake Ulbes Roorda

1906 Gerrit Jacobs Ozenga

1946 Jacob Gerrits Ozenga

1968 Klaas de Haan

 

 

 

 

 


 

44. BEWENNERS: A. Jepma

E. Jepma-Sijens

ADRES: Bergsmawei 1

WENPLAK: Jouswier

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: 4

GRUTTE YN 1640: 60 pm

GRUTTE YN 1989: 14 HA

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: Stjelp 1908

EIGNER: Huzing: A. Jepma

Lân: Meardere eigners

 

 

Dit kreaze stjelpke foaroan yn Jouswier sjocht men de âl-

de skiednis net oan ôf. Dochs is it mooglik om fier werom

te gean yn de skiednis om de earstbekende eigners en brû-

kers fan dizze pleats wer op te djipjen.

1511. Om't Jouswier lyts is en dêrtroch mar sân stimdra-

gende pleatsen hie, is it mooglik en fyn yn it register

fan oanbring de pleatsen fan hjoeddedei wer werom. Foar

twa pleatsen, de nûmers 3 en 4 fan it floreenregister,

slagget dat lykwols net. No is dat net sa slim want beide

pleatsen binne yn 1511 yn hannen fan in Obbe Rijn. Op de

iene pleats buorket hy sels. Dat is in grutte pleats foar

dy tiid mei 120 pm lân wêrfan't sawat 40 pm fan Obbe sels

is. De rest hiert er fan it kleaster Sion, it Sinte Anna

kleaster út Grinslân en fan de "armen van Dockum" (dêr

wurdt de earmfâdij mei bedoeld),wylst Tieth Meckema(sjoch

nr. 45) der in part fan 45 pm yn hat. Nijsgjirrich is dat

Obbe der ek 4 pm "flueslân" by hat. Dêrmei wurdt lân be-

doeld dat geregeldwei ûnder wetter stie, faaks moat hjir

tocht wurde oan lannen by de Jouswierster mar,dy't ienris

tusken Jouswier en Eastrum yn lei en yn it midden fan de

foarige ieu ynpoldere is. De lege lannen yn dy omkriten

binne dêr noch fan oerbleaun.

De oare pleats ferhiert Obbe Rijn oan Claes Ysbrants en

is 23 1/2 pm grut. It is tinklik dizze pleats dy't as foar-

gonger sjoen wurde moat fan de pleats fan Jepma. Obbe, as

syn erfgenamten, soe dan de beide stikken lân dy't hy yn

eigendom hie, ta ien pleats gearfoege ha. Ek it tal flo-

renen dat by de lettere pleats heart, wiist hjir op.

De hierwearde fan de pleats wurdt yn 1511 skat op njoggen

stuorren de pûnsmjit!

1640. It duorret in hiel skoft foar't der wat mear gege-

vens komme oer dizze pleats. It Stimkohier fan 1640 jout

as bewenster de widdo fan Frans Doekes, dy't ek noch 1/3

fan de pleats yn eigendom hat. It oare 2/3 part beheart

ta de erfgenamten fan Sjoerd Janga. De namme Janga is

noch bekend foar in pleats op de grins fan Ie en Jouswier

oan de Winia's reed.

De pleats fan Frans Doekes is 60 pm grut (de 23 pm fan de

iene pleats fan Obbe Rijn en de hast 40 pm fan syn oare?)

1714. Nei 1700 komt hiel Jouswier en dêrmei ek dizze

pleats yn hannen fan adellike persoanen. It wie harren te

dwaan om de stim dy't op it hoarnleger lei. Om't Jouswier

sân stimmen hie, wie it genôch om fjouwer stimdragende

pleatsen te hawwen en dêrtroch de baas yn it doarp spylje

te kinnen. Jaicke van Wyckel, widdo fan de siktaris fan

Eastdongeradiel,Cornelius van Bosman,komt yn 1714 as eig-

ner foar. De pleats is 83 pm grut en wurdt foar 252 ggûne

ferhierd oan Jan Douwes. Jan moat sels foar de huzing

soargje: "zijnde met de huijsinge beswaert".

Nei Jan Douwes komt der hast elke tsien jier wol in nije

hierder. Dat sil wol west ha om't de eigner in sa heech

mooglike hier barre woe en nei ôfrin fan in hierkontrakt

oergie ta in publike ferhier. Yn alle gefallen wurdt yn

1749 fan Minne Janties sein: "een boer die suinig bestaan

kan". En dat mei in pleats fan 83 pm.

1758. It grutte jier foar siktaris Wilhelmus Bergsma; hy

slagget der yn om de sate's 2,4,5 en 6 fan Jouswier oan

te keapjen. Hy moat der wol in rjochtsaak foar winne om't

de grytman fan Eastdongeradiel eins dizze pleatsen keapje

wollen hie. Bergsma leit der it "niaer" op, d.w.s. it

rjocht fan earste keap.

It wie in grut bedrach wêr't Bergsma foar stean moast: in

25.900 gûne!

Tsien jier letter koe Bergsma him wol "Hear fan Jouswier"

neame, want doe hie hy alle sate's, op de pastorijpleats

nei (mar dêr lei dochs gjin stim op), yn syn besit. De

grêfkelder en de roubuorden yn de tsjerke fan Jouswier

tsjûgje hjir noch fan,lyk as de "Bergsmawei", de iennich-

ste wei dy't it doarp ryk is.

Hans Jeppes hiert de pleats yn dy tiid en hy moat foar de

70 1/2 pm dy't de pleats grut is, jierliks 280 gûne opbrin-

ge. Hy hat op syn bedriuw 13 kij rinnen en brûkt 27 pm as

boulân. Dat kin men jin hjoeddedei net mear sa goed foar-

stelle as men de greiden fan Jouswier sjocht. Trije hyn-

ders meitsje syn beslach fee rûn. Eins de hiele 18de ieu

is der neat feroare oan dit tal bisten en it boulân,al is

it tal pûnsmjit boulân wolris weromrûn ta 15 pm.

De lannen leine yn trije kavels: tusken de pleats en de

Sûrie, súdlik fan it doarp Jouswier en oan de wei nei Ie

ta. It fierste perseel wie de Blauhúster acht, flak foar

Eernsma oer.

1819. Nei de perioade Bergsma (en nei de Frânske tiid as

de stimmen weardeloas wurden binne) wurdt de pleats yn

april 1819 ferkocht. De pleats, 87 1/2 pm grut, stoot hie-

lendal útinoar en wurdt ferdield ûnder acht nije eigners.

De huzing en wat lân wurdt kocht troch Andries Tjerks de

Jong foar FL. 3788,-. Hierder is Berend Pieters Terpstra,

dy't al sûnt 1794 op de pleats siet. Syn namme wie doe

noch gewoan Beern Pytters en hy sil yn 1811 doe't ek hy

in famyljenamme kieze moast, de terp fan Jouswier wol yn

gedachten hân ha (de huzing stie doe noch op de terp!).

Lettere eigners:

1848 Pieter Lieuwes Westra

1897 Andries Pieters Westra

1903 Willem Wierds Wiersma

1907 Jelle Taedes van de Wint (houthanneler en stienfa-

brikant yn Ealsum)

1916 Klaas Jans Crans

1926 Lolke Slager

1945 Klaas Jepma

1963 Andries Jepma

Dat er tusken dizze eigners, meast gerniers, ynienen in

stienfabrikant sit, hat sa syn reden. Jelle Taedes van de

Wint lit de âlde pleats nammentlik ôfbrekke en ferkeapet

de grûn, dat wie ommers kostbere terpmodder!

Yn 1907 is it stee fan de pleats ûnbeboud en wurdt in

grut part fan de Jouswierster terp fergroeven. Yn 1908

wurdt it stjelpke boud sa't it der no noch stiet (mei it

moaie hinneljedderke oan de efterhúsmuorre), al is der in

pear kear wat byboud.

It liket der wol op dat it stjelpke lytser wurden is as

syn foargonger. Foar it beboude diel moast yn 1908 FL. 44,-

oan belesting betelle wurde, wylst dat yn 1907 foar de

âlde pleats noch FL. 140,- west hie.

Bewenners nei 1900:

1903 Roelof Andries Westra

1904 Klaas Annes Westra

1906 Hylke Annes Boersma

1911 Wybe Soepboer

1916 Klaas Crans

1925 Lolke Slager

1929 Klaas Jepma

1963 Andries Jepma

 

 

 

 

 

 


 

45. BEWENNERS: Th. Wiersma

T. Wiersma-Bos

ADRES: Humaldawei 43

WENPLAK: Jouswier

PLEATSNAMME: Lyts Eernsma

FLOREENNUMER: 5

GRUTTE YN 1640: 95 pm

GRUTTE YN 1989: 55 HA

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: Kop-hals-romp 1837

EIGNER: Maatskip Th. en U. Wiersma

 

 

Hoe't in ienfâldige huzing de romrofte skiednis fêsthâlde

kin fan in adellik ûnderkommen, sa soe men Lyts Eernsma

wol typearje kinne. Dizze pleats is wat der oerbleau fan

Eernsma State, dat ienris op it stik lân efter de dûbele

arbeiderswente oan de wei stien hat.

1460. De earste Eernsma as Ernsma dy't bekend bleaun is,

wie Pybe Eernsma dy't yn 1460 trout mei Wyts Meckema. Dit

houlik sil in protte betizing bringe yn de nammen, want

Pybe lit him gauris, nei syn frou har namme, Pybe Meckema

neame. Yn it Benefisiaalboek bygelyks stiet sawol Pybe

Meckema as Pybe Ernsma, mar beide kearen wurdt deselde

persoan bedoeld! Yn letter tiid ferdwynt de namme Eernsma

alhiel en bliuwe der allinne mar Meckema's mear oer.

1464. Dat Pybe Eernsma yn dy dagen in wichtich man wie,

komt nei foaren yn meardere oarkonden út dy tiid. Sa lit

hy yn 1464 mei trije oare eallju en de abt fan it Gerkes-

kleaster rjocht jilde op in stik feangrûn.

1511. Gegevens oer de grutte fan Eernsma komme foar yn it

register fan oanbring. De dochter fan Pybe, Tieth van

Meckema, is de besitster fan Eernsma en dêrmei de grutste

grûnbesitter fan hiel Jouswier. Mei-inoar 163 pm kin hja

har eigendom neame en dat is mear as it tredde part fan

alle grûn yn it Jouswierster doarpsgebiet.Eernsma sels is

mei 105 pm lân de grutste pleats fan it doarp. Dan hat

Tieth van Meckema noch in part fan pleats nûmer 4 yn ei-

gendom (sjoch nr. 44) en wie ek Winia doe hast alhiel yn

har besit. Hja sil sels net buorke ha want Juke Ernsma

hiert de (slot)pleats foar 39 ggûne. By it lân fan de

pleats heart ek 10 pm "flioeslandt en 10 pm leegh lant en

water lant".Dit lân moat ek wer socht wurde yn de yn 1859

ynpoldere Jouswierster mar.

Ek hjir sjocht men wer dat de namme betizing jaan kin: as

men net better wist, soe men Juke in Eernsma neame en net

Tieth van Meckema (dy't de echte Eernsma-dochter is).Juke

komt lykwols net yn de famylje Eernsma foar dat hy sil de

namme fan de pleats dy't hy hierde wol as efternamme kri-

gen ha.

1542. Tieth van Meckema(yn 1526) en Pybe Eernsma (yn 1536

en 1541) komme noch in pear kear yn âlde oarkonden foar.

Ek moat Pybe yn 1515 nei it bûtenlân flechtsje as de Saks

hjir de baas is.Yn 1527 spilet in skieding by in erfenis-

saak tusken Pybe en syn sweager Barthold van Starcken-

borgh. Hjir sil yntusken in oare Pybe bedoeld wêze, om't

hy troud wie mei Sjouck van Starkenborgh en syn pake Pybe

in Meckema as frou hie.

Dizze Pybe is yn 1542 wer de wichtichste grûnbesitter fan

Jouswier want hy komt gauris foar as neistlizzer fan

tsjerkelân.

Feyo is de folgjende fan de staach Eernsma-Meckema dy't

bekend is. Hy wenne op Eernsma en troude mei in Ebel van

Unia. Fan harren trije bern krijt Pybe, ek wol Philippus

neamd, it âlderlik stee Eernsma en syn broer Julius wurdt

de nije eigner fan Winia.

1580. As oan de ein fan de Roomske tiid al it tsjerkeguod

oanjûn wurdt, docht wer ris bliken hoe wichtich de famyl-

je Eernsma yn it doarp wie. Pybe Meckema docht de opjefte

fan it lân fan de tsjerke en by him ha se ek it tsjerke-

sulver brocht doe't de Wettergeuzen yn de omkriten wiene,

dy't it fersjoen hiene op de rike Roomske tsjerken. Pybe

wenne doe blykber sels net op de state, want yn 1579 is

it "Baucke to Eernsma" dy't neamd wurdt as hierder fan de

85 pm grutte pleats, wylst Pybe net yn it register foar-

komt.

1617. Pybe Eernsma/Van Meckema docht syn besittings oer

oan syn erfgenamten, dy't yn de boeken net by namme neamd

wurde, mar as yn 1640 in Ebel van Meckema, widdo Humalda,

en in Jonkhear Huverda van Meckema as eigners oanjûn wur-

de, liket it der op dat dit de erfgenamten fan Pybe binne

om't hja wer Meckema hite en ien fan harren noch wol as

foarnamme Ebel hat. Hja koe wolris neamd wêze nei de Ebel

van Unia wêr't pake Feyo mei troud wie.

1640.Under de sân stimmen fan Jouswier steane yn it Stim-

kohier fan 1640 twa Eernsma's fermeld: Eernsma sate en

Eernsma hoarnleger. De stim lei ornaris op it hoarnleger,

dat hoe't de Eernsma's it oprêden ha en kom oan twa stim-

men is net rjocht dúdlik. De kaart fan Schotanus út 1664

jout foar Eernsma noch in "edele state" en dy fan it jier

1718 alline mar in "stemdragende plaats". Dêrút soe de

konklúzje lutsen wurde kinne dat Eernsma, ek wol Blauhûs

neamd, yn de tuskentiid ôfbrutsen is. In berjocht út 1753

hat it dêr ek oer: "...zijnde het huis al voor menschen

geheugen afgebroken en in 1730 geheel geplaneert..."

Dat Blauhûs, sa't Eernsma ek wol neamd waard (hie it dy

namme te tankjen oan de blauwe dakpannen?),komt noch foar

yn de lânnamme "de Blauhúster acht". Dit stik lân soe syn

namme te tankjen ha oan it feit dat it foar Eernsma oer

lein hat. It leit no foar de glêzen fan de dûbele arbei-

derswente oan de oare kant fan de wei,"it langhûs" neamd.

Op it stik lân efter it langhûs moat yn it ferline Ernsma

stien ha, de stikken stien yn de grûn wize hjir noch op.

Sa trochtinkende soe dan de pleats "Lyts Eernsma" krekt

foar 1700 as opfolger yn it plak kaam wêze fan Eernsma.

1714. Yn dy tiid is Jan Doekles de hierboer op Eernsma

sate en op Eernsma hoarnleger. Dat hat neitiid ek altiten

sa west: ien hierboer op beide nûmers. Dat kloppet ek wol

om't de stim noch wol op it stik lân lei, mar de state al

lang net mear bewenne waard. Jan moat 206 gûne hier jaan

foar de 95 pm lân, dat is wat mear as 2 gûne de pûnsmjit.

De huzing wie doe wol yn oarder; it wurdt taksearre op in

3200 ggûne en dat is hiel heech foar dy tiid.

1758. Nei de Humalda's, de Unia's en de Van Wyckels is it

yn 1758 Wilhelmus Bergsma dy't syn grutte slach makket en

yn ien kear de stimmen 2,4,5 en 6 fan Jouswier opkeapet.

By Eernsma stiet beskreaun: "...begeregtigt met twee

Stemmen op no 5 en 6, waar van de ene sonder huis, groot

in't geheel 133 pondemaat..." Hierder Jan Philippus moat

dêr 500 gûne hier foar jaan.

Dizze Jan Philippus is de earste boer dy't in hiel skoft

op Eernsma buorket. It giet him goed op dizze pleats want

yn 1749 wurdt hy beskreaun as: "Jan Philippus, een boer

die sijn doen redelijk stellen kan".Hy buorket mei op syn

heechst 10 melkkij en wat rierren, brûkt seis hynders en

hat in 60 pm yn gebrûk as boulân. As hy yn 1792 komt te

ferstjerren, trout syn frou mei de feint Pytter Fockes en

wurdt der list opmakke fan alles wat er op de pleats oan-

wêzich is (sjoch bylage B).

1819. Nei de Frânske tiid,as de stimmen neat mear wurdich

binne, wurde in protte pleatsen ferkocht. Ek de Bergsma's

ferkeapje har besittings yn Jouswier en hja krije yn Doe-

de Brandts de Jong harren opfolger: hy keapet trije fan

har pleatsen op. Eernsma wurdt yn syn gehiel troch Doede

de Jong opkocht foar in priis fan FL. 19.995,-. Der hearde

98 1/2 pm lân by, wêrfan't yn dy tiid 57 pm as boulân brûkt

waard. As ien fan de lêsten dy't op de pleats rêste,wurdt

opjûn:"beswaard met het onderhoud der til over het muise-

rid". Nijsgjirrich is fierder yn dizze keapakte dat der

wer praat wurdt oer: "...Bij dese Sathe en Landen wordt

meede verkogt eene huisinge en hornleger..." Dat moat it

hoarnleger fan de ôfbrutsen Eernsma state west ha. Der

stie doe in húske op, want it waard bewenne troch de wid-

do Jeltema.

Lieuwe Florus Westra wie hierboer op de pleats sels.

1837. Op de kadastrale kaart fan 1832 stiet by Lyts Eern-

sma in kop-hals-romp pleats oanjûn. Dizze pleats hat it

net lang mear útholden want yn 1837 waard er ôfbrutsen en

in nijenien, ek wer in kop-hals-romp model, opboud. Doede

Brandts en Brandt Doedes de Jong ha de pleats oant 1875

ta bebuorke en oant 1892 ta yn besit hân. Doe waard de

pleats ferkocht oan Jan Tjallings Alberda, in wichtich

grutgrûnbesitter yn dy tiid. Ferskate pleatsen ûnder Ie

en Jouswier wiene fan him as fan syn famylje.

1924.Troch fererving komt de pleats yn de famylje Jousma:

Sijbe Hilles, Hille Sijbes en noch in Sijbe Hilles binne

eigner. Dizze lêste Jousma lit de pleats yn 1965 publyk

ferkeapje. De famylje Wiersma nimt dan it eigendom oer,

in famylje dy't al sûnt 1928 as hierders op de pleats

buorke hie.

Bewenners:

1867 Brandt Doedes de Jong

1875 Roelof Jochems Beetsma

1882 Ids Klazes Wiersma

1891 Tjerk Douwes Douma en

Lolke Lieuwes Slager (de skoansoan)

1902 Jan Tjallings Alberda

1924 Sijbe Hilles Jousma

1928 Ulbe Wiersma

1948 Thomas Wiersma

 

 


 

46. BEWENNERS: Kweekbedriuw Ropta/ZPC

ADRES: Roptawei 4

WENPLAK: Mitselwier

PLEATSNAMME: Ropta State

FLOREENNUMER: 2

GRUTTE YN 1640: 62 pm

GRUTTE YN 1989: 450 pm

YN GEBRUK AS: Kweekbedriuw

HUZING: 1964

EIGNER: Fryske Maatskippij fan Lânbou 2/3 part

ZPC 1/3 part

 

 

Wa't de Ropta State beskriuwe wol, sil him yn it foarste

plak dwaande hâlde moatte mei de bewenners fan dizze

adellike state: de Ropta's as Ropperda's sa't se ek wol

neamd waarden. Dizze famylje hat har stimpel lein op it

hiele gea, net allinne fanwege har besittings mar ek om't

leden fan de famylje ta grytman beneamd waarden.

1294. De earste Ropta's komme foar yn de âlde kroniken

fan Andreas Cornelius út 1597. Dizze Andreas beskriuwt de

striid dy't der wie tusken de Ropta's fan Mitselwier en

de Helbada's fan Ingwierrum. Joeke Helbada soe Doede, de

soan fan Worp van Ropta, deaslein ha omdat hy it net ha

koe dat Ropta de baas spile yn Dongeradiel. Fansels wol

Worp van Ropta him wreke en hy slagget der yn om Jucke

Helbada te deadzjen. In soan fan Helbada en in dochter

fan Ropta soene har neat oanlutsen ha fan de striid tus-

ken de famyljes en troffen inoar gauris yn in hûs tusken

Ljussens en Eanjum. Doe't de famyljes de striid byleine

en de jongelju trouden, waard dit hûs "It Soenhús" neamd.

Dit motyf hat A.M. Wybenga brûkt foar syn boek mei desel-

de titel. Worp fan Ropta moat yn 1302 stoarn wêze en doe

sille syn soan Douwe en syn bernsbern Focke de state wol

bewenne ha, mar dêr is fierder neat fan bekend.

1420. Mear wissichheid komt er as Focke van Ropta op de

state wennet. Fan him is bekend dat hy in bûn sluten hat

mei de Grinzers yn de tiid fan de Skieringers en Fetkea-

pers (1444). Syn soan Sybren van Ropta wennet nei him op

de state. In oare soan, Wilco, soe pastoar west ha op ien

fan de doarpen yn Eastdongeradiel en in dochter, Auck van

Ropta, wie non yn it kleaster Weert ûnder Moarre. Sybren

moat foar 1511 stoarn wêze want yn it register fan oan-

bring komt syn soan Focke foar.

1511. De besittings fan Ropta yn Mitselwier bestiene doe

út 185 pm lân ferdield yn trije parten: Focka Ropta sels

(dat sil de State west ha), Tiepka op den burch en Lytke

Jeppa. Dit is wol fan betsjutting want letter leine der

op Ropta State ek altiten trije stimmen. De opbringst fan

dy 185 pm lân waard skat op 54 floreen yn it jier, dat is

sawat 3 1/2 pm foar 1 ggûne. De tsjerke koe ek noch in pear

sinten barre: "...1 1/2 floreen met 1 floreen in Waxbrant en

de Olijbrant in den kercke..." Dêr koene dus de oalje en

de kearsen yn de tsjerke fan betelle wurde.

Focke van Ropta en syn frou Graets van Eysinga binne doe

al rillegau efterinoar stoarn: 24 juny en 4 july 1512.

Hja binne beide yn it famyljegrêf yn de tsjerke fan Mit-

selwier begroeven.

1542. Worp van Ropta is de folgjende bewenner fan Ropta

State en hy is ek de lêste manlike Ropta. Hy wie yn syn

tiid tige ferneamd en waard troch keizer Karel V beneamd

ta "Rooms Keizerlijke Majesteits Grietman over:

Dongerdeil oistersyde der Pasens". Fan him hinget noch in

skilderij yn it Ryskmuseum yn Amsterdam. It is net rjocht

dúdlik at hy altiten wol op Ropta State wenne hat, hy

wurdt yn alle gefallen yn 1550 noch beneamd ta olderman

fan Dokkum. Dêr sil dy doe ek wol wenne ha. As Worp yn

1551 komt te ferstjerren, is dêrmei de lêste manlike

Ropta ferdwûn. Syn dochter Cnier, as wat deftiger Cunera,

is de lêste dy't noch de namme Ropta draacht.

1560. Cunera wie troud mei in Dútser, Christoffel von

Sternsee, in tige achtenearre man. Begûn as liifwacht fan

de keizer, waard hy op't lêst kolonel yn it leger, Drost

op it blokhûs yn Harns en yn 1553 grytman oer Barradiel.

Hy wie sa'n wichtich man dat doe't soan Carel doopt waard

wie Keizer Karel V de peter en by de doop fan dochter

Maria, wie Maria van Hongarije (suster fan keizer Karel V

en lânfâdesse oer de Nederlannen) de meter.

Om't Van Sternsee in fjochter wie en gauris fuort moast,

sil hy wol net folle op Ropta State west ha. Doe't hy yn

1560 stoar, waard hy wol yn de tsjerke fan Mitselwier be-

groeven.

1580. Soan Carel van Sternsee is nei him de bewenner fan

Ropta State, yn in register fan 1579 komt syn namme foar.

Yn 1580 wurdt in Jorien Benedictusz Ropta neamd. Dit kin

famylje west ha, mar wierskynliker is dat Jorien hierboer

wie op de slotpleats. Carel van Sternsee hie ek Sjaerdema

hûs yn Frjentsjer urven. Sjaerdemahûs stie op it "Sternse

Slotland" wêr't hjoeddedei de PC op keatst wurdt.

Johan van Ropta, in neef fan Cunera, hat yn dizze jierren

it slot ek bewenne. Hy stoar yn 1605 op Ropta.

1615. Saakkundigen wol ha dat er om 1600 hinne in nij

Ropta State boud is.It Ropta State sa't dat op de printen

fan Stellingwerf út 1723 te sjen is, moat yn it lêst fan

de 16de ieu boud wêze. Dat is ek oannimlik om't de Van

Sternsee's sokke foaroansteande lju wiene, dy't Ropta as

in soarte fan simmerferbliuw brûkt ha kinne, wylst hja

winterdeis op Sjaerdemahûs yn Frjentsjer wennen.

As Carel van Sternsee yn 1615 komt te ferstjerren, is hy

de lêste manlike Van Sternsee.Hy beneamt Bocke van Humal-

da ta syn erfgenamt, mei as betingst dat Humalda him Van

Sternsee neame moat en de State neilitte oan syn âldste

soan. Soks bart yndied en tenei is Bocke van Sternsee de

eigner fan Ropta State.

1665. As de Stimkohieren fan 1640 opmakke wurde, is Carel

van Sternsee (Humalda) eigner fan Grut en Lyts Ropta. Der

wiene dus twa Ropta's en dat hie al in hûndert jier sa

west. Van Sternsee wenne sels op it slot en de pleats fan

115 pm waard bebuorke troch de widdo fan Pyter Pyters. Dy

pleats stie bekend as Lyts Ropta en dat is noch altiten

sa.

Ek Carel van Sternsee is wer de lêste manlike telch yn de

famylje (1665) en syn dochter Theodora Louise van Stern-

see komt no op Ropta State. Hja is trije kear troud west

en as hja yn 1709 komt te ferstjerren, lit hja Ropta nei

oan har tredde man, Johan de Wolff.

1731. Johan de Wolff hat noch in jiermannich op de State

wenne, mar as hy komt te ferstjerren, ferkeapje syn erf-

genamten de hiele boel. Jarich Georg en Gemme Onuphrius

van Burmania en Hobbe Ezaias van Unia keapje Ropta State

en dêrmei de trije hoarnlegers wêr't de stim op lei! It

gie harren net om it slot,mar om de stimmen sa't wol bli-

ken docht as yn 1732 Albert Douwes it hûs(sûnder de stim)

oankeapje kin. Ropta State, dat op de tekening út 1723

noch sa hecht liket, moat doe ôfbrutsen wêze, lykas yn de

keapakte stiet: "...sullende de copers van't eerste per-

ceel vryheit hebben om't keisel en andere materialen van

de Huijsinge te brengen op het hiem tusschen de Valbrugh

en de poort..."

De poarte stie der dus noch en dy hat it útholden oant

1769, doe't ek de poarte fan Ropta State belies jaan

moast. Sic transit gloria mundi!

Ropta waard ferkocht foar 5400 ggûne, al moasten de Van

Burmania's der in liening foar ôfslute, dy't pas yn 1743

wer ôflost waard. Dat it de hearen Van Burmania en Unia

om de stim gie, wurdt nochris dúdlik út de priis dy't

Albert Douwes foar it hûs jaan moast: 1000 gûne, hiel wat

minder as de 5400 ggûne fan in jier earder!

Hoewol't de State ôfbrutsen wurdt, moat it dochs in hecht

boude yndruk makke ha want Foeke Sjoerds skriuwt der fan:

"...dat het was ongemeen sterk, met zware muren, wijde en

diepe grachten voorzien. De poort, een zwaar steenen ge-

bouw, steunde op een gemetseld gewelf boven de gracht..."

Der moat noch al in hûs op it hoarnleger stien hawwe want

tenei stiet Ropta yn fjouwer nûmers beskreaun: "...Groot

Ropta hornleger, hornleger de Lip, hornleger de Pelfenne

en Groot Ropta hovinge met een huis daarin gebouwd". Dat

hûs sil wol in stimhûs west ha want dat wie nedich; as op

in stimdragend hoarnleger gjin gebou mear stie, telde it

ek net mear mei as stim. Dêrom waard der meast in lytse

klinte op boud: it stimhûs.

1836. Dit stimhûs komt ek wer foar yn 1836 as David Jans

Sluiter de nije eigner fan it hoarnleger wurdt. Hy slút

in liening by Oncko van Swinderen fan Grinslân. Hy lient

FL. 4000,- tsjin fiif persint en yn de akte wurdt dúdlik

wêr't hy dy sinten foar nedich hie, want it ûnderpân wie:

"...een stemhuis met nr. 2, met hornleger en cingel en

een op het hornleger nieuw getimmerde wind-, koorn- en

pelmolen..."Dizze mûne hie Romke van der Werf fan Better-

wird yn datselde jier foar Sluiter boud. Sluiter hie de

tsjinslach dat fjouwer jier letter, yn 1840, de mûne by

in hurde stoarm oer de kop gie en op'e nij, en no heger,

wer opboud wurde moast. In tinkstien tsjûget hjir noch

fan: " Deze molen gesticht in den Jare 1836/ en 20 voet

verhoogd in den Jare 1840/ Door D.J. Sluiter en Vrouwe/

Jeltje J. Steenhuiszen./ Voor vriend en vijand sta'k

geheel/ Gods regt beslist een ieders deel./

Yn de tiid fan David Sluiter moatte der twa huzen op it

alde stee stien ha: it stimhûs en in gernierswente foar

de mûnder.

1863. Sieger Pieters Kits, nije eigner fan de mûne sûnt

it jier 1858, ferbout dy twa huzen ta ien gehiel en sa is

it jierren bleaun.

Eigners/bewenners:

1818 Sipke Romkes van der Weide

1835 David Jans Sluiter

1849 Kornelis Siccama

1850 Niekele Pieters Bansema

1854 Jan Hendrik van Boelens

1858 Sieger Pieters Kits

1868 Antje Ulkes Dijkstra, widdo Kits (W.J. Osinga, de

mûndersfeint, fersoarget de mûne)

1869 Pieter Gerbens Miedema, troude mei de widdo Kits

1885 Jouke van der Heide

1928 Pieter van der Heide

Heit en soan Van der Heide sille de lêste mûnders wêze en

yn 1963 wurdt de mûne ferkocht oan de gemeente.

Yn dyselde snuorje steane der grutte dingen te barren op

it âlde stee fan Ropta State.De âlde huzing wurdt ôfbrut-

sen en der wurde priemmen yn it wurk set om in nij proef-

bedriuw te stiftsjen. Foar't dat safier is, docht men

ûndersyk nei it plak wêr't foarhinne de greften fan Ropta

west ha om gjin swierrichheden te krijen by it bouwen.

Dan wurdt de poarte fan Ropta State fûn en de argeologen

krije de kâns om opgravings te dwaan. Der wurdt fotogra-

fearre, tekene en der komme wat grûnfynsten nei boppen:

stiennen, estrikken, stikjes glês, krûken en ek in kook-

potsje út om en de by 1500. Dat waard fûn op it plak

wêr't it wachthokje fan de poartwachters yn it poarte-

gebou siet. In jier earder wie ek al in wichtige fynst

dien: in wapenliuw. Dit byldsje soe eartiids by de yngong

fan de poarte stien ha. It wurdt datearre yn de 15de ieu.

Sûnt de iepening op 22 juny 1965 stiet op it âlde stee

fan Ropta State it nije en letter hyltiten wer fernijde

kweekbedriuw fan de Fryske My fan Lânbou. De âlde namme

is net weiwurden mar stiet noch yn grutte izeren letters

op it stek by de yngong(wêr't ek twa kopyen fan de wapen-

liuw in plak krigen ha) en wurdt noch bewarre yn de namme

fan dit bedriuw: "Kweekbedrijf Ropta/ZPC".

De famylje Gerke Slager bewennet it hûs dat by it bedriuw

heart.

 

 

 

 


 

47. BEWENNER: Kweekbedriuw Ropta/ZPC

ADRES: Ropsterwei 16

WENPLAK: Easternijtsjerk

PLEATSNAMME: Sippenburch

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1989: Sjoch nr. 46

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Wente 1988, skuorre 1876

EIGNER: Sjoch nr. 46

 

 

Dit twade gebou dat by it kweekbedriuw Ropta/ZPC heart,

stiet tusken Easternijtsjerk en Ropta yn. Wurdt op Ropta

State foaral it ûndersyk en de ûntwikkeling fan nije ras-

sen dien, Sippenburch wurdt brûkt om de nije rassen te

ferbouwen en út te prebearjen.

Yn de simmer fan 1988 waard de stjelp ôfbrutsen dy't op

dit stee stie. Dêr kaam in kreaze wente foar yn it plak,

in wente dy't al de tredde is dy't hjir boud is. Earder

wie it hjir boulân.

1876. Dêr kaam yn 1876 feroaring yn doe't Sippe Baukes

Elzinga, hy stiet te boek as arbeider út Nijtsjerk, op

dit stikje lân in stelpke sette liet. Foar dy tiid hearde

dit stikje lân ûnder nûmer 3 yn Mitselwier (Lyts Ropta).

It kin wêze dat de namme dy't dizze pleats altiten hân

hat, ôfkomstich is fan de earste bewenner. Sippe Elzinga

hie in nammentlik in grutte hûshâlding en de pleats kin

wolris nei Sippe syn húshâlding "Sippenburch" neamd wêze.

In oare mooglikheid is in ferskriuwing fan de Lip, namme

fan in stik lân oan de oare kant fan de wei.It hoarnleger

de Lip wurdt al neamd by de ferkeap fan Ropta State yn

1731.

Sippe Baukes hat net lang de eigner west want al yn 1881

ferkeapet hy it stjelpke wer oan Hendrik van der Veen, de

klerk fan notaris Feenstra yn Mitselwier.

1884. It liket der op dat Van der Veen it stjelpke yn op-

dracht fan de notaris kocht hat, want al yn 1884 nimt de

notaris it sels oer.

Notaris Jitse Feenstra wie in wichtich man yn dy dagen.

Om't der eins noch gjin banken wiene, wie de notaris de

man dêr't men hinne gie om sinten te lienen of yn bewar

te jaan. Troch de minne tachtiger jierren koene in protte

boeren de holle net mear boppe wetter hâlde en sa kaam de

notaris yn it besit fan in protte huzen en pleatsen(sjoch

ek nr. 54).

Yn 1888 soarget de notaris foar wat bybou en dat sille de

arbeidershúskes wol west ha dy't tusken de wei en it âlde

stjelpke stien ha.

1913. In wichtich jier foar dit stee: it âlde stjelpke

wurdt net mear brûkt foar bewenning, mar tsjinnet tenei

as skuorke en opslachplak. Dêrnêst waard in nije gruttere

stjelp boud, deselde dy't yn 1988 wer ôfbrutsen is.

De famylje Feenstra bleau eigner en ferskate hierboeren

ha yn de rin fan de tiid op dit stee buorke. Pas yn 1953

ferkeapet de famylje Feenstra harren besit.

1953.De Fryske Mij socht yn dy jierren om in geskikt plak

om it areaal fan har kweekbedriuw wat út te wreidzjen. Yn

Ingelum stie al in kweekbedriuw, mar hja sochten om lân

yn in oare krite. Dat fûnen hja yn de drege klaai fan de

Dongeradielen.Dit stjelpke waard oankocht fan de notaris-

famylje en de bedriuwslieder Auke van der Wal krige de

lieding fan dizze nije ôfdieling.

Dat it nije kweekbedriuw fan de Fryske Mij yn Mitselwier

kaam, wie mei om't de Fryske Mij hjir doe dit fermearde-

ringsbedriuw hie, mei in oerflakte fan 60 HA.

Nei meardere ferbouwings soe men yn 1988, nei it ôfskie

fan Durk Swart dy't hjir 22 jier bedriuwslieder west hie,

wer oan it ferbouwen. It die bliken dat der mear barre

moast as men earst tocht hie en dêrom waard de stjelp

ôfbrutsen en in nij hûs set by de ferskillende gebouwen

en kassen dy't yntusken in plak fûn hiene op dit stee.

Bedriuwslieder Durk Seepma wennet yn dit nije hûs.

Bewenners:

1876 Sippe Baukes Elzinga

1880 Bauke Sippes Elzinga

1880 Gosling Jans Veldema

1880 Steven van der Meulen

1887 Gerrit Jacobs van der Wagen

1907 Jochum Roelofs Beetsma

1941 Jacob Jochums Beetsma

1953 Auke van der Wal

1966 Durk Swart

1988 Durk Seepma

 

 

 

 

 


 

48. BEWENNER: G. Sinnema

ADRES: Balthasar Bekkerstrjitte 17

WENPLAK: Mitselwier

PLEATSNAMME: Oldersma

FLOREENNUMER: 12

GRUTTE YN 1640: 84 pm

GRUTTE YN 1989: 38 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Stjelp 1839

EIGNER: S. Sinnema

 

 

De namme fan dizze pleats yn de buorren fan Mitselwier is

ûntliend oan de tinkstien dy't noch altiten tsjûget fan

it lizzen fan de earste stien yn 1839: "Sjoukje Oldersma/

Heringa van Haersma/ de With oud 11 jaren/ heeft den 17

junij 1839/ den eersten steen/ aan/ dit gebouw gelegd".

As men sa'n namme lêst, tinkt men al gau oan adellike fa-

myljes. Yndied hat dizze pleats in pear hûndert jier lang

yn hannen west fan adellike famyljes.

1640. It Stimkohier fan 1640 jout de earste gegevens oan-

geande dizze pleats, fierder werom is net slagge. As eig-

ner wurdt yn 1640 oanjûn Jonkhear Frans van Eminga, dy't

de stim fan dizze pleats net brûke mei om't er "Papist"

is. De pleats is 80 pm grut en wurdt bebuorke troch Joan-

nes Douwes as hierboer.

1714. Nei 1700 komme der mear gegevens en dan is siktaris

Bosman de eigner fan de pleats, 84 pm grut. Hy kin jier-

liks 279 gûne barre fan Jan Formers. De huzing moat doe

behoarlik grut west ha, om't dêr in ôfkeap fan 2500 ggûne

foar stie en dat wie in grut bedrach. Siktaris Bosman hat

in ryk man west want ek by in protte oare pleatsen wurdt

hy as eigner oanjûn en nei him syn widdo Jaicke Bosman-

Van Wyckel.

1754. Jaicke van Wyckel stiet noch in tal jierren as

eigner te boek, mar yn 1754 begjint de perioade Van

Burmania. Yn dat jier keapet Gemme Onuphrius van Burmania

"Generaal van de Infanterije ten dienste van den Staat en

Opperhofmeester van H.K.H. Mevrouw de Princesse van

Orange en Nassauw etc. etc." de pleats fan 84 pm en noch

9 pm los lân foar in bedrach fan 6600 ggûne. De pleats

wurdt ferhierd oan bysitter Albert Douwes foar 400 ggûne

yn it jier. Dizze Albert Douwes wie ek net de earste de

beste want hy stiet yn 1749 op twa nei as heechste oan-

skreaun yn de belesting fan it doarp Mitselwier. De nije

eigner moat de pleats op taksaasje oernimme,mar:"...blij-

vende de Ruigscherne ten profijte van de coper..." Hjir

wurdt wer efkes de klam lein op it grutte belang dat men

yn dy tiid (sûnder keunstdong) hie by de dong om it lân

fruchtber mei te meitsjen. Dat lân by dizze pleats lei

hast allegear oan ien stik oan de noardkant fan de wei

nei de Reidswâl.

1770. Minne Alberts (Douma) buorket nei syn heit op dizze

pleats.Hy moat 480 gûne oan hier jaan en hâldt in 15 kij.

Dat is nochal wat foar dy tiid en Minne sil wol in grutte

boer west ha, sjoen ek de 100 pm lân dy't hy bebuorket.

Der binne noch 7 hynders op syn bedriuw en der wurde sa'n

50 pm brûkt foar bou.It jier 1770 betsjutte ek foar Minne

lêst fan de feestjerte. It is goed te sjen yn de specie-

kohieren: yn 1769 noch 13 melkkij en 3 rierren, yn 1771

noch mar 5 melkkij en 4 rierren!

Troch de opgeande tiden tsjin de ein fan de 18de ieu moat

Egle Sakes dy't nei 1790 de leie fan Minne Alberts oer-

nimt foar syn 101 pm lân leafst FL. 1127,- oan hier jaan.

By de erfenis fan Gemme van Burmania wurdt de wearde fan

de pleats taksearre op FL. 9281,- ("Zathe met bijgevoegde

landen").

1839. Yn dit jier fynt de grutte feroaring plak. De âlde

kop-hals-romp pleats wurdt ôfbrutsen. Dy pleats stie eins

krekt oarsom as de pleats fan no. De efterein stie nei de

wei en de foarein mear it doarp yn. Nêst de efterein stie

noch in apart lytshûs, los fan de pleats.

De nije pleats kaam mei de foarein nei de wei ta te stean

mei in foardoar dy't mei in hege stoepe te berikken wie.

Boppe de foardoar kaam in deftige dakkappel dy't yn de

tritiger jierren weibrutsen is. Yn it boppeljocht fan de

foardoar kaam as fersiering in trijetal fan hout sniene

bisten: in ko en in hynder mei tusken har yn in lizzend

skiep. Dit moat yn 1839 troch doarpstimmerman H.A.Bonnema

makke wêze. Yn 1963 moast it restaurearre wurde om't it

by in stoarm alhiel fernield wie. Under de foarein waard

de molkenkelder boud.

Dat de foarein sa deftich eagje moast, kaam om't de nije

eigner/bewenner de boargemaster fan Eastdongeradiel wie:

Mr. Daniël de Blocq van Haersma de With. Hy hie yn 1836

de âlde pleats oerkocht fan de erfgenamten fan Ulbe van

Burmania foar FL. 21.000,-. Yn de keapakte stiet in artikel

dat typearjend is foar dy tiid: "...De aanvaarding van de

bouwlanden zal zijn dadelijk, met uitzondering van een

derde gedeelte waarvan het regt van toezaaijing blijft

voorbehouden en waarvan de aanvaarding zal zijn na het

rispen van de vrucht in 1837, van de greidlanden op Sint

Petri 1837 en van de gebouwen den 12 den May daarna..."

Hjir wurdt mei bedoeld dat it 1/3 part fan de boulannen

al ynsiedde wie mei in winterfrucht, dy't noch troch de

âlde eigner rispe wurde mocht.

Haersma de With is noch yn it boujier fan de nije pleats,

1839, ferfearn nei Bûtenpost om't hy boargemaster waard

fan Achtkarspelen. Op de pleats kaam doe Rense Willems

Kloosterman as hierder.

1863. De lytse Sjoukje Oldersma fan 1839 waard yn 1863 de

erfgenamt fan in grut fermogen wêr't ek de nije pleats

ûnderdiel fan útmakke. Om't hja troud wie mei in Dútser,

Adam Erasmus Pfaff, in professor oan de Universiteit fan

Heidelberg, wurde nei har dea in grut tal jierren Dútsers

eigners fan de pleats. Har soannen Volkert en Friedrich

Pfaff bliuwe oant 1951 ta eigners fan "Oldersma Sate". De

namme Pfaff is yn de omkriten noch wol bekend. Yn de Kou-

wen, it lân tusken de wei Mitselwier-Dokkum en de Sûrie,

lizze noch stikken lân dy't bekend binne as "de Pfaff-

lannen".

Nei de famylje Pfaff krige in fersekeringsmaatskippij it

eigendom fan Oldersma en yn 1975 hat hierder Sinnema de

pleats wer oernaam.

Bewenners:

1869 Anthony Jitzes Donga

1877 Marten Gerrits Nammensma

1887 Pieter Watzes Hoogland

1915 Eelke Holwerda, troud mei Dieuke Hoogland

1927 Gerben Sinnema

1946 Sieds Sinnema

1989 Gerben Sinnema

De famylje Sinnema hat de pleats noch bewenne sa't dy yn

1839 boud wie, om't yn 1939, krekt hûndert jier letter,it

wengedielte wat feroare is: der kaam in nij hûs oan de

eastkant fan de âlde huzing.

Oant yn de fyftiger jierren hat de pleats altyd in mingd

bedriuw west, mar nei 1956 kaam in oergong nei mear kij.

Ek in protte skiep hearden doe by it bedriuw. Om't de

tiden feroaren en it oanlizzen fan de Ternaarder wei en

de Lauwersseewei der foar soargen dat it lân by de pleats

yn meardere stikken ferdield waard, wat it oerstekken fan

in drokke ferkearswei troch in protte kij ta gefolch hie,

is de famylje Sinnema nei 1975 wer mear op boulân oergien

en nei 1980 is it bedriuw alhiel in boupleats.

 

 

 

 

 


 

49. BEWENNER: J.E. Boersma

ADRES: Bûtenwei 3

WENPLAK: Moarre

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1989: 17 HA

YN GEBRUK AS: Mingd bedriuw

HUZING: Stjelp

EIGNER: Famylje Boersma

 

 

Dit âlde spultsje oan de bûtenkant fan de ringwei om it

doarp Moarre hat net altiten yn gebrûk west as buorkerij.

It komt ek net foar yn de listen fan de stimdragende

pleatsen; it hat in bulte kâns dat it earst as in gewoan

hûs brûkt is.

1714. De earste fermelding fan in hûs op dit stee komt

foar yn it reëelkohier fan 1714. Under de huzen fan Moar-

re komt op nûmer 21 in hûs foar dat yn eigendom is by

Lieuwe Lolkes syn erfgenamten.De hier dy't dit hûs opsmyt

is 14 gûne yn it jier. Om't Lieuwe Lolkes sels al dea is

as de kohieren begjinne, kin oannaam wurde dat hy der ek

foar 1700 al yn wenne hat. Syn neiteam sil oant 1782 ta

dit hûs yn eigendom hâlde.

1727. De earste jierren wurdt it hûs ferhierd oan Heere

Douwes, mar nei 1725 wenje de bern fan Lieuwe Lolkes der

sels yn. Fan de trije bern fan Lieuwe keapet Hendrik dit

hûs fan syn broer en suster. Yn de keapakte stiet:"...een

huijsinge c.a. met een campke landts sampt hoovinge daer

by sijnde staende en gelegen even buijten de buyren van

Morra..." Ek doe al lei it hûs oan de râne fan Moarre.

Hendrik Lieuwes hie sels al it 1/3 part yn besit en foar

it part fan syn broer en suster moat hy 100 ggûne jaan.

Mei-inoar hat it hûs doe 150 ggûne wurdich west.

1768. Nei de dea fan Hendrik Lieuwes ferhiere syn bern it

oan ferskate minsken. Langer as twa, trije jier bliuwe de

measten der net wenjen. De hierpriis is yntusken oprûn ta

28 gûne yn't jier.

Nei't Evert Roelofs der yn 1790 útgien is, hy moast al 34

gûne jaan, wurdt it spul ferkocht.

1790. Doeke Wijbrens, keapman yn Moarre, en syn suster

Gryttie Wijbrens, "meerderjaarige vrijster", keapje it

hûs fan de widdo fan Jan Hendriks fan Eanjum. Doeke moat

no 500 gûne foar it hûs jaan, dat de wearde is aardich

oprûn. Yn de betingsten fan de keapakte stiet dat de nije

eigner fan dit hûs jierliks trije ggûne oan grûnpacht oan

de tsjerke fan Moarre jaan moat. Dat wie ek yn 1727 al it

gefal en soe der op wize dat dit hûs op tsjerkegrûn boud

is. Yn alle gefallen begjint mei Doeke Wybrens de tiid

dat dit hûs ek as pleats brûkt wurdt. Hy sil faaks in

skuorke as in stâl byboud ha, dat it hûs kin om 1800 de

foarm krigen ha dy't it no noch hat.

Foaral nei't Doeke yn 1793 mei syn Grytsje troud is, nimt

it bedriuw yn grutte ta: 1790: 10 pm, 1794: 15 pm, 1802:

22 pm en yn 1805: 30 pm. Om 1800 hinne hat Doeke trije

kij en twa rierren, brûkt er 4 pm as boulân en hat er ek

noch in hynder op stâl. Hy sil wol keapman bleaun wêze,

want it bedriuw wie te lyts om allinne fan te libjen.

1838. De widdo fan Doeke Wijbrens Fokma ferkeapet alles

om 1838 hinne oan Paulus Theodorus van Kleffens, de dûmny

fan Moarre. Syn famylje sil oant 1901 ta yn it besit fan

dit pleatske bliuwe, hoewol't ek doe noch yn'e famylje

bleau : Jantje Miedema waard doe eignerske, mar har mem

wie in Van Kleffens.

1904. It pleatske waard al dy tiid ferhierd, meast oan

arbeiders of "dagloners". De measten bleaunen ek mar in

pear jier op dit stee,mar dat feroaret as Johannes Klazes

Boersma fan Eanjum nei dit pleatske komt. Hy stiet te

boek as "landbouwer" en syn famylje sil lange jierren op

dit âlde spultsje buorkje.

Yn dizze selde tiid jouwe de kadastrale leggers foar 1898

en 1906 op dat er doe oan it hûs sloopt is. Wat krekt ôf-

brutsen is, is net mear bekend, mar dat er foarhinne twa

húshâldings yn dit pleatske wennen, wit de famylje Boer-

sma noch wol. Dat er tusken it hûs en de wei ek noch wat

stien ha moat, waard harren dúdlik doe't hja dêr ris oan

it graven wiene: der kaam in fûnamintsje foar it ljocht.

Bewenners:

1869 Bauke Steensma, skuonmakker

1872 Dieuwke Wiersma, widdo Steensma

1885 Sape Drevis Hitman

1887 Sierk Wiersma

1888 Fetze Lubberts Hoekstra

1889 Ette Douwes Wiersma, karrider

1890 Tjipke Klazes de Graaf

1893 Dieuwke Dirks Bergema

Klaas Jans Crans (soan fan D.D. Bergema)

1900 Hendrik Jans Sjoerdsma

1902 Marten Martens Rispens

1904 Johannes Klazes Boersma

1934 Klaas Johannes Boersma

1977 Johannes Boersma

De famylje Boersma hat al fan 1904 ôf op dit pleatske ta-

holden mar pas yn 1948 krigen hja it ek yn eigendom. Doe

kocht Klaas Boersma de huzing fan Pietje Hendriks Smid

(har mem wie Jantje Miedema) en Hendrik Gorter.

Sûnt 1977 is Johannes Boersma de brûker. Hy hat neitiid

de molke op it lân ferkocht, weidet noch wat jongfee en

bebout in pear perselen boulân.

 

 

 

 

 


 

50. BEWENNERS: Sj.K. Boersma

W. Boersma-Wielinga

ADRES: 't Fjild 2

WENPLAK: Moarre

PLEATSNAMME: Op it Fjild

FLOREENNUMER: 1

GRUTTE YN 1640: 64 pm

GRUTTE YN 1989: 44 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Kop-hals-romp 1858

EIGNER: Sj. K. Boersma

 

 

Op âlde kaarten kin men de pleats "Op den Velde" al werom

fine,alhiel yn it lân (it fjild) en troch in opfeart fer-

bûn mei de Moarsterfeart. Yn dy tiid wie it wetter dochs

de wichtichste wize fan reizgjen, dat de boer fan Op den

Velde sit it net-lizzen oan in wei wol net slim fûn ha.Op

lettere kaarten stiet wol in reed nei de wei oanjûn (no

ferhurde).

1511. Foar "Op den Velde" jildt itselde as foar "De Wrot"

(nr. 51), alteast wat de âldste tiid oangiet. Allebeide

hearden ta it besit fan de eigners fan Heemstra State.

Sawat al it lân tusken Heemstra State, de Kaisdyk en de

opfeart hearde ta dizze adellike State. Om't yn it regis-

ter fan oanbring net krekt út te meitsjen is hokker boer

by hokker pleats hearde, is it Stimkohier fan 1640 it be-

gjinpunt fan Op it Fjild.

1640. Zathe op den Velde wurdt dan brûkt troch Wallingh

Jans en de grutte is 64 pm. De pleats is noch yn hannen

fan de eigners fan Heemstra State: Rixt van Scheltema en

har dochter Frouck.

1714. Nei 1700 kriget Op it Fjild foar it earst in oare

eigner as Heemstra State:Frederikus Vegelin van Claerber-

gen en nei him syn widdo Jaike van Wyckel. Jaike hie yn

dy tiid sân stimmen yn Moarre en wie dêrmei fierhinne de

baas yn it doarp. Der is ek wat mear lân by de pleats

kaam, no 73 pm, en de hierder Sybren Teunis moat jierliks

204 gûne hier opbringe. De wearde fan de huzing, eigendom

fan Sybren, wurdt skat op 1800 ggûne, in normaal bedrach

foar in huzing yn dy jierren. As Jaike komt te ferstjer-

ren yn 1725 wurdt de pleats yn de ynfintaris as folget

beskreaun: "Marten Pytters zathe te Morra, groot 73 pm

72 cg onder de afcoop, maakt 5319 cargls".

1760. Nei Jaike van Bosman en dûmny Mobachius giet it

besit fan dizze pleats yn 1758 oer nei Generaal Jonkhear

Gemme Onuphrius van Burmania. Dat wie in wichtich man yn

Eastdongeradiel. Hy wie hast nea yn de gemeente want hy

hie in tige wichtich baantsje yn De Haach: Opperhofmaster

oan it Steedhâlderlik Hôf! Hy hie wol wat yn'e molke te

krommeljen want hy hie in protte stimdragende pleatsen yn

de gemeente. Holdinga State yn Eanjum wie ek fan him. As

hy yn 1790 komt te ferstjerren, beslacht allinne al it

oanjaan fan alle testaminten, keapakten en hierkontrakten

dy't yn syn besit wiene, bledsidenlang yn de weesboeken.

Op it Fjild stiet dan foar 7228 gûne yn de boeken.

Pytter Doekes hierde de pleats yn 1760 en hy moast dêr

311 gûne foar jaan. Syn bedriuw wie rjochte op de bou: hy

hie mar 4 kij. Syn 4 hynders hiene wol wurk op de 51 pm

dy't as boulân brûkt waarden. Syn opfolger Lieuwe Ottes

hie noch mear lân by de pleats, 84 pm, mar dy brûkte hy

wat mear foar it fee. Hy hie ek wer 52 pm bou, mar dêr

tsjinoer 8 kij en 6 hynders. Lieuwe moat de famylje Van

Burmania elk jier 382 gûne takomme litte.

1800. Harmen Roelofs is hierder fan Op it Fjild yn in op-

geande tiid. Hoewol't er likefolle lân brûkt as syn foar-

gonger moat er hast twa kear safolle hierbetelje: 747 cg.

No wie it wol de gewoante dat in nije hierder wat mear

jaan moast, mar it dûbele is wol in protte. It kin wêze

dat Harmen de pleats by in publike ferhiering krigen hat

en dan woene de prizen noch wolris ekstra omheech gean.

It wie dan de fraach fansels as de nije hierder it alle-

gear wol opbringe koe.

1848. As Sjoerd Jelles Boersma hierder fan de pleats is,

wurdt dy troch Juliana Dorothea van Unia, baronesse Ren-

gers publyk ferkocht:

"Eene voorkamer met twee schuiframen,twee bedsteden, kast

en haardsteed met liggende plaat, een portaal met ingang

naar eene kelder, naast de voorkamer eene bergplaats, de

stellingen aldaar worden als eigendom van de Huurder niet

mede verkocht, een middenhuis met haardsteed en liggende

plaat, 'n bedsteed, een portaal met regenwatersbak en in-

gang naar een keldertje, eene melkkelder,een voorhuis met

bedsteed,een buithuis met zes paarden en tien koestallen,

putwaterspomp, bedsteed en priv‚, aldaar de ingang naar

een groote zolder, de ladder behoort bij het Huis, eene

schuur met drie vakken, de karnmolen met toebehoren be-

hoort den Huurder en blijft buiten den koop, op het Horn-

leger een klein schuurtje, de vuurhut is mede niet in den

koop begrepen als eigendom van de Huurder...", is de

beskriuwing fan de pleats yn de keapakte. De pleats is 30

HA grut en de keaper wurdt, nei in ferheging fan FL. 10,-,

Cornelis Folkerts Botma foar in priis fan FL. 20.588,50.

(Hy die dat út namme fan syn mem,Berber Pieters Teernstra

de widdo fan Folkert Cornelis Botma).

Dizze Folkert Botma, Moarster fan berte, wie net de ear-

ste de beste yn it doarp.Hy wenne op Botma sate yn Moarre

en nei 1800 hie er in fjouwertal pleatsen yn hannen kri-

gen wêrûnder De Wrot en It Fjild.

De pleats skynt al âld west te hawwen want yn 1858 wurdt

in nije pleats op dit stee boud. It is wer in bewiis dat

de famylje Botma in protte jild hie, want yn dyselde tiid

wurdt ek De Wrot wer alhiel opnij opboud. In tinkstien yn

de efterhúsmuorre seit fan de nijbou: "De 13 April 1858

heeft/ Berber Kornelis Botma/ de eerste steen aan dit/

Voorhuis gelegd/ en de 15 Junij/ Folkert Kornelis Botma/

aan de schuur". Doe sil ek it nijsgjirrige weinhûs boud

wêze dat noch altiten efterhûs stiet. It is boud yn in

soarte fan piramidefoarm en hat in sipel op'e naald. It

waard benammen brûkt foar de sjeazen fan minsken dy't op

besite kamen(en foar de eigen sjeas en belslide fansels).

De pleats bliuwt noch hiel lang yn it besit fan de famyl-

je:

1848 Berber Pieters Teernstra, widdo Botma (nei har dea

wurde de fiif bern eigner)

1912 Eesge Folkerts Botma

1928 Ankje Eesges Botma, troud mei Jan Johannes Beinte-

ma fan Ingwierrum

1952 Johannes Beintema

1966 Paul en Adolf Schwarz

1982 Sjoerd Boersma

Krekt foar 1900 buorke in Jabik Harkes Douma op it Fjild.

Hy wie troud mei Janke Kornelis Botma en koe sa boer op

dizze Botma-pleats wurde. Jabik waard gauris sjoen yn in

herberge yn Moarre, wêr't in kasteleinske foar master op-

sloech dy't twa knappe dochters hie.Hy kaam foar in slok-

je yn de herberge, mar ek foar de âldste dochter, sa die

letter bliken want yn oktober 1889 pike Jabik Harkes der

út nei Amearika mei de kastleinsdochter Attje Gaasterland

en liet frou en bern op de pleats efter.

Hiel Moarre rekke yn ûnstjoer en yn in soarte fan folks-

gerjocht waard de boel yn de herberge koart en klien

slein.It kastleinske en har oare dochter binne Moarre út-

jage en moatte dêr nea wer west ha.

Yntusken siet Janke mei de bern sûnder in boer op it be-

driuw. De arbeider Ruurd Brants Boltjes kaam as in soarte

fan bedriuwslieder op'e pleats, mar dy gie yn 1893 ek nei

Amearika. Age Tjerks van der Wagen hat doe syn plak yn-

naam. Krekt foar 1900 gie Janke ek fan de pleats ôf en

waard It Fjild jierrenlang ferhierd.

Bewenners:

1848 Kornelis Folkerts Botma

1886 Willem Kornelis Botma

1889 Jabik Harkes Douma

1898 Klaas Klazes Osinga

1914 Marten Marra (waard letter dûmny)

1934 Sjoerd Siderius

1946 Klaas Jabiks Boersma

1966 Sjoerd Klazes Boersma

 

 

 

 


 

51. BEWENNERS: A. Boomsma

G. Boomsma-Dijkstra

ADRES: Hearrewei 5

WENPLAK: Moarre

PLEATSNAMME: De Wrot

FLOREENNUMER: 5

GRUTTE YN 1640: 70 pm

GRUTTE YN 1989: 40 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Kop-hals-romp 1860, efterein 1965

EIGNER: A. Boomsma

 

 

De skiednis fan dizze pleats, en dat jildt ek foar Op den

Velde efkes fierder it lân yn, kin net sjoen wurde sûnder

de adellike state Heemstra, dy't in hûndert meter fan De

Wrot ôf, op nei Ropta State, stien hat. Wylst dizze adel-

like state it om 1800 hinne ôflein hat, binne de pleatsen

De Wrot en Op den Velde(hiel lang yn hannen fan de bewen-

ners fan Heemstra), noch altiten yn wêzen.

1400. Heemstra State moat om-en-de-by it jier 1400 boud

wêze. De earste bewenners dy't bekend wurden binne, wiene

Poppe en Abbe van Heemstra, soannen fan Feye. Dizze Feye

hold it yn dy tiid mei de Hollânske greve Albrecht van

Beieren dy't yn Fryslân foar master opslaan woe. De Van

Heemstra's ha ek letter gauris yn politike strideraasjes

meidien: yn 1449 tekent Sippe van Heemstra in ferbûn mei

Grins, mar soan Syds van Heemstra wie it wer net mei de

Grinzers iens. Dy Grinzers kamen doe yn 1490 mei in grut

leger op Moarre tasetten om Heemstra te oermasterjen.

Syds is by dy striid omkaam. De Wrot sil doe ek wol yn

flammen opgien wêze want dat wie sa wat de gewoante yn de

oarlogen fan dy dagen.

1511. Sippe van Heemstra wie yn de Saksyske tiid besit-

ter van Heemstra, mar ek in Take en in Frouck komme yn it

register fan oanbring foar. Harren grutste besit wie

Heemstra State sels mei 96 pm lân, mar hja hiene noch twa

pleatsen yn syn gehiel yn besit (ien fan 60 en ien fan 34

pm) en noch it grutste part fan in oare pleats, sawat 41

pm. It is net krekt mear út te meitsjen hokker pleats De

Wrot en hokker Op den Velde west hat, mar oannaam kin

wurde dat it lân letter oer Heemstra, de Wrot en it Fjild

ferdield is. Ek it tal pûnsmjit lân wiist hjir hinne: yn

1511 in 222 pm ferdield oer fjouwer pleatsen en yn 1640

in 247 pm ek oer fjouwer pleatsen ferdield.

Sippe van Heemstra wie troud mei Frouck Riemersma, dy't

nei de dea fan Sippe opnij troude mei Frans van Scheltema

en sa waard Heemstra letter almeast Scheltema neamd. It

soe te fier gean om de skiednis fan Heemstra hjir fierder

te fermelden, mar troch ferervjen kaam de state yn hannen

fan Andreae, Tiddinga, Van Haren en Sluiterman, deselde

nammen dy't weromfûn wurde by de eigners fan de Wrot.

Yn april 1801 wurdt it slot ôfbrutsen.

1640. De earst bekende brûker fan de Wrot wurdt yn 1640

neamd: Pytter Janssen. Hy hiert dan 70 pm fan Froukjen

van Scheltema.

De namme fan de pleats wurdt dan ek foar it earst neamd.

It is in tige nijsgjirrige namme: "Op 't Wrot". In be-

tsjutting fan dizze namme is muoilik ta jaan, al tinkt in

Fries fansels al gau oan "wrotte". Yn letter tiid is it

altiten "de Wrot genaempt", al stiet op de kaart fan Eek-

hoff út 1855 fan "Wrok" en makket Andreae (1900) it hie-

lendal bûnt mei syn "Krot"!

1577. Frou Clara van Andreae, widdo fan de Here Poppo van

Burmania keapet op 15 jannewaris 1677 Hiemstra state, in

pleats mei floreennûmer 16 en ek de Wrot. Ferkeapster is

Juffer Frouck van Scheltema "...residerende op Hiemstra

tot Morra..." Frou Clara is foar it gehiel goed 13 tûzen

ggûne kwyt en de Wrot moat sels 5120 ggûne opbringe,troch

de hege priis fan 64 ggûne it pûnsmjit ( de oare pleats

koste mar 40 ggûne it pûnsmjit!)

Barnardus Kingma brûkte de pleats foar 2 ggûne it pûns-

mjit en hy hie noch rjocht op 12 pachtjierren. Der is wol

in betingst: "...ende bij vercoopinge van't Meijerrecht

coper ende vercoper elx een Jaer huijr tot propijn..."

1714. Sije Jans bebuorket nei 1700 in tsiental jierren de

Wrot. Hy moat foar de 80 pm elk jier 302 gûne ôfdrage oan

eigner Willem van Haren. De measte hierders sitte mar in

jier as tsien op de Wrot, allinne Jelle Ypes(sjoch 52) en

syn opfolger Gerrit Hendrix ha in 25 jier folmakke.

1760.Gerrit moast yn 1760 wol frij wat mear hier jaan, in

560 gûne, mar hy hie ek wat mear lân yn gebrûk: nêst de

80 pm fan de Wrot hierde hy ek de 34 pm fan Heemstra. De

state moat yn dy tiid wol gauris leech stien ha, yn 1714

stiet er bygelyks: "...'t adelijk slot op het hornleger

is onbewoond..."

De huzing wie doe nochal grut, want Gerrit moat foar twa

skoarstiennen betelje en dat kaam hast nea foar. Hy hie

11 kij en 4 hynders op stâl en ferboude op 62 pm syn pro-

dukten. De feepest is him ek net foarbygien want yn 1770

hie hy noch mar 6 kij, wylst dat letter wer oplutsen is

nei 9 stiks.

1800. Yn de Frânske tiid buorke Douwe Hessels op de Wrot.

Syn bedriuw is frijwol like grut as dat fan syn foargon-

gers mar hy moat folle mear hier betelje: 1000 gûne.

Yn syn tiid waard Heemstra ôfbrutsen en wol sa goed dat

doe't yn 1960 it âld stee sljochte waard en de grêften

tichtsmiten, allinne wat bakstiennen, in âld stiennen ka-

nûnskûgel (noch fan de oanfal út 1490?) en in drainear-

piip út de santjinde ieu fûn waard. Mear net. It stee hat

wol altiten de namme "it slotsje" beholden.

1828. Nei de tiid fan de lju fan adel dy't de Wrot yn ei-

gendom hiene, kaam de tiid fan in Moarster famylje: De

Botma's. Hja wennen al sûnt de 15de ieu op Botma sate yn

Moarre, mar ha neitiid ferskate oare pleatsen yn eigendom

krigen. Sa keapet Folkert Cornelis Botma de Wrot. Hy wie

nei de Frânske tiid de grutte man yn Moarre en hat letter

hûnderten pûnsmjit lân yn besit, wêrûnder trije pleatsen

yn Moarre. Hy wennet sels op de Wrot wat hy yn 1835 opnij

opbouwe lit. Alteast dat skriuwt de krante as de pleats

yn 1965 yn'e brân fljocht: "...De boerderij dateerde uit

1835. Op 26 mei van dat jaar werd door de 4-jarige Sake

Folkerts Botma de eerste steen voor de schuur gelegd en

enkele maanden later door diens 5 1/2-jarig zusje Janke de

eerste steen voor het woonhuis..."

Folkert Cornelis Botma is de earste eigner/bewenner yn de

skiednis fan de pleats.

Syn widdo Berber Teernstra, dy't mei fjouwer jonges en in

famke de pleats bebuorke, moat de saak omraak ûtwreide ha

want de belesting oer de beboude oerflakte gie omheech

fan FL. 63,- nei FL. 282,-. Wierskynlik is doe ek de foarein

dwers foar de pleats kaam.

1912. Neidat earst soan Easge Folkerts Botma op de pleats

buorke hie, kaam yn 1909 troch in legaat in neef, ek in

Easge, as boer op 'e Wrot. Dizze Easge Gerryts Botma hat

lange jierren baas op de pleats west en nei him kaam wer

in Botma: Gerrit Easges.

1965. Gerrit Easges Botma hat syn pleats yn flammen op-

gean sjoen, allinne de foarein bleau stean. De krante hie

oars neat as lof foar de pleats: "...Een ieder die vanuit

de richting Metslawier naar Anjum reed, passeerde deze

langs de weg staande fraaie boerderij, welke een sierraad

was voor het landschap van Oostdongeradeel (...) Dat de

boerderij reeds meer dan een eeuw daar op die plek heeft

gestaan, was er niet aan te zien. Niet alleen was het

pand prima onderhouden, maar bovendien ook modern inge-

richt.Zo werd drie jaar geleden de zuidzijde onder handen

genomen en er een nieuwe moderne veestalling in gebouwd,

waarbij tegelijk nieuwe electrische leidingen werden

gelegd..."

Botma hat de pleats wer opbouwe litten. Yn 1975 ferkocht

er de Wrot oan de SBL (Stichting Beheer Landbouwgronden),

dy't de pleats yn 1978 wer oerdie oan de hjoeddeiske be-

ner Auke Boomsma. Boomsma hie al sûnt 1968 op'e Wrot boer

west.

Bewenners:

1869 Easge Folkerts Botma

1909 Easge Gerrits Botma

1919 Aukjen Sinia, widdo fan Gerrit Botma

1923 Easge Gerrits Botma

1939 Gerrit Easges Botma

1968 Auke Boomsma

 

 

 


 

52. BEWENNERS: S. Ozenga

H. Ozenga-Gietema

ADRES: Skyligerwei 2

WENPLAK: Moarre

PLEATSNAMME: Nittema

FLOREENNUMER: 6

GRUTTE YN 1640: 61 pm

GRUTTE YN 1989: 38 HA

YN GEBRUK AS: Greidpleats

HUZING: Kop-hals-romp 1878

EIGNER: Famylje Ozenga

 

 

Op âlde kaarten wurdt de pleats Nittema gauris ferkeard

oanjûn. Sa jout Schotanus (1718) de namme Oldhuystra, mar

dy namme heart by de pleats nêst Nittema, yn de rjochting

Ljussens. Eekhoff(1855) set de namme Nittema by in pleats

oan de eastkant fan Moarre, in pleats dy't al ieuwenlang

"Buitenweister Sate" neamd wurdt. It echte Nittema leit

oan de westkant fan Moarre;fan de twa pleatsen dy't sawat

op in terpke lizze, leit it it tichtste by it doarp,

alhiel yn de beammen ferskûle. Ek de oprydleane is,fan it

brechje ôf, alhiel mei (noch jonge) beammen omseame. It

jout eat wer fan in deftich ferline.

1511. It Stamboek van den Frieschen Adel jout mar ien

Nittema: Saepcke, troud mei in Ids Eminga. Hja stoar yn

1502 en kin wolris de lêste fan dy namme west ha. Yn alle

gefallen sit yn 1511 in Beenthie Nittema op de pleats yn

Moarre, mar de eigner is hy net. Hy hiert al syn lân en

sil him wol neamd ha nei de namme fan de pleats. Beenthie

hiert 54 pm en dêr moat hy 21 ggûne oan hier foar jaan.

De grutste eigner is Botte Sywck mei 34 pm, mar ek Fokke

Ropta hat mei 10 pm in oandiel yn de pleats. De pryster

hat 7 en de tsjerke nochris 3 pm yn Nittema.

1542. Neffens it Benefisiaalboek jouwe fjouwer states yn

Moarre jierliks "ses hoernckens guldens" oan de tsjerke:

Heemstra, Oldhuistra, Bottema en Nittema. Dit soe de oan-

lieding west ha kinne fan it gebrûk dat yn letter tiden

de eigners fan dizze fjouwer states om bar tsjerkfâd wie-

ne (wa't sinten jout, wol ek wat te sizzen ha). In oar

gebrûk dat al sûnt âlde tiden by Nittema hearde, wie it

bedrach fan FL. 100,- dat de eigner fan Nittema jierliks

oan de tsjerke jaan moast. Dit soe wêze foar de grêfkel-

der yn de tsjerke dy't om de trije jier skjinmakke wurde

moast. Dizze kelder hearde fanâlds ta de eigners fan Nit-

tema. Dizze jierlikse rinte is pas nei de oarloch ôfkocht

troch Tjeerd Ozenga, dy't der in proses om fierd hat.

Oanlieding wie ek dat yn de âlde beskriuwing stie dat er

100 carolusgûne betelle wurde moast en dat men it net

iens wurde koe oer de wearde fan in carolusgûne.

1640.Jonkhear Julius Mockema van Unia (Papist) fan Ealsum

wurdt yn it Stimkohier as eigner neamd, Rienck Sybrandts

brûkt dan de 61 pm lân by Nittema. Yn in keapakte út 1656

komt de widdo fan Rienck nei foaren as hierster fan de

pleats. Hja mei de 62 pm lân noch 14 jier hiere, mar moat

dan wol 625 ggûne as"propijn" betelje oan de nije eigner.

Ek as hja earder fan de pleats ôf wol moat der 200 ggûne

as "geschenck by de ontruijminge" op it kleed komme. Hja

moat foar de 62 pm elk jier 134 ggûne oan hier jaan. Nije

eigner wurdt Georgh Henningh van Andreae, "Raedt Ordina-

ris in het Hof van Friesland" foar 2232 ggûne.

Hy kin yn 1665 al 625 ggûne barre fan Jan Clases dy't dan

de nije hierder wurdt. Om't de widdo fan Rienck Sybrandts

nei sân jier in jier ekstra oan hier betelle hie en hja

ek in ôfkeap fan 200 ggûne jaan moast om't hja de 14 jier

net folmakke, hie Andreae doe al in moai bedrach fan syn

keappriis werom!

1714. Uble Swetses hiert nei 1700 Nittema foar 179 ggûne

fan de Brigadier Unckel. Uble (ek wol Oeble), en letter

syn widdo, hat hiel lang op de pleats buorke. Hy wie al

hierder yn 1698 en pas yn 1748 wurdt Bokke Pytters as

nije hierder neamd. Uble Swetses, syn namme komt ek foar

op de Nachtmielsbeker, hierde ek Oldhuystra yn dy tiid

foar 300 ggûne de 66 pm.

1760. In oare famylje dy't lang op Nittema buorke hat, is

de famylje fan Jelle Ypes. De earste Jelle Ypes wurdt al

yn 1758 neamd en in oare Jelle Ypes noch yn 1818. Hy hat

dan as famyljenamme "Douma" keazen. De earste Jelle Ypes

moast foar syn 56 pm elk jier 370 gûne oan hier jaan oan

de famylje Van Burmania. Jelle hie 12 kij, 8 hynders en

brûkte noch 55 pm as boulân. Ek hy hat lân byhiert fan de

buorman Oldhuystra, dy't yn 1760 al útinoar stood wie.

1780. Ype Jelles brûkt 90 pm by de pleats dy't him oan

hier 471 gûne kostje. Dat de hieren tsjin de ieuwiksel

aardich oprinne, merkt Jelle Ypes jr. as hy om 1800 hinne

al 575 gûne jaan moat foar itselde lân. Hy hat 8 melkkij,

5 hynders en brûkt in 46 pm as boulân.

1832. De famylje Van Burmania, by de erfenis fan Gemme

Onupfrius stie "Nitma zathe met bijgevoegde landen" noch

foar FL. 7281,- yn de ynfintaris, docht nei de Frânske tiid

Nittema oer oan in oare adellike famylje: Van Heloma.

Marinus van Heloma is de earste en hy slút yn 1838 in nij

hierkontrakt mei Jacob Jans Reiding. It is in ferfolch-

hierkontrakt dat foar 11 jier jildt: de earste 6 jier

fêst en de oare 5 jier "op keur" fan de hierder. De hier-

priis, yn 1832 noch FL. 1400,-, sil no FL. 1550,- wurde. By

de ûnkosten stiet ek wer: "...legaat aan de kerk te Morra

FL. 100,- (en de) eeuwige rente aan de stad Dockum FL. 8,61..

It ûnderhâld oan de tille wurdt yn 1856 foar FL. 117,54 ôf-

kocht, wylst reparaasjes oan de lytse skuorre in 900 gûne

kostje moatte.

De hierpriis rint stadichoan omheech en stiet yn 1863 al

op FL. 3000,-.

Jacob Jans Reiding wie, krekt as de measte bewenners fan

Nittema, tsjerkfâd en notabele yn Moarre. Hy wie in wich-

tich man yn it doarp, der waard nei him harke. Minder gie

it mei ien fan syn opfolgers op de pleats: Jan Wytzes de

Vries. Troch de minne tachtiger jierren fan de foarige

ieu koe hy it mear mear bankje. It ferhaal giet dat Jan

op in nacht alle bisten yn in boat laden hat om de boel

op de feemerk te ferkeapjen. Hy hat ek net wer yn Moarre

west mar is mei syn frou, syn 8 dochters en 2 soannen nei

Amearika ta gien. De neiteam fan dizze Jan de Vries komt

geregeld yn Moarre om nochris te sjen op Nittema sate.

Bewenners:

1832 Jacob Jans Reiding

1869 Durk Jacobs Reiding

1877 Jan Wytzes de Vries

1889 "ledig woonhuis"

1890 Ids Durks Hartmans

1899 Jacob Jans Ozenga

1914 Sietze Jacobs Ozenga

1942 Tjeerd Sietzes Ozenga

1976 Sietze Tjeerds Ozenga

Krekt foar de Kryst yn 1937 kaam Nittema op'e buorden. De

hierder, Sietze Ozenga, seach syn kâns en foar it earst

yn de skiednis fan Nittema kaam der in eigner/bewenner op

de pleats. De huzing moat neffens it kadaster yn 1878 op

'e nij boud wêze, mar dêr is fierder neat oer bekend.

 


 

53. BEWENNERS: D. Anema

A. Anema-Hoekstra Bonnema

ADRES: Nijewei 14

WENPLAK: Nes (D)

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1989: 48 1/2 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Foarein 1859, efterein 1903

EIGNER: Huzing: D. Anema

Measte lân: Famylje Hannema

 

 

Dizze "pleats mei it hertekampke", foaroan yn Nes, kin

net tebeksjen op in rike histoarje.Op de kadastrale kaart

fan 1832 stiet op dit plak in gewoan hûs, faaks in winkel

om't Yme Meinsma, winkelman yn Nes, eigner wie.

1838. Mei Dirk Takes Jouwsma komt der yn 1838 in eigner

dy't yn de lânbou sit: Dirk is gernier. Hy wennet lykwols

net sa lang yn dit hûs, want hy komt al gau te ferstjer-

ren. Syn dochter Antje Dirks, troud mei Louw Pieters Hee-

ringa wurdt mei syn widdo Minke Hilles Jouwsma de eigner,

wylst Minke noch in tal jierren yn it hûs wenjen bliuwt.

Yn dizze tiid wurdt de grutte fan it perseel wol hast

ferdûbele dat it kin wêze dat er in lyts skuorke efter it

hûs boud is, mooglik in lytshús.

1859. As Jochum Roelofs Beetsma de nije eigner wurdt,pakt

hy de saken mei-iens goed oan: hy brekt it âlde hûs ôf en

set der in nijenien foar yn it plak. Twa tinkstiennen yn

de beide doarposten tsjûgje dêr fan. Op de iene stiet:

"J.R. Beetsma en Y.H. Meinsma". Op de oare: "Gesticht in

1859". It waard in foar dy tiid deftich hûs, suver op syn

stedsk, mei in brede yngongspartij en in dakkapel dêr

boppe en twa hoekskoarstiennen mei buorden. It hûs stiet

dwers foar de letter boude skuorre.

Jochum Beetsma wie troud mei in Ytje Harmens Meinsma en

har famylje hat lange jierren in grutte rol spile yn diz-

ze pleats.

1877. De earste manlike Meinsma dy't it hûs yn eigendom

krige, wie Jan Harmens Meinsma,in broer fan Ytje. Hy wen-

ne sels yn Peazens op de pleats op de trijesprong as men

it doarp ynrydt (Stallinga's pleats wurdt dy neamd). Nei

syn dea hat syn frou Aukje Stallinga, dochter fan Douwe

Ruurds Stallinga fan Grut Muontsehûs, wer in stik by it

hûs oanboud. Dat sil in stâl west ha, want it kadaster

jout dan foar it earst oan: "huis, stal en erf".

1903. De grutste feroaring fynt lykwols plak as de soan

fan Jan Meinsma, Douwe Jans Meinsma, eigner wurdt. Hy, en

syn broer Harmen Jans Meinsma dy't de pleats yn Peazens

bebuorke, ha ôfgryslik ryk west: der wurdt fan harren

sein dat se fan Nes troch de lannen nei Moddergat rinne

koene, sûnder oer in oar syn lân te rinnen: alles wie fan

de Meinsma's!

By sa'n ryk man hearde fansels in grutte pleats. It fer-

haal giet dat de heechste skuorre yn de omkriten op it

Skoar ûnder Ternaard stie. Douwe Meinsma hat dy pleats

kocht, de skuorre ôfbrekke litten en it materiaal op boe-

reweinen nei Nes ta brocht. Yntusken wie it lytse skuorke

efter syn hûs ôfbrutsen en de hege skuorre fan it Skoar

waard dêr foar yn it plak set. Oan de bynten yn de skuor-

re kin men hjoeddedei noch wol sjen dat se earder brûkt

binne. As men Nes fan út de fierte besjocht, is yndied de

skuorre fan dizze pleats it heechste punt fan it doarp:

Douwe Jans Meinsma hie wol eare fan syn wurk!

1941. Dochter Aukje Meinsma, troud mei Willem Hannema fan

Hantum, erft de pleats fan har heit. Hja buorkje der net

sels op, mar ferhiere de pleats oan Douwe Anema. Anema

kaam fan de Reigershof fan Mitselwier, dat wie yn 1922 en

sûnt dy tiid ha der altiten Anema's op dizze pleats buor-

ke.

1954. Nei de oarloch krige Douwe Anema ferlet fan in

ierappelloads. It bewarjen yn bulten op it lân foldie net

mear en rûnom waard prakkesearre oer in bettere manier

fan opslaan yn de winter. Anema wie ien fan de earsten

dy't in aparte ierdappelloads boude.De measte boeren mak-

ken yn it besteande gebou in opslachplak, Anema boude in

loads tsjin de besteande bûtenmuorre oan wêrby't de loads

troch doarren mei de skuorre ferbûn waard om de ferskil-

lende fakken fulle te kinnen. Yn in brosjuere út 1963

wurdt dizze ierappelloads noch nei foaren helle as moog-

likheid om de ierdappels yn de winter te bewarjen.

In hiel stel nijsgjirrige lânnammen binne op dit bedriuw

bewarre bleaun: Blomke fiif, Molen fiif, Sparendam, Kost-

verloren, Rogje, Titia-moei trije, de Gouden Leeuw en it

Haklân. Spitigernôch is de betsjutting net mear bekend.

Bewenners:

1838 Dirk Takes Jouwsma

1859 Jochum Roelofs Beetsma

1877 ?

1889 Douwe Jans Meinsma

1922 Douwe Anema

1946 Douwe Anema

1980 Douwe Anema

 

 

 


 

54. BEWENNERS: Tj. Kampstra

A. Kampstra-Van der Veen

ADRES: Nijewei 2

WENPLAK: Nes (D)

PLEATSNAMME: Jouwsma

FLOREENNUMER: 59

GRUTTE YN 1640: 35 pm

GRUTTE YN 1989: 32 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Kop-hals-romp

EIGNER: Tj. Kampstra

 

 

Langer as 300 jier hat de namme fan de bewenner fan dizze

pleats ek Jousma west. At de pleats no Jouwsma hiet, om't

de famylje Jousma hiet, as oarsom, dat is net rjocht mear

nei te gean. Fan 1600 ôf is it yn alle gefallen wis dat

it om deselde famylje giet dy't de pleats buorke hat. Dat

hat duorre oant 1900 ta!

1511. Yn it register fan oanbring komme al Jouwsma's foar

al skriuwe se har dan meast Juwsma, as Jwsma. Dirk Jwsma

hiert 48 pm fan it kleaster Klaarkamp ûnder Rinsumageast

en noch 28 pm fan oare eigners. Sels hat er 8 pm lân yn

besit. Syn totale bedriuw wurdt skat op in hierwearde fan

12 ggûne. In twade Jouwsma dy't yn dit register neamd

wurdt, is al ferstoarn; de erfgenamten fan Mensa Jwsma

wurde neamd as eigner fan 4 pm lân. Dizze tolve pûnsmjit

soene dan it begjin west ha kinne fan Jouwsma sate.

1580. Yn it register fan geastlike opkomsten komt Joannes

Juwsma foar. Hy skynt in achtenearre man yn it doarp west

te hawwen want hy wurdt nei Wibe Goltsmit yn Dokkum

stjoerd om it tsjerkesulver, "twe silver kelcken en een

cyborie", te ferkeapjen. Dy sinten sille wol nedich west

ha om de seediken op te meitsjen want dêr hiene se yn Nes

allegeduerigen lêst mei.

Dizze Johannes sil wolris de stamhâlder fan de famylje

Jousma wêze kinne, dy't mear as 300 jier dizze pleats be-

buorke hat. Ommers,yn 1623 keapet in Hille Johannes Jouw-

sma (fêst in soan fan de Johannes fan 1580) 23 pm fan de

pleats Jouwsma dy't hy al as hierder bebuorket.

Mooglik ha de Jwsma's fan 1511 ek al famylje west , want

de 12 pm dy't hja yn besit hiene, opteld by de 23 pm dy't

Hille yn 1623 keapet,meitsje krekt it tal fan 35 pm dêr't

de pleats Jouwsma sûnt 1640 altiten op beskreaun is.

Fan Hille Johannes Jouwsma is de grêfstien bewarre bleaun

yn de tsjerke fan Nes. Krekt oer de tsjerkedrompel sjocht

men in stien mei: "...Anno 1656 den 28 October is in den

Heere gerust den Eersamen....vromen Hille Johannes Jouw-

sma out ontrent 76 Jaren en de ligt alhier begraven..."

Sels it famyljewapen is noch op dizze grêfstien werom te

finen: de heale Fryske earn (arend) en op de oare helte

trije klavers (in bulte brûkt troch boerefamyljes) en in

merk. Sa'n merk brûkte men yn it ferline sa as wy no ús

hantekening brûke. Ek op it ark en oar besit waard it wol

útsnien.

1713. Nei 1700 wurdt men wat gewaar fan de tastân op it

bedriuw Jousma. Neffens de belestingkohieren is de pleats

196 ggûne oan hier wurdich. Yn 1722 komt der in grutte

tebekfal nei 94 ggûne, "onder eede getauxeert", stiet der

by. Neitiid giet it stadichoan better mei Jousma sate.

It wie doe ek in opgeande tiid mar de Jousma's (Tjerk,

Hille en Louw wiene doe de nammen), dogge it mar goed. Yn

1749 moat Tjerk Hilles 60 gûne yn de Quotisaasje jaan en

dêrmei hearde hy by de seis heechsten fan Nes.

De pleats driuwde foaral op it boulân; de hiele 18de ieu

ha der nea mear as 5 kij op stâl stien, wylst it oantal

pûnsmjit boulân stadichoan oprint fan 19 ta 50 pm. It tal

hynders rint op ta in stik as 6. De reden dat er dochs

noch wat kij op it bedriuw wiene, sil wol west hat dat de

dong brûkt wurde moast foar it boulân.

1803. Nei de Frânske tiid liket it hichtepunt fan de Jou-

sma's te fallen. Under Jousma sate hearre dan twa pleat-

sen.De iene wurdt bewurke troch de widdo fan Tjerk Hilles

en hat 64 pm lân, de oare pleats is foar Hille Louws dy't

72 pm lân bebuorket (sjoch nr. 55).

De hiele 19de ieu bliuwe der noch Jousma's eigners/bewen-

ners fan dizze pleats. De lêste is Eelkje Annes Jousma,

troud mei Christiaan Sinia. Yn har jonge jierren wie hja

noch ien fan de rykste fammen yn de omkriten, mar sykte,

it min omgean mei sinten en de lânboukrisis fan de tach-

tiger jierren makken dêr in ein oan. Hja moat de pleats

ferkeapje. Doe't har man Christiaan yn 1893 stoar, kaam

Eelke Walsma as arbeider op de pleats te wenjen. Eelkje

hat doe noch in jiermannich op Jouwsma wenne, mar letter

hie se in winkeltsje yn it doarp. De Walsma's binne har

opfolge as bewenners fan Jouwsma.

1900. Notaris Jitze Feenstra fan Mitselwier wurdt de nije

eigner en it earste wat hy docht is ferbouwe: twa wenten

betsjut fansels twa hierders en dus mear opbringst! Yn de

jierren 1901, 1902 en 1904 wurdt der byboud en yn 1937

komt der noch in stookhutte by. In krekte boujier fan de

pleats is net te jaan, mar dat sil wol foar it begjin fan

it Kadaster yn 1832 lizze, want it kadaster jout allinne

mar ferbou oan (ien sydmuorre fan de skuorre is ek noch

opset fan âlde Friezen wat ek wiisd op in hege âlderdom),

al hat de pleats wolris in nije foarein krigen.

Oant yn 1958 ta is dizze pleats it eigendom fan de Feen-

stra's dy't dan allang net mear yn Mitselwier wenje. Sa

wennet Mr. Berend Jitse Feenstra yn Amsterdam en syn

dochter Aaltje sels yn Dútslân.

1957. Gerke Kampstra, al sûnt 1951 boer op Jouwsma sate

keapet yn 1957 de pleats fan de notarisfamylje. Kampstra

hat noch altiten in mingd bedriuw, mar as soan Tjalling

Kampstra op de pleats komt, geane de kij fuort en sûnt

1980 is Jouwsma alhiel in boupleats.

Bewenners:

1840 Tjerk Hilles Jousma

1862 Anne Hilles Jousma (buorke al earder mei Tjerk)

1870 Nieske Sybrens Mollema, widdo Jousma

1876 Christiaan Sinia, troud mei Eelkje Annes Jousma

1893 Eelke Metskes Walsma

1928 Betske van Kuiken, widdo Walsma

1951 Gerke Kampstra, troud mei Antje Eelkes Walsma

1965 Tjalling Kampstra

 


 

55. BEWENNERS: K. Wassenaar

M. Wassenaar-Meijerink

ADRES: Wierumerwei 12

WENPLAK: Nes (D)

PLEATSNAMME: Grut Muontsehûs

FLOREENNUMER: 62

GRUTTE YN 1640: 113 pm

GRUTTE YN 1989: 55 HA

YN GEBRUK: Boupleats

HUZING: Kop-hals-romp 1794

EIGNER: Huzing: K. Wassenaar

Lân: K. Wassenaar 29 HA

B.B.L. 26 HA

 

 

Dizze moaie âlde pleats, prachtich lizzend bylâns de wei

nei Wierum, mei syn hege beammen, grutte tún en fiver,kin

tebeksjen op in skiednis dy't sawat om 1200 begjint. Doe

ha de muontsen fan it kleaster Klaarkamp by Rinsumageast

(stifte yn 1163) yn Nes in úthôf stifte. Sa'n úthôf as

foarwurk wie in gebou/pleats dêr't guon muontsen fan it

kleaster, mar ek wol net-geastliken dy't har by it klea-

ster oansletten, in plak fûnen. Nêst har geastlike taken

en plichten fûnen hja har wurk benammen yn de lânbou. Dy

muontsen ha in grutte rol spile by it oanlizzen fan de

earste seediken yn dizze omkriten. Dizze úthôf, it "Grut

Muontsehûs", lei dan ek tsjin de earste seedyk oan dy't

om Nes hinne lei en wêr't men fan oannimt dat de muontsen

dy sels oanlein ha. Dy diken spylje yn Nes en dêrmei ek

yn de skiednis fan Grut Muontsehûs in grutte rol.

1466. Sa makket yn 1466 in muonts in list fan de diken

dy't it kleaster Klaarkamp yn Nes en Wierum ûnderhâlde

moat. Dat ûnderhâld fan de diken hearde by it besit fan

lân: by in bepaald stik lân hearde in bepaald stik dyks-

ûnderhâld. Foar de muontsen fan dizze úthôf wie dat in

hiel ein seedyk want fan it doarpsgebiet fan Nes hiene de

muontsen in tredde part (750 pm) yn besit. Nijsgjirrich

is dat yn dizze oarkonde praat wurdt fan "da hofmester to

Nes", wat betsjut dat it úthôf der doe noch wie, want in

hofmaster hie de lieding fan in úthôf.

1511. In fyftich jier letter, as it register fan oanbring

opmakke wurdt, is it úthôf der net mear. It lânbesit fan

it kleaster Klaarkamp is der wol bleaun fansels en op de

grutste pleats buorket "Harmen to Munnichuijs". Oan syn

namme te sjen brûkt hy de huzing fan it eardere úthôf. De

pleats fan Harmen beslacht in grutte fan 260 pm, dat wie

foar dy tiid ûnbidige grut.Hoewol't hy fierwei de grutste

boer wie, hoegde hy gjin hier te jaan: "...ende gelt mit

den dijcken geen rente..."stiet der by. Dat betsjut dat

hy, yn stee fan hier betelje,it stik dyk ûnderhâlde moast

dat by syn grutte pleats hearde. Dat ûnderhâld koste sa'n

protte sinten (dy diken sille wol goed min west ha) dat

hy frij wie fan hier beteljen. Men soe it sa sizze kinne:

troch de swiere dykslêsten wiene de lâneigners yn Nes doe

bliid dat guon boeren har lân hiere woene tsjin it ûnder-

hâld fan de diken dy't ûnder de pleats foelen.

1556. De feroarings dy't yn de tsjerke op kommende wei

wiene,giene ek de hierders fan kleasterpleatsen net foar-

by. As yn 1556 it kleaster Klaarkamp nije hierkontrakten

ôfslút mei de hierboeren, komme dêr allegear artikels yn

foar dy't neat mei it lânferhieren te krijen ha, mar nam-

stemear mei de tsjerke. Sa moasten de hierders har "hol-

den nae olde Christelyke religie", mocht in widdo net wer

trouwe sûnder tastimming fan it kleaster en waard harren

ferbean om te fjochtsjen. Allinne de lêste artikels gean

oer de pleats sels (sjoch bylage F).

Jacob Sipkes, krekt as syn heit hierder fan Muontsehûs,

ûnderskriuwt it nije hierkontrakt wol, mar wat hy der fan

tocht hat, sil wol nea bekend wurde. Dat er doe ek noch

swiere dykslesten wiene, komt yn de hierpriis nei foaren:

150 ggûne en it ûnderhâld fan de diken. Yn 1558 wurdt

Jacob koarte yn de hierpriis: "...dat ick hem 10 ggulden

cort om de swaren dicks halven dy he heeft te maken..."

1576. Dat de hierpriis net allinne yn sinten mar ek yn

natura betelle wurde moast, fermeldt it rekkenboekje as

"Jeldert Munckehuijs toe Nes" oan it kleaster "een quar-

tier coorn" bringt. In "quartier" is it 1/4 part fan in

lêst en dat wurdt dan 10 sek fol.

1593. Nei de Reformaasje yn 1580 is it dien mei de klea-

sters en gean de pleatsen oer nei de Steaten fan Fryslân.

Yn de registers fan it kleasterguod dy't dêrnei byholden

wurde, stiet yn 1593 dat it dien wie mei de grutte pleats

"Monninkhuis" en dat er twa pleatsen foar yn it plak kaam

binne: Frerick Sipckes to Moenickehuijs bebuorket 113 pm

en Sije Sibes to Moenickehuijs hat 107 pm yn hier.

De dykslêsten komme ek wer op it aljemint. Frerick hoecht

foar fiif pûnsmjit gjin hier te jaan "...vermits vergra-

vinge der landen..." De modder fan dizze fiif pm lân fan

Frerick is troch de boeren fergroeven by it meitsjen fan

de diken. Ek Sije hoecht foar fiif pm gjin hier te jaan

"...dorch die grote delvinge van saeden..."

De twa muontsehuzen dy't yn dizze tiid ûntstien binne, ha

letter altiten de nammen Grut en Lyts Muontsehûs hân. It

Lyts Muontsehûs stie twa stikken lân fierder fan Nes ôf

as Grut Muontsehûs en is nei 1900 ôfbrutsen.

1644. Grut Muontsehûs hat oan it lêst ta eigendom west

fan de Steaten fan Fryslân. As yn 1644 de lêste kleaster-

pleatsen ferkocht wurde, is Grut Muontsehûs dêr ek by:

"...Gerrit Gosses 113 pm ijder pm bij Sake Tiercx gecogt

voor 38 ggl, facit 4294 ggl..."

1713.Nei 1700 hat de widdo fan Hylcke Bouwes it besit fan

Grut Muontsehûs, grut 111 1/2 pm. Hja kin elk jier 936 gûne

barre fan hierder Bote Jans. De huzing moat in 1400 gûne

wurdich west ha want der stiet: "hierop heeft de huurder

verschoten FL. 1400,-". It wie dus net mear lyk as yn de

17de ieu dat de eigner de huzing weromkeapje moast as de

hierder fan de pleats ôf gie, mar no hie de hierder yn it

foar in bedrach jaan moatten foar de huzing,dat er letter

wer werom krije koe, fermeardere as fermindere mei wat

der oan wearde oan de pleats feroare wie.

1729. Dit is in wichtich jier foar Grut Muontsehûs want

Hendrik Jans van der Meij wurdt de nije eigner en brûker.

Nei him is de pleats altiten fan âlder op bern oergien

oant 1985 ta.It bleau net altiten yn deselde namme, earst

wiene it de Jousma's, letter de Stallinga's, mar it bleau

yn de famylje.

1794. De huzing bleau net altiten deselde. De âlde pleats

(úthôf) oan de âldste dyk om Nes waard ferlitten en yn

1794 waard de hjoeddeiske pleats boud oan de nije wei nei

Wierum. Muorankers wize dit noch út. Op it plak fan it

âlde úthôf binne letter noch wol diggels fûn en guon âlde

Friezen. Dit plak stiet bekend as "Ald Tún". It gebou hat

der noch in pear jier stien, mar yn 1803 moat Hille Louws

Jousma de boel ôfbrekke fan it gemeentebestjoer. Der is

dan ek praat fan in dowematte; by Grut Muontsehûs moatte

dêrom gibben west ha, heal wylde dowen. Dy waarden brûkt

foar it fleis en foar de dong. De pleats hie fanâlds it

rjocht fan gibbeflecht.

"Een huis en schuur geboud op een koud steed, getauxeerd

op 60 g huur", is de omskriuwing fan de nije huzing. Yn

de nije huzing wurdt de âlde wand mei de bedsteden en in

vitrinekast út it âlde gebou wer oerbrocht. In prachtich

tegeltableau yn de pleats soe fan 1794 wêze.

Om 1800 hinne waarden der op Grut Muontsehûs 10 kij mol-

ken en brûkte de boer 11 hynders foar it lânwurk op 70 pm

boulân. Dat seit genôch oer de grutte fan de pleats.

Eigners sûnt 1800:

Louw Hilles Jousma 1759 - 1805

Hille Louws Jousma 1805 - 1818

Douwe Stallinga 1818 - 1882 (nei 1862 de erven)

Pieter Stallinga 1882 - 1920 (nei 1900 de erven)

Pieter Stallinga 1920 - 1972

Tjitske Frings-Stallinga 1972 - 1985

Klaas Wassenaar 1985

Nei de Jousma's hat de famylje Stallinga Grut Muontsehûs

jierren yn eigendom hân, fan 1818 oant 1985. Douwe Ruurds

Stallinga kaam fan Woarkum nei Nes as Ryksûntfanger en hy

wie ek boer fansels.Hy wie troud mei Grietje Pieters Hee-

ringa, fan de Heeringa's dy't Lyts Muontsehûs bebuorken.

Douwe Ruurds Stallinga sil nei 1840 wol in soad wurk oan

syn soannen Ruurd Douwes en Pieter Douwes oerlitten ha en

as hy yn 1862 komt te ferstjerren, nimt Pieter Stallinga

it bedriuw oer. Mei syn mem want Pieter is pas nei de dea

fan syn mem troud, doe't er al 57 jier âld wie. Syn frou,

Tjitske Gerrits Lijzinga, foarhinne grutfaam op Muontse-

hûs, wie noch gjin 30 jier dat hja krigen neitiid noch in

stik as fjouwer bern. Anne Pieters Stallinga kaam op de

"Stallinga-pleats" yn Peazens en Pieter Pieters waard de

nije boer fan Grut Muontsehûs. Dat sil wol nei 1913 west

ha doe't syn mem stoar. Pieter is nea troud dat hy waard

de lêste manlike Stallinga op Muontsehûs.

Erik Frings, troud mei Tjitske Annes Stallinga fan Pea-

zens, wie yn it lêste jier dat Pieter Pieters Stallinga

noch buorke al bedriuwslieder en doe't de âld boer fan de

pleats gie om te rintenierjen, kaam Frings foar fêst op

de pleats.

1985. Frings hie krekt de tritich jier folmakke doe't hy

de pleats oerdie oan Klaas Wassenaar dy't hjoeddedei noch

boer is op de opfolger fan it âlde Nessemer úthôf.

Bewenners:

1818 Douwe Ruurds Stallinga

1862 Grietje Pieters Heeringa

1881 Pieter Douwes Stallinga

1900 Tjitske Gerrits Lijzinga

1913 Pieter Pieters Stallinga

1955 Erik Frings

1985 Klaas Wassenaar

 

 

 

 


 

56. BEWENNERS: W.H. Bakker

L. Bakker-Holwerda

ADRES: Bredewei 8

WENPLAK: Nijewier

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: 12

GRUTTE YN 1640: 62 pm

GRUTTE YN 1989: 47 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Kop-hals-romp 1879, efterein 1904

EIGNER: Huzing: W.H. Bakker

Measte lân: Erven Holwerda-Vogel

 

 

It doarp Nijewier hat lange jierren ûnder grutte ynfloed

stien fan it kleaster Sion, in Cisterciënzer kleaster dat

al foar 1200 stifte waard troch it kleaster Klaarkamp

ûnder Rinsumageast. Sawat it hiele doarp wie eigendom fan

dit frouljuskleaster en yn 1511, yn it register fan oan-

bring, komt, nêst in pear lytse gernierkes dy't bûten har

berop as skroar as skuonmakker ek noch wat kij ha, mar

ien pleats foar dy't net it eigendom wie fan Sion.

Op de pleats fan Bakker moat doe in Sijpka as hierder fan

61 pm lân fan Sion buorke ha. Hy moast sawat 19 gûne hier

jaan.

1561. As it rekkenboek fan it kleaster Sion begjint te

rinnen, sit "Jacob Sickesz oppe fyelde" op dizze pleats.

In echte namme hie de pleats net (mar trije pleatsen yn

Nijewier hiene in namme), mar Jacob Sickesz wenne yn alle

gefallen "yn it fjild". Hy moat 43 ggûne oan hier jaan en

"...een halve tonne roede botter bet een fet swyn bet sal

hy oick 12 maijers voeden ende loenen bet 7 voer torffs."

(bet = met, tevens en de "maijers" dy't Sicke iten en it

lean jaan moast, sille it gers fan it kleaster wol meand

ha). Jacob kaam der dus net sa maklik ôf want nêst it

jild moast hy ek in part "in natura" betelje. Dat wol net

sizze dat it net buorkje woe op dizze kleasterpleats want

yn 1579 is Sicke Martens, de opfolger fan Jacob Sickesz,

wol ien fan de trije rykste ynwenners fan Nijewier.

1644. Nei Alle Douwes, dy't yn 1593 al 65 ggûne hier jaan

moat, en Ruyrdt Jans út 1618, komt yn 1644 Geert Roelofs

as hierder foar. Yn dat jier wurdt de pleats ek troch de

Steaten ferkocht en de Weesfâden fan Dokkum keapje dizze

pleats foar 72 ggûne de pûnsmjit en dat waard mei-inoar

in bedrach fan 4428 ggûne.

De Weesfâden ferhiere de pleats foar 122 ggûne yn it jier

en yn 1661 waard in soarte fan hierkontrakt opmakke foar

Tryntie Andries, de widdo fan Geert Roelofs. It giet hast

hielendal oer sinten: "...Weduwe Geert Roelofs 122 ggl

per jaer en op May 1661 600 goudgulden tot een propijn,

voor 14 jaeren jaertallen aenvangende St Petri 1661 en na

verloop van de eerste seven jaeren een jaer huyr, maer by

vercopinge twe jaeren huyr doch by overdrachte aen een

van haer kinders, een jaer huyr tot propijn te betalen.."

Yn de boeken fan it Weeshûs is te sjen dat Tryntsje har

"propijn" yn terminen betellet en oer it bedrach dat noch

net betelle is, hyltiten rinte jaan moat.

1714.It reëelkohier fan 1714 jout de wearde fan de huzing

op as 2000 ggûne: "...meijers affcoop 2000 pond..." Dêr

blykt út dat it lân wol eigendom wie fan de Weesfâden mar

de huzing yn eigendom wie by de hierder. As der in nije

hierder kaam, moasten de Weesfâden de huzing weromkeapje

foar 2000 ggûne. It krekte plak wêr't dizze pleats it lân

lizzen hie, wurdt ek oanjûn. "...hebbende ten oosten de

olde meer en ten westen de brede wegh..." De Bredewei

bestiet noch altiten en dat "olde meer" wie in slinke

tusken Nijewier en Mitselwier, hjoeddedei noch werom te

finen yn in bochtend sleatsje.

1760. As Jan Pytters op de pleats buorket, syn hier wie

yntusken mei 225 gûne hast twa kear sa heech as hûndert

jier earder, belibbet de pleats goede tiden. Jan hat sa'n

14 kij en 7 hynders en in 40 pm ynsiedde as boulân. Syn

opfolger Lolke Houkes moat wol mear hier betelje, 400 cg,

mar syn bedriuw smyt safolle net op mei 5 kij, 5 hynders

en 35 pm boulân.

1797. Troch maatregels fan de Provinsje, alle tsjerken en

ynstellings fan woldiedigens moasten earst it 1/5 en let-

ter nochris it 1/6 part fan har fermogen yn jild oan de

Provinsje jaan, waarden de Weesfâden twongen om wat fan

har besittings te ferkeapjen. En dêrom kaam de pleats yn

Nijewier ek op'e buorden. Op in publike ferkeaping waard

Jacobus Nicolaas Talma de nije eigner fan 64 1/2 pm lân foar

in priis fan 8190 cgûne. De hierder Lolke Houkes mei noch

oant 1804 foar 512 gûne yn it jier op de pleats buorkje,

mar dan ferkeapet Talma de pleats al wer en mei in protte

winst! De nije eigner Klaas Gerbens moat leafst 8474 gûne

deltelle, en net foar 64 1/2 pm, mar foar 38 1/2 pm! De rest

fan de pleats stode útinoar: njoggen ferskillende keapers

krigen elk in stikje fan de eardere Weeshúspleats.

1825. As Klaas Gerbens Klaver komt te ferstjerren, bliuwt

syn widdo noch in pear jier op de pleats en ferkeapet yn

1825 har oandiel oan Albert Jans Gleystra. Gleystra wie

fan berop wolkammer, wenne yn Dokkum en sil de pleats as

jildbelizzing kocht ha want Henne Ouwes Talsma (keapman

en boer) kaam op'e pleats. Talsma hie fiif feinten en ien

faam op syn bedriuw dat it liket er op dat hy der keapman

bybleaun is.

Nei Gleystra komt de famylje Alberda yn it besit fan de

pleats en ek hja hiene yn har tiid in protte pleatsen yn

eigendom foaral yn Ie en Ingwierrum.

De grutte dwershuzing fan dizze pleats moat yn de tiid

fan de Alberda's boud wêze want doe't Bakker yn 1979 de

foarein fan syn pleats fernijde, kaam der in balke foar

it ljocht mei it jiertal 1879. De oarspronklike pleats

kin noch âlder west ha want yn de "hals" waarden twa la-

gen ôfsliten estrikken fûn, dy't yn 1879 betimmere wurden

binne.

Bewenners:

1825 Henne Ouwes Talsma

1869 Jacob Jans Holwerda

1877 Jentje Piers Tilma

1903 Willem Hylkes Soepboer

1905 Jacob Eelkes Holwerda

1911 Ids Kornelis Holwerda

1948 Douwe Holwerda

1967 Wim Bakker

Jacob Eelkes Holwerda wie wer foar it earst eigner/bewen-

ner fan de pleats. Hy kaam fan Berghuistra (sjoch nr.14),

in pleats ûnder Easternijtsjerk. Jacob hat de skuorre yn

1904 (hy wenne der noch net iens, al wie hy sûnt 1902 wol

eigner) fernije litten en Tryntsje Jacobs Holwerda, syn

dochter, is doe yn stien ferieuwige, want in tinkstien-

tsje yn de efterhúsmuorre hat de inisjalen "T. J. H." en

it jiertal 1904. Langlêsten waard op in groubynt yn de

skuorre noch it útsniene jiertal 1791 fûn, dat de moog-

likheid bestiet dat yn dat jier de pleats boud is en dat

yn 1879 en 1904 restauraasje plakfûn ha. It speciekohier

lit foar 1796 (oer de earste fiif jier hoegde men gjin

belesting te beteljen, foar nijbou "op een koud steed"

wie dat 10 jier) wol sjen dat er in skoarstien bykaam is,

mar seit neat oer nijbou of soksawat.

Yn 1911 giet Jacob Eelkes nei Ealsum en komt syn soan op

de pleats. Syn neiteam hat noch lange jierren de pleats

yn eigendom hân, want pas yn 1977 hat Wim Bakker, de be-

wenner fan hjoeddedei en troud mei in omkesizzer fan Dou-

we Kornelis Holwerda, de pleats oerkocht.

Nijsgjirrige lânnammen binne noch: Mûntsje twa, de kamp,

de seis foar it brechje, Uilke en de treddeheal, Dobbe-

seis, Hornes fiif en it kopke.

 

 

 


 

57. BEWENNERS: Y. Brunia

A.B. Brunia-Sietsma

ADRES: Siercksmawei 4

WENPLAK: Nijewier

PLEATSNAMME: Healwei

FLOREENNUMER: 17

GRUTTE YN 1640: 64 pm

GRUTTE YN 1989: 65 HA

YN GEBRUK AS: Boupleats

HUZING: Kop-hals-romp 1892

EIGNER: Huzing: Y. Brunia

Lân: Y. Brunia 35 HA

B.B.L. 30 HA

 

 

Sa't by de pleats fan Bakker al opmurken is, hat hast it

hiele doarp Nijewier yn eigendom west by it kleaster Sion

dat op in terpke stien hat efter de Singel yn dit doarp.

Op ien pleats nei: Hollewey sate, ek wol skreaun as Holle

wey, Halewey en Heelewey. It sil allegear wol "healwei"

tusken Nijewier en Easternijtsjerk betsjutte.

Dat oant 1580 ta, doe't it ferbean waard om Roomsk te wê-

zen en alle kleasters opholden te bestean, it hiele doarp

hast yn hannen wie fan it kleaster, wurdt nochris befês-

tige troch it register fan geastlike opkomsten út 1580:

"...van de conventualen offt cloister, denwelken dit dorp

geheel, exempt een sate, tokomt..."

1511.Hoe't it sa kaam dat allinne dizze pleats net eigen-

dom wie fan it kleaster is net mear te efterheljen. Yn

1511 lykwols komt in Gerck Stanie as eigner foar fan de

66 pm grutte pleats.By sa'n namme tinkt men oan "Stania",

dat Gerke sil wol fan eale komôf west ha. As hierder siet

Gerbet Tzellesz op de pleats dy't sels noch 2 pm yn besit

hie. Hy moat in jierlikse hierpriis fan 22 ggûne betelje.

1640. Pas yn it Stimkohier fan 1640 komt de pleats wer in

kear foar. Hollewey is dan yn hannen fan Jonkhear Douwe

Ockinga. Hierder fan de 65 pm lân is Aucke Eelkes. Dat it

ealman Ockinga om de stim gie, dy't op'e pleats lei,wurdt

dúdlik út it rychje nammen fan syn opfolgers:

Jonkhear Sicco Goslinga

Jonkhear Gemme Onuphrius van Burmania

Jonkhear Ulbe van Burmania

Freule J.A.G. van Sminia

Jonkhear Caspar van Breughel Douglas

Pas yn 1892 komt der wer in "gewoane" eigner:Eelke Jacobs

Holwerda. Om't de pleats dúdlik fanwege it dêroan ferbûne

stimrjocht opkocht wie,bleau de pleats ek lang yn deselde

famylje. Freule van Smina bygelyks wie wer troud mei in

Van Burmania sa't bliken docht út in skieding fan 1830.

It hiele besit fan Ulbe van Burmania wurdt dan ferdield

en ek Healwei komt te praat: "...Een zathe en landen met

huizinge en schuur, hornleger hovinge bomen en plantagie,

Hollewey Zathe genaamd ..." Der is dan 85 pm lân by de

pleats dy't taksearre wurde op FL. 13.347,- wylst de huzing

noch FL. 2710,95 opbringe moat. In fjirtich jier earder, by

de erfenis fan Gemme Onuphrius waard hiel Hollewey noch

ynfintarisearre op FL. 7008,-.

De wearde fan de huzing wie yn de rin fan de jierren hast

twa kear safolle wurden as at Melle Minses yn 1714 foar

de pleats jaan moast doe't hy dy fan syn foargonger oer-

naam: FL. 1500,-. Melle moast jierliks in 185 gûne oan hier

jaan foar syn 64 pm.

Om't de prizen yn de 18de ieu stadich oprinne,moat Paulus

Wilties om 1765 hinne al hast twa kear safolle oan hier

jaan: FL. 345,- en noch "een halfkintje boter".Dat "kintje"

wie in kynsen (= ¬ hl) en wie yn dy tiid 5 gûne wurdich.

Paulus liket it net rom hân te hawwen want wylst syn

foargongers "Hoofdgeld" jaan moasten, stiet er by him

oantekene: "...verclaarde in gemoede geen 600 gulden te

besitten..." en hoecht hy allinne mar "Halfhoofdgeld" te

jaan. Paulus wie dan ek fan komôf in arbeider en mei de

de widdo fan Tys Janties, syn foargonger, troud. It moat

wol krap om'e hoeke mei him want om belesting (en lean

fansels) út te sparjen, stiet er: "heeft nu een knecht

onder de 12 jaar"en foar bern ûnder de 12 jier hoegde men

gjin belesting te beteljen.

Op syn bedriuw rinne ek mar 7 kij en 5 hynders wylst hy

in 30 pm as boulân brûkt.

1805. Opfolger Claas Jans jout foar de 76 pm by Hollewey

elk jier 803 gûne oan hier oan Ulbe van Burmania. In seis

kij en fjouwer hynders meitsje syn beslach fee út en 38

pm lân kin hy brûke om syn produkten op te ferbouwen. De

huzing komt ek noch foar syn rekken: "met huijs tot Meij-

ers last".

Bewenners:

1818 Jan Egles Alberda

1839 Tjerk Romkes Viersen

1849 Kornelis Jans Fockens

1859 ?

1869 Kornelis Enneus Rijpma

1892 Wierd Willems Wiersma

1913 Jacob Wiersma

1918 Pieter Watzes Hoogland

1924 Meindert Finnema

1934 Yme Brunia

1939 Willem Brunia

1951 Yme Brunia

Eelke Jacobs Holwerda, sûnt 1892 eigner, hat net sels op

Healwei wenne, mar liet skoansoan Wierd Willems Wiersma,

troud mei dochter Ytje Eelkes, der op buorkje (de âldste

soan Jacob Eelkes siet al op pleats nr. 14). Wierd hat op

in moaie nije pleats buorke want neffens in muoranker hat

syn skoanheit yn 1892, yn itselde jier dat er de pleats

yn eigendom krige,in nije pleats sette litte. Neidat soan

Jacob Wiersma noch in tal jierren op de pleats taholden

hat, kaam de pleats yn hannen fan Pieter Watzes Hoogland

dy't sels in pear jier buorke en doe de pleats oant 1951

ta ferhierde, foar't er Healwei ferkocht oan de famylje

Brunia.

De earste Brunia wie Yme, dy't op syn sechtichste jier

noch fan Ealsum nei dizze pleats ferhuze. Dat wie yn 1934

en sûnt ha der altiten Brunia's op Healwei buorke. Hja ha

hiel lang op in mingd bedriuw wurke, mar sûnt 1980 is it

bedriuw alhiel op bou oergien al hâlde in hûndert skiep

en in tsiental hynders it oantinken oan it mingd bedriuw

noch wol wat fêst.

58. BEWENNERS: Y. Boersma

T. Boersma-Heeringa

ADRES: De Buorren 15

WENPLAK: Peazens

PLEATSNAMME: -

FLOREENNUMER: -

GRUTTE YN 1640: -

GRUTTE YN 1989: 42 pm

YN GEBRUK AS: Túnkerij en leanbedriuw

HUZING: 1919

EIGNER: Bruorren Y. en J. Boersma

 

 

Hiel lang hat dit stee yn de buorren fan Peazens, wêr't

no dit bedriuw op fêstige is, in tún west dy't hearde by

De Buorren 13. Op dizze tún waard yn 1919 in hûs boud. De

bruorren Arjen en Taede Tamsma, keaplju yn Peazens,lieten

dit hûs bouwe foar harren suster,de widdo Wytske Meinsma-

Tamsma (Broers' Wytske waard hja neamd).

De timmerman dy't it hûs bouwe soe, waard ien fan de 16

slachtoffers yn Peazens fan de Spaanske gryp yn 1918. Syn

beide feinten, alhiel sûnder diploma's, ha doe it hûs mar

ôfboud. Op in plankje dat fûn waard by in ferbouwing stie

dat it hûs skildere wie troch in Mollema.

1934. Neidat Arjen Tamsma en Andries Pieters Zwart der

noch wenne hiene, kaam de tiid fan de famylje Boersma. De

earste wie Jacob Jelles Boersma,fan berop bakker. Hy moat

it hûs mei de grutte tún der omhinne yn de minne tritiger

jierren foar 2300 gûne kocht ha.

1950. De bruorren Jelle en Yme Boersma kamen krekt foar

it jier 1950 yn it besit fan dit hûs. De kearn fan harren

bedriuw wie eins it kafee "De Driesprong",no bekend ûnder

de namme fan "Albatros", op de trijehoeke as men Peazens

ynrydt.

Hjir ha sûnt 1874 al Boersma's wenne. In Jelle Boersma

wie earst noch grutboer op Bollingwier ûnder Easternij-

tsjerk mar dy kaam yn muoilikheden troch boarch-wêzen. Hy

hat noch yn Eastrum wenne en kaam yn it kafee yn Peazens

doe't dat krekt tefoaren ôfbaarnd wie. Hy is doe wer hiel

lyts begûn mei in hynder, twa kij en in pear skiep. En it

kafee fansels. Yn letter tiid kaam dêr ek it wurk efter

de seedyk by: it lânoanwinnen bygelyks. Op syn heechst ha

de Boersma's wol in 16 hynders yn gebrûk hân om materiaal

oan te bringen foar de mânlju dy't yn it slyk oan it wurk

wiene mei ryshout en sa. Sa waard it bedriuw fan Andries

en Jelle Boersma yn de rin fan de tiid in bedriuw op

meardere pylders: kafee, kij, boulân en leanwurk.

Yme wenne yn it kafee (de foarein dêrfan waard yn 1910

alhiel opnij opboud) en Andries yn it hûs De Buorren 15.

Doe't Yme stoar, hat syn frou Klaske Dijkstra noch in tal

jierren it kafee oanholden mar de kij giene yn 1972 al

fuort. Doe't it kafee op 1 desimber 1974 ferkocht waard

(ynset op FL. 26.599,- en 21 kear ferhege), hiene de Boer-

sma's krekt hûndert jier kastlein west.

Yntusken wie yn 1969 in loads boud op de grutte tún efter

it hûs yn de buorren wêr't Andries Boersma wenne en kaam

de kearn fan it bedriuw hjir te lizzen. Yn 1978 waard

noch in stik oan de loads boud, mar mear romte foar út-

wreiding wie der net. Optheden hâlde de bruorren Yme en

Johannes Boersma har dwaande mei de túnkerij, al bliuwe,

foaral simmerdeis, ek it wurk oan de seediken (foaral it

meanen)en it wurk yn ruilferkavelingsferbân,tige wichtich.

Bewenners:

1919 Wytske Meinsma-Tamsma

1928 Arjen Tamsma

1930 Andries Pieters Zwart

1934 Jacob Jelles Boersma

1950 Klaas Sijtsma

1951 Andries Boersma

1982 Yme Boersma

 

 


 

BYLAGE A.

 

Ferkeap yn it boelguod fan Jan Luytma yn Eanjum (nr. 10) yn 1582.

De betingsten en sa binne net opskreaun, allinne wat er ferkocht

waard (boarne: Weesboeken Eastdongeradiel, J1)

 

Levendige Have

een jonge rood blaer koe 11 gg 7 strs

een rood bleeck koe 12 gg

een rood rogget koe (=reade rêch) 15 gg

een swart koe 20 gg

een rood bleeck blaer koe 16 gg 7 strs

een swart rugget koe 13 gg

een roode vlacke koe (=flekken) 14 gg

een roed blaer koe 17 gg 7 strs

een bleecke roede koe 18 gg

een roede blaer koe 17 gg

een roede blaer rier 5 gg 5 stra

een roode koe calff 2 gg

een roode koe calff 1 gg 2 strs

een roode bolle calff 1 gg

een rood blaer hockling 4 gg

een swart enter bolle 5 gg

een rood blaer bollecalff 1 gg 10 strs

een rood blaer enter bolle 4 gg

een rood koe calff 1 gg 5 strs

een rood bolle calff 8 strs

een bruijn voele merye 30 gg

een schock bruijn merye 4 gg 14 strs

een swart bles merye 13 gg 14 strs

 

Huismanne Reeuw

een kret 8 strs een souttonne 3 strs

een eeren emmer 40 strs een tonne 4 strs

een deecken 3-21 strs een tonne 6 strs

een ketel 13 strs een tresoir 34 strs

twee oercussens 5 strs een kiste 38 strs

twee oercussens 8 strs een vuijren lange taefel 9 strs

een bed 20 strs een schotelbanck 1 gg

een bed 23 strs een wij vat met bonen 45 strs

een half canne pot 33 strs een deur(?) 21 strs

een vat 9 strs een zou 3 strs

een swijne troch 7 strs een mosterdmoelen 4 strs

een tyne 3 strs een troch 10 strs

een tyne 9 strs een eyde 34 strs

twee melckmolen 4-14 strs drie ryuwen 5 strs

drie melckmolen 5 strs een sichte en haers 2 strs

een holten emmer 7 strs een lodde 2 strs

een holten emmer 8 strs een forcke en 3 sparren 6 strs

een holten emmer 9 strs een ketelring 2 strs

een emmer 5 strs romelinge 3 strs

een keesvat 6 strs een half tonne ketel 4 gg

een old keesvat 1 str een stoelcussen met een

twee tobben 8 strs pool 6 strs

een tobbe 18 strs een tobbe en een cleijn

een parsvat 4 strs vat 10 strs

een tonne 9 strs twee wannen en vijf

een karne 9 strs koecluuven 18 strs

een stoel 3 strs een groot duer met een

een stoel 6 strs plancke 5 strs

een keesparse 18 strs 3 loepen coorn yder loepen

een waegen 3 gg voor (lopen = 0,833 HL) 34 strs

drie waegensraedt 2 gg een schijftaefel 14 strs

 

 


 

BYLAGE B.

 

Boedelbeskriuwing fan Jan Philippus te Jouswier (sjoch nr. 45) út

1792. Allinne de "Levendige Have, Huismanne Reeuw en gereedschap-

pen" binne hjir beskreaun (boarne: Weesboek Eastdongeradiel,J 33)

 

Twaalf zoo melke als vaare koeijen Vijftien vorken en gavels

Twee twenter ossen Een klaauwe

Een dito Bul Een lofsnijer

Een hokling Drie vlegels

Drie dito ossen Ses rieuwen

Een dito bul Een seine

Ses paarden, waaronder een enter Een aad

Een overjaarsvarken Agt houten emmers

Agt schapen Vier suipvaten

Eenige einen Een vleesvat

Eenige hennen Twee joeken

Drie groen beslagen waagens Een haring

Een plaisier wagentie Een half lopen

Twee ploegen Een half varndel

Twee karren Vijftien setters

Drie eiden Een butter kop

Een sleeptrog Een temse

Een rolle Drie souwen

Een wyne Een grijpe

Een rasp Twee heckels

Een snijbank Eenig Timmergereedschap

Vier paar zijllen Twee wannen

Een ploeg pars Vier keesplanken

Twee eide kettingen Twee keesstanders

Een lossijl Twee barten

Twee greiden Drie leppen

Ses battingen Drie scheppen

Vier sylbagen Een roskam

Twee tomen Twee bargetroggen

Twee hoofdstellen Een schaperip en kret

Een tiem met sijn toebehoren Drie ledders

Twee dubbele en een enkelde Jaaglijn Een houtblok

Vijf bijnnen met kettingen Ses stijkelspaaden

Een helter Twee agterbijnen

Een kret Twee voorbijnen

Een keestafel met schragen Twee bijnstokken

Een keestobbe Een moudbord

Vijftien koekettingen en klauwen Een schuifsleed

Een keesschammel Een pols

Een karne Eenige hecken en dammen

Een karnpols Een draaijsteen

Een keespars Een bullebeugel

Een rolle ketting

Graanen, gedorschen en ongedorschen:

Twee en een half lopen klaversaad

Neegen en twintig lopen weit

Dardehalf pondemaat somergarst

Een blok boonen

Voorts nog een partij haver en orten

welks alles na gedane afdorsching moeten geblijken.

 


 

BYLAGE C.

 

Tauxatie van levende have den 21 Mei 1852 gedaan door W.B. Terp-

stra, landbouwer onder Ee (boarne: Kolleksje Meindersma nr. 195).

Dit is in taksaasje fan Unia Sate (sjoch nr. 22).

 

1. een muisbont bles twenterier FL. 90,-

2. een zwartbont koe van S. Nauta FL. 75,-

3. een zwartbont bles twenterier FL. 85,-

4. een zwartbont overloper Kolderig FL. 45,-

5. een muis twenterier FL. 80,-

6. een muis twenterier FL. 80,-

7. een zwartbont enterier FL. 60,-

8. een witbont enterier FL. 60,-

9. een witbont koe van S. Nauta FL. 70,-

10. een zwartbont twenterier FL. 80,-

weijdkoeien

11. een donker vare muis koe FL. 130,-

12. een muisbont koe met slappe banden FL. 90,-

13. een muisbont twenterier FL. 90,-

14. een zwartbont twenterier FL. 90,-

15. een beste muisbonte os FL. 90,-

16. een muisbonte os FL. 80,-

17. een muisbon twenterier FL. 70,-

18. een dubbel overloper FL. 70,-

19. een zwartbont hokkeling van J.N. Witteveen FL. 30,-

20. een witbont hokkeling FL. 30,-

21. een ligt muisbont hokkeling FL. 30,-

22. een zwart hokkeling FL. 30,-

23. een idem FL. 30,-

24. een muis hokkeling met een atterkrab FL. 20,-

25. een bul hokkeling FL. 30,-

26. een zwart bont enterier een zukkeler FL. 30,-

27. zeven zuip kalvere   6,00 FL. 42,-

FL. 1707,-

Paarden

1. zesjarig merrie Paard FL. 250,-

2. vijfjarig merrie Paard FL. 300,-

3. driejarig merrie Paard FL. 140,-

4. een bruin twaalf jarig FL. 160,-

5. een bruin kijlkol merrie FL. 140,-

6. een zwart twaalf jarig merrie FL. 150,-

7. een zwart zeventien jarig merrie koopman FL. 100,-

8. een zwarte ruin FL. 100,-

FL. 1340,-

 

2 oude varkens FL. 60,-

2 idem jonge FL. 20,-

27 schapen FL. 270,-

14 lammeren FL. 35,-

een op het heem aanwezige mesthoop FL. 300,-

een klamp oud hooi FL. 150,-

 

 


 

BYLAGE D.

 

Untjouwing fan de hierpriis fan "Ida van Tiara State" (nr. 12).

(boarne: Rekkenboeken Diakonije Herf. Tsjerke yn Frjentsjer).

 

1694 FL. 223,-

1735 FL. 224,-

1741 FL. 225,-

1785 FL. 280,-

1795 FL. 300,-

1808 FL. 1029,-

1817 FL. 1092,-

1827 FL. 617,-

1834 FL. 1156,- (yn stikken ferhierd)

1840 FL. 1000,-

1848 FL. 1050,-

1855 FL. 2464,- (in nije huzing)

1868 FL. 2250,-

1875 FL. 3200,-

1882 FL. 2400,-

1887 FL. 1750,- (ûnregelmjittich)

1897 FL. 1020,-

1902 FL. 1700,-

1908 FL. 2250,-

1916 FL. 3050,- (in nije huzing)

1922 FL. 5150,-

1928 FL. 4000,-

1933 FL. 2000,- (it wie FL. 2500,-: hierder krige 20% koarting)

1938 FL. 2496,-

1947 FL. 3380,-

1951 FL. 3600,-

1954 FL. 4550,-

1959 FL. 5950,-

1963 FL. 8370,- (nei in wiidweidige ferbou)

1965 FL. 8620,-

1967 FL. 10891,-

 

It wie gjin skjinne winst foar de diakonije, sa docht bliken út

in steatsje yn de boeken fan 1892:

 

De hierpriis wie: FL. 1750,00 (te beteljen yn maaie en

Grûnbelesting FL. 262,85 novimber)

Helte fersekering FL. 7,90

Timmerman FL. 79,66

Ferwer FL. 49,61

Smid FL. 4,20

FL. 403,22 FL. 403,22

FL. 1346,78

 

Der wiene fansels mear kosten, sa as it taksearjen, in jierlikse

besite oan de pleats, kosten fan hierkontrakten ensfh. Foaral it

bouwen fan de nije pleatsen yn 1855 en 1913 hat de diakonije in

protte sinten koste om't der jild liend wurde moast.

 

 


 

BYLAGE E

 

De ferhâlding tusken it tal kij en it tal pûnsmjitten boulân yn

Eastdongeradiel yn de 18de ieu en dan benammen de ynfloed fan de

feestjerte fan 1770 dêr op.

(boarne: J.A. Faber, Drie eeuwen Friesland, bl. 594, 1974)

 

 


 

BYLAGE F.

 

Hierkontrakt út 1556 fan Grut Muontsehûs yn Nes (nr. 55)

(boarne: Argyf Kleaster Klaarkamp, nr. 12)

 

Artikelen op den welken wij heer Theodoricus Leoverdie, abt,

Siprianus Steens, prior, Theodoricus Doccum, kelner, van Claer-

camp onse convents meyers hoere landen te nye wederom vijff jaren

lanck verhuyrt te hebben. Actum Claercamp den 30 sten Januari in

den Jaere 56.

 

Artikel 1.

In den eersten dat een yder van onse convents landsaeten nu voer-

taen, soewel man als vrouw, haere sullen dragen ende holden nae

dye olde christelyke ende catolike religye ende nae older gewoen-

te ter kerken gaen end voerts haere pastoren ende priesteren ende

religiosen, dye in termyn coemen nae older ghewoonte van haere

verdyensten tot redelickheit sullen voertaen voldoen ende betalen

by verlyes syn landen ofte saete.

 

Artikel 2.

Item dat een vrouwe van onse lantsaeten soe weer haer man, daer

Godt voerbehoede binnen dese tijt van hueringhe geraeckte toe

sterven, nyet wederom sal moeghen hylken ofte trouwen sonder onse

ville ende consent (tastimming) by pene (= straf) als boven.

 

Artikel 3.

Item dat ghyen mannen met haere vrouwen ofte vrouwen met haere

mannen van onze lantsaeten in fechten, slaen ofte kyven oneerlick

sullen leven ende huysholden by gelicke pene.

 

Artikel 4.

Item dat niemant van dye mannen van onse convents lantsaeten hem

sal vervorderen om buyten echte by syn maget ofte andere lichte

vrouwen (gelick sults huijden dachs, Godt betert, veel geschyet)

in oneere by te slaepen ofte kinderen maken by verboerte als bo-

ven.

 

Artikel 5.

Item soe weer ende indyen binnen desen tijt van hueringe man ende

vrou van onse lantsaeten beyde (daer Godt voerbehoede) geraeckte

toe sterven dat haere kinderen ende ander erfgenamen nyet sullen

sucsederen (=opfolgje) in dese nye hueringe dan sullen dye landen

alsdan vrij ende los ende ledich syn ende sal dese hueringe met

alsulcke versterven ten eynde ende geexpetert syn. Ende soe weer

hem enige kinderen ofte andere erfgenamen tegens desen artikel

met recht ofte met andere manieren van herdicheit ende bedwanck

souden willen opposieren (yn de opposysje gean), alsulcke erfge-

namen sullen nimmer mee convents landen in hueringe hebben, bi

pene als boven.

 

Artikel 6.

Item dat voertaen niemant van onze lantsaeten sal moegen enige

huysen of huyskes ofte schuyren op onse lant laeten bouwen ofte

timmeren noch oeck den selvigen eenen anderen wederom verhueren

ende oeck ghyen wenlant ofte meden tot saetlant breken sonder

onse weten ende expresse consent by gelicke pene.

 

Artikel 7.

Item sal oeck hem niemant binnen dese jaeren moegen laeten afco-

pen ofte de ruyminge van syn saete een ander overdragen sonder

onse consent ende expresse wille bygelicke pene.

 

Artikel 8.

Item dat een yder lantsaete dye lantmeeter by syn beste wetenscap

syn landen huysteden ende hyem ende andere toe rechte sal aenge-

ven ende hem dye naestlegers van dyen in schrifte geven, sonder

enighe porcelen toe (....net te lêzen) aen denselvigen int meten

hantreykinck doen ende helpen ende vorderen ende dye metinge eer-

licken onderholden.

 

Artikel 9.

Item dat een yder geholden sal syn voer elcken maerscop suvels

toe betaelen 19 goltgulden ende dye botter allyen geeft sal yder

fat botter betaelen voer 16 goltgulden soe weer dye ofte wy sulx

binnen desen tijt van hueringe mochten begeren (ende dat sal den

keller dye lantsaeten verlaeten altijt in dye meymaent te voeren

ofte he gelt ofte botter zal gelieven te hebben) ende sal oeck

een yder goet oprecht suijver leveren ende den onderwicht betalen

van gelicke sal men den overwicht een yder betaelt worden by pene

als boven.

 

Artikel 10.

Item dat een yder nu voertaen sal den botter leveren op Sinte

Jacob (1 maaie) ende Mathey (21 september) dye leste ende dye

geltrenten precise op Sinte Victorismarcke (10 oktober) binnen

Doccum ofte elders daert den kelder ghelyeven sal, ende een yder

sal hem oeck guet oprecht coern leveren dat wel scoen maeckt is

ende dat hem oeck te huys te senden soe vroegh alst afdorsken is

by gelicke pene alst int erste artikel verclaert is.

 

 


 

BYLAGE G.

 

Hierkontrakt fan "Ida van Tiara State" te Easternijtsjerk (nr.12)

út 1805. (boarne: Argyf Diakonije Herf. Tsjerke Frjentsjer).

 

De Diaconen der Hervormde Gemeente te Franeker verklaren naar be-

komen consent bij wege van tauxatie verhuurd en in gebruik toege-

staan te hebben aan Klaas Jans, huisman te Nijkerk in Oostdonge-

radeel, onze in qlts Zathe en Landen groot naar naam en faam vier

en tagtig Pondematen zo bouw als greiden belast met 16 1/2 floreen

onder den dorpe Nijkerk gelegen, bij den huurder zelve in gebruik

aan wien de huizing op tauxatie behoord, dog bij expiratie der

huurjaaren verpligt is de huizing en schuur weder op tauxatie

over te dragen,welke tauxatie dan met Landsobligatien moet worden

betaald; zijnde deze verhuring geschied voor den tijd van tien

aaneenvolgende Jaaren in te gaan Petri en May 1807 en te eindigen

Petri en May 1817 en zulks voor een Jaarlijksche huur van Een

Duizend negen en twintig Caroli Guldens boven alle Lands, Dis-

tricts en Dorpslasten ingevolgene tauxatie gedaan door Dirk Dirks

en Douwe Wierds Boerderijhouders en huislieden onder den dorpe

Nijkerk woonagtig hiertoe door het Gemeentebestuur van Oostdonge-

radeel naar voorafgegaane authorisatie van het Departementaal Be-

stuur van Vriesland van de 4 Junij dezes Jaars, gecommitteerd;

zijnde deze tauxatie gedaan op volgende conditien.

 

Artikel 1.

Dat de huur Martini verscheenen, uiterlijk op den 11 May daaraan-

volgend moet zijn betaald, in klinkende munte en vrij geld, bij

gebreeke dies zullen van dien dag af aan Interessen ex Mora tegen

vijf Pro cento in het Jaar beginnen te lopen en continueren tot

de betaling toe.

 

Artikel 2.

De Huurder zal bij eene plaats hebbende afschaffing van bestaan-

de belastingen en dus ook van de Landsfloreenen en het weder in-

voeren van een nieuw plan van belastingen, niet meer nog minder

tot de verponding of belasting op de huuren der vastigheden, we-

gens dit gehuurde hebben te betalen dan de Landsfloreen bedraagd,

zo dat het meerdere of mindere voor der verhuurderen rekening

blijft.

 

Artikel 3.

Dat deze verhuring geschied naar naam en faam tegen 84 pondematen

waar naar de Huurder zig in de betaling der huur heeft te regule-

ren, zonder dat dezelve deswege eenige actie zal zijn geschapen.

 

Artikel 4.

Dat de Huurder geen greidland in bouwland en alzo weerkeerig geen

bouwland in greidland mag verwisselen,maar dat het greidland moet

blijven, ten zij de Huurder hiertoe schriftelijk consent van de

verhuurders bekomen heeft.

 

Artikel 5.

Dat de Huurder alle mest op deze zathe vallende op de Landen tot

deze zathe behoorende zal moeten brengen zonder dezelve te ver-

voeren, te verkoopen of op andere aangehuurde of eigene landen te

brengen.

 

Artikel 6.

De Huurder zal het laatste huurjaar veertien Pondematen Land naar

behooren moeten braaken en dien herfst niet mogen toezaijen dan

braak ort of boonlaand, waarvan hij de costum (= it rjocht fan de

ôfgeande hierder om in part fan it lân mei winterfruchten yn te

siedzjen, dy't noch rispe wurde meie as de hierder al fan de

pleats is) volgens Deelsgebruik zal genieten moetende de overige

Landen in stoppel en herfstvalligen laten leggen.

 

Artikel 7.

Dat de Huurder het gehuurde aan geen ander mag verhuren of over

doen dan met schriftelijk consent der verhuurders.

 

Artikel 8.

Dat de Huurder verpligt is de Landen naar zijn beste vermogen te

cultiveren dezelve te beslatten, begreppelen, beaardrijden, gelyk

een eerlijk Meijer schuldig is, zonder bij het eindigen der huur-

jaaren eenige melioratie(= fergoeding foar it ferbetterjen fan de

grûn) te praetendeeren.

 

Artikel 9.

Dat bij het expireren (= einigjen) der huurjaaren geen gerechte-

lijke opzegging of opgeving behoeft te geschieden, wordende hier-

in Wederzijds aan Lands ordonnantien gerenuncieerd.

 

Artikel 10.

Dat de Huurder alle kosten over deze verhuuring vallende als mede

de Huurcontracten en de zegels zal hebben te hoeden.

 

Welk contract ons verhuurders en Huurder Weederzijds genoegende

neemen wij aan elkanderen het volle effect van dien te praesteren

onder verband onzer goederen ende ik Huurder onder speciaal ver-

band van huismanne reuw Vee en Vrugten met Submissie derzelve en

onze Persoonen aan den Hove van Justitie in Vriesland en alle

Rechtbanken ter eerster instantie.

In kennis onze handen, Actum den 30 December 1805.

 

 


 

BYLAGE H.

 

Bestek en betingsten fan de bou fan in nije skuorre yn 1780 by de

pleats bewenne troch Claes Minnes (nr. 41).

(boarne: Famyljeargyf Fontein, nr. 33)

 

Bestek van een nieuwe schuur, als eerst het wegbreken en steen-

schoonmaken van een oude schuur en buithuis onder Engwierum, voor

den Heer Pieter Fontein wordende door Claes Minnes gebruikt,na de

newenstaande tekening dog een gebint meer en drie voet langer met

zijn binnewerk so van puiskeuken, tjenhanne, molkenkamer en kees-

kamer. (Spitigernôch is de tekening net mear oanwêzich yn de ar-

ven fan de famylje Fontein)

 

Ten eersten.

Het graven van alle vondamenten tot aan de vaste grond so van

buite als van binne muren en alle klippen, langs de reedsmuur 129

voet het welk de langste is, dog steekt de keuken nog vijf voet

langer, en wijt soon 72 … 73 voet. De fondamenten in zijn aanleg

3 steen dog de agtermuur 4 steen en dan in suijde op 2 steen en

de andere op 1 1/2 steen. De klippen onder 4 voet en in suijde na de

stijlen reedsbinten de klippen op 2 voet, en koebuiten 1 1/2 voet.

Dan alle weer opmaken, dog de buitenmuren, een voet in de grond

met sement en na het regten van de binten alle muren op te metse-

len en de buite muren een voet boven de grond met sement in de

kalk en dan sand, de muren lang na vereis (en hoog als volgt)

voormuur 8 voet en de agterste 13 voet en de reedsmuur 7 voet en

de koemuur 6 voet, en alle regt en te lood en in sijn verband te

metselen van buiten en van binnen en afte voegen.

 

Ten tweeden.

Te maken vijf hele binten stijlen swaar 14 … 17 en de balken lang

36 voet, swaar 14 … 16 en ieder bint 4 krabeels, swaar 11 … 14 en

10 … 12 duimen. Dan nog een bint over de tille gelijk de tekening

vertoont. Dan draaghouten, swaar 10 … 18 met haaklasken en in de

legers met swale sterten en met goede bouten versien. Hier onder

sijn jaagbanden boven met pin en gat opgesloten en onder op tan-

den wel vastgerongt. Hier op te setten 16 sloten spanten en 2

halve met zijn Hanebalken en krabeels met pin en gat, swaar......

(net ynfuld) als mede sjordings naald en tusschen spanten so digt

en swaar als de Heer besteder verkiest, en met latten na vereis

van de pannen, alle wel te boren en te spiekeren. Dan de pannen

wel digt te leggen en de vorst en hoeken er op te spiekeren en

digt te maken, en de pannen bestrijken of met dokken so de Heer

verkiest, alsmede Uylleborden.

 

Ten derde.

Alle kozijns tot dit werk te maken en te plaatsen daar het no-

digts geoordeelt wordt, met deuren vinsters raamten met sijn ge-

wingen beleggen vinsterbanken alles so best werk vereist.

 

Ten vierden.

En onder dese kap de binne werken so de tekening aanwijst, als de

keuken met aparte kap met zijn vereist balken souder vloer mantel

bosem en steetjes en een bedste gemetselt met een kozijn met

deurkes. Vorders die 3 vertrekken als karnhuis keeskamer molken-

kamer alles met zijn balken souders en vloeren so als't behoort.

 

Ten vijfden.

In het koehuis vijftien koebinten en koeschutten met zijn draag-

houten en scheringen, en een sekreetfalle, dese stallen met klin-

kert op de kant in kalk en serment. En een groppekant met een rol

laag breed 1 1/2 … 3 voet in serment. Dan een milgang muur lang tot

aan de deur na het dorskhuis en hoog 8 1/2 voet dik 1 1/2 steen dreling

of kleine so de besteders belieft aan de beide kanten gevoegt,

hierin de bepaalde deuren, als mede een bedstede met kozijn en

deurkes.

 

Ten sesden.

Agter agt peerdestallen met een muur onder krebbe met krebbe kip-

schut en luiken stijlen latierbomen met alles so het behoort en

onder vloere en een gote en met yserwerk na genoegen.

 

Ten sevenden.

Een muur op het dorshuis van de eene stijl aan de andere, beide

kanten gevoegt en boven en op de tilling die balken die er ver-

eist worden,met een stijl en krabeel onder de tille en so de Heer

besteder verkiest een stohok kafhok of koornhok moet na zijn ge-

noegen gemaekt worden.

 

Ten agtsten.

In de reed ses reedsbinten opgesloten. Met syn draaghout en so de

Heer nog een peerdestaltje in de reed belieft te hebben staat aan

sijn keuse. Voorts alles met windschoren of ankerpalen soveel no-

dig geoordeelt wort. Vorders alles wel te beankeren en spiekeren

so goet als mogelijk is.

 

Dit bestek en zoo veel meer als de eijgenaer of besteders zullen

goedvinden zoo van straten agter de schuur en voor de schuur en

andere kleinigheden of dingen die men dan van dienst zal oordee-

len, het maken van put en bak, het houden van steijgerhout tot

het metzelen nodig, en verder alles naar genoegen te maken zoo

van riolen naar de put leidende buithuis met planken te overdek-

ken en alles verder zoo de besteders het goedvinden.

Dit besteed om alles op het allerbeste te maken voor de zumma van

dertienhondert guldens te betalen in 3 termijnen, het eerste op

primo july, het ander 8 weeken daer na, het derde op Allerheili-

gen, zullende de aannemers verpligt weesen de schuur onder dak te

maken en digt te weesen op 1 July, een week onbegreepen, op ver-

beurte van een hondert guldens, en alles opgemaakt te zijn op Al-

lerheiligen 1780 bij verbeurte insgelijks van een hondert guldens

Dit bovenstaande bij mij Hendrik Luitjens en Johannes Hessels

beide timmerlieden op de Goeredijk aangenoomen voor de zumma bo-

vengenoemd, dezen 5 october 1779: Hendrik Luitjens

Johannes Hessels

 

 


 

BYLAGE I.

 

Famylje-relaasjes by boere-slachten:

 

 

Minne Alberts Saakje Minnes Jantje Rienks (gjin bern)

x Anne Kornelis x Sybren Jacobs

Pleats 15 yn Roersma

Eastrum

 

 

Rienk Minnes Minne Rienks

x Antje Dirks x Trijntje Alberts Douma

Pleats 4 yn

Nijewier

 

Albert Douwes (Douma)

Oldersma

 

 

 

Meindert Jelles Johannes Meinderts Rienk Minnes Douma

x Japikjen Eelkes x Jeike Douwes x Lysbeth Johannes

Beintemahûs Roersma

 

 

Douwe Kornelis Marten Aedsges Johannes J. Beintema

x Lysbeth Pytters x Lysbeth Douwes Beintemahûs

Beintemahûs Guozzepôle

 

 

Douwe J. Beintema

x Trijntje Bijker

 

 

 

Douwe Sybrens Minne Douwes Ype Minnes Mellema

x Antje Minnes Douma x Grytje Y. Humalda Mellema,Douma en

Mellema Mellema, Douma Tadema

en Tadema

 

 

Lysbeth Y. Humalda

x Kornelis Botma

Botma

 

 

 

Jacob Ypes Ype Jacobs Humalda Jacob Ypes Humalda

x Lysbeth Reitses x Eelkjen Jans x Gertje Sakes

Humalda Lyts Humalda Jepma

Jepma Humalda

 

 

Renskje Jacobs

x Sybren Jans, soan fan Jan Goslings

Unia

 

Antje Minnes Douma

(sjoch by Mellema)

 

 

Meindert Rienks Douma Rienk Meinderts Douma Meindert R. Douma

x Eelkje Minnes Mellema x Sijke Ids Idsinga Minne R. Douma

Lyts Humalda Douma Douwe R. Douma

Roersma ervje: Mellema

Tadema

Sybren Meinderts Douma Douma

x Aukje Klases

Lyts Humalda

Roersma

 

Elisabeth Meinderts Douma

x Eelke Douwes Meindersma

Unia

 

Jeike Douwes Beintema

x Geert Jans Siccama

De Grutte Tor

 

 

Johannes Douwes Beintema

De Vor

 

Folkert Kornelis Botma

Botma

De Wrot

Op it Fjild

 

Yn bygeand skema is besocht om oan te jaan hoe't yn it

ferline (en faaks noch wol) gauris boeresoannen trouden

mei boeredochters. Dat wie oan de iene kant needsaak soe

men sizze kinne om't de frou fan de boer it taforsjoch

hie op it meitsjen fan de tsiis en de bûter op it bedriuw

(dan wie it handich om boeredochter te wêzen om't men dan

al in oplieding, by mem op de pleats, efter de rêch hie).

In twade reden wie dat it prinsipe "jild trout jild" doe

tige wichtich wie. Men woe de pleats yn hannen fan de fa-

mylje hâlde as de besittings noch wer útwreidzje. Soks

wie it bêste te ferwêzentlikjen as de soan fan de boer

troude mei de dochter fan in oare boer.

It skema kin it bêste lêzen wurde fanút Jacob Ypes Humal-

da (links ûnder) omdat men dan fia de pleatsen Jepma, Hu-

malda, Beintema en Roersma telâne komt by de "trits" op

Tiltsjebuorren ûnder Eastrum: Douma, Tadema en Mellema

(rjochts boppe op de twade bledside).

De pleatsen dy't yn dit skema ferwurke binne:

Jepma - Eanjum Beintemahûs - Westergeast

Humalda - Ie Guozzepôle - Eanjum

Lyts Humalda - Ie Oldersma - Mitselwier

Unia - Ie Roersma - Ie

Botma - Moarre Grutte Tor - Ingwierrum

Mellema - Eastrum De Vor - Ingwierrum

Douma - Eastrum De Wrot - Moarre

Tadema - Eastrum Op it Fjild - Moarre

 

BYLAGE J.

 

It ûntstean fan de ôfdieling "Eastdongeradiel-Skiermuontseach"

fan de Fryske Maatskippij fan Lânbou yn 1889 (boarne: Argyf fan

de ôfdieling).

 

 

Nei de oprjochting fan de Fryske Maatskippij fan Lânbou yn 1852

hearde de krite om Dokkum hinne by de 4de ôfdieling. Al hiel gau

die bliken dat yn dy ôfdieling tsjinstelde belangen in rol spilen

mar pas yn 1885 namen leden út Eastdongeradiel de foarstap om te

kommen ta it stiftsjen fan in ûnderôfdieling. Dit wie nij foar de

Maatskippij fan Lânbou, mar krige letter in bulte neifolging.

De oantekens fan dy earste gearkomste wurde hjir ôfprinte:

 

Vergadering van den 24 februari 1885, 's middags 3 uur.

 

Tegenwoordig de Heeren F.E. Botma, E.F. Meindersma, A. Jensma,

L. Olivier, P.T. van der Herberg, Ids C.J. van Eizenga, Willem B.

Terpstra, Jan Tj. Alberda, B. Wouda, F. Alberda, D.E. Meindersma,

G.E. Botma, D. Miedema, P. Gorter, G.Y. van der Veen, K.H. Douma,

R. Beetsma, M.G. Nammensma, H.D. Hartmans, J. Feenstra, S. Mein-

dersma, Ids Wiersma en H.T. Elzenga - Zamen 23 personen.

De Heer F.E. Botma neemt het woord en zegt ongeveer het volgende:

Mijne Heren! Het verheugt mij ruim een 20 tal personen hier te

zien, om getuigenis te geven van hunne belangstelling in de tot

standkoming in Oostdongeradeel eener onderafdeeling van de 4e Af-

deeling der friesche maatschappij van landbouw en veeteelt.

Ik waag't een kort inleidend woord in deze bijeenkomst te spre-

ken. Ik doe dat in onze friesche taal, omdat ik weet, dat wij al-

len, wanneer wij over onze landbouwzaken spreken, gewoon zijn ons

van die taal te bedienen,en er niets voor -wel iets tegen- pleit,

om hier met die gewoonte te breken.

De gelegenheid, om eene onderafdeeling onzer landbouwafdeeling op

te rigten, is geopend. Daaraan is echter eene openbaring van ver-

schillende zienswijzen voorafgegaan.Men was er niet eenparig voor

onderafdeelingen, zoals wij er thans een wenschen, in't leven ge-

roepen te zien. Dit lag trouwens ook voor de hand. Immers in eene

afdeeling, als b.v. de 11de, bestaat de behoefte aan onderafdee-

lingen niet, omdat in die geheele afdeeling ‚‚n gemeenschappelijk

belang vooropstaat, n.l. dat der veeteelt en zuivelbereiding. In

onze 4e afdeeling is dit geheel anders. Daar heeft men hier de

landbouw, in een ander deel de veeteelt als hoofdtak van bestaan,

en aldaar verdient dus het tot stand komen van onderafdeelingen

aanbeveling, eerstens, om elkanders soortgelijke belangen onder-

ling te kunnen bespreken, en ten anderen, om door co”peratie, so-

liede en voordeelige inkoopen van landbouwbenoodigdheden te kun-

nen doen, zooals zaden, meststoffen, springvee, enz.

In de bestuursvergadering der 4e afdeeling werd het dan ook met

eene aanzienlijke meerderheid goedgekeurd, om als beginsel vast

te stellen, dat er onderafdeelingen in eene afdeeling der frie-

sche maatschappij van landbouw kunnen worden opgerigt.

Door mij en mijn medebestuurslid, de Heer E.F. Meindersma, werd

daarop bepaald, het tot stand komen eener zoodanige onderafdee-

ling in Oostdongeradeel te bevorderen en daarvoor hebben wij ook

de tegenwoordige bijeenkomst uitgeschreven.

Het lag aanvankelijk in mijn voornemen, om het doel dier bijeen-

komst en 't belang der zaak in een courantartikel uiteen te zet-

ten, en dan tot eene getrouwe opkomst ter vergadering op te wek-

ken. Ik ben verhinderd geworden aan dat voornemen uitvoering te

geven. D  rom wierd alleen eene advertentie geplaatst en was ik

zoo vrij,'t vorenstaand onder Uwe aandacht te brengen.

Ik eindig met voor te stellen, zich als onderafdeeling geconsti-

tueerd te verklaren; eene voorloopig bestuur te benoemen; dit be-

stuur het ontwerpen van een huishoudelijk reglement op te dragen

en in een volgende vergadering tot de behandeling en vaststelling

van dat reglement over te gaan.

Dit voorstel wordt eenparig aangenomen.

Hierop wordt tot de keus van een voorloopig bestuur overgegaan en

worden tot leden daarvan benoemd de Heeren F.E. Botma te Metsla-

wier, E.F. Meindersma te Ee, G.Y. van der Veen te Metslawier,

P.T. van der Herberg te Anjum en Jan Tj. Alberda te Engwierum, de

drie eersten bij 1e, de 4e bij 2e vrije stemming en de laatste

bij herstemming met den Heer S. Meindersma te Niawier.

Door al de gekozenen wordt de benoeming aangenomen, en vervolgens

wordt door de vergadering aangewezen tot tijdelijk voorzitter de

Heer F.E. Botma en tot tijdelijk secretaris de Heer G.Y. van der

Veen.

 

As de nije ûnderôfdieling trije jier bestiet, wurde der priemmen

yn it wurk set om alhiel selsstannich te wurden. Op in gearkomste

yn maaie 1889 wurdt meidield dat it Haadbestjoer tastimming jûn

hat om in eigen ôfdieling te foarmjen en op 7 oktober 1889 fynt

de earste gearkomste plak fan de ôfdieling: "Eastdongeradiel en

Skiermuontseach".

 

Sûnt dy tiid ha as foarsitter en skriuwer/ponghâlder fungearre:

Foarsitter: Skriuwer:

1889 F.E. Botma 1889 G.Y. van der Veen

1897 G.E. Botma 1901 J. van Loon

1899 J. Tj. Alberda 1920 E.J. Beintema

1910 P.J. Botma 1920 S. Bosch

1922 T.P. van der Herberg 1921 O. Betzema

1926 J.R. Boersma 1929 L. Jaarsma

1928 W.J. Stuursma

1941-1945 Twadde Wrâldkriich

1946 B.W. Terpstra 1946 H. Huizenga

1946 W.J. Stuursma 1959 M.J. Boersma

1947 J. Tj. Alberda 1964 A.L. Hiddema

1967 Tj.A. Oosterhof 1971 H. Sterk

1975 W.H. Bakker 1983 J.F. Botma

1979 D. Anema 1986 P. Jensma

1989 A.Tj. Oosterhof

 

 

 

 

 

 

 


 

Underskriften by de foto's en argyfstikken:

 

6a. Doe't hynders it swiere wurk noch diene.

 

11a. Adson foar de brân. Op de foargrûn in troch Van der Zee

ûntwikkele ierdappelras (Colmo).

 

12a. Speciekohier fan 1760. Pytter Hendriks widdo buorket

op Ida van Tiara State.

 

14a. Wat yn 1849 noch op it stee fan it kleaster Sion seach.

 

15a. Tadema Sate yn 1942, mei de yn 1838 boude foarein.

 

18b. It kranteferslach fan de brân (Dockumer Courant 8-10-1963).

 

20a. Op perseel B 60 is letter de pleats fan Dam boud.

(Koll. Meindersma)

 

21a. Koaiker Anne Castelein by de koaimûne, 1941.

 

21b. Detail koaipleats (mei in stookhutte en noch dakpannen

op de skuorre) yn de tritiger jierren.

 

22a. De pleats oan de Tibsterwei yn 1965 (foar de brân).

 

24a. De Vlugt yn 1934.

 

28a. Bledside út it oantekenboekje fan Tjalling Jans Al-

berda, boer op pleats nr. 24.

 

29a. Molktank en "Melkweg" namen it plak yn fan molkbus

en molkfarder (foto fan foar 1928).

 

30a. Jan Grijpstra (pleats nr. 22) hat noch lang it hynder

foar de meanmasine brûkt.

 

36a. Reëelkohier 1753. It Heechhiem krijt 39 pm lân fan

pleats 2.

 

40a. It kleaster Weert spile in grutte rol yn Ingwierrum.

(Orizjineel yn Frysk Museum)

 

41a. Loftfoto nei de ferbou fan 1971.

 

44a. Ut it oantekenboekje (1889) fan Tjalling Jans Alberda, nei

1902 boer op Lyts Eernsma (pleats nr. 45).

 

45a. Pybe Meckema en Pybe Ernsma (deselde persoan) yn it

Benefisiaalboek fan 1542.

 

50a. Op den Velde yn it Floreenkohier fan 1700.

 

Op in aparte bledside:

52a. Ut it rekkenboekje fan Marinus van Heloma.

 

 

 

 

LITERATUER:

 

A. Algra - De historie gaat door het eigen dorp, 6 dln

1955-1960

A.J. Andreae - Oudheidkundige aantekeningen NOF, met mede-

werking van A.S. Tuinman, 1898-1900

H.M. van den Berg - Monumenten van Geschiedenis en Kunst,

De Dongeradelen, 1983

Kr. Boelens - Nes, in doarp yn de Dongeradielen, 1950

W. Eekhoff - Nieuwe Atlas van de Provincie Friesland, 1955

J.A. Faber - Drie eeuwen Friesland, 2 dln, 1974

M. de Haan Hettema- Stamboek van den Frieschen Adel, 1846

H. Halbertsma - De slotpoort van Ropta State te Metslawier in

Friesland, 1963

H. Heeringa-Seepma- By ús yn Eastrum, 1982

H. Iedema - Van Anigheim tot Anjum, 1977

G. Jongeling - Metslawier van toen, 1982

J. van Leeuwen - Beneficiaalboeken van Friesland 1542, 1850

P. Nieuwland e.a. - Quotisatiecohieren, deel 5, 1985

P. Nieuwland e.a. - Repertorium van Familienamen 1811, dl 5, 1980

H. Notenbomer e.a.- Morra 750 jaar, 1980

J. Reitsma - Register van Geestelijke Opkomsten van Ooster-

go, 1888

B. Schotanus … Sterringa - Uitbeelding der heerlijkheit Fries-

lands, 1718

G.F. Schwartzenberg thoe Hohenlansberg - Groot Placaat- en Char-

terboek van Vriesland, 6 dln, 1768-1795

P. Sipma - Oudfriesche oorkonden, 4 dln. 1927-1977

Sj. Sipma - Op'e sneup troch de Dongeradielen

Sj. Sipma - Ingwierrum troch de tiden hinne, 1981

J.J. Spahr van der Hoek - Geschiedenis van de Friese Landbouw, 1952

I. Telting - Register van aanbreng van 1511, 1879

A.M. Wybenga - Ropta, syn mounle, syn skiednis, 1937

G.A. Wumkes - Stads- en Dorpskroniek van Friesland, 1930

 

 


 

RIEPLACHTE ARGIVEN EN KOLLEKSJES:

 

Berchplak Streekarchivariaat Noard East Fryslân te Dokkum:

Argyf gemeente Eastdongeradiel: Floreenkohieren, Reëelko-

hieren, Speciekohieren, Kadastrale lêgers, Befol-

kingsregisters

Argyf Weeshûs Dokkum

Kolleksje Meindersma

Dockumer Courant

Gemeente-argyf Ljouwert:

Argyf Old Burger Weeshuis Leeuwarden

Ryksargyf te Ljouwert:

Argiven fan it Hof en fan de gerjochten fan de gritenijen:

Registers van keapbrieven, Proklamaasjeboeken, Wees-

boeken, Recesboeken, Notariële argiven, it Hof fan

Fryslân

Kleasterargiven fan Sion, Klaarkamp, Weert en de Abdij fan

Dokkum (ek út it argyf fan de Steaten fan 1580-1795)

Hûs- en Famylje-argiven fan:

Van Eysinga-Vegelin van Claerbergen

Andringa de Kempenaer

Van Heloma

Fontein-Beyma

Argyf fan de Diakonije fan de Herfoarme Gemeente Frjentsjer