PLEATSEN YN
EASTDONGERADIEL
Bewenne troch leden fan de Fryske
Maatskippij
fan Lânbou
Utjûn by gelegenheid fan it 100
jier bestean
fan de ôfdieling
"Eastdongeradiel -
Skiermuontseach"
1889 - 1989
R. Tolsma
Wurkgroep besteande út:
K. de Graaf
J. Heeringa
D. de Jager
E. Smits
D. Zwart
Foto's fan de pleatsen: H. Sterk
Aldere foto's: Kolleksje D. Zwart
Bewenners
YNHALD.
1. Wurd foarôf
2. Ferantwurding
3. Ynlieding
4. Pleatsen yn Ealsum
Pleatsen yn Eanjum
Pleatsen yn Easternijtsjerk
Pleatsen yn Eastrum
Pleatsen yn Ie
Pleatsen yn Ingwierrum
Pleatsen yn Jouswier
Pleatsen yn Mitselwier
Pleatsen yn Moarre
Pleatsen yn Nes (D)
Pleatsen yn Nijwewier
Pleats yn Peazens
5. Bylagen:
A. Boelguod Luitema sate, 1582
B. Boedelbeskriuwing Lyts Eernsma, 1792
C. Taksaasje fan fee Unia sate, 1852
D. Untjouwing hierprizen Ida van Tiara
sate
E. Ferhâlding kij-boulân yn de 18de ieu
F. Hierkontrakt Grut Muontsehûs, 1556
G. Hierkontrakt Ida van Tiara sate, 1805
H. Bestek foar it bouwen fan in skuorre,
1779
I. Famyljerelaasjes by boere-slachten
J. Untstean fan de ôfdieling
Eastdongeradiel-
Skiermuontseach fan de Fryske Mij,
1885-1889
6. Literatuer en rieplachte argiven
WURD FOAROF.
Doe't hûndert jier lyn guon boeren
de ôfdieling East-
dongeradiel-Skiermuontseach fan de Fryske
Maatskippij fan
Lânbou oprjochten, hat de wrâld der gâns
oars útsjoen.
Dochs hawwe op de hoarnlegers, wêr't wy
hjoeddedei buork-
je, ek doe boerehúshâldings wenne en libbe.
It wie doe krisis:de tachtiger jierren
fan'e foarige ieu.
Ek yn dizze tachtiger jierren is it net
maklik om boer te
wêzen en te bliuwen. It tal boeren is gâns
lytser wurden.
Op hoefolle pleatsen as der oer hûndert
jier noch buorke
wurde sil, wit nimmen.
Dit
hat foar it bestjoer de reden west om in
pleatseboek
gearstalle te litten: in tiidsbyld fan
1989.
In "sneupersploech" (Feriening
fan Argyfûndersikers, nea-
me se har) hat alle foarwurk dien.
De hear H. Sterk fan Mitselwier hat de foto's
makke.
It bestjoer tanket al dizze minsken foar it
protte wurk.
Mar de measte tank giet út nei Reinder
Tolsma fan Easter-
nijtsjerk. Hy hat alles sammele, oardere en
de tekst oan
it papier tabetroud.
Wy hoopje dat dit boek mei nocht lêzen
wurde sil.
It Bestjoer:
A. Oosterhof,
foarsitter
P. Jensma,
skriuwer/ponghâlder
A. Boomsma,
twade skriuwer
W.H. Bakker
P. Meindersma
FERANTWURDING.
It is al hast trije jier lyn dat foarsitter
Oosterhof en
ûnderskreaune by-inoar yn de auto sieten en
troch it gea
fan Eastdongeradiel rieden. It praat kaam
op pleatsen en
har skiednis en de foarsitter brocht op
it aljemint dat
de ôfdieling Eastdongeradiel-Skiermuontseach fan
de
Fryske Maatskippij fan Lânbou oer in jier
as wat 100 jier
bestien hie.
Hy sei dat it yn Grinslân by sokke
gelegenheden wenst wie
en skriuw in pleatseboek en fielde der in
protte foar om
dat ek foar dizze ôfdieling te dwaan. Hy
frege doe at ûn-
derskreaune ek ien wist dy't soks dwaan
woe. Dat wie net
sa maklik fansels, mar yn datselde jier
kaam der in fer-
iening fan argyfûndersikers yn Dokkum ta stân.
Underskreaune krige in sit yn it bestjoer
en goaide dêr
in baltsje op. Der wie in fiiftal leden fan
de klup
dat
wol meiwurkje woe en in jier nei it petear
yn de auto
prate it bestjoer fan de ôfdieling mei it
bestjoer fan de
argyfûndersikers. It soe mar oangean. Alle
leden fan de
ôfdieling fan de Fryske Mij waarden
oanskreaun om meiwur-
king en gegevens en it wurk sette útein.De
pleatsen waar-
den ûnder de leden fan de wurkgroep ferdield
en ûnder-
skreaune soe it by-inoar brochte
materiaal oanfulle mei
gegevens út eardere tiid en de einredaksje
dwaan.
Nei twa jier wurk leit it einresultaat foar
jo en past it
ús om tank te bringen oan al dyjingen dy't
holpen ha by
it tastânkommen fan dit boek.
Yn it foarste plak bringe wy tank oan al
dy boeren dy't
har meiwurking joegen as har om gegevens
frege waard.
De argivaris fan it Streekarchivariaat yn
Dokkum en syn
persoaniel, altiten ree om te helpen en
net allinne mei
it oansjouwen fan boeken, mar ek mei it
oantugen fan ge-
gevens dy't hja ûnder eagen krigen en
dy't foar ús fan
belang wêze koene.
De fotograaf de hear H. Sterk foar syn
moaie foto's, de
minsken op it Administratyf Sintrum yn
Mitselwier foar de
meiwurking en de minsken yn de doarpen dy't
it konsept op
flaters trochsjoen ha.
In bysûnder wurd fan tank jildt foarsitter
Oosterhof foar
it byinoar swyljen fan de jongste gegevens
en it
troch-
sjen fan it hiele manuskript.
De gearstallers hoopje mei harren wurk
de bewenners fan
de pleatsen in deugd te dwaan, no't hja lêze
kinne fan it
hoe en wat fan harren pleats. Mar hja
hoopje ek dat oare
minsken mei nocht dit boek lêze sille as
hja troch it gea
fan de Dongeradielen geane en graach wat
witte wolle fan
de moaie pleatsen dy't er yn dizze
kontreien lizze.
R.Tolsma
YNLIEDING.
As men de skiednis fan 58 pleatsen
beskriuwe moat, sil it
net oars kinne as men moat gauris itselde
ferhaal fertel-
le. Ommers, hoewol't hast elke
pleats wol wat eigens
trochmakke hat yn de rin fan de tiid, ha de
measte pleat-
sen ek dingen mienskiplik. Om no net
altiten itselde op-
skriuwe te hoegen, is dizze ynlieding
skreaun.
By it lêzen sil opfalle dat de tekst almeast
foarôfgien
wurdt troch in jiertal. Dat is dien om it
wat oersichtlik
te hâlden en jin yn steat te stellen om gau
efkes wat nei
te sjen. Dat it gauris deselde
jiertallen binne hat ek
syn reden. It binne de jiertallen fan
de boarnen dy't
brûkt binne en wa't net thús is yn
dizze matearje wurdt
oanret om it ûndersteande earst troch te
nimmen. De boar-
nen dy't it meast brûkt binne, wurde
hjir ien
foar ien
besprutsen.
1511. It register fan oanbring. Dizze list
jout de
eig-
ners en bewenners fan
belestingplichtige huzen en lân
en de skatte hierwearde fan it guod.
Ynsteld troch de
Saksen om as grûnslach te tsjinjen foar
in grûnbeles-
ting.Foar de measte pleatsen is dit de âldste
boarne.
1542. Benefisiaalboeken. Om't er wol gauris
betizing wie
oer it lânbesit en oare ynkomsten fan
de tsjerke, de
pastoar, de vicaris en de prebende, hat
Karel V befel
jûn om listen op te meitsjen fan
grutte, neistlizzers
en jierlikse opbringst fan it
tsjerkeguod.
1580. Register fan Geastlike Ynkomsten yn
Eastergoa. Mei
de Reformaasje yn 1580, wêrby't it
ferbean waard om
Roomsk te wêzen, ha de Steaten fan
Fryslân alle besit
fan de tsjerken opskriuwe litten om er
foar te soarg-
jen dat dat yn hannen kaam fan de
minsken fan de nije
religy.
1640. Stimkohier. Yn it skiere ferline
hiene de besitters
fan stimdragende pleatsen it rjocht om
te stimmen yn
doarps-, tsjerke- en gritenijsaken. Dat
kaam om't hja
ek de belesting betellen. Dy kohieren
waarden, om be-
tizing en misbrûk tsjin te gean, troch de Steaten yn
1640 en 1698 yn druk útjûn. Dêrnei
waarden de stim-
en floreenkohieren om de tsien jier
fernijd: fan 1708
oant 1858. It kohier fan 1858 is
tige wichtich om't
dêryn ek de kadastrale nûmers byskreaun
binne. Sa kin
men de eigners en bewenners fan in pleats
weromfine
oant yn 1640 ta, om't it floreennûmer altiten
gelyk
bleau, ek al waard de pleats yn stikken
ferkocht.
Minsken dy't wat yn de polityk te
sizzen ha woene,gie
it by it opkeapjen fan stimdragende
pleatsen meast om
de stim, it lân waard gauris ferkocht.
As men fan in
doarp de helte plus ien fan de
stimdragende pleatsen
yn hannen hie, wie men de baas. Yn
Jouswier hie men
oan fjouwer pleatsen genôch, yn Eanjum
moast men hast
tritich stimdragende pleatsen ha. Yn de
doarpen waard
by mearderheid fan stimdragende
pleatsen beslist, yn
de gritenij gie dat mei de mearderheid
fan doarpen en
dat betsjutte dat men de mearderheid
yn sân
doarpen
fan Eastdongeradiel ha moast. No wiene
der yn de hie-
le gritenij 321 stimmen, mar as men
allinne yn de
lytse doarpen pleatsen yn hannen krije
koe, hie
men
oan 58 stimdragende pleatsen genôch. As
men dat
net
allinne rêde koe, woene famyljeleden
noch wolris hel-
pe en oars moast er jild op tafel komme
om stimmen te
keapjen, jild dat men gau genôch werom
fertsjinje koe
as men ienris grytman wie om't dan allerhande
baan-
tsjes (dy't goed fertsjinnen) binnen it
berik kamen.
1714. Reëelkohier. De kohieren fan de
"reëele goedschat-
ting", yn 1711 ynfierd as in
oarlochsbelesting, waar-
den elk jier byholden en joegen de
eigners, hierders
en de hierwearde fan pleatsen, los lân
en huzen oan.
Se waarden better byholden as de floreenkohieren en
litte de echte wearde better sjen. Wie
it by de flo-
reenkohieren sa dat er altiten
likefolle stimdragende
pleatsen yn
in doarp bleaunen, yn de reëelkohieren
komme ek nije huzen en pleatsen foar.
Yn Westdongeradiel is it earste reëelkohier
fan 1713.
1760. Speciekohier.Dit kohier jout "de
vijf speciën" oan,
fiif ferskillende belestingen:
a. It skoarstienjild ( FL. 3,- de
skoarstien) moast be-
telle wurde fan elke skoarstien dy't
de huzing ryk
wie. In fjoerharne telde foar de
helte.
b. It haadjild. Wa't mear as 600 gûne
oan fermogen
hie, moast haadjild betelje, wa't
minder as 600 cg
besiet, koe mei healhaadjild ta. It
moast betelle
wurde fan elk ynwenjend persoan
boppe de 12 jier.
c. Hoarnjild. Fan elke ko fan trije
jier en âlder wie
men hoarnjild ferskuldige, jongere
kij joegen de
helte, wylst oksen en bollen frij
wiene. It opjaan
fan it tal kij kin men moai it
ferrin fan it be-
slach fee fan in pleats oan sjen.
d. It middel op de ynsiedde lannen.
Alle pûnsmjitten
lân dy't ta de ikker- as
túnbou brûkt waarden,
moasten ek opjûn wurde.
e. It hynstejild. Ek foar elk hynder
moast belesting
betelle wurde (op foalen nei).
De speciekohieren begjinne yn
Eastdongeradiel yn 1760
en einigje yn 1805. Yn Westdongeradiel
rinne se
fan
1748 oant 1805.
1832. Kadaster. Hoewol't men fan 1820 ôf
al dwaande wie
mei it opmjitten fan perselen lân
en huzen, begjint
it kadaster offisjeel yn 1832 te rinnen.
De kadastra-
le lêgers jouwe de eigners en de grutte
fan de perse-
len oan. Ek oare gegevens kin men fine:
"slooping",
nij- en herbou, ferkeap,
fererving, skieding, skin-
king, bestimming, stifting ensfh. Spitich is dat it
krekte jier net oanjûn wurdt. Der stiet
"dienstjaar
1895", mar de prakryk hat útwiisd
dat it dan ek wol
yn 1892, 1893 as yn 1894 bard wêze kin!
1869. Befolkingsregisters. Yn
Eastdongeradiel wiene der
folkstellings yn 1829 en 1839 en kamen
de earste be-
folkingsregisters yn 1849 en 1859. Pas
nei 1869 binne
se goed te brûken om't dan oanjûn wurdt
wa't de folg-
jende bewenner fan it perseel wurdt. De
befolkingsre-
gisters yn Westdongeradiel begjinne al
yn 1840,
mar
dy binne allinne alfabetysk en jouwe
nea de opfolger
yn de bewenning.
Noch in pear saken dy't in
ferklearring foarôf freegje,
binne:
It jild.
De âldste boarnen jouwe it jild dat
in pleats
oan hier opbringe moast (as de
keappriis)oan yn goud-
gûnen. In goudgûne (floreen-florijn)
wie in (rekken)-
gûne fan 28 stuorren, dus FL. 1,40. Letter krige men de
carolusgûne fan 20 stuorren, sa't dy no
eins noch yn
gebrûk is. Yn de tekst wurde de ôfkoartings
ggûne as
gg en cgûne as cg brûkt.
Kleasters. Yn East- en Westdongeradiel
hiene de kleasters
Sion (Nijewier), Weert (Moarre),
Klaarkamp (Rinsuma-
geast) en de Abdij fan Dokkum in protte
lânbesit. Sa
wiene fan de 19 stimdragende pleatsen
fan Nijewier 18
yn hannen fan it kleaster Sion. Yn de
argiven fan de
kleasters binne noch wol wat
gegevens oer kleaster-
pleatsen fûn. As yn 1580 de Reformaasje
yn Fryslân
plakfynt, giet al it kleasterbesit oer
yn hannen fan
de Steaten fan Fryslân. Der wurdt
in "ontvanger der
Kloostergoederen" beneamd dy't
registers oanleit.
Der binne registers bewarre bleaun fan
1593, 1606 en
1618. Nei dy tiid begjinne de Steaten
stadichoan dat
kleasterguod te ferkeapjen om oan sinten
te kommen
foar it beteljen fan de hege
oarlochslesten. Yn 1624,
1639 en 1640 fine ferkeapen plak,
wylst yn
1644 de
lêste pleatsen ferkocht wurde.
It niaerrjocht. Yn de Germaanske tiid wie
it lân fan in
doarp it eigendom fan de famylje as
de buorren dy't
yn dat doarp wennen; it lân koe dan
ek net
ferkocht
wurde. Doe't dat letter al koe, holden
de buorren en
de famylje it rjocht fan earste keap.
It te ferkeap-
jen lân moast ôfkundige wurde en as in
neistlizzer as
in famyljelid der belang by hie, koe hy
de keap oer-
nimme foar deselde priis. Hy lei der
dan it
"niaer"
op. It sprekwurd "earne it near
op lizze", fynt
yn
dit âlde Fryske rjocht syn ûntstean.
It joech gauris in protte argewaasje en
kreauwerij en
benammen as it om stimdragende pleatsen
gie en mear-
der minsken belang hiene, waarden der
gauris rjocht-
saken om fierd.
Lân en huzing. Foar 1700 wie it yn it
algemien sa dat de
boer hierder wie fan it lân,mar eigner
fan de huzing.
As de hiertiid om wie, wie de lâneigner
ferplichte om
de huzing tsjin taksaasje oer te nimmen
(de nije boer
koe dat ek dwaan fansels). Doe't om
1700 de tiden wat
minder waarden, kaam it foar dat
in protte hierders
de hier net mear opbringe koene en fan
de pleats ôf
giene. De lâneigners namen de huzing op
taksaasje oer
mar om't der safolle huzings
oernaam wurde moasten,
wiene guon needsake om lân te
ferkeapjen om oan jild
te kommen. Dan kaam it foar dat de
opbringst fan de
ferkeap fan de lannen dy't by in pleats
hearden, min-
der wie as de taksaasjepriis fan de
huzing. Guon lân-
eigners moasten dan har fermogen
oansprekke en rekken
oan leger wâl. Dêr kaam by dat hja ek
neat hiene oan
in huzing sûnder lân dat hja diene de
huzing ek mar
fuort. Sa kamen lân en huzing gauris yn
ien hân en de
eigners lieten yn it hierkontrakt
opnimme dat de nije
hierder de huzing op taksaasje fan de lâneigner
keap-
je moast en dat hy dat jild nei ôfrin
fan de hiertiid
wer werom krige "op verbeteringe
ofte verslimmeringe"
(wat de huzing mear as minder wurdich
wie, waard dan
ferrekkene). Letter feroare dat ek wer
en wie de hu-
zing meast by de hierpriis ynbegrepen,
soks wie foar
1800 by de measte pleatsen al it gefal.
1. BEWENNERS: P. Jensma
A. Jensma-Bakker
ADRES: Mockemawei 26
WENPLAK: Ealsum
PLEATSNAMME: Bloemendal, Clein Mockema, Stienstra
FLOREENNUMER: 6
GRUTTE YN 1640: 68 pm
GRUTTE YN 1988: 160 pm
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: 1982, bedriuwsgebou 1979
EIGNER: Huzing: Bruorren G. en P. Jensma
Measte lân: Erven Wito
Stoel
Yn 1979 waard op in nij stee, efkes bûten
Ealsum, in nije
pleats boud. It waard in grutte rinstâl en
twa jier let-
ter waard dêr in kreaze wente nêst boud. Op
dizze pleats
buorket de famylje Jensma no, mar hja hiene
foarhinne in
pleats dy't yn it doarp Ealsum sels stie.
Dat wie de twa-
de pleats oan de linkerhân as men fan
Mitselwier komt. Dy
pleats stiet wol op in hiel âld stee en hat
mear skiednis
te fertellen as it nije bedriuw.
1640. Op hiel âlde kaarten stiet dizze
pleats al oanjûn
as in stimdragende pleats en sels de namme
stiet der by:
Bloemendal. By de Ealsumers stiet de pleats
ek wol bekend
ûnder de namme Clein Mockema. Sa op it
earste gesicht ge-
nôch oanknopingspunten ta
skiednisskriuwing. Dat falt
lykwols goed ôf as de stimkohieren
rieplachte wurde: gjin
Bloemendal as Lyts Mockema te bekennen. Ek
it lêste flo-
reenkohier wêr't de kadastrale nûmers
yn steane, bringt
gjin oplossing: A 493, it nûmer fan de pleats
yn 1832,
komt net yn it kohier foar.
Dan wurdt it muoilik om fierder werom te
kommen, mar in
tinkstien yn de pleats sels (by de
foardoar) jout wat
hâldfêst: "Jong-Heer Cornelis Michael/
de With/ heeft van
dit Gebouw/ de eerste steen geleid/ Den
7den Junij 1757/
Herbouwd in 1911". Yn it
floreenkohier fan 1857
komt
yndied in Captein J. de With foar as eigner
fan pleatsen
yn Ealsum. It binne der sels twa: de nûmers
4 en 6. Nûmer
4 is de pleats yn de bocht fan de wei nêst
Bloemendal en
dan moat nûmer 6 wol Bloemendal wêze.
It earste Stimkohier, fan 1640, jout oan
dit nûmer 6 ek
noch wer in oare namme: Stienstra. Sa hat
bliken dien dat
dizze pleats wol trije nammen hân hat:
Bloemendal, Clein
Mockema en Stienstra. De namme Bloemendal
kin fansels wol
te meitsjen hân ha mei it grut tal blommen
dat yn de tu-
nen fan de pleats stie, mar wierskynliker
mei wat
oars.
Tusken it âlde stee fan de Mockema
Stins, efkes fierder
it doarp yn (de greften binne noch te sjen)
en Bloemendal
hat ienris in grut bosk stien dat yn 1800
noch yn
wêzen
wie. Faaks hat ek ienris it stee fan Bloemendal
ta dit
bosk heard, de namme Bloemendal soe hjir
noch fan tsjûgje
kinne. Clein Mockema, de twade namme,
ferwiist dan nei it
echte Mockema en fierder sille der dan foar
1640 ek noch
Stinstra's op dizze pleats wenne ha. Dat
is hiel goed
mooglik want ek yn de buorskip
Ealsum-Sybrandahûs is in
Stinstra sate.
Sioerd Siolles widdo is de earst bekende
bewenner fan dit
stee. Hja hierde yn 1640 in 68 pm lân fan
Ork van Doyem.
Dat is alles wat der foar 1700 bekend is
fan Bloemdal.
1714. De famylje Van Burmania is nei 1700
de besitter fan
de pleats en der heart yn dy jierren
in 52
pm lân by.
Sipke Sijmens hiert, krekt as syn heit
Sijmen Gomers foar
him, de pleats tsjin in hier fan 150 gûne
yn it jier fan
de Van Burmania's. De gebouwen wurde yn dy
tiid skat op
in wearde fan 1000 ggûne en dat is de lege
kant it neist.
Dêrmei is ek ferklearre dat in fjirtich
jier letter nij-
bou plakfine moast.
1757. As de famylje Van Burmania yn 1735
de niisneamde
pleats yn de bocht fan de wei keapet,
begjint der wat te
feroarjen. Op dy pleats wie doe Douwe
Pytters boer en yn
1744 wurdt hy boer op beide pleatsen fan de
Van Burmania-
famylje. It hat eigenskip oan te nimmen
dat de
gebouwen
fan Bloemendal doe net mear brûkt waarden
en dat Douwe op
de pleats yn de bocht wenjen bleaun is.
Douwe hie doe
aardich wat lân ûnder syn behear: 53 pm en
64 pm.
Yn 1757 geane de beide pleatsen yn oare
hannen oer : Cap-
tein Jan de With wurdt de nije eigner. Syn
soan Cornelis
Michael leit yn dat selde jier noch de
earste stien foar
de nijbou fan Bloemendal (de lege taksaasjepriis en it
troch ien boer brûken fan twa pleatsen
wiisde al op it yn
minne steat ferkearjen fan de gebouwen).
Douwe Pytters
skynt goed mei syn nije lânhearre opsjitte
te kinnen want
hy buorket tenei op de nije pleats. Hy jout
elk jier 337
gûne foar de 56 pm lân dy't by de pleats
hearre.
Nijsgjirrich is noch hoe't
"...De Heer Jan
de With,
Capteyn ter Zee, coper van twee zates en
los land te Aal-
sum..." de keappriis betelje moat. Hy
betellet de 11.614
gûne yn twa terminen, mar net oan Van
Burmania sels, doe
grytman fan Ljouwerteradiel, mar oan
de ferskate skuld-
easkers fan dizze man! Se steane allegear
neamd, mei de
bedragen dy't se ha moatte en om hokker
reden har dat
jild takomt.
1780. Soan Pytter Douwes buorket nei syn
heit op Bloemen-
dal foar in jierlikse hierpriis fan 383
gûne. It is yn de
tiid fan de feepest en oan it beslach fee
fan Pytter is
krekt nei te gean wat er doe op syn
bedriuw geande wie.
Hie hy yn 1769 noch 20 kij, in jier
letter wie dat
tal
sakke ta 13 en in pear jier letter sels ta
7 kij. Yn de-
selde snuorje rint it tal pûnsmjitten
boulân dy't hy yn
gebrûk hat omheech fan 14 pm yn 1769 nei 59
pm yn
1773.
It is dúdlik wat hy dien hat: troch de
feestjerte twongen
hat hy greide skuord en dêr boulân fan
makke. Letter sta-
bilisearret him dat wer wat, mar it tal kij
bliuwt leger
en it tal pûnsmjitten boulân heger as foar
de feestjerte.
It taheakke grafykje ferdúdlikt dat. It tal
hynders rint
ek omheech as der mear boulân komt: fan 6
ta 9 stiks. Ut
dit alles docht bliken dat Pytter de
risiko's fan syn be-
driuw wat mear ferspraat hat.
1800. Lieuwe Pytters, de tredde boer op
Bloemendal út syn
famylje, moat it mei wat minder lân dwaan.
Yn de tachti-
ger jierren fan de 18de ieu is der in
skieding kaam tus-
ken it lân en it hoarnleger: it lân waard
ferkocht en it
hoarnleger (en dus de stim!) bleau yn hannen
fan De With.
By de pleats bliuwt mar 31 pm lân en as
Lieuwe krekt foar
1800 it hoarnleger fan Bloemendal
oerkeapet, is der noch
mar 10 pm fan de âlde pleats oer. Hy brûkt
sels in 44 pm
lân en de hierwearde dêrfan wurdt skat op
425 gûne.
1818. Nei de Frânske tiid komt de famylje
Banga yn it be-
sit fan Bloemendal. Earst de bruorren
Lieuwe, Sake en Jan
(fan Siemon Banga) en letter harren erfgenamten.
As de
registers fan famyljenammen fan 1811 der op
neislein wur-
de, docht bliken dat it hjir om deselde
famylje giet om't
Lieuwe
Pytters, de bewenner
fan foar 1800,
dan as
famyljenamme "Banga" kiest. De
famylje Banga is dus net
allinne eigner, mar ek brûker fan it
gehiel.
1879. De lêste Banga dy't as eigner fan
dizze pleats te
boek stiet, is Siemon Sakes Banga. Hy
ferkeapet de pleats
oan de famylje Bierma. Watze en
letter Johannes Idses
Bierma hâlde de pleats oant 1931 ta yn
besit. Hja ferbou-
we de pleats yn 1885 earst ris en yn
1911 wurdt oergien
ta it alhiel opnij opbouwen fan de pleats.
It lytse tink-
stientsje by de foardoar bewarret it
oantinken hjir oan.
Hja bebuorkje de pleats net sels en de
befolkingsboeken
jouwe de folgjende bewenners:
1880
Piebe Zadelaar
1895
Jacob Sapes Dijkstra
1896
Cornelis Jensma
1896
Jan Elzinga
1932
Gosse Jensma
1954
Klaas Jensma
1979
Gosse Jensma
De Bierma's dogge de pleats yn 1931 oer
oan Wito
Stoel.
1931. Wito Stoel hat lykwols noch net
de jierren (syn
heit Wytze ferstoar doe't Wito noch mar
krekt berne wie)
en syn mem Cornelia Olie wurdt
fruchtgebrûkster foar it
libben. Hja trout foar de twadde kear mei
dûmny Hoek fan
Hilversum. Nijsgjirrich is dat Stoel yn
de begjinjierren
fan de radio fan berop
"radiospreker" wie.
1981. Nei't de famylje Stoel fyftich
jier Bloemendal yn
eigendom hân hie, kaam Boele Terpstra yn it
besit fan de
pleats, dy't doe lykwols al gjin
greidpleats mear wie. De
famylje Jensma, sûnt de tritiger jierren al
bewenner fan
Bloemendal, hie yn 1979 in nij bedriuw
bûten it doarp del
sette litten. Klaas Jensma, en nei him syn
soan Gosse,
wiene de lêste boeren op Bloemendal en
doe't by it nije
bedriuw bûten it doarp in wente boud waard,
kaam de oare
soan, Piet Jensma, hjir te wenjen.
2. BEWENNERS C.J. Overdevest
G.S. Overdevest-Van der
Slot
ADRES: Hantumerwei 65
WENPLAK: Ealsum
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1988: 75 pm
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: Foarein 1922, bedriuwsgebou 1972
EIGNER:
Huzing: C.J. Overdevest
Lân : P. Brouwer (erfpacht)
It karakteristike hûs dat by dit
boerebedriuw heart, hat
net folle Frysk eigens. It hat mear it
oansjen fan in
foarnaam hearehûs. Dy foarein is dan ek net
sa botte âld,
it waard yn de tweintiger jierren fan dizze
ieu boud. Ek
fierder is der net folle âlds oan dit gebou,
útsein it
âlde skuorke dan.
1862. Dat klopt ek wol as de âlde
kohieren der op
nei-
slein wurde. Oant 1862 ta hat dit stee
altiten greide
west. It hearde ûnder de losse lannen fan
Ealsum. Pieter
Siemens Hiemstra wie om 1850 hinne de eigner
fan dizze
grûn. Yn 1859 ruile hy dit stikje lân mei
Antje Reinders
Douma, widdo fan Klaas Klaver. Dizze Antje
Bouma lit yn
1862 in lyts spultsje delsette foar harsels
en de
bern.
It moat in hiel lyts spultsje west ha; yn
de stâl wie mar
plak foar 14 kij. Fan dit lytse spultsje
is hjoeddedei
allinne noch it skuorke oerbleaun
(Der is lykwols
in
mooglikheid dat dit skuorke om 1900 hinne
boud is, doe't
der in protte oan de gebouwen feroare is).
1888. As widdo Antje Bouma yn 1888
komt te
ferstjerren,
nimme har fjouwer bern it bedriuw oer.
Uilke Klazes Kla-
ver en syn suster Klaaske buorke dan op it
pleatske.Yn it
earstoan stiet Uilke as keapman oanskreaun,
mar letter is
dat gernier wurden. It skynt hurd mei him
efterút te gean
want yn 1905 giet hy fan it spul ôf en
wurdt op in leef-
tyd fan 63 jier kostgonger yn in hûs yn it
doarp Ealsum.
Uilke is ek al lang net mear mei-eigner fan
de pleats;dat
wiene sûnt 1893 Freerk en Klaaske dy't yn
1895 it bedriuw
wer oan Pieter Sijmens Hiemstra ferkeapje,
de man fan
wa't it stik lân wie wêr't dit bedriuw op
boud waard.Dêr-
nei ha der oant 1922 ta hierders wenne.
1922. Neidat ek noch Jilles Toornstra en
Folkert Kiestra,
keaplu út Dokkum, yn it besit west ha fan
dit bedriuw en
Anne Koopmans der brûker fan wie,
kaam yn 1922 wer in
eigner/bewenner op dit pleatske. Dat wie
Johannes Andries
Brouwer. Hy lit de foarein fan it âlde
spultsje ôfbrekke
en bout de foarein sa't dy der no noch
stiet.
Yn dy tiid wie der mar in 20 pm lân by dit
bedriuw. Troch
de famylje Brouwer waard er doe lân bykocht
fan de
âlde
Brunia's pleats dy't alearen oan de oare
kant fan de Pea-
zens stien hat. Nei 1922 hat
dit bedriuw lang
yn de
famylje Brouwer west: Johannes die it
bedriuw oer oan syn
soannen Andries en Piet Brouwer, wêrfan't
Piet buorke.
Hyhat ek de rinstâl by it bedriuw sette
litte.
1988. Doe't Piet Brouwer ophold mei
buorkjen,kaam de hear
C.J. Overdevest út it Nijmeegse wei om it bedriuw oan de
Hantumerwei 65 wer fuort te setten.
Bewenners:
1862
Antje Reinders Bouma, widdo Klaver
1888
Uitze Klazes Klaver
1905
Jacob van der Meulen
1907
Harmen Wiegersma
1914
Minne Dirks Poortinga
1916
Anne Jans Koopmans
1919
?
1922
Johannes Andries Brouwer
1968
Piet Brouwer
1988
Cornelis Overdevest
3.
BEWENNERS: M.S. Terpstra
A. Terpstra-Tilkema
ADRES: Dokkumerwei 2
WENPLAK: Ealsum
PLEATSNAMME: Balstienpleats
FLOREENNUMER: 15
GRUTTE YN 1640: 541/2 pm
GRUTTE YN 1988: 43 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Kop-hals-romp 1862
EIGNER: K.H. Harkema te Enschede
Dizze pleats wurdt wol de
Balstienpleats neamd. Wêr't
dizze namme krekt weikomt, is net mear
bekend, mar it soe
wolris te meitsjen ha kinne mei
de grutte balstiennen
dy't noch altiten by de homeie fan dizze
pleats lizze. Yn
it ferline stie de pleats hiel oars bekend.
1511. Om it jier 1500 hinne wenne der in
Sybren to Sand-
wegh op dizze pleats, alteast op de pleats
dy't hjir doe
stie. Dy "Sandwegh" wêr't dizze
pleats oan lei, stiet no
bekend as de Dokkumerwei. Men koe (en
kin noch) op twa
manieren fan Dokkum nei Mitselwier komme:
oer de Sybran-
dawei(hiel lang de haadwei) en oer de
"Sandwegh". Oan de
Sybrandawei stiene (en steane) meardere
pleatsen, mar oan
de Sânwei leine doe mar twa pleatsen. Op
de grutste fan
dy twa wenne de niisneamde Sybren to
Sanweij. Hy hie 63
pm lân yn gebrûk en moat dêr 22 gûne oan
hier foar betel-
je, hast 3 pm foar 1 gûne! Sybren is net de
eigner fan de
pleats; in Sypt Hanije hat mei 58 pm
fierwei it grutste
part yn hannen. Trije lytsere eigners,
wêrûnder de tsjer-
ke fan Ealsum, meitsje de 63 pm lân fol,
dy't doe by de
pleats hearden.
1579. Neffens in belestingregister fan
1579 moat yn dy
tiid in Olphert to Sanweij op dizze pleats
wenne ha, mar
botte wis is dat net. Hy kin ommers ek op
de lytse pleats
oan de Sânwei wenne ha.
1640. Nei dizze earste gegevens út de 16de
ieu duorret it
in hiel skoft foar't de pleats
"to Sandwegh" wer
neamd
wurdt.Yn it Stimkohier fan 1640 stiet
Schelto van Paffen-
raed (út namme fan syn frou) as eigner
oanjûn fan de sate
"Op de Santwegh". Van Paffenraed
wie Papist stiet der ek
noch by. Dat wie wichtich yn dy tiid
om't Roomsken (hja
waarden papisten neamd) net stimme mochten.
Lyk as yn de
taljochting al sein is, wie it besit fan
in stimdragende
pleats foar 1800 wichtich om't men dan in
stim hie yn de
doarps- en gritenijsaken. De
eigners fan stimdragende
pleatsen koene skoalmasters en dûmny's kieze
en bepale
wa't wichtige baantsjes krigen yn de gritenij. Hoe
mear
pleatsen, dus stimmen, immen hie, hoe
mear sa'n ien te
sizzen hie. Om't Roomsken net stimme mochten
(hja wiene
nei 1580 fan de ferkearde religy),
waard dat wol
efkes
oantekene yn de kohieren!
Brûker fan de pleats yn dizze jierren wie
in Jan Sytses,
mear is der net bekend.
1714. Nei 1700 komme der wat mear gegevens
beskikber. Sa
keapet krekt nei 1700 Ids Jans, hy
wenne op
Sjoarda yn
Easternijtsjerk, de pleats. Hy ferhiert de
pleats oan de
Sânwei foar in 200 gûne yn it jier oan
Pytter Gabes. De
lannen binne allinne fan Ids
Jans, de huzing
is fan
Pytter-boer. De wearde fan de huzing wurdt
skat op
2000
ggûne, in aardich kaptaal yn dy tiid.
Neitiid rint de
hierpriis omheech ta 300 gûne en
bliuwt dêrnei sa'n
50
jier gelyk, ek al komme der oare hierders
op de
pleats.
Sawat allegearre bliuwe se in jier as sân
buorkjen op de
de Sânwei, wylst noch altiten de soannen
fan Ids Jans,Jan
en Johannes Ides, it eigendom fan de pleats
hâlde.
1774. Tjerk Harmens wurdt yn 1774 de nije
eigner en dan
komme der mear feroarings. De hierpriis
giet omheech nei
430 gûne en de hierder, Pytter
Willems, hat ek
mei de
nedige swierrichheden te krijen. Sa wurdt
syn beslach fee
behoarlik úttinne troch de feepest dy't yn
dizze jierren
wer opspilet. Hie Pytter yn 1770 noch 14
kij, in jier
letter binne dat noch mar 9 mear. Om dochs
troch de tiid
te kommen hat Pytter in part fan syn
greide skuord en
brûkt dat dan as boulân. De 5 hynders dy't
ta dit bedriuw
hearre, sille doe ek mear wurk krigen ha.
Nei de tiid fan
de feepest hat er wer 14 kij en brûkt er
wer 32 pm bou-
lân; dit sil foar syn bedriuw wol
de bêste ferhâlding
west ha. As Pytter Willems komt te
ferstjerren en syn
frou de saak bestjoere moat, rint it tal
kij wer
werom.
Ek as de soan Sipke Pytters de pleats yn
1780 oernimt,
binne der mar 8 kij mear.
1780. Yn Sipke syn tiid is der dan ek wat
feroare. Tjerk
Harmens is noch wol de eigner fan it
hoarnleger (en dêr-
mei fan de stim dy't op dit hoarnleger
lei),mar it measte
lân hat er ferkocht.Der wurde wol in stik
as seis eigners
fan stikken lân by dizze pleats neamd. It
is dan
dúdlik
dat Sipke Pytters ek minder lân ta syn
beskikking krige,
om't de measte nije eigners sels harren
stikken lân brûke
moasten. Oan it weromrinnen fan syn bedriuw
te sjen, hat
hy ek net los lân byhierre kinnen.
1800. De hierpriis fan Johannes
Roelofs, opfolger fan
Sipke Pytters, is oprûn ta 400 gûne. Hy hat
wer wat mear
lân yn gebrûk, in 69 pm, en kin dêr in 6
kij en 5 hynders
op ûnderhâlde. Nei 1800 nimt de famylje
Miedema it hoarn-
leger en it measte lân fan dizze pleats oer
fan de widdo
fan Tjerk Harmens.
1862. De earste Miedema, Marten Franzes,
komt yn 1826 yn
it besit fan de pleats. Hy is ek de earste
eigner dy't de
pleats sels brûkt. Syn soan, Hendricus Martens,
lit yn
1862 in nije pleats bouwe. Op de tinkstien
yn de
efter-
muorre is dit fêstlein: "Den 8
Junij 1862 is
aan/ dit
gebouw den eersten steen/ gelegd door
mijn zoon/ Marten
oud negen jaar/ H. Miedema".
Neffens de gelearden is doe de hiele pleats
opnij opboud
al binne der yn de foarein stikken muorre
te finen
dy't
alhiel opmitsele binne fan âlde Friezen. Dy
soene dan fan
de âlde pleats wêze kinne.
De Miedema's, nei 1879 wer in Marten, ha
noch oant 1905
ta eigner/bewenner fan de Balstienpleats
west. Dan komt
de pleats troch fererving oan in Taetske
Douma dy't troud
wie mei Jacob Harkema fan Grins. Sa komt de
pleats yn it
besit fan de Harkema's. Yn 1946
keapet Harmanus Jacob
Harkema, nôthanneler fan Grins, alles
oer en
hjoeddedei
is syn soan K.H. Harkema fan Enschede de
eigner.
1905. As de Miedema's de pleats ferlitte,
komt de earste
Terpstra hjir te buorkjen: Jabik Terpstra.
Hy hat in jier
as 28 op de Balstienpleats buorke en doe
sels in
pleats
sette litten neffens Amearikaansk
model. Dizze pleats
stiet krekt foar Dokkum en wurdt gauris de
"Amearikaanske
pleats" neamd. De broer fan Jabik,
Boele, waard doe boer
op de pleats en dy syn neiteam hat dêrnei
altiten op de
pleats "oan de Sânwei" taholden.
Bewenners:
1879
Marten Miedema
1905
Jabik Terpstra
1933
Boele Terpstra
1945
Rienk Terpstra
1968
Meile Terpstra
4. BEWENNERS: J. de Boer
G. de Boer-Zijlstra
ADRES: Ezonbuorren 5
WENPLAK: Eanjum
PLEATSNAMME: Guozzepôle
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1988: 60 HA
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: Kop-hals-romp 1767
EIGNER: Bruorren Jan en Auke de Boer
Hiel lang hat er op it stee fan de
Guozzepôle, neamd nei
de oan de oare kant fan de seedyk lizzende
Grutte en Lyt-
se Guozzepolder, gjin sprake west
fan bebouwing. Noch
gjin mûne en noch gjin pleats, as men soe
tinke moatte
oan it legindaryske Esonstêd dat hjir earne
oan de
oare
kant fan de seedyk lein ha
soe (de strjitnamme
Ezon-
buorren hâldt hjir it omtinken noch oan
fêst).
1767. Dat feroaret lykwols as Marten
Aedsges nei Iesumsyl
komt. Marten kaam fan Aldwâld wêr't syn
âldelju ek in
pleats hiene. As hy trout mei Lysbeth
Douwes fan Beinte-
mahûs ûnder Westergeast, doart hy it
aventoer wol oan fan
in nije pleats foar de Guozzepolders oer.
Hy lit sels in
pleats sette en om't bekend is dat hy net
in ryk man wie,
sil hy de measte sinten wol liend ha
moatte. Hy hoecht yn
alle gefallen de earste jierren gjin
haadjild te betel-
jen. It measte lân, der hearde wol in 100
pm lân
by de
nije pleats, hierde Marten Aedsges fan de
Dykskontribúsje
Eastdongeradiel, eigner fan it measte lân
yn de
Guozze-
polders (ek wol it "Vogelland"
neamd). "De Dyxcontributie
de Gansepolder met huis vrij van Reëel tot
den jaare
1800", sa wurdt de nije pleats yn de
kohieren omskreaun.
It betsjut dat oant 1800 ta gjin belesting
oer de hier
betelle hoegde te wurden. Itselde kaam ek
foar doe't de
Eanjumer en Ingwierrumer polders fan
in swiere seedyk
foarsjoen waarden.
Hy begjint mei 6 kij en ien hynder, mar in
pear jier let-
ter hat er him foargoed fêstige mei 6 kij,
6 hynders en
30 pm boulân yn gebrûk. Dan kriget hy te
meitsjen mei na-
toerrampen. Hjoeddedei hat in boer dêr it
measte net mear
mei te krijen troch allerhande
bestridingsmiddels en sa
mar yn it ferline wie in boer omraak
ôfhinklik fan de na-
toer. Troch de feepest rint syn beslach fee
werom nei 2
kij en 2 rierren mar noch grutter ramp
is de
trochbraak
fan de seedyk fan de Guozzepolder. De hiele
polder strûp-
te der ûnder en it is dien mei it boulân:
yn 1771 is noch
mar 13 pm geskikt as boulân. It sil net de
lêste kear wê-
ze dat de boer op'e Guozzepôle lêst hat fan
it seewetter
yn de polder. Sa streamde yn 1825 en 1836
bygelyks "...de
hooge vloed aanhoudend en met kracht
landinwaarts in..."
Yn 1772 liket alles wer yn oarder, al falt
de skommeling
yn it tal kij wol tige op. Faaks hat
er noch
mear lêst
hân fan de feepest. It liket Marten Aedsges
net sa te be-
fallen op de Guozzepôle want hy sjocht om
him hinne om in
oare pleats. Yn 1771 keapet er De Vor yn
Ingwierrum foar
21.000 cgûne, mar Hans van Wyckel en
Douwe Clases lizze
dêr it "niaer" op en Marten moat
fan de keap ôfsjen. Yn
1774 slagget it him dan dochs om op in
pleats yn Kollumer
lân te kommen. Dêr, mar mear noch yn
Grinslân wêr't syn
folgjende pleats stie en wêr't
syn neiteam, de
Teen-
stra's, grut wurden is, hat er
bekendheid krigen as in
foaroanman ûnder de boeren. Syn
skriuwboekje wêr't hy
alles yn notearre wat syn buorkerij oangie,
is bewarre
bleaun en okkerjiers yn boekfoarm útjûn.
1805. De opfolgers fan Marten Aedsges skine
har wat mear
op boulân talein te hawwen. Harmen
Martens (1774), Bote
Sybes(1780) en mear noch Pytter Arjens
Tamsma(1800) krije
hieltiten mear pûnsmjit boulân yn gebrûk.
Tamsma hat al
56 pm boulân by de pleats en 12 kij op
stâl wylst sân
hynders it lânwurk dwaan moatte.
De hierpriis fan de
pleats mei 117 pm lân is oprûn ta 964 gûne.
1858. Martinus Aukes Wierda hat yn de
foarige ieu in hiel
skoft de hierboer op de Guozzepôle west. Hy
komt al foar
yn 1858 en syn widdo Saakje Oenzes
Straatsma hat nei syn
dea yn 1896 noch oant 1901 ta op de pleats
wenne. Om 1850
hinne is ek it wettermûntsje, tichteby de
pleats, delset.
Dy mûne moast it wetter om de pleats hinne
wat yn betwang
hâlde, mar dy taak hat it gemaal op
Iesumsyl al lang oer-
naam. Yn de tiid dat Wierda hjir wenne, is
der hiel
wat
oan de huzing feroare. De skuorre waard
fergrutte en de
hiele "kop" fan it gebou waard
fan de sydkant ferpleatst
nei de foarkant sa't no noch it gefal is.
Ek de
tsjerne
krige in oar plak: fan de skuorre nei it
eardere plak fan
de foarhuzing. Dat barde yn 1868, in
hûndert jier nei't
de pleats op dit plak delset is. Fan
dy âlde
pleats is
dus eins allinne mar in part fan de skuorre
oerbleaun, de
hiele foarhuzing is ferpleatst en feroare.
1901. Fanút Driezum wei kaam op 12
maaie 1901 Jacob
de
Boer nei de Guozzepôle. Mei Jacob kaam de
famylje De Boer
op dizze pleats, in famylje dy't oant no
ta noch altiten
op de Guozzepôle wennet. Jacob de Boer hat
noch meimakke
dat der yn 1914 in nij lytshûs set is, boud
fan de stien
dy't frijkaam doe't it âlde opsichtershûs
fan Iesumsyl ôf
brutsen waard om plak te meitsjen foar in
nijenien. Sawol
de Guozzepôle as it opsichtershûs wiene
ommers yn hannen
fan de Kontribûzje Seediken
Eastdongeradiel.
1981. Nei't de pleats fan de
Dykskontribúsje Eastdongera-
diel oergien wie nei Eastergoa's Seediken
en dêrnei wer
nei it wetterskip "Fryslân", kaam
de famylje De Boer be-
gjin 1981 yn it besit fan de Guozzepôle.
Bewenners:
1858
Martinus Aukes Wierda
1896
Saakje Oenzes Straatsma (widdo Wierda)
1901
Jacob R. de Boer
1931
Minze, Roelof en Frouke de Boer
1955
Frouke de Boer allinne
1964
Jan en Auke de Boer
5.
BEWENNERS: J. Boersma
R. Boersma-Van der Wal
ADRES: Sylsterwei 6
WENPLAK: Eanjum
PLEATSNAMME: Nittema
FLOREENNUMER: 18
GRUTTE YN 1640: 63 pm
GRUTTE YN 1988: 40 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Kop-hals-romp 1890, efterein 1947
EIGNER: Moeder Wiersma Leen te Eanjum
De earste pleats bûten Eanjum oan de linkerkant
fan de
wei nei Iesumsyl ta is Nittema sate.
Dizze kop-hals-romp
pleats leit prachtich ferskûle yn
in mantel fan
hege
beammen. Nittema is yn it ferline wol gauris
ferwiksele
mei Eysinga sate, ek oan de Sylsterwei,
mar fan dizze
âlde pleats is allinne noch in wente
op in
terpke oer-
bleaun, efkes tichter by Eanjum.
1511. It begjin fan Nittema sate koe wolris
lizze yn de 7
pm lân dy't in Ede Niethema yn 1511 yn
besit hie. Dat lân
waard brûkt troch Rypka to Taert. No
leit de buorskip
Teard sawat tsjinoer de foarein fan Nittema
op in
terp,
dat soks is hiel goed mooglik. Ede Niethema
komt fierder
net foar, mar Rypka wurdt yn 1543
nochris neamd: "Rypke
guedt toe Taert" moat in jierlikse
rinte oan de tsjerke
jaan en der wurdt praat oer in stik lân dat
as neistliz-
zer "de Rypke fen" hat.
1640.It duorret oant 1640 foar't
Nittema wer ris
neamd
wurdt. Yn it Stimkohier fan dat jier wurdt
Juffer Ebel
van Meekma eignerske neamd fan Nitma, dan
63 pm grut. It
hat eigenskip dat Ebel van Meekma deselde
is as Ebel van
Meckema dy't ûnder Jouswier foarkomt en út
de famylje fan
de Ernsma's stamt (sjoch nr.48). Hierboer
is yn alle ge-
fallen Jan Pytters.
1714. De hierboer op Nittema moat yn 1714
foar de 63 pm
lân en nochris 28 pm fan in pleats op
Stiem, dy't hy ek
fan de famylje Van Burmania hiert, elk jier
in 200
gûne
hier jaan. De buorkerij sels is fan de
hierder en wurdt
dan op 1800 cgûne skat, alteast foar dy
sinten moatte de
Van Burmania's de buorkerij oernimme as de
hierder fan de
pleats ôfgiet. Nei de famylje Van Burmania
komme op Nit-
tema dochs wer eigen boeren te wenjen. Dat
is wol
apart
want meast bleaune sokke pleatsen, as se
ienris yn hannen
fan grutgrûnbesitters wiene, hiele
skoften yn it
besit
fan adelike famyljes. It gie harren dan om
de stim
dy't
op it hoarnleger lei; it lân by de pleats
waard wol gau-
ris ferkocht om oan sinten te kommen. By
Nittema bart dit
lykwols noch net: de widdo fan Jan Reytses
en in Syds
Oebeles nimme elk foar de helte de pleats
oer. Syds buor-
ket op de pleats en de widdo fan Jan Reytses
wennet op
Eysinga sate, tichteby.
1748. Syds Oebeles skynt wat yn de
lytse loege kaam
te
wêzen want hy rekket fan de pleats ôf as
eigner/bewenner,
om tsien jier letter wer werom te kommen
as hierder. Yn
dy tusken lizzende jierren buorkje Taeke en
Bauke Jans op
Nittema, mar hja hâlde it ek net fol
en moatte de boel
ferkeapje oan de siktaris fan Eastdongeradiel, de
hear
Petrus Bergsma. Dizze kin
mei rjocht grutgrûnbesitter
neamd wurde: syn namme (en dy fan
syn soan Wilhelmus)
komt by ferskate pleatsen as eigner foar.
De soan fan
Bauke Jans , in Jan Baukes, hat noch
wol wat lân
fan
Nittema yn besit en hy wurdt letter ek de
hierder fan de
pleats.
1760. Jan Baukes nimt yn 1760 de pleats wer
oer fan Syds
Oebeles dy't nei Teard giet. De
hierpriis bedraacht dan
278 gûne foar it yn haadsaak as greidpleats
brûkte be-
driuw : 10 kij en 4 hynders en in 25 pm
bestimd ta boulân
As Jan Baukes yn 1770 komt
te ferstjerren, wurdt
der
boelguod holden op Nittema. It wurdt in
wat frjemd jier
om't de nije hierder, Lieuwe Folkerts fan
Ljussens, mar 7
pm lân ynsiedde hat as boulân. Wêr't hy de
9 hynders dat
jier foar brûkt hat, wurdt net dúdlik. Yn
1771 is
alles
wer gewoan en hat Lieuwe wer 31 pm boulân
yn gebrûk en ha
de 9 hynders wer genôch wurk.
1805. Reitse Uilkes komt yn 1778 as
hierder op Nittema.
Hy hâldt it in moai skoft fol en it
skynt goed te
gean
want ek al moat hy elk jier foar de 94 pm
lân dy't by de
pleats hearre in 1188 gûne oan hier jaan, dochs
slagget
syn soan der yn om de pleats yn eigendom te
krijen. Dizze
Jacob Reitses krijt syn kâns as de famylje
Bergsma har
grûnbesit ferkeapet om't de stimmen nei
de Frânske Tiid
dochs neat mear wurdich wiene. Jacob
Reitses nimt yn 1811
as famyljenamme "Reitsma" oan,
it sil
wol dúdlik wêze
wêrom! Dochter Martha Reitsma is de lêste
fan de famylje
dy't de pleats yn besit hat en nei har
komme de famyljes
Wiersma en Beintema elk foar de helte yn
it besit fan
Nittema.
1890. Albert Douwes Beintema en Anne Klazes
Wiersma litte
yn 1890 in nije pleats bouwe, in pleats
wêr't de Beinte-
ma's op buorkje.
Bewenners:
1880
Douwe Alberts Beintema
1904
Jan Berends Hannema
1909
Douwe Alberts Beintema
1916
Gerrit Stallinga
1941
Bokke Boersma
1970
Jan Boersma
Om't de Wiersma's besibbe wiene oan de
Meinsma's en Han-
nema's fan Nes (sjoch nr. 53) wennen op
dizze pleats om
1900 hinne ek Hannema's. It besit waard
lykwols letter
ûnderbrocht yn it "Moeder Wiersma Leen".
Fan dit lien
kinne stúdzjebeurzen en sa betelle wurde
foar bern waans
famylje net by steat is om sels de
stúdzjekosten te dra-
gen. Nittema is oant hjoeddedei ta yn
it besit
fan dit
Lien.
1948. De lêste heale ieu hat er in lid fan
de Boersma-
famylje op de pleats wenne. Bokke Boersma
hat meimeitsje
moatten dat yn 1947 by in grutte brân de
pleats foar in
grut part ôfbaarnd is. De oarsaak fan
de brân
wie hea-
broei en ek al hiene de manlju de hiele dei
dwaande west
om it hea te splitten, dochs fleach de
boel noch yn'e
brân. Allinne de "kop" bleau
stean, wylst de "hals" en de
"romp" alhielendal wer opboud
wurde moasten. Sûnt
1970
buorket syn soan Jan Boersma op Nittema.
6.
BEWENNERS: L.K. van Dijk
F. van Dijk-Veltman
ADRES: Healbeamswei 12
WENPLAK: Eanjum
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: 21
GRUTTE YN 1640: 46 pm
GRUTTE YN 1988: 34 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Kop-hals-romp 1806
EIGNER: L.K. van Dijk
Yn de Floreenkohieren stiet dizze pleats
altiten fermeld
as lizzende "Op Stiem" en
"In het Vogellandt". Hoewol't
der leafst fiif pleatsen op Stiem leine,
wie dizze pleats
de iennichste mei de fermelding In het
Vogelland. Hjir
sil it bûtendyks lân mei bedoeld wêze efter
dizze pleats.
De Guozzepolder bygelyks waard ek wol
Vogelland neamd.
Op âlde kaarten en yn guon boeken wurdt
dizze pleats noch
wolris betize mei it âlde Jeppema. Dit moat
in fersin wê-
ze want Jeppema lei tusken dizze pleats en
Eanjum yn (it
heechje dat fan Jepma oerbleau, is noch wol
yn it lân te
sjen).
1640. Mooglik hat dizze pleats yn it skiere
ferline it
eigendom west fan it kleaster Weert ûnder
Moarre. In re-
gister fan it kleasterguod út 1640 seit
nammentlik fan de
pleats fan Freerck Clasen, grut 46 pm, dat
dy ôfkomstich
wie fan it kleaster Weert. It Stimkohier
fan itselde jier
lit sjen dat dizze Freerck Clasen buorke op
dizze pleats
op Stiem en yndied 46 pm lân hie. Hjir
moat dus
deselde
pleats mei bedoeld wêze en dan hat
Freerck dizze âlde
kleasterpleats fan de Steaten fan Fryslân
oerkocht.
In foargonger fan Freerck wie Dirck
Johannes dy't yn 1618
as hierboer op de pleats siet. Yn
1592 wurdt Tijaerdt
Roeleffs neamd. Hy moat foar elk fan de 46
pm dy't hy yn
gebrûk hat, 12 stuorren betelje en de
Steaten bepale dat
hy yn 1593 in ferheging tastean moat ta 14
stuorren foar
elke pûnsmjit.
Dit lân fan kleaster Weert soe weromgean
kinne op de 130
pm dy't Popke Monick yn 1511 fan it
kleaster hiert. Ek in
pear lytse stikjes yn ferskate oare pleatsen
binne dan
fan Weert. Folslein wissichheid is net te
krijen al soe
de pleats "Monnikhuis" ûnder
Iesumsyl (dizze pleats
is
wat der oerbleau fan Popke Monick syn
pleats) in oanwi-
zing jaan kinne: dy pleats leit net sa fier
ôf.
1714. Ek dizze pleats rekket nei 1700
yn hannen fan de
famylje Bergsma. It measte lân wurdt dan
oan oare eigners
trochferkocht en sa moat hierboer Johannes
Alberts syn
hier oan seis ferskillende lânhearren betelje.
Meiinoar
is hy 292 gûne kwyt foar de 50 pm lân dy't
by de
pleats
hearre.
1760. Pytter Pytters kin mei de helte
minder ta: 155 gû-
ne. Hy hat 8 kij op de pleats en 4 hynders.
Syn boulân
makket dat jier 33 pm út en dat is jierren
lang wakker
gelyk. De measte hierboeren buorkje mar in
tsiental jier-
ren op de pleats en meitsje dan wer plak
foar in oar. Wat
krekt de reden west hat, is net mear út te
finen mar it
soe best ris te meitsjen ha kinne mei
in te
hege hier-
priis dy't mear wie as de pleats opbringe
koe.
1805. Dat feroaret om 1800 hinne. As Claes
Jacobs yn 1805
fan de pleats giet, komt Yme Uilkes nei
Stiem. Hy lit yn
1806 in nije pleats bouwe en syn soan mei
de earste stien
lizze: "1806/ Den 17 april/ heeft
Uilke Ymes/ den eersten
steen/ gelegt aan dit gebouw", stiet
op de stien yn de
foargevel.
As Yme Uilkes yn 1811 in famyljenamme kieze
moat, is syn
kar wol dúdlik: Stiemsma! Sa'n fyftich jier
hat de famyl-
je Stiemsma doe noch op dizze pleats buorke
foar't de Van
Eysinga's it eigendom oernaam ha.
Doe kaam der ek wer in hierboer op de
pleats en ferskyn-
den der wer yndruk meitsjende nammen ûnder
de lânhearren,
lykas Baron Mr. Wilco Julius van Welderen
Rengers. Dizze
hat yn 1904 de boel nochris fernijd.
Nei de
soan Johan
Edzart kaam de pleats yn hannen fan in
bernsbern: Aletta
Catharina.
Bewenners:
1805
Uilke Ymes Stiemsma
1818
Yme Uilkes Stiemsma
1828
Wikjen Stiemsma
1858
Doede Jacobs van Eizinga
1880
Thomas Gerrits Bouma (gie nei Amearika)
1881
Jacob Holwerda
1886
Emme Reinders Fokkema
1891
Douwe Johannes Leegstra
1892
Pieter Otto's de Vries
1902
Bote Atzes Koudenburg
Fetje Botes Koudenburg kaam nei de dea fan
har heit op de
pleats (1912). Fetsje wie troud mei
Minne Lieuwes van
Dijk en sa kaam de earste boer mei de namme
Van Dijk
op
Stiem terjochte, in famylje dy't oant
hjoeddedei ta hjir
buorket.
Yn 1954 kaam Lieuwe Klazes van Dijk (in
omkesizzer fan
Minne Lieuwes)op de pleats en hy hat dizze
âlde pleats op
Stiem yn
1976 oerkocht fan
de famylje Van
Welderen
Rengers.
7. BEWENNER: R. Ganzinga
ADRES: Alddyk 4
WENPLAK: Eanjum
PLEATSNAMME: Rodmersma
FLOREENNUMER: 32
GRUTTE YN 1640: 44 pm
GRUTTE YN 1988: 36 HA
YN GEBRUK AS: Mingd bedriuw
HUZING: Kop-hals-romp 1877
EIGNER: Old Burger Weeshuis te Ljouwert
It Old Burger Weeshuis yn Ljouwert hat
troch de
jierren
hinne twa pleatsen yn besit
hân yn Eanjum.
De iene,
Luitema sate, is yn 1935 ferkocht
wurden, mar de
oare,
Rodmersma sate, is noch altiten yn it besit
fan it Ljou-
werter Weeshûs. Ek de famylje Ganzinga is
al mear as hûn-
dert jier lang bewenner fan dizze
pleats oan de
âlde
seedyk, in pleats dy't nei it oanlizzen fan
de Eanjumer-
en Ljussemer polder te berikken is troch in
weingat yn de
seedyk. Foarhinne rûn der in paad troch
de lannen nei
Eanjum.
1511. De earste gegevens oangeande
Rodmersma komme foar
yn it register fan oanbring. In Sywert
Rodmers is dan
boer op in pleats fan 28 pm lân binnen de
dyk en 9 pm bû-
ten de dyk. Hy is sels mar eigner fan 4 pm
en Wilke Hol-
lingen (Holdinga) en Smelger Houwerden ha
de oare 33 pm
yn besit. Sywert syn pleats wurdt skat
op in
hierwearde
fan 13 1/2 ggûne, dat is sawat 1 ggûne op 3
pm lân.
1542. Yn it Benefisiaalboek komt Rodmersma
sate net foar,
mar dochs is der in lytse oanwizing foar
it bestean fan
de pleats yn te finen. By de tsjerkelannen
stiet namment-
lik: "Item, die Patroon een pondemate
feenlandts, leggen-
de by Onghast, te Raudmersweg..."
Mei dizze Raudmersweg
sil de Popereed bedoeld wêze dy't ek op
âlde kaarten noch
wol te sjen is. Hjoeddedei is dy reed net
mear yn
wêzen
en giet alle ferkear oer de wei efter de
âlde seedyk.
Yn dizze opjefte út 1542 falt ek noch op
dat er doe noch
in finne oan dizze wei lei, wylst tsjintwurdich
allinne
mar mear boulân te
bekennen is. Wêr't
it ek neamde
"Onghast" lein hat, is net mear
te efterheljen.
1640. In hûndert jier letter wennet
Jacob Douwes op de
pleats. Hy is ek wer hierboer op dizze
pleats dy't dan 44
pm grut is. Eigner is Jonkhear Julius
Unia van Mokkema.
Fan him stiet fermeld dat er
"Papist" wie, wat ynhold dat
er net stimme mocht ek
al hie er
dizze stimdragende
pleats
yn syn besit.
Yn dy tiid
mochten Roomsken
(Papisten) net stimme.
1662. De famylje Unia, yn de persoan fan
"Vrou Allegonda
van Unia", troud mei Jonkhear
Ulbe van
Sixma "kapitein
over een Compagnie soldaten te voet,
verblijf houdende te
Embden", ferkeapet yn maart 1662 de
pleats, dy't noch al-
titen bewenne waard troch Jacob Douwes en
45 pm grut wie,
oan de Weesfâden fan Ljouwert. Ut de keapakte docht bli-
ken dat út de opbringst fan de pleats jierliks
4 cgûne
"eeuwige renthe" betelle wurde
moast oan de stêd
Ljou-
wert. Wêr't dizze rinte weikaam, wurdt net
dúdlik, mar
oant 1805 ta hat dizze rinte alle
jierren wer betelle
wurde moatten (en faaks noch wol langer).
De priis dy't foar de pleats betelle wurde
moat, is 4590
ggûne (102 gg de pûnsmjit). De Weesfâden ha
de sinten net
en moatte foarearst in skuldbekentenis
tekenje.
1760. Nei de hierders Wieger Pytters,
Freerck Jeppes, Ids
Uilkes en Claas Rinderts (hast allegear in
jier as tsien
hierder) komt der in famylje dy't wat langer
op Rodmersma
buorket. Yn 1748 komt nammentlik in Uilke
Jans foar en yn
1758 Jacob Uilkes. Dizze Jacob Uilkes hat
yn 1760 7 kij
op stâl, brûkt 7 hynders foar it lânwurk en
hat noch
86
pm boulân yn gebrûk. Hoewol't hy
op Rodmersma wennet,
brûkt hy syn measte lân fan oare
eigners as de
Wees-
fâden.
It skynt mar goed te gean mei Jacob
Uilkes want
tsien jier letter hat er leafst 122 pm
boulân yn gebrûk
en hat er 18 hynders op de pleats. Dit
grutte oantal hyn-
ders liket te grut te wêzen om allinne mar
brûkt te wur-
den foar it lânwurk; mooglik hat Jacob
Uilkes ek oan de
hynstefokkerij dien.
1805. De Dijkstra's brûke om 1800
hinne Rodmersma. Foar
de 42 pm dy't de pleats dan grut is, moat
Folkert Jans
Dijkstra (hat hy yn 1811 dy
famyljenamme keazen fanwege
de âlde seedyk?) oan de Weesfâden elk jier 507 gûne oan
hier jaan. Hy hâldt 11 kij op syn bedriuw,
hat 73 1/2 pm bou
yn gebrûk en 12 hynders op stâl. It is dúdlik
dat ek Fol-
kert Jans wer lân fan meardere eigners
hiere moat om syn
bedriuw draaiende te hâlden.
1858. Nei Geert J. Eisinga komt yn 1858
as brûker fan
Rodmersma sate foar: Folkert Jans Postma.
Postma wie ek
al hierder fan Luitema sate, de oare pleats
fan de Ljou-
werter Weesfâden yn Eanjum (sjoch nr.
10). Hy brûkt dus
de beide pleatsen mar hoe't hy dat krekt
hân hat, om't de
pleatsen nochal fier útinoar lizze, is net
mear te efter-
heljen. Faaks hie hy wol in setboer (as in
soan) op
ien
fan de pleatsen.
At it no oan Folkert Jans Postma lei as
oan de
gebouwen
sels, mar krekt neidat hy fan de pleatsen
rekke, waarden
dêr nije gebouwen set: yn 1866 in nij
Luitema en yn 1877
in nij Rodmersma.
1877. Op Rodmersma wenne doe al in
Ganzinga as hierboer
want op de tekening fan de nijbou dy't
bewarre bleaun is,
stiet as bewenner oanjûn: U.S. Ganzinga. It
is in
teke-
ning fan in moaie kop-hals-romp pleats mei
plak foar 22
kij yn it bûthús en 10 kij yn it lytshûs.
Der steane ek
noch trije gollen op de tekening.
Bewenners:
1818
Folkert Jans Dijkstra
1828
Geert Jans Eisinga
1877
Uilke Sieverts Ganzinga
1917
Sievert Ganzinga
1943
Willem Ganzinga
1973
Roel Ganzinga
Hjoeddedei wennet Roel Ganzinga noch
altiten op de pleats
mei syn mem, in pleats dy't ek noch altiten
as mingd be-
driuw brûkt wurdt. In 13 Ha wurdt brûkt as
greide en de
rest as boulân.
8. BEWENNERS: K. Hiddema
J. Hiddema-Wiersma
ADRES: Healbeamswei 6
WENPLAK: Eanjum
PLEATSNAMME: Junia, Abbewier
FLOREENNUMER: 9
GRUTTE YN 1640: 60 pm
GRUTTE YN 1988: 69 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Stjelp
1885
EIGNER: K. Hiddema
Hoewol't Junia sate op in hichte
leit, in soarte
fan
terpke, en dus op in hiel âld wenstee stean
moat, is
it
net slagge om fierder yn de skiednis
fan dizze pleats
werom te kommen as 1640. Mei in bytsje
goede wil soe it
"Jumgana" dat yn 1542 foarkomt
noch foar Junia trochgean
kinne, mar dat is net wis. It iennichste
dat yn 1511 op
Junia slaan kin is de pleats fan Take
Stestra, dy't sawol
60 pm lân hat as 18 floreen belesting
betelje moat, wat
ek foar Junia yn 1640 jildt. Dat is
dus in
mooglikheid,
mar om't ûnder de eigners fan de pleats fan
Take Stestra,
it kleaster Weert, de pastoar en de tsjerke
fan Eanjum en
Kempa Roper, net ien namme foarkomt dy't op
Junia liket,
is ek hjir gjin wissichheid te krijen.
1640. Gabe Wygers Botma is yn it Stimkohier
fan 1640
de
eigner fan Junia sate. Gabe Botma
wenne yn Moarre
op
Botma State en hy hie noch trije pleatsen
ûnder Eanjum yn
besit. Dan wie hy ek noch dykgreve fan
Eastdongeradiel,
in wichtich baantsje yn in tiid dat de
seediken noch net
sa sterk wiene.
Op Junia wenne doe Idske Rommertsma as
hierboer. Hier-
boeren hawwe der in protte west op dizze
pleats. Pas nei
1934 sil de earste eigner/bewenner op de
pleats ferskine.
1714. Minne Wytses hat krekt nei 1700
sa'n tritich jier
boer west op Junia. Hy moast foar de 53 pm
dy't de pleats
doe grut wie 268 cgûne oan hier jaan. It
hûs wie tak-
searre op 2500 cgûne, in grut bedrach yn dy
tiid. Hy hie,
om de pleats wer foar sân jier hiere
te meien, in
jier
ekstra hier betelje moatten. Dat
"geschenck", lyk as dat
neamd waard, kaam in hiele protte
foar. Yn dit gefal koe
Minne it bedrach oer de sân jier útstrike.
1760. It falt op hoe trou as de hierders
oan dizze pleats
binne. Sawol Minne Wytses, Anne Tomas,
Rindert Clases as
Klaas R. van der Ploeg ha in tritichtal
jierren as mear
boer west op Junia. It skynt dat
hja goede lânhearren
hiene yn de famylje Van Burmania. Leden
fan dizze yn-
floedrike famylje ha de hiele 18de ieu yn
it besit
west
fan Junia en pas om 1835 hinne ha hja de
pleats troch-
ferkocht oan Jonkhear Edzard Tjarda van
Starkenborgh Sta-
chouwer, boargemaster fan Wehe yn Grinslân.
Rindert Cla-
ses moast as hierboer yn 1760 elk jier 382
gûne jaan. Hy
koe dêrfoar in achttal kij op stâl sette, 7
hynders brûke
foar it lânwurk en nochris 70 pm ynsiedzje
as boulân. Hy
hat dus nêst Junia noch mear lân hiere
moatten.
1789. In ynfintaris, opmakke by it
ferstjerren fan Gemme
Onuphrius van Burmania, jout wat ynsjoch yn
de wearde fan
Junia krekt foar 1800. De akte seit:
" Junia 44
pm nu
110, met hornlegers Autha en Jouwdema
", in skatte wearde
fan 8393 gûne. Ek út dizze akte docht wer
bliken dat net
allinne lân fan Junia by de pleats brûkt
waard mar dat de
Van Burmania's út oare pleatsen, ek yn
harren besit, lân
brocht hiene ûnder Junia.
1805. Klaas Rinderts (syn heit hie hjir
foar him buorke)
hat noch wer mear lân by de pleats yn gebrûk.
Hy brûkt
116 pm as boulân. Hy hat dan ek wat
mear hynders nedich
foar it wurk (9 hynders) en moat mear kij
hâlde foar de
nedige dong (10 kij). Yn in tiid sûnder
keunstdong wiene
de kij yn dizze kontreien benammen bedoeld
foar de
dong
dy't hja opsmieten. Allinne wikselbou
en it
braaklizzen
fan lân wiene oare manieren om it lân
fruchtber te hâlden
Klaas Rinderts (hy neamt him letter Van
der Ploeg) moat
ek gâns mear hier betelje as syn heit:
1128 gûne yn it
jier. Hy moat ek stean foar it ûnderhâld
fan de
pleats.
Dat
betsjut dat de pleats net mear, sa as om om 1700 hin-
ne, it besit wie fan de hierboer, mar de
lâneigner no ek
de pleats sels, yn eigendom hie.
1885. Jonkhear Alidius Warmoldus
Lambertus Tjarda van
Starkenborgh Stachouwer lit yn 1885 in nije
pleats del
sette. It hiele perseel wêr't de
pleats op stie,
waard
fergrutte fan 1340 oant 3810 kante
meter. Alde ferhalen
wolle ha dat de pleats doe krekt oars om
set is: yn stee
fan de foarein nei de wei kaam de foarein
no mei it út-
sjoch de lannen oer. De kadasterkaart fan
1832 jout foar
Junia in kop-hals-romp pleats oan. De Stachauwers
wiene
belangrike minsken yn de stêd Grins. De
bouwer fan de
nije pleats wie notaris en syn soan
waard boargemaster
fan de stêd Grins.
1925. Hy ferkocht de pleats oan in oare
boargemaster, of
leaver, oan de heit fan in boargemaster:
Engbert Lieuwes
Sijtsma. Soan Sijds Sijtsma wie fan 1901
oant 1934 boar-
gemaster fan Eastdongeradiel.
Bewenners:
1858
Pieter Douwes Dijkstra
1859
Douwe Pieters Dijkstra
1895
Popke Minzes Bakker
1907
Minze Popkes Bakker
1920
Kornelis de Boer
1934
Sjoukje de Vries (widdo Terpstra)
1951
Wytze Terpstra
1969
Kornelis Hiddema
Yn dit rychje bewenners sit ek de
earste eigner/bewenner
fan Junia. Dat wie Kornelis Hiddema, de
earste yn in tiid
rek fan sa'n 350 jier, dy't as boer ek it
eigendom fan de
pleats hie. Foar him hie Kornelis Vogel
Junia oerkocht
fan de erfgenamten fan Engbert Sijtsma. By
de ferkeap fan
de pleats ûnder lieding fan notaris Aleva
út Eanjum wurdt
de pleats beskreaun as: "Een bijzonder
hechte, sterke en
uitstekend onderhouden, in 1885 nieuw
gebouwde Stelphui-
zinge met bijschuur, wagenhuis, stookhok,
gierkolk van 90
m3, hovinge, hornleger en erf,
"Abbewier" genaamd..." Dit
is de earste kear dat yn'e papieren de
twadde namme fan
de pleats foarkomt. Kornelis Vogel en syn
soan Halbe ha
in 35 jier lang de pleats yn eigendom hân
foar't hja dy
oerdroegen oan de SBL. De bewenner fan
hjoeddedei, Korne-
lis Hiddema, hat doe de pleats wer fan de
SBL oankocht.
9. BEWENNERS: J. Hoogland
K.S. Hoogland-Botma
ADRES: Skânserwei 2
WENPLAK: Eanjum
PLEATSNAMME: Nij Wobma, Lyts Wobma
FLOREENNUMER: 54
GRUTTE YN 1640: 70 pm
GRUTTE YN 1988: 33 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Kop-hals-romp 1820, efterein 1921
EIGNER: Verenigde Stichtingen Van
Dooren-Blanken-
heym-Van Lede te Rotterdam
Der binne twa pleatsen mei de namme Wobbema
yn it doarps-
gebiet fan Eanjum: Grut Wobbema en Lyts
Wobbema (ek wol
Nij Wobbema). Om't dizze beide pleatsen
ticht byinoar oan
de âlde seedyk lizze, leit it yn'e reden om
te tinken dat
hja ienris ien pleats foarme ha. Dat moat
dan al foar
1640 west ha want dan is der al in
twadieling. It ferhaal
giet dat der rûzje west hat yn de famylje
dy't it feriene
Wobbema yn besit hie en dat der doe in
twadde pleats, Nij
Wobbema, byboud is. It kin ek samar in
ferhaaltsje wêze;
it is yn alle gefallen net mear nei te
gean.
1511. Gabbe Wobbema en syn suster Ael
Wobbema komme foar
yn 1511 as al it grûnbesit fan Fryslân
optekene wurdt.
Ael wennet yn in hierhûs mar har broer
buorket op in hie-
le grutte pleats: 65 pm lân bûten de dyk en
62 pm binnen-
dykslân en noch 8 pm "op ter
Bant". Hy is sels eigner fan
24 pm yn dizze pleats, syn suster Ael hat
nochris 11 pm,
mar it grutste part
is fan Sywck
Kamminga en Sippa
Heemstra. Dizze pleats wurdt oanslein foar
36 ggûne, dat
makket sawat 4 pm foar 1 ggûne. Neist
dizze pleats ha
broer en sus tegearre noch 33 pm lân yn
in pleats fan
Syole ter Herne (Sjolle fan Oostmahorn?).
Ut al dizze be-
sittings fan Gabbe en Ael soene dan de beide Wobbema's
fan hjoeddedei ûntstien wêze.
1542. De "Wobma vuijterdycken"
(bûtendykslân) wurde neamd
yn 1542 en de eigner fan Wobbema moat elk
jier 20 stuor-
ren rinte jaan oan de vicaris (de twadde
pryster) en 16
stuorren oan de prebende (in soarte fan
lien).
1580. Willem Wobma sit yn 1580 op de pleats
mar it is net
dúdlik at hy famylje is fan de Wobbema's
fan 1511 as dat
hy de hierder is dy't neamd wurdt nei de
pleats. Yn alle
gefallen moatte de 16 stuorkes oan de tsjerke
noch wol
betelle wurde.
1610. In hiel âld hierkontrakt dat fan
Wobbema bewarre
is, lit foar it earst de twadieling sjen.
Yn dat hierkon-
trakt wurdt praat fan Wobbema te Eanjum mei
in grutte fan
70 pm lân, wat krekt de grutte fan Nij Wobbema
yn 1640
is. Der moat lykwols by sein wurde dat Grut
Wobbema yn
1640 ek 70 pm grut is. Dat betsjut dat yn
1610 al sprake
is fan de twadieling oars hie it in
pleats wêze moatten
fan 140 pm. Om út te meitsjen hokker
Wobbema hjir bedoeld
wurdt, kin
sjoen wurde nei de ferhierder
Watse van
Ockinga. Yn 1640 is Douwe van Ockinga as
besitter oanjûn
en hy sil de soan van Watse west ha. Watse
van Ockinga is
troud mei in Saepck van Burmania en dat
wiist der op dat
it âlde ferhaal fan de rûzje yn de famylje
ek noch wolris
wier wêze kin, om't Grut Wobma yn 1640 yn
hannen is fan
Rienk van Burmania!
Hierders fan Wobbema binne Jan Oedts
en syn
frou Ments
Bockeszdochter. Hja kinne de 70 pm fan de
pleats hiere
foar 136 ggûne yn it jier yn twa terminen
te beteljen.
Der wurdt net in bepaalde tiid ôfpraat dat
hja de pleats
hiere meie, mar dat sil wêze "...van
Jaer tot
Jaer soo
lange ons beiden contrahenten aen wederseijden
gelieven
zall..." Hja meie net greide ta bou
skuorre en der wurdt
noch ôfpraat dat as Jan en Ments fan de
pleats ôfgean, de
ferhierders 500 ggûne jaan sille foar de
gebouwen dy't
dus eigendom binne fan de hierders.
1640. Sa as hjir boppe al neamd, wie Douwe
van Ockinga yn
it Stimkohier fan 1640 de eigner fan Nij
Wobma wylst Ger-
rit Tjibbes de 70 pm lân doe bebuorke.
1714. De famylje Heerma is yn de earste
helte fan de 18de
ieu
de eigner fan Nij Wobma. Hja kinne elk jier 160 ggûne
barre fan Folkert Dirx (ek op nr. 11
komt hy
foar). De
wearde fan de gebouwen wurdt dan skat op
2500 ggûne. Dat
is hiel wat mear as hûndert jier earder en
dat soe
wize
kinne yn de rjochting fan
nijbou yn dy
snuorje. Nei
Folkert Dirx komt syn broer Meint Dirx op
de pleats en ek
Minse Dirxs koe wolris fan dy selde famylje
wêze.
1758. Minse Dirks hat te krijen mei in nije
lânhearre as
yn 1758 de Freulin lidmaat Lou‚ fan Snits
it 5/6 part fan
de pleats oerkeapet fan Jonkhear Willem
Hendrik van Vos.
Minse hat dan noch sân hierjierren
te goede foar
155
cgûne yn't jier. De Freulin moat as
keappris 9000 cgûne
deltelle en dat betsjut dat hiel Nij Wobma
yn dy jierren
10.800 gûne wurdich west hat.
It beslach fee fan Minse bestiet út 6 kij
en 6 hynders en
hy brûkt noch 55 pm as boulân. Op dit
bedriuw ha nea fol-
le kij west want ek letter wurde nea mear
as seis kij yn
de kohieren optekene.
1805. Sake Botma hiert yn de Frânske Tiid
de pleats fan
Johannes Casparus Bergsma en moat 840
gûne op
it kleed
lizze. Ek hy hat mar 4 kij en 3 rierren,
5 hynders foar
it lânwurk wylst ek it tal pûnsmjit boulân
wer lytser is:
43 1/2. Dat betsjut in efterútgong
fergelike mei syn foar-
gongers.
1818. Nei 1800 komt der wer in Wobma op de
pleats. Doe't
Kornelis Reitses yn 1811 in famyljenamme
kieze moast, sil
hy syn pleatsnamme wol yn gedachten hân
ha: Kornelis
Reitses Wobma. Om't hy ek Grut Wobma yn
besit hie, wiene
doe de beide Wobbema's wer feriene. De
dochter fan Korne-
lis, in Hieke Kornelis, nimt letter Nij
Wobma oer. Hja is
troud mei Kornelis Idses van Eisinga en
dizze Van Eisinga
famylje hat oant 1961 ta op dizze pleats
buorke, al moat
der by sein wurde dat der gauris oantrouden
op wennen.
Bewenners:
1859
Ids Kornelis van Eisinga
1887
Sijke Engberts Botma (widdo Van Eisinga)
1893
Pieter Jacobs Botma
1926
Hille Pieters Botma
1963
Johannes Hoogland
Dat Pieter Jacobs Botma om 1900 hinne op de
pleats buork-
je koe, kaam om't hy troud wie mei de
dochter fan de eig-
ner: Cornelia Idses van Eisinga. Hja
hie de
pleats fan
har heit urven.
1921. Pieter Botma hat meimakke dat de
efterein fan syn
pleats by in grutte brân, feroarsake troch
heabroei, al-
hiel ferinnewearre waard. "Van de
inhoud van het achter-
ste gedeelte kon niets worden
gered", seit de
Dockumer
Krante. De foarein, neffens in jiertalanker
fan 1820, koe
bewarre bliuwe mar der moast in hiele nije
efterein boud
wurde.
De saak waard
goed oanpakt want
neffens it
kadaster waard de pleats twa kear sa grut:
fan 132
gûne
yn de belesting oer de beboude oerflakte
nei mar
leafst
267 gûne!
1961. Nei Pieter Botma wurdt syn dochter
Eelkje Botma,
troud mei Albert Rienks, de eignerske fan
de pleats. Al
yn
1966 ferkeapje hja de pleats wer troch oan de
"Stich-
ting Maria Catharina van
Dooren's Vrouwengesticht van
Weldadigheid" yn Rotterdam. Dan is der
al in nije boer op
dizze pleats yn de persoan fan Johannes
Hoogland, dy't
sûnt 1963 op Nij Wobma buorket.
10.
BEWENNERS: A. Witteveen
H. Witteveen-Hiddema
ADRES: Skânserwei 10
WENPLAK: Eanjum
PLEATSNAMME: Luitema
FLOREENNUMER: 40
GRUTTE YN 1640: 100 pm
GRUTTE YN 1988: 37 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Kop-hals-romp 1866
EIGNER: Nationale Nederlanden NV
Mear as trijehûndert jier lang hat de
skiednis fan dizze
pleats ferbûn west mei de skiednis
fan it Old
Burger
Weeshuis yn Ljouwert. Fan it testamint fan
Peter Hesop yn
1609 ôf, oant de ferkeap yn 1935 oan
de famylje Hiddema
ta, hat de lânhearre altiten deselde west.
1511. Yn it register fan oanbring komt
Luitema sate foar
it earst foar. In Tiepka Lyoetema is dan de
brûker fan 19
pm lân bûtendyks- en 19 pm binnendykslân.Ek
brûkt hy noch
6 pm "op den bant". Syn hiele
pleats is skat op in hier-
wearde fan goed 18 ggûne. Hy is sels mar
eigner fan 12 pm
wylst Wilke Hollingen (Holdinga) mear as de
helte yn han-
nen hat. Ek de styfbern fan Tyepka ha noch
in 9 1/2
pm yn
besit, mar dat bleau yn de famylje.
1542. Tritich jier letter sit Tyepka noch
op de pleats en
brûkt hy ek lân fan de tsjerke
fan Eanjum: "...drie
jerden up vuijterdycken, in Slyck in
Luytmafen..." Dat
lei dus bûtendyks en sil net sa bêst west
ha, om't praat
wurdt fan "in Slyck". Hy hoecht
ek mar 11 1/2 stoer oan hier
te jaan.
It kin wêze dat in eardere bewenner fan
Luitema sate hjir
efkes om de hoeke sjocht. De pastoar
jout nammentlik op
dat dizze
trije jerden ôfkomstich
binne fan Rynthie
Luottema, Heer Hiddo Camminga en Fecko
Melcke zoon en
"...becleympt in Lyottema
landen..." lizze. De
trije
neamde mannen soene dus dit lân oan de
tsjerke skonken ha
en dan soe dy Rynthie Lyottema al foar 1511
op de pleats
wenne moatten ha.
1580. Jan Liottema is de folgjende
bewenner dy't bekend
is. Hy moat ek 12 stuorren oan de tsjerke
en 13 stuorren
oan de prebende jaan. Wichtiger is dat hy
yn 1582 komt te
ferstjerren en dat syn widdo Jouck Haye
dochter de boel
dan op'e buorden bringt. Yn dat boelguod
wurde tsien kij
ferkocht foar prizen tusken de 11 en 20
ggûne. De kleur
fan de measte kij is read en bleek; der is
mar ien swarte
ko by! In swarte inter bolle bringt 5 ggûne
op en fan de
trije hynders bringt in "bruijn
voele merye" it
measte
op: 20 daalders (sjoch fierder bylage A).
1609. "Noch legatere ende bespreecke
Ick testator het
weeshuijs binnen deeser steede Leeuwarden
seeckere mijne
Saete Landts met alle sijne gerechticheden
ende toebehoo-
ren geleegen Inden dorpe Aenium In
Dongerdeel Luetema Sa-
te genaemt by Epe Jans zn
gebruijckt wordende..." Dit
lytse stikje út it testamint fan Peter
Hesop, datearre 9
maart 1609, hat fan grutte ynfloed west op
Luitema sate.
De Weesfâden koene beskikke oer de opbringst
fan dizze
grutte pleats fan 100 pm, mar hja moasten
dêr tsjinoer
seis "schamele weeskes" yn it
weeshûs opnimme. Wezen út
de famylje fan Peter Hesop hiene dêrby
foarrang. De fa-
mylje fan Hesop hat noch besocht om de
pleats te behâlden
mar dy rjochtsaak waard yn 1613 troch
de Weesfâden wûn:
de fâden krije it besit fan Luitema en de
famylje sil yn
it ferfolch de seis wezen oanwize dy't
neffens de winsk
fan Peter Hesop ûnderholden wurde moatte.
1662. It âldste hierkontrakt fan Luitema
sate dat bewarre
bleaun is, is fan 1662. Folkert Dircks, al
yn 1640 hier-
der fan de pleats, is ferstoarn, soan Cornelis
Folkerts
ek al, mar de erfgenamten wolle de pleats
wol graach oan-
hâlde foar de famylje: Nittert Cornelis doe
de nije hier-
der wurde moatte. Dêrom moat der wer in
nij hierkontrakt
opmakke wurde en dat betsjutte hiel wat,
teminsten wat it
jild oangiet.
Yn't foarste plak sil de sate opnij
opmetten wurde en
moat de nije hierder foar elk pûnsmjit 2
ggûne oan hier
jaan. Hy mei twa kear sân jier op de pleats
buorkje, mar
dan moat hy wol, nei de earste sân jier, in
jier ekstra
hier jaan. Fierder moat hy as
"propijn" ek nochris 1200
ggûne op it kleed lizze. Dit
"propijn" betsjut safolle as
in geskink om 14 jier op de pleats buorkje
te meien. Dy
propijn wie yn dit gefal dus 12 ggûne de
pûnsmjit.
As Nittert Cornelis yn maaie 1663 as nije
hierder op de
pleats komt, docht bliken dat hy 1000 ggûne
as propijn en
182 ggûne as hier betellet. Dat it bedrach
no minder is,
komt omdat by it opmjitten bliken die dat
de pleats mar
91 pm grut wie en net 100. Dit sil
ferklearre wurde kinne
troch it weifallen fan in part fan it
bûtendykslân (faaks
by in trochbraak fan de kaaidyk).
1728. De famylje fan Nittert Cornelis
bliuwt al mar oan
as hierder fan de pleats fan de Weesfâden
en yn it argyf
komme tal fan gegevens foar. Sa wurdt
de wearde fan de
gebouwen fan Luitema, eigendom fan de hierder,
yn 1684
skat op 2500 ggûne wat foar dy tiid in
heech bedrach is.
Noch nijsgjirriger is lykwols it ferslach
fan in taksaas-
je út 1728. Claas Rinnerts, troud
mei in dochter
fan
Dirck Cornelis (wer deselde famylje) lit
de pleats tak-
searje; hy moat de gebouwen ommers
oerkeapje. Hy komt ta
it folgjende rychje:
T binnenhuis met de voorgevel en de
achtergevel
mitsgaders de stins 1029 - 14 - 0
De schuir en de puiskoken (koken wêr't
ek 1259 - 13 - 0
tsjerne waard)
De hovinge naa de eerste plantingh 76 - 5 - 0
T paalwerk tot de oude dijk voor 1/3 171 -
1 - 12
T paalwerk van de poldersdijk voor 1/5 74 -
6 - 0
T aardwerck van de nieuwe dijk voor
1/5 200 - 0 - 0
In pear dingen oan dizze taksaasje
falle tige op. Sa
wurdt der praat fan in stins, yn de
midsieuwen in stien-
nen gebou, bedoeld om jin better
ferdigenje te kinnen
tsjin de oanfallen fan in fijân. Sa'n stins
wie eins hast
altiten yn hannen fan eallju. Soe Luitema
dan ek sa'n
"State" west ha?
Dan wurdt it stik dyk dat troch de
bewenners fan Luitema
Sate ûnderholden wurde moat (hiel lang
ha de
grûnbesit-
ters sels de seediken opmeitsje
moatten: hoe mear
grûn
hoe mear roeden seedyk!), ek ta it
besit fan de
pleats
rekkene. Eins is dat ek wol te
begripen want der moast
gauris oan de diken wurke wurde. As
alle besittings op-
teld wurde, komt men foar de pleats sels ta
2280 ggûne en
foar de diken ta 1885 ggûne. Dat
betsjut dat de
wearde
fan de seediken dy't ta dizze pleats
hearden, hast like
grut
wie as de wearde fan de pleats sels! Wêrom't
yn de
taksaasje praat wurdt oer tredde en fyfde
parten fan de
dyk, is net rjocht dúdlik mar der kin tocht
wurde oan it
tal erfgenamten.
1760. De soan fan Claas Rinnerts, Dirck
Clases, is yn it
midden fan de 18de ieu boer op Luitema
sate. Hy hat 4 kij
en ien rier op stâl, brûkt 68 pm lân om
syn fruchten op
te ferbouwen en hat 6 hynders foar it
swiere wurk.
1805. Jelle Luitjens is, nei 160 jier, de
earste bewenner
fan Luitema dy't net út famylje komt
fan Folkert Dirks.
Jelle hat wat mear fee op it bedriuw: 8 kij
en 4 rierren.
Hy hiert net allinne de 95 pm fan it Weeshûs,
wêr't hy
jierliks 478 gûne foar jaan moat, mar hy
hiert noch mear
lân fan oare eigners. Sa kriget hy nêst de
greide dy't hy
nedich hat foar syn 12 kij en 10 hynders,
nochris 101 pm
boulân ta syn beskikking. It is dúdlik
dat de Frânske
tiid foar de boer op Luitema sate in
opgeande tiid wie.
1866. De Weesfâden komme ta it beslút dat
er in nije hu-
zing set wurde moast op Luitema. De
hierder, al sûnt 1818
Thomas Jans Postma, sil der wol tige
wiis mei
west ha,
krekt as syn opfolgers.
Bewenners:
1880
Eeltje Harmens Jansma
1882
Pieter Klazes Dijkstra (gie 1884 nei Amearika)
1884
Pieter Berends Klazinga
1889
Haije Ypes Viersen
1926
Douwe Haijes Viersen
1934
Abe Lieuwes Hiddema
1963
Anne Witteveen
Nei 350 jier yn it besit west te hawwen fan
Luitema, fer-
keapje de Weesfâden yn 1934 de pleats oan
Lieuwe Oeges
Hiddema fan Holwert. (By de provisjonele
ferkeap waard de
huzing op FL. 4071 ynset en de hiele pleats fan 33
HA kaam
op'e buorden foar FL. 55.816,-). Abe Lieuwes Hiddema wurdt
de nije bewenner fan Luitema. De famylje
Hiddema docht de
pleats yn 1956 al wer oer oan de fersekeringsmaatskippij
Nationale Nederlanden.
De hear A. Witteveen hat syn skoanheit yn
1963 opfolge as
boer fan Luitema sate.
11.
BEWENNERS: G. van der Zee
L. van der Zee-Zondervan
ADRES: Bantswei 3
WENPLAK: Eanjum
PLEATSNAMME: Adson, Oud Fenne Sate
FLOREENNUMER: 55
GRUTTE YN 1640: 106 pm
GRUTTE YN 1988: 40 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: 1988
EIGNER: AEGON Fersekeringsmaatskippij
In grutte brân op 11 novimber 1987 makke in
ein oan
ien
fan de steatlikste pleatsen yn
dizze kontreien: Adson
sate. Yn stee fan dizze echte Fryske pleats
stiet der no
in modern bedriuwsgebou mei in kreaze
wente.
It is eins wat frjemd gien mei de namme
Adson. Hjoeddedei
stiet de pleats bekend as Adson (ek wol
Adsen) , mar eins
is dat in ferskriuwing fan it wurd Adfen.
Yn âld
skrift
liket de "f" in protte op de
"s" en sa sil dat ûntstien
wêze. Adfen is dan wer itselde as Ald Fen
en dan wurdt de
betsjutting fan de namme dúdlik:
pleats by/mei de
âlde
finne. In finne is in stik greide dat net
brûkt wurdt om
gers fan te heljen, mar wêr't de
kij yn rinne,
meast
tichteby de pleats.
1511. Jelmer biden olden fen (ek wol
"in den olde fen")
sil de earste bewenner west ha dy't bekend
bleaun is. Hy
wie sûnder mis in ryk man want hy buorket
net allinne op
in pleats fan 109 pm, mar hy hat ek noch
lânbesit yn oare
pleatsen: 9 pm lân yn Fokkema en 48 pm yn
Rypkema.
Fan syn eigen pleats leit 60 pm lân binnen
en 47 pm bûten
de seedyk. Ek hat er noch 2 pm op
de Bant yn
gebrûk.
Jelle is eigner fan sawat de helte fan syn
pleats, 50 pm.
Sywert Aebingen hat noch wat mear yn besit
en de Abt fan
Dokkum, Sippa Jennama en Barnt wever ha ek
noch in
pear
pûnsmit yn hannen. De pleats
bringt jierliks goed
33
ggûne op en dat is dan sawat 3 1/2 pm foar
1 ggûne.
1640. Nei 1511 ferdwynt dizze pleats in
hiel skoft yn de
mist, pas yn it Stimkohier fan 1640 komt
de Oud Fenne
Saete wer wat nei foaren. Eigner is dan de
baas fan Ropta
State yn Mitselwier: Jonkhear Carel
van Sternsee. Van
Sternsee wie Papist en mocht dus net
de stim
fan dizze
sate brûke. De pleats is 106 pm grut en
wurdt bebuorke
troch Tjeerd Uilkes.
1714. Reitse Bantman, in tapaslike namme
foar immen dy't
sa tichteby de Bant wenne, is nei de ieuwiksel
hierboer
op Adson. Hy moat 500 gûne oan hier jaan
oan syn lân-
hearren Jonkhear Uijterwyck en
Jonkhear Johan de
Wolff
(dizze lêste wenne ek op Ropta). De eallju
sloegen doe
foar master op en dat is sa bleau oant 1800
ta. De huzing
wie fan Reitse sels en hie in skatte wearde
fan leafst
3000 ggûne, de heechste yn hiel Eanjum.
1760. Paulus Popes hoecht safolle net te
beteljen; syn
254 gûne is hast de helte fan de 500 fan
Reitse Bantman.
De ferklearring fan dit weromrinnen fan de
hierpriis koe
wolris lizze yn it oanlizzen fan
Eanjumer- en Ljussemer
polder. De besitters fan grûn yn dy
polder ha doe de
Steaten fan Fryslân frege om ferleging fan
belesting.
Paulus buorket mei 8 kij en 8 hynders en
brûkt 80 pm fan
syn lân foar bou. De widdo fan Paulus hat
it muoilik yn
de tiid fan de feestjerte (1770). Hja
hâldt noch mar 3
kij oer en ek it folgjende jier binne der
mar 4 kij mear.
As gefolch fan de feestjerte nimt it tal
pûnsmjit boulân
ta: 88 pm yn 1771. It tal hynders op de
pleats giet om-
heech nei 12 stiks.
1805. As nei de feepest de saak wer wat
normaal wurdt,
sjocht men dat de situaasje op Adson wer
sawat gelyk wur-
den is as foar dy tiid. Cornelis Reitses,
dy't foar 1550
gûne yn it jier op de pleats buorket, hat
wer 7 kij en 8
hynders en brûkt 75 pm as boulân.
Dizze ferhâlding tus-
ken fee en boulân sil foar Adson it bêste
west ha.
Nei 1800 wurdt it de tiid fan de Botma's
op Adson
sate.
Earst is Grietje Harmens Botma eignerske en
is Ype
Eng-
berts Botma de bewenner, mar sa om
1840 hinne is
alles
fan Ype Botma. De neiteam fan dizze Ype
Botma sil mear as
hûndert jier Adson sate yn besit hâlde. Pas
yn 1947 wurdt
de pleats oerdien oan
de "Groot Noord-Hollansche van
1845". De AGO en no de AEGON wurde de
opfolgers as eig-
ners.
Bewenners:
1849
Ype Engberts Botma
1891
Jan Ypes Botma
1909
Jan Jans Botma
1918
Sieds Binnema (troud mei Jantje Botma)
1936
Folkert van der Zee
1969
Gerlof van der Zee
Neffens in tinkstien dy't yn de muorre
fan de
ôfbaarnde
pleats siet, is der yn 1878 in nije pleats
boud. Spitich
genôch is dy stien by de brân ek ferlern
gien. It kadas-
ter jout oan dat de nije pleats doe folle
grutter wurden
is as de pleats dy't der stie: de belesting
oer de bebou-
de oerflakte waard hast fjouwer kear sa
grut!
1960. Nei de Botma's hat, sûnt de
tritiger jierren, de
famylje Van der Zee op dizze pleats buorke.
De earste Van
der Zee, Folkert Gerlofs, hat in protte
dien oan de fee-
fokkerij. Hy hie in twatal bisten meinaam
fan syn heite'
beslach en is dêr mei oan it fokken set.
Dat hat, nei
meardere tsjinslaggen, resultearre yn de
kampioensbolle
Jelsumer Gerard Wouter 3, dy't yn 1960
útroppen waard ta
kampioen fan hiel Fryslân.
Hie heit, nêst de ierdappels, in
protte niget oan de
feefokkerij, soan Gerlof van der Zee
hat him
in protte
dwaande holden mei it oansetten fan nije
ierdappelrassen.
Nei't de kij yn 1976 fuortdien wiene, koe
hy him al hie-
lendal ynsette foar it kweken en selektearjen
fan nije
ierdappelrassen. De grutte brân hat
hjir gjin goed
oan
dien, al kin sein wurde dat de helte fan it
plantguod al
by in broer yn Grinslân wie,dat alhiel
ferlern is it wurk
net.
HIERPRIZEN EN
SEEDIKEN YN EANJUM.
Yn Eanjum docht him in frjemd
ferskynsel foar mei de
hierprizen yn de 18de ieu. Is it yn alle
oare doarpen sa
dat de hierprizen stadichoan omheech
rinne, yn Eanjum
giet it krekt de oare kant út!
Omtrint 1754 rinne de hierprizen
neffens it Reëelkohier
hiel bot werom: fan 450 nei 322 gûne, fan
450 ta 254 gûne
ensfh. Yn 1756 is it sa slim dat fan
de hierpriis fan
Adson, yn 1750 wie dy 450 gûne, noch mar
45 gûne oer-
bleaun is! Pas nei 1770 rinne de
hierprizen wer omheech
krekt as yn de oare doarpen ek it gefal is.
De ferklearring moat socht wurde yn in
fersyk fan Eanju-
mer lâneigners oan Deputearre Steaten fan
Fryslân om de
Floreenbelesting oer in perioade fan 20
jier net betelje
te hoegen. Dat soe dan allinne jilde moatte
foar it
lân
yn de Eanjumer polder: "...houdende omstandige
aanwij-
zinge van de overgrote kosten die ten
behoudenis der pol-
derdijken moeten werden gedaan en de onmogelijkheid van
deselve in den haren te vinden..." Hja
fersykje om in be-
drach as stipe yn iens, as it net hoege
te beteljen fan
de floreenbelesting foar 20 jier
"gelijk voormaal". Hja
ha soks dus al earder oanfrege. It fersyk
wurdt tastien.
Mooglik ha de eigners de boeren ek wat ûntsjoen
mei de
hierprizen. It kin ek wêze dat de boeren
oan de diken
wurke ha en dêrom minder hier hoegden te
jaan. Ommers,
sûnder de help fan de boeren soe de polder
der wer ûnder-
strûpe en dan hiene de eigners ek gjin lân
mear!
Oersjoch:
1750 1752
1754 1768
Junia
hier: 450
322 291
Nittema 370 278 278
Stiem 260 171 89
Nij Wobma 148 137 176
Adson 450 254 45
12.
BEWENNERS: J.F. Botma
A. Botma-Norder
ADRES: Langgrousterwei 61
WENPLAK: Easternijtsjerk
PLEATSNAMME: Van Tiara State, Heemstra
FLOREENNUMER: 29
GRUTTE YN 1640: 80 pm
GRUTTE YN 1988: 136 pm
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Stjelp
1913
EIGNER:
Diakonije Ned. Herf. Gem. te Frjentsjer
(Huzing en it measte lân)
De namme fan dizze pleats, Van Tiara State,
is mei rjocht
en reden in jier as wat lyn op de homeie
fan dizze pleats
slein. Ommers, it testamint fan Ibella Ida
van Tiara hat
fan grutte ynfloed west op de skiednis fan
dizze pleats.
Yn 1689 makke hja in testamint wêrby't
hja "...de wesen
tot
Franequer gealimenteert wordende
in het Stads
Weeshuys..." al har besittings
tamakke. Nêst in 4000 gûne
oan sinten en wat huzen yn Frjentsjer waard
ek "een saete
lands tot Nieukerk in Oostdongeradeel"
oan de
wezen yn
Frjentsjer
skonken. De Weesfâden
mochten sels witte
hoe't hja mei de sinten omgiene mar fan de
pleats sei hja
"...als willende deselve altoos voor
de weeskinderen in
het voorschreven huis onderholden wordende,
sal worden
bewaert..." De pleats mocht (en mei)
dus net ferkocht
wurde.
1511. Neffens it register fan oanbring is
Beynthie Heest-
ma yn 1511 de eigner fan dizze pleats.
Mooglik is dat
"Heestma" ek in ferskriuwing fan
"Heemstra" want neitiid
binne de Heemstra's eigners fan dizze
pleats. Alef Het-
tesz wurdt opjûn as brûker fan de 68 pm
dy't by de pleats
hearre, foar in hier fan 16 ggûne yn it
jier.
1640. Mear as hûndert jier ferdwynt de
pleats no yn it
tsjuster foar't it Stimkohier (1640) wer
foar wat ljocht
soarget. Ittie van Heemstra wurdt as eigner
neamd en dêr
sil Ydt van Heemstra mei bedoeld wurde. Ydt
is troud mei
in Johannes van Tiara en tegearre
ha se ien
dochter:
Ibella Ida van Tiara. As har mem yn 1650
begroeven wurdt
yn de tsjerke fan Kimswert is Ibella de
iennichste erfge-
namt.
Hierboer op Heemstra sate wie Wilke Sippes
en de
grutte
fan de pleats is yntusken oprûn ta 80 pm.
1694. As yn jannewaris 1694 Ibella Ida van
Tiara komt te
ferstjerren, ferskynt Heemstra sate yn de
boeken fan de
diakonije fan Frjentsjer. Om't hast alles
bewarre bleaun
is, komme der dêrnei in protte gegevens
beskikber oar de
skiednis fan de pleats. Sa stiet beskreaun
dat de
hier-
der, Pytter Martens, yn't jier 223 gûne oan
hier betelje
moat en om't it yn dy tiid wenst wie
dat de
hierder de
huzing sels yn besit hie, moat de
wearde fan de
huzing
skat wurde. De wearde wurdt dan fêststeld
op 1500 ggûne.
1749. As yn Fryslân nije belestingkohieren
opmakke wurde
yn 1749 stiet der by Marten Pyters,
hierboer op Heemstra
en soan fan
Pytter Martens, "een
tamelijk welgesteld
boer". Dat soe der op wize kinne dat
it wol buorkje woe
op de pleats fan de Frjentsjerter Weesfâden.
1760. De speciekohieren litte sjen hoe't
der op dizze
pleats buorke wurdt. Sawat de helte fan it
lân wurdt foar
bou brûkt en op de oare helte weidzje 7 kij
en 6 hynders.
Dit bliuwt lange jierren frijwol gelyk mar
tsjin 1800 oan
begjint it tal kij op te rinnen nei 10
stiks en komme der
8 hynders op it bedriuw. Dy hynders ha
genôch wurk om't
it tal pûnsmjit boulân dan sa'n 60 wurden
is. Claas Jans
hat dan ek it lân fan de pleats nêst
Heemstra yn gebrûk,
foar in part is dat ek syn eigendom.
1808. Dat it net allinne foar de boeren in
opgeande tiid
is, mar ek foar de lâneigners dy't hegere
hieren freegje
kinne, wurdt dúdlik út it earste
hierkontrakt dat fan
Heemstra sate bewarre bleaun is (1808).
Klaas Jans Heem-
stra, hy sil syn namme ôflaat ha fan
Heemstra sate, moat
foar de 84 pm dy't by de pleats hearre,
dan 1029 gûne
betelje. Dat wie hiel wat mear as de 300
gûne dy't sawat
de hiele 18de ieu betelle wurde moast.
Yn it kontrakt steane noch in pear nijsgjirrige
dingen.
Sa jildt it nije kontrakt foar 10 jier en
moat Klaas yn
de hjerst fan it lêste jier 14 pm braak
lizze litte en de
oare lannen "in stoppel en herfstvalligen
laten liggen".
Fierder mei hy net fan bou wer greide
meitsje as oarsom
sûnder tastimming fan de Weesfâden, moat hy
alle dong
dy't syn pleats opsmyt oer it lân bringe
en mei
hy dêr
neat fan ferkeapje. In algemiene bepaling
seit noch: "Dat
de huurder verpligt is de landen naar zijn
beste vermogen
te cultiveren, dezelve te beslatten,
begreppelen, beaard-
rijden gelijk een eerlijk Meijer schuldig
is te doen"
(sjoch bylage G).
1826. Syn opfolger as hierder, Klaas
Sijmons Kloostra,
liket it net sa goed te dwaan as boer.
Yn it earstoan
giet it noch wol en bringt hy de hier wol
op, mar
sawat
om 1822 hinne komt de hier ûnregelmjittich
yn Frjentsjer,
op it lêst stiet it sels alhiel stil. Yn
1826 bringe de
boargen fan Kloostra de hier nei de Weesfâden:
Kloostra
sels hat it faaks oerjûn en de boargen
kinne der mar foar
opdraaie. Hy hat ek net sa goed foar
de huzing soarge
want
Pieter Arjens Kingma
krijt 500 gûne
koarting
"vanwege mindere waarde der huizinge
en schuure".
1855. Dat de gebouwen der min
foarstiene, blykt wol as
der yn 1855 in nije pleats boud wurde moat.
It kostet de
Weesfâden in protte sinten: "31 Jan 1855 - Aan J. Helder
als aannemer van het bouwen van de plaats
te Nijkerk de
somma van FL. 3400,-" en hja liene sinten
"...tot afdoening
eener schuld veroorzaakt door het
Bouwen eener Nieuwe
Stelphuizing op de plaats te Nijkerk, door
K. Venema be-
woond..."
Meiinoar hat dizze nijbou de Weesfâden FL.
6402,46 1/2 koste.
1913. In sechtich jier letter
wie der al
wer nijbou
nedich en doe is de pleats set dy't der no
noch stiet. In
tinkstien oan de foargevel seit:
"Hilda Ida/ Van
Tjara
State/ in 1913 vernieuwd onder/ bewind van
de voogden/
van
het Diaconie Weeshuis/
der Ned. Herv.
Gem. te
Franeker/
B.J. Roze. J.
Petraeus/ R.L. Wynia.
N.
Nammensma " Op it dakkapeltsje stiet
it jier 1913 ek noch
oanjûn.
Yn 1961 is der nochris foar in FL. 32.000,- ferboud.De wen-
keamer waard doe nei it westen ferpleatst,
der waard in
ierdappelberging yn'e golle makke en de
feestâlen waarden
ynkoarte. Doe is it bedriuw ek alhiel
oergien op bou. De
bygebouwen op it hiem binne allegear fan
nei 1961.
1920.
De Weesfâden klage der oer dat troch de nijbou fan
"Ida van Tiara State" in protte
skulden makke binne. Se
treffe it dat der wer opgeande tiden komme
en dat se nei
Wallinga, dy't FL. 3050,- yn it jier joech, nei
1923 mar
leafst FL. 5150,- barre kinne fan de nije hierder
Rienks.
Se reitsje de skulden wer kwyt
en kinne ferbetterings
oanbringe. Yn de tritiger jierren is it
lykwols wer mis.
Troch de minne tiden kin Rienks de hier net
mear opbringe
en krijt hy 20% koarting. De hier rint sels werom ta in
FL.
2000,- (sjoch bylage D).
Troch de argiven fan de Weesfâden fan Frjentsjer
is it
mooglik om in folslein oersjoch te jaan
fan de
hierders
fan Heemstra sate:
1640
Wilke Sippes
1694
Pyter Martens
1741
Marten Pytters
1760
Pytter Hendriks widdo
1761
Wytse Pytters
1763
Claas Jans (Heemstra)
1818
Klaas Simons Kloostra
1827
Pieter Arjens Kingma
1837
Fetse Jacobs Elzinga
1854
Klaas Venema
1861
Anne Lieuwes Westra
1912
Willem Franzes Kienstra
1922
Pieter Rienk Rienks
1959
Hidde Norder
1982
Jaap Botma
Dat net alle hierders like goed mei de
pleats omgiene,
docht bliken út in brief dy't de
Weesfâden oan in
boer
stjoere. Hja ha op besite west en binne oer
bepaalde per-
selen bêst tefreden, mar "...Dit
kunnen wij nog
niet
zeggen van de percelen aardappels
achter in de
plaats;
evenmin van de bieten die om het
koolzaad gezaaid zijn.
Het kweekgras "groede" zal U
deze zomer daar
nog veel
last kunnen bezorgen..."
13.
BEWENNER: A. Meirink-Veenland
ADRES: Langgrousterwei 57
WENPLAK: Easternijtsjerk
PLEATSNAMME: Foalsum
FLOREENNUMER: 9
GRUTTE YN 1640: 84 pm
GRUTTE YN 1988: 90 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Kop-hals-romp 1868
EIGNER: Huzing: A. Meirink-Veenland
Lân: Yn erfpacht fan it B.B.L.
Op de nije loads, dy't in pear jier lyn
nêst dizze pleats
boud is, hat de eigner "Foalsum
Sate" sette litten. Dizze
namme hat de pleats fan âlds net hân. Der
hat hjir wol in
pleats mei de namme Foalsum stien, mar dat
wie yn de lan-
nen efter dizze pleats. It stee fan dizze
pleats hat yn
it ferline meast "Op de Grouw"
hiten. It wurd "grou" is
ôflaat fan "groeie" en betsjut yn
dit gefal dat hjir yn
it fiere ferline lân oanslibbe (oangroeid)
is. Dat
moat
bard wêze nei't de earste diken hjir oanlein
binne. Dy
earste dyk moat efter de pleats lein ha; it
âlde reedsje
nei Ljussens soe hjir in oerbliuwsel
fan wêze. Yn
1738
stiet yn de kohieren dat de pleats "de
lange grouwen" as
neistlizzer hat en sa hyt de wei dêr't
de pleats oan-
leit noch altiten: Langgrousterwei.
1511. It kleaster Betlehem is de earst
bekende eigner fan
dizze pleats. Dit wie in
frouljuskleaster, stifte troch
Mariëngaarde fan Hallum. It kleaster hat
lein wêr't no it
bekende Bartlehiem leit. Yn de namme fan
dit plak is it
eardere "Betlehem" noch wol werom
te finen.
De pleats wie doe 101 pm grut en
"Jelle by den Wech ende
Melle op de fen" wiene de hierders.
Hja joegen net botte
hier: in kwartsje de pûnsmjit. Foar de
measte boeren yn
Nijtsjerk wie dat hast twa kear safolle!.
1592. Dat der echt twa hierders wiene,
wurdt dúdlik as yn
1592 bliken docht dat de pleats yn twaën
gien is:
Dirck
Jans hiert no de 71 pm fan "Op de
Grouw" foar in gûne de
pûnsmjit en Bartholomeus Wopkes hiert 34 pm
foar deselde
priis. As neigien wurdt wêr't de lannen
fan it
kleaster
Betlehem krekt lein ha, is dit yn twaën brekken
fan de
pleats wol te ferklearjen. Oan de Langgrousterwei lizze
71 pm en oan de oare kant fan it doarp
lizze de 34 pm oan
de Mûnewei. Sa besjoen liket it der sels op
dat der alti-
ten al twa pleatsen fan it kleaster
Betlehem west ha.
1639. Nei Jan Aetzes (1606) en Ruyrdt
Joukes (1618) komt
Schelte Taeckes op dizze pleats. It skynt
him as hierboer
fan kleasterlân goed te gean
want as de
Steaten fan
Fryslân yn 1639 de pleats Op de Grouw
ferkeapje, wurdt hy
fan hierder, eigner fan dizze pleats. Hy
moat der wol
4361 ggûne foar deltelle mar hy wurdt
sels baas en dat
kinne yn Nijtsjerk him net folle neisizze:
mar ien op de
seis boeren is ek eigner fan de pleats.
Der moat
bysein
wurde dat it sels buorkjen fan de eigner
wol in
kenmerk
is fan dizze pleats.
Nei Schelte Taeckes komt syn soan Johannes
Scheltes op de
pleats en dy docht krekt nei 1700 de pleats
oer oan
Ids
Jans. Dizze Ids Jans wie in hiele grutte
boer want hy hie
ek
Sjoarda yn besit.
Dizze beide pleatsen
oan de
Langgrousterwei wiene doe
meiinoar hast 200 pm grut
(sjoch foar him ek nr. 3).
1714. Nei 1700 komme der wat mear gegevens
beskikber oer
de wearde fan dizze pleats. Der hearde doe
in 100 pm lân
by en de hierwearde waard skat op 500
gûne jiers. Dit
moast wol skat wurde om't Ids Jans de
pleats sels yn ge-
brûk hie.
1775. Nei de soannen fan Ids Jans, Jan en
Johannes Idses,
komt der in oare famylje Op de Grouw te
wenjen. Roelof
Arjens wurdt de nije eigner en de wearde
fan de pleats is
omheech gien nei 620 gûne jiers. Roelof
keapet der noch
wat lân by en om 1800 hinne heart der al in
115 pm lân by
de pleats mei in jierlikse hierwearde fan
1243 gûne.
Yn de 18de ieu is de pleats in mingd
bedriuw sa as wenst
yn dy tiid. Sawat de helte wurdt brûkt as
boulân en op de
oare helte rinne de 10 kij en 7 hynders
dy't it
beslach
fee útmeitsje.
1811. As yn de tiid fan Napoleon elk in
famyljenamme oan-
nimme moat, neamt Harmen Roelofs, dan boer
op de Grouwe,
him "De Lange". Dat kin fansels
west ha om't er sa lang
wie, mar wierskynliker is dat er tocht hat
oan "De Lange
Grouwe"!
Nei de dea fan Harmen Roelofs de
Lange, hy hie
allinne
mar dochters, stode de pleats útinoar en
waard Grietje
Pieters Booitsma troch fererving de nije
eignerske fan de
huzing en it measte lân . Doe't har earste
man, Meindert
Gerrits van Eizinga stoar, waard der in
ynfintaris fan de
pleats makke. De wearde fan de huzing, it
hiem en it hôf
waard fêststeld op 7000 gûne wylst it replik
guod hast
3000 gûne wurdich wie. De "levende
have" bestie út: "vijf
paarden FL. 445, elf zwartbonte melke en varekoeijen FL. 648,
vijf
zwartbonte jongbeesten FL. 106,
twee zwartbonte
kalveren FL. 10, vier varkens FL. 42 en vier lammeren FL. 10 ".
1866. De pleats moat yn dizze tiid tige min
west ha en de
nije eigner Pieter Meinderts van Eizenga,
soan út it ear-
ste houlik fan Grietje Booitsma, lit in
hiele nije pleats
sette. Syn dochterke mei op har twadde
jierdei de earste
stien lizze: " Anno 1866/ den 28
maart is
door/ Jantje
Pieters/ van Eizinga/ op
haar tweede verjaardag/
den
eersten steen aan/ dit gebouw gelegd".
De pleats kaam op
itselde plak te stean, waard krekt as syn
foargonger wer
in kop-hals-romp pleats, allinne folle
grutter.
Bewenners:
1828
Harmen Roelofs de Lang
1839
Meindert Gerrits van Eizinga
1842
Grietje Pieters Booitsma (widdo Van Eizinga)
1843
Anne Abrahams Blom (twadde houlik fan Grietje)
1866
Pieter Meinderts van Eizinga
1885
Livius Sevenster
1892
Imius Livius Sevenster
1900
Sybe Imius Sevenster
1910
Ulbe Wijngaarden
1910
Livius Sevenster
1927
Willem Livius Sevenster
1941
Cornelis Jans Slim
1947
Jan Livius Slim
1966
Wessel Dijkstra
1968
Auke Meirink
1987
Anneke Meirink-Veenland
Foardat de famylje Sevenster op dizze pleats
komt, hat
der noch in jier in arbeider op de pleats
wenne. Dat wie
Pieter Kornelis Dijkstra dy't
mei de grutfaam
Jacoba
Geerts Vellema yn 1884 in jier lang op de
pleats húsman-
net. Ek yn 1890 en 1891 steane
hja tegearre as
haad-
bewenners oanjûn. Fierder hat der altiten
in lid fan de
famylje Sevenster as fan de oan har besibbe
famylje Slim
op dizze pleats wenne.
1966. Bartel Meirink, bewenner fan
Holdinga State ûnder
Ie, wurdt yn 1966 eigner fan dizze pleats.
De earste twa
jier wurdt de pleats dan noch bewenne troch
in arbeider,
mar dan komt soan Auke Meirink nei
de Langgrousterwei.
Der komt dan wat langer wat mear lân by
dizze pleats en
men kin wol sizze dat "Foalsum
Sate" op't heden de grut-
ste pleats fan Easternijtsjerk is. De 70 HA
lân wurde al-
hiel brûkt as boulân.
14.
BEWENNER: D. Terpstra-Visser
ADRES: Berchhuzen 7
WENPLAK: Easternijtsjerk
PLEATSNAMME: Berghuistra, Paesenswal
FLOREENNUMER: 26
GRUTTE YN 1640: 36 pm
GRUTTE YN 1988: 40 HA
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: Foarein 1962, bedriuwsgebou 1981
EIGNER: Huzing: D. Terpstra-Visser
Lân: AEGON (yn erfpacht)
De skiednis fan dizze pleats is de lêste
jierren behear-
ske troch grutte brannen. Yn 1962 wie it sa
slim dat
de
hiele pleats ôfbaarnde en alle 26 kij yn
it fjoer
omka-
men. Troch dy brân kaam der in ein
oan in monumintale
kop-hals-romp pleats. By de brân yn 1981
koe de
foarein
bewarre bliuwe (der wie yn
1962 wer in
kop-hals-romp
boud) mar der moast in hiel nij
bedriuwsgebou set wurde.
Om't de kij dit kear yn it lân rûnen, koene
dy oan it
fjoer ûntkomme.Beide kearen hie de brânwar
in protte lêst
fan nijsgjirrige minsken dy't op de
brân ôfkamen en de
trochgong op it smelle dearinnende dykje
behinderen.
1511. As earst bekende bewenner fan dizze
pleats kin Dowe
to Berc Huijsen beskôge wurde. Yn it
register fan it lân-
besit fan dy tiid stiet hy notearre mei 22
pm lân. Eigner
fan dat lân wie it kleaster Sion yn
Nijewier. Yn de argi-
ven fan dat kleaster komt dizze pleats noch
in pear kear
foar en ek de registers fan de kleasterlannen nei
1580
leverje wat gegevens op.
1560. Sa siet neffens it âldste rekkenboek
fan Sion yn it
jier 1560 in Sijmon Roelefs as hierder op
de pleats. Foar
de 22 pm lân fan it kleaster moast hy 14
ggûne betelje en
noch "twe foer torffs". Hy moast
dus in part fan syn hier
yn natura opbringe: twa weinen fol turf. Hy
sil dy
turf
wol út de Dokkumer Wâlden helje moatten ha.
1580. As de Steaten fan Fryslân yn 1580, as
hja it eigen-
dom
fan it kleasterguod oernimme, listen meitsje
fan de
hierders fan Sion, docht bliken dat
Sijmon Roelofs noch
altiten op dizze pleats buorket. Syn
buorman Frans Wopkes
"to berchhuisen" komt ek op de
list foar. Frans brûkt 14
pm lân fan it kleaster en dat is
nijsgjirrich om't yn de
folgjende opjefte, fan 1592, de nije
hierder Taecke Sip-
kes 36 pm lân yn gebrûk hat fan it
kleasterguod. Dat moat
hast wol de 22 pm fan Sijmon en de 14 pm
fan Frans west
ha. Yn letter tiid hat der altiten 36 pm
by dizze pleats
west, al ha de measte hierboeren der noch
mear lân by yn
hier krigen.
1618. Goffe Johannes komt yn 1618 foar
mei in
hierpriis
fan ien ggûne foar elke pûnsmjit dy't er
brûkt. Syn nei-
team hat oant 1760 ta dizze pleats
brûkt.Earst as hierder
en nei 1640 as de Steaten fan Fryslân, om
oan sinten te
kommen foar de striid tsjin
Spanje, de kleasterlannen
ferkeapje, as eigner fan dizze pleats. Nei
1700 giet de
famylje nei Dokkum te wenjen en ferhiere se
de pleats. Yn
dy tiid moat Pieter Tjeerds as hier foar de
41 pm dy't by
de pleats hearre, 237 gûne betelje. Dat is
hast seis kear
safolle as in ieu earder!
1749. Foar de hierboeren op de Pasenswal
sil it faaks net
in fetpot west ha. Hja bliuwe meast net
langer as tsien
jier op de pleats en fan Jan Pytters wurdt
yn 1749 sein:
"een gering boer".
1760. Dat feroaret as de pleats kocht wurdt
troch Anthony
D'Arnaud, de grytman fan
Eastdongeradiel. Hy keapet
de
pleats fan de bern fan Gerlof Johannes
Stinstra foar in
priis fan 10.000 cgûne. Douwe Minses wie
doe de
hierder
mar al yn 1761 komt Tjerk Opts op Pasenswal
telâne. Hy is
hjir boer bleaun oant yn 1797 as hy in
rinteniershûs bou-
we lit op Trijehuzen ûnder Nijtsjerk.
Tjerk liket it mar goed te dwaan op
Pasenswal. Hy begjint
mei 5 kij en 3 hynders en in besiedde
oerflakte fan in 28
pm, mar yn de rin fan de jierren wit hy dat
út te wreid-
zjen ta in stik as 9 kij. Dan
komt lykwols de
grutte
klap: yn 1770 hat hy noch mar ien ko
mear! Om't dat jier
bekend stiet as it jier dat de feepest yn
Fryslân leafst
97.756 kij de dea koste hat, sil ek it beslach
fee fan
Tjerk Opts doe wol oantaast wêze.
Tjerk moat wer opnij begjinne mar it liket
der op dat hy
him wat mear taleit op it ynsiedzjen fan
boulân: yn 1795
hat hy op de 55 pm dy't dan by de pleats
hearre 5 kij en
5 hynders rinnen en brûkt hy noch 34 pm
as boulân. De
hier is yntusken oprûn ta in 400 gûne.
1810. Dy hier moat al dy tiid opbrocht
wurde oan minsken
dy't dizze pleats kocht ha om de stim dy't
oan de pleats
ferbûn is: Anthony D'Arnaud
(1760), Johannes Casparus
Bergsma (1791) en Age Looxma (1810). As
nei de Frânske
tiid de stimmen neat mear wurdich
binne, ferkeapje de
measte lâneigners dy't pleatsen kochten
fanwege de stim
dy't der oan ferbûn wiene, harren
pleatsen,mar de famylje
Looxma hâldt dizze pleats yn besit:
1810
Age Looxma
1838
Theodorus Maria Looxma
1878
Catharina Theresia Looxma (troud mei Van
Welderen
Rengers)
1912
Lânbou-ûndernimming "Stania" te Ljouwert
1925
Anna van Harinxcma thoe Slooten (troud mei Daniël
van Welderen Rengers)
1937
Hector Baardt van Sminia
1952
Wilco Julius van Baardt van Sminia
1952
Groot Noordhollandsche van 1845 (letter de AEGON)
As de skiednis fan dizze pleats oersjoen
wurdt, wurdt wol
dúdlik dat op Pasenswal altiten hierboeren
buorke ha. Wie
it de eigners foar 1800 om de politike
macht fan de stim
te dwaan, nei dy tiid waard it mear in
jildbelizzing. Oer
it algemien kin steld wurde dat de measte
boeren op dizze
pleats der net folle muoite mei hân ha
sille, om't hja
hast allegear lang op de pleats bliuwe.
Bewenners:
1849
Kornelis Ypes Botma
1869
Wopke Ypes Botma
1879
Johannes Johannes Hoogland
1880
Jentje Johannes Hoogland
1886
Jacob Eelkes Holwerda
1905
Livius Imius Sevenster
1920
Imius Sevenster
1934
Fokke Ates Noordenbos
1942
Jacobus Martinus Noordenbos
1980
Boele Terpstra
1982
Djoke Terpstra-Visser
De famylje Sevenster komt ek foar op nr 13
wêr't nei har
de oan har besibbe famylje Slim de pleats
oernimt, wylst
op dizze pleats Fokke Noordenbos komt dy't
troud wie mei
in dochter fan Sevenster.
Oer de skiednis fan de huzing is oars neat
bekend as dat
er yn 1880 en 1920 grutte ferbouwings
plakfûn ha. Oer de
brannen is al ien en oar meidield.
Dizze pleats wurdt yn 1640 al
"Pasumwal" neamd, in namme
dy't maklik te ferklearjen is om't de
pleats sawat tsjin
de rivier de Peazens oanboud is en de lannen
oan beide
kanten fan dit wetter lizze. De oare kant
fan dit wetter
is te berikken oer it
"Nammenset", in namme dy't komt fan
Nammen Willems, hierder fan de oare pleats
op Berchhuzen.
De twade namme "Berghuistra"
stiet op de kaart fan Eekhof
út 1855 en is ek hiel tapaslik om't fan de
earste boeren
dy't hjir buorken, al sein waard dat hja
"to Berchuysen"
wennen.
15.
BEWENNER: A. de Boer
ADRES: Mellemawei 4
WENPLAK: Eastrum
PLEATSNAMME: Tadema
FLOREENNUMER: 12
GRUTTE YN 1640: 15 pm
GRUTTE YN 1988: 39 HA
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: Kop-hals-romp 1962, efterein 1975
EIGNER: Meindert Douma Leen
By in grutte brân op 19 oktober 1975
waard it
bedriuws-
gebou fan Tadema sate alhiel fan de flammen
ferneatige.
De foarein koe bewarre bliuwe, mar de hurde
wyn sloech de
flammen ek oer op de pleats dy't tichteby
stiet, Douma
sate. Fan dizze pleats gie de foarein yn
flammen op. Sa
hie it fjoer taslein op in hiel âld stee.
1511. Al yn it register fan oanbring wurdt
in bedriuw fan
Hessel Tadema neamd. Hessel sil de
namme-jouwer fan dizze
pleats wol west ha. Hy wie hierboer op
in grutte pleats
fan de Heemstra's, Take en Menke, fan 119 1/2 pm grut.
Goed
45 goudgûnen moast hy oan hier betelje; dat
betsjut in 3
ggûne de pm. Hessel hie 25 pm lân fan syn
pleats yn eigen
besit, wylst de pastoar fan Eastrum
jierliks noch njog-
gen stuorkes rinte barre koe.
1542. Dizze selde rinte komt ek foar
yn it
Benefisiaal-
boek fan 1542 by de ynkomsten fan de
pastoar fan Eastrum:
"In den eersten, een arents gulden
rente, ofte een ponde-
maet, vuyt Syvert Heemstra ende Johannes
Heemstra zaeten
toe Oestrum over die tille..." Dit sil
deselde pleats wol
west ha want de Heemstra's wurde wer
neamd. Nijsgjirrich
is ek dat hjir foar it earst de namme Tilbuorren
om de
hoeke komt,"it buorrentsje by de
tille". It joech de pas-
toar lykwols neat dat dizze rinte op papier
stie want de
rinte waard "hem nogtans geweyghert'
en de pastoar hie it
al "vyff ofte ses jaeren nyet van en
(...) gehadt".
Net sa lang nei dizze tiid ha de
Heemstra's de pleats
stikje foar stikje ferkocht. Sa is der in
oantekening yn
de rintmasterrekkens dat yn 1561 Jan
Cornelis en syn frou
Bauck Bonga in fjirde part fan Tadema kocht
ha fan Johan-
nes Heemstra foar 800 ggûne. It tal
pûnsmjitten wurdt net
neamd, mar dit koe wolris it begjin west ha
fan it útin-
oar fallen fan Tadema.
1640. Hûndert jier letter is der in protte
feroare. Gerck
Sypts is no de eigner en brûker fan
Tadema, mar der is
net folle lân mear by: mar 15 pm. Gerck is
lykwols ek de
eigner/bewenner fan sate nûmer 11 mei in
grutte fan 50 pm
en hie sa genôch lân om fan te libjen. Fan
de widdo
fan
Gerck Sypts, in Ebeltje Reijfs, leit der in
grêfstien yn
de tsjerke; hja stoar yn 1676.
It liket der op dat de grutte pleats fan
de Heemstra's
nei 1511 yn twaën splitst is . Omdat Tadema
en Douma eins
beide op itselde hoarnleger lizze, tusken
deselde grêft,
leit it yn'e reden te tinken dat
dizze beide pleatsen
ienris de grutte pleats fan de Heemstra's
út 1511 foarme
ha. De namme Tadema is altiten bestean
bleaun, mar Douma
hat syn namme pas yn de lêste ieu krige; ek
dat is in re-
den temear om soks oan te nimmen (sjoch ek
nr. 16).
1714. Egle Minnes is no boer op Tadema mar
hy is de eig-
ner net. De widdo fan dr. Stania is
eignerske en hja kin
elk jier 274 gûne barre fan Egle foar de 78
pm dy't
dan
by de pleats hearre. Har man, dokter
Wiegerus Stania, sil
de pleats kocht ha fan Gerck Sypts (as syn
widdo) want hy
wie neffens in âld tsjerkeboek fan 1679
oant 1692 tsjerk-
fâd fan Eastrum en bewenner fan Tadema.
In pear jier nei 1714 sil Anne Cornelis de
pleats keapje,
wêr't hy dan sels op buorkjen giet. Oant
1742 ta
bliuwt
hy eigner en dan bemuoit it
grutkapitaal him wer
mei
Tadema sate.
1742. Grytman Van Burmania en siktaris
Bergsma krije yn
dat jier tegearre it eigendom fan de
pleats, wylst de fa-
mylje Bergsma nei 1760 allinne it eigendom
kriget. Dizze
famylje sil oant 1838 ta yn it besit fan
Tadema bliuwe.
1760. Jan Pytters, de doarpsrjochter fan
Eastrum, is de
earste boer op Tadema sate wêrfan 't wat
bekend is oer de
bedriuwsfiering. Hy hiert de 78 pm foar in
300 gûne yn it
jier fan Bergsma en kin 14 kij en 4 hynders
op stâl hâlde
Hy hat ek noch 26 pm lân yn gebrûk as
boulân.
Syn opfolger, Yde Ydes fan Stiens, hat
net in maklike
tiid hân op Tadema. It giet yn it begjin
foar wûnder mei
him: yn 1770 hie hy in 19 kij op stâl. Doe
kaam de
fee-
pest him oer't mad. Yn 1771 wie syn beslach
fee weromrûn
nei 4 kij! Yn 1773 giet hy fan de pleats en
ferhuzet nei
Sybrandahûs. Jan Abrahams dy't dan komt,
liket him mear
op boulân ta te lizzen. De 16 pm boulân fan
Yde wurde by
him yn 1776 al 86 pm en hy hat ek wer 11
kij op stâl. En
dochs rint it ek mei him ferkeard ôf. Hy
moat syn arbei-
ders dien jaan en leit in ferklearring ôf
oan de ûntfan-
ger fan de gemeente dat syn fermogen
ûnder de
600 gûne
sakke is en hy dêrom tenei allinne mar mear
heal-haadjild
betelje kin. Yn 1784 is it hielendal mei
him dien: de hu-
zing wurdt ôfbrutsen.
Claes Sybrens fan Eanjum hat de pleats wer
opbouwe litten
en sil tsien jier op Tadema buorkje.
1794. Dat froulju yn dy tiid net lang widdo
bliuwe koene,
lit de widdo fan Bote Pytters sjen. As har
man kom te
ferstjerren, buorket hja earst troch mei de
arbeider, mar
twa jier letter troud hja mei him (Pytter
Foekes). Hja
brûke de 78 pm fan Tadema en noch 12 pm los
lân foar
in
hierpriis fan 904 gûne; 11 kij, 4 hynders
en 21 pm bou is
harren bedriuw grut.
1838.
De earste kadastrale kaart fan 1832 jout foar Tade-
ma in kop-hals-romp pleats oan. Dat
moat dan
de pleats
wêze sa't dy yn 1784 wer opboud is. Dy
pleats hat lykwols
net sa lang stien want de nije eigner,
Minne Douwes Mel-
lema, lit yn 1838 in nij gebou
delsette mei in
dwers
foarhûs. Neffens de skoalmaster fan
Eastrum (1858) moat
by it ôfbrekken noch wat fûn wêze fan de
Tadema Stins. It
soe in stins west ha mei greften en in
poarte "...waarvan
de overblijfselen als ringmuren en steenen
pijp in
1838
zijn uitgegraven..." Hy jout ek op dat
de bewenners fan
de pleats elk jier noch 8 ggûne rinte oan
de tsjerke jaan
moatte. At dat deselde rinte wie as út 1511
dan hat
dat
wol lang in lang libben hân!
Minne Douwes Mellema brûkt de pleats sels
en mei him komt
Tadema sate yn hannen fan de
Mellema-famylje, yn dy jier-
ren ôfgryslik ryk. Alle trije de
pleatsen op Tilbuorren
wiene fan dizze famylje (sjoch ek nr. 18).
Ype Minnes Mellema is de lêste fan dit
slachte en hy lit
de trije pleatsen nei oan syn omkesizzers
Meindert, Douwe
en Minne Douma. Ek dizze trije minsken litte
gjin bern
nei en as de lêste, Meindert, yn 1957 komt
te ferstjerren
wurde Tadema en Douma ûnderbrocht yn
it "Meindert Douma
Leen". Dit lien is bedoeld om bern út
net sokke rike âl-
ders dochs studearje litte te kinnen.
Bewenners:
1873
Jan Engberts van der Heide
1904
Reinder Spriensma
1914
Gerrit Jensma
1949
Auke A. de Boer (troud mei Ieke Jensma)
1984
Andries de Boer
Yn de jierren 1962-1963 waard de hiele
pleats fernijd en
in wite tinkstien by de foardoar fertelt:
"Foar stúdzje-
stipe by it Douma lien/ Waerd
"Tadema" fiks ûnder hannen
naem/ forgreate en fornijd op it âlde st‚/
Kaem der
rom
plak foar minske en f‚/ 1962-1963".
Spitigernôch hat dit gebou it net lang
útholden want de
brân wêr't de beskriuwing mei begûn, hat de
efterein fer-
woastge. Ek by de nijbou fan de efterein
heart in
tink-
stien: "Nei brân mei skea en
skeel/ Bleau Fryske
bou
be-hâlden/ Hjir geane gear yn geef geheel/
It nije en it
âlde/ 19-10-1975 en 15-5-1977".
En it mei sein wurde, sa't Tadema
sate der hjoeddedei
hinneleit, in bytsje op in hichte, mei
greften en beammen
hat it yndied it oansjen fan in âlde Fryske
pleats.
16.
BEWENNERS: T. Boersma
R. Boersma-Lont
ADRES: Mellemawei 6
WENPLAK: Eastrum
PLEATSNAMME: Douma
FLOREENNUMER: 3
GRUTTE YN 1640: 50 pm
GRUTTE YN 1988: 135 pm
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: Kop-hals-romp 1865
EIGNER: Meindert Douma Leen
Ek dizze twadde pleats op Tilbuorren is
it eigendom fan
it Meindert Douma Lien. Fanâlds hie de
pleats gjin namme,
mar om't der jierren oanien Douma's op
dizze pleats buor-
ke ha, sil de pleats wol de namme Douma
State krigen ha.
1511. Mooglik hat yn it begjin fan de 16de
ieu in sekere
Bauke op dit stee wenne. Hy hie trije lânhearren:
Sywck
to Dresum (22 pm), Tyed Donije (11 pm)
en Wiger
Sijtsma
(11 pm). Bauke moast foar dizze 44 pm elk
jier 14
ggûne
oan hier jaan.
1640. Mear wissichheid jout it Stimkohier
fan 1640. Der
is dan 50 pm lân by de pleats, dy't
oanslein wurdt foar
15 florenen. Eigner is de grytman Douwe
van Aylva, dy't
noch twa pleatsen yn Eastrum yn eigendom
hie. De hierder
is Harke Minnes.
1714. Nei 1700 hat de siktaris fan Eastdongeradiel, Van
Bosman, dizze pleats yn besit en nei syn
dea syn
widdo.
Hierder is yn 1714 Jan Jacobs dy't elk jier
132 gûne jaan
moat foar de 50 pm lân dy't hy bebuorket.
1758. Yn dit jier sil der wol in grut
opskuor yn Eastrum
west ha: Frou Anna Dodonea van Burmania,
frou fan de nije
grytman Anthony D'Arnaud, keapet yn ien
kear seis stimmen
op yn Eastrum. Dêrmei wurdt hja (foar har
man fansels) yn
ien kear de baas yn dit doarp: hja hat de
measte stimmen
yn hannen. Dizze seis pleatsen plus
noch twa
ûnder Ie,
ien yn Eanjum en ien yn Ljussens kostje
har it
kapitale
bedrach fan in 90.000 cgûne! Fansels is
der strideraasje
en wolle guon der it near op lizze, mar yn
1759 stiet de
grytman wol as eigner oanjûn; hy moat dus
de rjochtsaken
dy't hjir oer spilen, wûn ha.
Nanne Bodes is de brûker fan de pleats en
jout elk
jier
in 160 gûne oan hier. Hy skynt in lyts
boerke west te
hawwen want yn de belesting wurdt hy
oanslein foar heal
haadjild en dat betsjut dat hy minder
dan 600
gûne oan
fermogen hân hat. De 6 kij en 2 hynders
dy't hy op stâl
hat, tsjutte dêr ek al op. Hy brûkt ek noch
21 pm boulân.
Nei Nanne Bodes komt Douwe Sybrens op dizze
pleats. Douwe
sil in machtich man wurde yn Eastrum want
de Mellema's
stamme fan him ôf. Yn dizze selde tiid
buorket syn heit
op Mellema State en hy sil syn heit dêr yn
1798 opfolgje.
Douwe hiert by dizze pleats noch 28 pm los
lân en moat de
famylje D'Arnaud dêrfoar 453 gûne betelje.
It bedriuw sil
troch him ek fierder útwreide wurde want hy
hat al 11 kij
en 7 hynders en brûkt 32 pm as bou. It
skynt in tûke boer
west te hawwen.
1798. De famylje Bergsma is om 1800 hinne
yn it besit fan
dizze pleats en dat sil duorje oant hja yn
1838 de pleats
fan de hân dogge. Floris Jurjens is brûker
fan de 78 pm
dy't de pleats yn dy jierren grut is. De
hier is yntusken
omraak omheech gien en bedraacht al hast
900 gûne. Florus
syn beslach fee en it tal pûnsmjit boulân
dat hy brûkt is
sawat like grut as syn foargonger. Krekt
nei 1800 hat er
noch in Klaas Buwalda op dizze pleats
buorke.
1832. It kadasterkaartsje fan 1832 jout
noch gjin pleats
op dit stee. Wol stiet op it stikje lân
tusken Tadema en
Douma in lytser bedriuw. Dat moat de
foargonger fan Douma
west ha. Eekhof jout oan dit lytse
spultsje yn 1855
de
namme "Heemstra", mar dat moat in
fersin wêze. Foar
de
namme Heemstra komme yn Eastrum twa
pleatsen yn oanmer-
king: Mellema state, om't dat oant 1790
ta yn
it besit
west hat fan leden fan de famylje
Heemstra, en Tadema
sate, om't dy pleats yn de 16de ieu
Heemstra's as besit-
ters hân hat.
De kaart fan Eekhof lit ek sjen dat yn 1855
it stee
fan
Douma noch leech wie. De kaart fan
Schotanus (1708) hat
trije gebouwen: Tadema, dan in stimleaze
pleats, en noch
in pleats op it stee fan Douma.
De konklúzje kin wêze dat stim 3 (no Douma)
earst op
it
stikje lân tusken de beide pleatsen stien
hat en dat yn
1865 it stee fan Douma pas beboud wurden
is. Sawol Douma
as Tadema lizze wol op ien hoarnleger, tusken
de selde
grêft en mei deselde beamsingel. Dat soe
wize kinne op de
ferûnderstelling dat Tadema en Douma
yn 1511
de grutte
pleats fan de bruorren Heemstra foarme ha.
1838. Minne Douwes Mellema (soan fan de
niisneamde Douwe
Sybrens) is yn it besit kaam fan de pleats
en makket in
hierkontrakt op foar Jan Botes de Vries en
syn frou Maai-
ke Keimpes van der Kooi. Hja moatte
jierliks tûzen gûne
opbringe foar lân en pleats.
De Mellema's ha Douma sate noch jierren
lang yn eigendom
hân oant de lêste Mellema fan dit slachte,
in Ype, troch
syn dea yn 1896, de boel oerdroegen hat oan
syn omkesiz-
zers, de trije bruorren Douma.
1857. Dy famylje Douma wenne al fan 1857 ôf
op de pleats
en de earste wie Rienk Minnes Douma. Syn
heit wie
troud
mei Eelkje Mellema en sa rekken dizze
famyljes oan inoar
besibbe. Rienk kaam fan Hantumhuzen mei syn
frou dy't al
rillegau ferstoar. Rienk troude wer en
krige trije soan-
nen:Meindert, Douwe en Minne.Yn 1865 waard
de nije Douma-
pleats boud op it stee wêr't de pleats noch
stiet en
de
muorre-ankers yn de eftergevel tsjûgje hjir
fan.
1928. Nei de dea fan syn âldelju wennet
Meindert Douma op
de pleats. Hy is net troud en yn 1928 giet
hy mei syn
húshâldster nei Ljouwert te wenjen. As hy
yn 1957 komt te
ferstjerren, wurdt by testamint it
"Meindert Douma Leen"
oprjochte.
Bewenners:
1928
Halbe Vogel
1934
Wiebe Keimpes de Vries
1956
Keimpe Wiebes de Vries
1958
Lieuwe Boersma (troud mei in dochter fan Keimpe)
1982
Tjisse Boersma
By de brân yn 1975 dy't de efterein fan
Tadema ferneatige
hat de foarein fan Douma ek yn brân stien,
mar mei in
protte wetterskea en it wer opnij opsetten
fan it dak, is
men der fan ôf kommen.
Op de rinstâl efter de pleats stiet noch de
folgjende sin
op in tinkstien: "Op dizze groun/ Fan't lien
har tabi-
troud/ Hat it Boersma's folk/ Dit
greate bûthús boud/
1974/ Bistjûr Meindert Doumalien/ Brûkers
Lieuwe Boersma
en soannen".
17.
BEWENNERS: W.K. Dijkstra
B.H. Dijkstra-Kooistra
ADRES: Terplaan 9
WENPLAK: Eastrum
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: 16
GRUTTE YN 1640: 33 pm
GRUTTE YN 1988: 108 pm
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: Kop-hals-romp
EIGNER: W. Dijkstra
Op de noardeastlike râne fan de âlde
Eastrumer terp (in
part fan dizze terp tusken de pleats en it
doarp is
ôf-
groeven) stiet dizze âlde kop-hals-romp
pleats. It krekte
boujier is net bekend, allinne in ferbou
yn 1919
en de
oanbou fan in Hollânske stâl binne
jiertallen fan bekend.
Moai wis dat de bou fan dizze huzing
al foar
it begjin
fan it kadaster plakfûn hat want
de earste kadastrale
kaart fan 1832 lit op dit plak al in
kop-hals-romp pleats
sjen.
1511. It hat eigenskip dat yn Peter Ysbrantz
de earste
bewenner fan dit stee, dy't bekend bleaun
is, sjoen wurde
moat. Hy wie hierboer foar Bauck
Jaerla fan de
Jaerla-
famylje dy't mear lân ûnder Eastrum
hie. Hja
sille wol
besibbe west ha oan de bekende Jaarla's
fan Wetsens. It
wie net in grutte pleats;der hearde mar in
371/2 pm lân by.
Peter moast dêr 131/2 gûne yn it jier foar opbringe, dat is
sawat 1 gûne foar 3 pm lân. De pryster en
de tsjerke fan
Eastrum hiene noch in 4 pm yn dizze pleats.
1640. In hûndert jier letter is de pleats
noch wer lytser
wurden, noch mar 33 pm, wylst de grutte fan
de pleats nei
1700 mar 27 pm mear bedraacht. De bewenners
wiene dan ek
twongen om mear lân te hieren, woene
hja it
wat rommer
ha. Yn 1640 buorke Pytter Eglis hjir en de
pleats wie doe
it eigendom fan de widdo fan Bouwe Gaukes.
Oan de
namme
te sjen sille sy en har man wol Eastrumers
west ha en
wennen hja sels earst op de pleats. It sil
in hiel skoft
duorje foar't der wer Eastrumers yn it besit
komme fan
dit spul.
1714. Nei 1700 rekket de pleats yn
hannen fan Cornelius
van Bosman,
siktaris fan Eastdongeradiel. Hy
hie in
protte ynfloed yn de gritenij troch
stimme-besit en nei
him syn frou faaks noch mear. Dizze Jaike
van Bosman, hja
kaam út de famylje Van Wyckel, troude nei
de dea fan har
earste man mei in Vegelin van Claerbergen.
Jaike hie yn
it jier 1728 bygelyks 10 stimdragende
pleatsen yn Eastrum
yn har besit en omdat Eastrum 18 stimmen
hie, wie
Jaike
de baas yn Eastrum. Hja koe beslisse oer
wa't skoalmaster
as dûmny waard en hie in stim yn
gritenysaken.
Sipke Sijmens hierde yn 1714 de pleats fan
27 pm foar in
hier fan 150 gûne. De huzing fan Sipke
waard skat op in
wearde fan 1000 ggûne dat it sil net
sa'n grutte pleats
west ha. Dat de pleats hieltiten
lytser waard, kaam
ek
om't frou Van Bosman ek Bolta sate
yn har besit
hie.
Bolta lei doe noch op'e terp tichteby dizze
lytse pleats
en sa sil der wol stikken lân oergien wêze
nei it grutte-
re Bolta ta. Doe't de Eastrumer terp yn
1886 ôfgroeven
wurde soe, waard de huzing fan
Bolta ôfbrutsen en in
eintsje bûten it doarp wer opboud. Bolta
wie doe in sa-
neamde "Rengers-pleats" (famylje
Van Welderen Rengers).
1760. Yn it midden fan de 18de ieu hearde
der noch mar 16
pm lân by de pleats en buorke Jan
Clases hjir. Foar
in
hierpriis fan 60 gûne hâldt hy 3 kij en
brûkt noch 2 pm
as boulân. Hynders hie er net dat dy sil
wol er wol fan
in oar brûkt ha. Anthony D'Arnaud is eigner
want ek dizze
pleats wie yn de keap besletten fan 1758
doe't de
gryt-
man (fia syn frou) yn ien kear seis
pleatsen yn Eastrum
opkocht foar 90.000 gûne. De hiele pleats
levere D'Arnaud
yn 1780 in 81 gûne yn it jier oan hier op.
1800 Gerben Ynzes brûkt no wer wat mear lân
by de pleats.
Op 30 pm lân hâldt hy 5 kij en 3 hynders en
13 pm
wurdt
brûkt as boulân. De hier is oprûn ta 356
gûne. Nije eig-
ners binne de bruorren Philippus en Minne
Jans.
Yn de Frânske tiid komt Pieter Dantuma yn
it besit fan de
pleats en nei him syn frou Atje Tietes. Sy
wenje ek sels
op de pleats en dat is foar it earst sûnt
200 jier dat de
eigner ek op de pleats wennet. Yn 1842
ferkeapet Atsje de
pleats wer troch oan de famylje Boersma:
earst Taede en
letter Tjiske Sjoerds Boersma wurde eigner.
De pleats giet no gauris yn oare hannen oer
en ek ferska-
te minsken ha de pleats bewenne:
Eigners: Bewenners:
1880
Douwe P. Zijlstra 1880 Bienze Boersma
Minne M. Douma 1882
Jan A. Bangma
1883 Durk Sijtsma
1885 Wytze R. de Swart
1886 Arjen Jeltema
1887 Jacob Tj.de Braak
1890 Anne van der Hoek
1893 Oeds van der Heide
1895 Sjoerd D. Zijlstra
1908 Jacob E. Krol
1910
Douwe K. Leystra 1911 Jan L. de Hoop
Tietje M. Douma 1912
Roelof Lettinga
1914 Klaas Westra
1915 Sake Banga
1920
Tietje M. Douma 1919 Wopke Meindertsma
Hijltsje Gerbrandy 1922 Pier
Cnossen
1930
Eelke v.d. Zwaag 1930 Pieter Zuidema
1933 Eelke van der Zwaag
1945 Antje van der Wagen
1953
Klaas W. Dijkstra 1948 Klaas W. Dijkstra
A. en E. Meindertsma
1977
Willem K. Dijkstra 1973 Willem
K. Dijkstra
Ut de lange rige fan bewenners (en dan
kinne der ek noch
wolris guon fergetten wêze) is te sjen dat
de measten it
net lang op dizze pleats útholden ha. Hja
steane ek meast
te
boek as arbeider. Dat soe der op wize kinne dat
dizze
pleats in tiidlang yn gebrûk west hat as
arbeidershûs. De
ferbou fan 1919 soe dan bedoeld west ha om
de pleats wer
yn bedriuw nimme te kinnen, want pas om
1920 hinne komt
der wat mear fêstichheid.
Nei't de terp fan Eastrum ôfgroeven wie,
stie de
pleats
sa ticht by de râne dat der mar twa meter
grûn mear foar
hûs lei en dan in djippe ôfgrûn. Klaas
Dijkstra hat dat
letter opheegje litten. De Hollânske stâl
dy't hy en syn
soan boud ha, is ek alhiel út de ôfgroeven
terp wei
op-
boud: in fûnamint fan wol seis meter wie it
gefolch!
18.
BEWENNERS: M.A. Wienia
W. Wienia-Ros
ADRES: Mellemawei 1
WENPLAK: Eastrum
PLEATSNAMME: Mellema
FLOREENNUMER: 10
GRUTTE YN 1640: 120 pm
GRUTTE YN 1988: 78 HA
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: 1963
EIGNER: Huzing: Famylje Wienia
Lân: Famylje Wienia en de Av‚ro
Noard fan Eastrum leit in nije pleats op in
eigen stins-
terpke. It is in âld stee wêr't foarhinne
it slot Mellema
stien hat. By in brân yn 1963 waard de
pleats alhiel fer-
neatige en de nije huzing hat in folle moderner
oansjen
krige as de âlde (echte Fryske)
kop-hals-romp pleats yn
it ferline hie. De wei derhinne hyt
"Mellemawei" en dat
is net foar neat om't sawol de
"âlde" as de "nije" Melle-
ma's hjir in protte besit hiene.
1423. Fan de earste Mellema, in Syrick,
wurdt skreaun dat
hy "eeheer" yn Dongeradiel wie(in
soarte fan rjochter) en
yn 1426 is hy grytman fan de gemeente. Hy
is in wichtich
man yn dy tiid want syn namme komt yn
ferskate âlde oar-
konden foar. Sa is hy ôffurdige fan de
Eastrumer syl by
it Pagstra Sylvest (1449) en tekent hy ek
in oerienkomst
oer de jiermerken yn Eastergoa(1453).It
falt dêrby op dat
hy oer in eigen segel beskikke kin.
1511.
Poppe Mellema wie yn de Saksyske
tiid de grutste
grûnbesitter fan Eastrum. Hy hie sels
1651/2 pm lân yn ge-
brûk en nochris 20 pm
"flioeslant". In part fan
syn lân
hie hy dat jier wer trochferhierd foar 22
ggûne. Flioes-
land rûn hast alle winters ûnder wetter,
dat dat lân sil
wol by it Mellema-marke lein ha dat yn
letter tiid droech
lein is.
Poppe Mellema is ek foar it grutste part
eigner; allinne
de Abt fan Dokkum en Amke Jaerla hiene elk
in 17 pm
fan
syn
lân yn eigendom.Al dit lân fan Poppe waard skat op in
jierlikse hierwearde fan 59 ggûne, noch
gjin trije gûne
de pûnsmjit.
Ek ferhierde hy noch 20 pm oan "lywe
in den buren" wêr 't
hy 7 ggûne foar barre koe. Fierder hie
hy besittings yn
oare doarpen yn Eastdongeradiel; sa wurdt
hy bygelyks yn
Moarre neamd as eigner fan 14 pm lân.
Poppe stiet wol hieltiten te boek as in
Mellema, mar hy
wie eins in Remmertsma. Syn mem moat de
lêste út it âlde
Mellema-laach west ha en om't Poppe dochs
de Mellemastate
oerurven hie en oars de namme Mellema
ferlern gean soe,
hat hy as efternamme Mellema oannaam. Krekt
as de
echte
Mellema's waard ek hy ta grytman
beneamd. Dat barde
yn
1517 troch kening Karel V. Hy sil yn
1524 stoarn wêze
want doe waard syn opfolger beneamd.
Hoewol't Poppe Mellema sân bern hie, hat
allinne dochter
Luts Mellema foar neiteam soarge. Hja
troude mei Hessel
van Feitsma en doe kaam de state yn hannen
fan de famylje
Feitsma. De soannen Ofke en Jelger van
Feitsma wiene oant
harren dea ta, Ofke stoar yn 1612 en Jelger
yn 1620, eig-
ners fan de state.
1582. At se ek op Mellema wenne ha, is net
dúdlik, mar de
slotpleats wurdt yn alle gefallen ferhierd
oan Gerbrandt
Harkes dy't yn 1579 Gerbe Mellema
neamd wurdt. Dat
sil
wol kaam wêze om't er op Mellema wenne want
yn 1580 stiet
by Gerbrant Harkesz, "in Mellema
state", skreaun.
Gerbrandt Harkesz is yn 1582 ferstoarn
en de
twadde man
fan syn frou Tiets Saskers lit in
ynfintaris opmeitsje
fan alles wat er doe op Mellema oan fee
omrûn:
"23 melckekoijen ende drie gelde
koijen, drie enter rie-
ren ofte vaersen, een enter bolle, drie
calvers, twe olde
trekend moerpeerd, twe enter merijes met
den suichvoele,
vijff olde schaepen ende 12 lammers,
drie mestelverckens
ende zeven winterverckens".
It liket net sa'n grut oantal, dy 26 kij,
mar it
is it
heechste tal kij, dat (yn dy tiid) op ien
fan de pleatsen
yn dit boek oanwêzich wie.
Nei Jelger Feitsma giet Mellema ferskate
kearen yn oare
hannen oer:
1620
Haye Eelckema
1640
Gerbrandt Hayesz Eelckema
1641
Johannes Hayesz Eelckema
1645
Marten Hania van Eelckema
1651
Catharina van Scheltinga
Haye Eelckema moat sels wer op Mellema
buorke ha neffens
it Stimkohier fan 1640. Syn soannen en
harren omke Marten
Hania erve Mellema state, foardat it guod
oergiet nei de
Van Scheltinga's. Johannes van Scheltinga
erft nammentlik
fan Johannes Eelckema en sa komt Catharina
van Scheltinga
(dochter fan Johannes van Scheltinga) yn it
besit fan de
Eastrumer State.
Hja is troud mei Schelte van Heemstra en de
Heemstra's ha
de lêste eigners west fan it slot sa as dat
yn 1723 troch
Stellingwerf tekene wurdt: "Heemstra onder Oostrum, be-
hoort Feye van Heemstra", skriuwt hy
der ûnder.
1714. Schelte van Heemstra, sels wenne hy
yn Boalsert,
ferhierde de state yn dit jier oan Sippe
Jans dy't foar
de 120 pm lân in jierlikse hier fan 350
gûne jaan moast.
Sippe sil wol op de slotpleats wenne ha. It
slot sels sil
yn 1735 troch Feije van Heemstra ôfbrutsen
wurde, dy't it
boumateriaal brûkt om Heemstra State
yn Oentsjerk mei te
ferbouwen en te fergrutsjen. De poarte moat
noch in skoft
stean bleaun wêze.
Doe't yn 1856 op it hoarnleger groeven
waard, kaam ûnder
oaren in kelder foar it ljocht mei in
grutte fan 11 by 6
meter en in djipte fan 1.50 meter. Ek in
stik ringmuorre
en in stiennen piip fan it poartegebou
waarden fûn. Ek yn
yn 1882 by it graven fan in sleuf foar in
rioelbuis waard
in wichtige fynst dien: in gouden geuzepenning
fan om-
trint 1567.
1748. Mei Sybren Douwes komt der in famylje
op Mellema te
lâne dy't jierrenlang tahâlde sil op dizze
pleats, earst
as hierder en letter as besitter. As yn
1811 famyljenam-
men keazen wurde moatte, leit it foar de
hân dat hja dan
"Mellema" as fan oannimme. Doe
wie it foar it earst sûnt
de 16de ieu dat der wer Mellema's op it âld
stee wennen.
1760. Sybren moast 470 gûne oan hier jaan
foar de 120 pm
lân by de pleats en hie dêrfoar 8 kij en 6
hynders yn syn
stâl.
In 60 pm lân waard brûkt foar bou. It tal kij
rint
stadichoan omheech oant Sybren yn 1769 al
15 kij op stâl
hat. De feepest fan 1770 gie ek net oan syn
pleats foarby
want yn dat jier jout hy mar 4 kij mear op
foar de beles-
ting. Hy hat dan 8 hynders en brûkt 87 pm
as boulân: ek
hy leit mear klam op it boulân! Yn 1773
is de
saak wer
stabilisearre mei 16 kij en 75 pm boulân.
1790. It moat Sybren fierder foar de wyn
gien wêze want
syn beslach fee bliuwt no jierren oanien
sawat gelyk. As
hy yn 1788 fan syn snoarske in bedrach fan
4000 gûne erft
liket it foar him tiid om it bedriuw mar
oan te keapjen.
Dat docht hy yn 1790 as hy Mellema
"...mitsgaders met een
zwaanejagt, gestoelte in de Kerk, grafkelder en
graaven
op't Kerkhof..." keapet fan
Jonkhear Schelte van
Heem-
tra, boargemaster fan Boalsert foar in priis
fan 20202
cgûne, in grut bedrach yn dy tiid. Sybren
is no de grutte
man yn Eastrum en yn syn hearebank en syn
neiteam sil dat
jierrenlang bliuwe.
1797. Itselde jier dat soan Douwe Sybrens
de pleats oer-
nimt, wurde de gebouwen ôfbrutsen.
Fan dizze gebouwen
seit de skoalmaster yn 1858: "In 1672
werd bij het slot
eene boereschuur aangebouwd - ter
vervanging van een hooi
berg. Deeze schuur met afzonderlijk
staande stalling en
woonhuizing, afkomstig van de Heeren
huizinge is in den
Jaare 1812 afgebroken en
alstoen vervangen door
eene
nieuwe schuur en woonhuizing..." Yn de
tiid dat der gjin
pleats stie op dit stee (1797-1812) hat
Douwe Sybrens op
in pleats ûnder Ie wenne. De nije kop-hals-romp
pleats,
mei yn ien fan de bûtenmuorren in
sânstiennen liuwe-kop,
stie boppe de slotgrêft fan de âlde state.
Yn de gong
hong noch it âlde wapen fan de Mellema's
(de heale earn
en de ikenbeam). As de lêste fan dizze famylje
yn 1956
fan de pleats giet, wurdt dit wapen ek wei.
De hierwearde fan Mellema is om 1800 hinne
oprûn ta 1118
gûne. De pleats is dan 140 pm grut om't
noch mear lân
oankocht waard troch Sybren Douwes. Heit en
soan ha yn dy
tiid op syn meast 27 kij op stâl stean, 10
hynders yn ge-
brûk en 65 pm boulân.
1818. Nei de Frânske tiid buorket Minne
Douwes Mellema op
dizze pleats. Hy is assessor (in soarte
fan wethâlder)
fan de gemeente en yn de koarte tiid dat
der in gemeente
Eanjum west hat, wie hy dêr maire
(boargemaster) fan. Syn
namme komt sa ek op alle akten foar wêrby't
minsken in
famyljenamme oannaam ha. De Mellema's wiene
ek tige war-
ber op it wetterskipsgebiet. Hja sieten
yn it
polderbe-
stjoer en Douwe Minnes Mellema wie ien fan
de foaroan-
mannen dy't der foar soarge ha dat it
Jouswierster Mar yn
it midden fan de foarige ieu droech lein
waard. Douwe wie
yn 1854 ek lid fan de Provinsjale Steaten
fan Fryslân. Hy
wie de driuwende krêft efter it plan om in
daam te lizzen
fan it Amelân nei de fêste wâl. It doel
wie om
it oan-
slibjen fan it Waad te befoarderjen. De
daam waard ek
oanlein mar is letter by in stoarm
ferneatige.
Minne hie trije bern: Ype, Douwe en Antje.
Dizze trije
bern erve nei syn dea alle trije
pleatsen op Tiltsje-
buorren dy't hy en syn heit yn de rin
fan de
tiid oan-
kocht ha: Mellema, Tadema en Douma. By de
taksaasje yn
1849 wurde dizze pleatsen yn de ynfintaris
skat op in
wearde fan fl. 100.800,-.
Ype Mellema buorket op Mellema state en hy
wurdt ôfgrys-
lik ryk. Fan him giet it ferhaal dat hy
safolle gouden
tsientsjes hie, dat hy se hast net telle
koe. At hy dat
alris besocht dan die hy dat by
kopfollen.Hy telde gewoan
it tal koppen dat hy oan'e râne ta mei
gouden tsientsjes
fulle koe! Om't er bang wie dat syn jild
stellen wurde
soe, liet er yn it lêst fan syn libben
in jongkeardel by
him op de pleats sliepe, dy't sinten fan
him liend hie.
Dizze Klaas Gaasterland hoegde gjin rinte
te beteljen at
hy mar by Ype op'e pleats sliepe woe. Klaas wie noch mar
krekt troud dat hy sil dat net altiten moai
fûn ha!
1896. Ype Mellema bliuwt frijfeint en as hy
yn 1896 op 84
jierrige leeftyd komt te ferstjerren,
lit hy
alles nei
oan syn trije omke-sizzers Meindert, Douwe
en Minne Douma
(sjoch ek nr. 15 en 16). Nei 1880 buorke Rienk Meinderts
Douma al mei syn soan Minne op Mellema; de
âld man sil it
wurk wol net mear dwaan kinnen ha. Rienk
komt yn 1896 ek
te ferstjerren en dan wurdt Minne
Rienks Douma boer
op
Mellema en ek hy is net troud. Hy hat mear
as 70 jier op
Mellema wenne as hy yn 1953 op dizze
pleats stjert. Syn
húshâldster, Doetje van der Lei, erft
de pleats en mei
har broer Johannes bebuorket hja oant 1956
ta noch op it
âlde Mellema. Albert Siebrens Wienia
wurdt dan de
nije
bewenner.
1963. In grutte brân, oarsaak heabroei,
leit de hiele ef-
terein fan Mellema yn'e jiske en ek de
foarein hat hiel
wat skea. Lokkich wiene de kij yn it lân
en koene
trije
fan de fjouwer bollen út'e brân rêden
wurde. De foarein
wurdt ek ôfbrutsen en der komt in hiele
nije huzing op it
terpke te stean.
Yntusken is it eigendom oergien nei it
Co”peratief Verze-
keringfonds yn Ljouwert, al hat dat net sa
lang duorre.
Yn 1982 komt de maatskip Albert Siebrens en
Meine Alberts
Wienia yn it besit fan de pleats wêr't de
Wienia's al fan
1956 ôf op buorke ha.
Bewenners:
1869
Ype Minnes Mellema
1896
Minne Rienks Douma
1953
Doetje en Johannes van der Lei
1956
Albert Siebrens Wienia
1988
Meine Alberts Wienia
19.
BEWENNERS: M.J. Boersma
R.B. Boersma-Meindersma
ADRES: Humaldawei 8
WENPLAK: Ie
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1989: 70 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: 1922
EIGNER: Maatskip M.J. en R.R. Boersma
It perseel wêr't de huzing op boud is, hiet
yn it ferli-
ne "de koarte bún", in namme dy't
net sa maklik te fer-
klearjen is, al kin tocht wurde oan in
ôfkoarting fan "de
koarte bunder". Folle ljocht smyt dat
net op de saak om't
yn dizze omkriten eins nea bunders brûkt
waarden; it lân
waard altiten oanjûn yn pûnsmjitten. Yn
alle gefallen hat
dit perseel jierrenlang yn hannen west fan
de Meindersma-
famylje. No is dat net sa ferwûnderlik want
dizze famylje
hie yn it ferline in protte besit yn Ie en
omkriten. Dit
perseel hearde offisjeel by Bonia sate.
1922. Antje Eelkes Meindersma keapet dit
perseel yn 1922
fan Yttje Gerrits Moltmaker, widdo fan
Douwe Fetses Mein-
dersma. Hja lit hjir in hûs bouwe, mar hja
wennet dêr yn
it earstoan net yn. Har suster Tietje, widdo
fan Douwe
Johannes Beintema, is de earste bewenner
fan dit nije hûs
oan de râne fan Ie. Tietje nimt yn 1924 it
hûs ek yn ei-
gendom oer. It ferhaal giet dat by de bou
fan dit hûs wat
oars boud is as op de tekening stie. De
souder soe folle
heger kaam wêze as de bedoeling. It gefolch
wie in hiele
hege souder ûnder yn de keamer en op de
sliepkeamers eins
in te lege fliering.
Yn 1926 komt Antje Meindersma dan
dochs yn
dit hûs te
wenjen en tegearre hâlde de beide
susters hjir jierren-
lang ta. Krekt nei de oarloch, doe't der
krapte wie yn
huzen, hat master Luinenberg fan de CVO
skoalle yn Ie in
pear jier yn in part fan dit hûs wenne.
1950. Reinder Jacobs Boersma keapet yn dit
jier dit
hûs
en mei him kriget it in nije
bstimming. Hy brûkt
dizze
wente by in boupleats en lit dêrta yn
1957 efter op it
hiem in skuorre bouwe (yn 1986 sil der wer
in loads
by-
boud wurde). De famylje Boersma hat sûnt
1951 op dit stee
wenne en hjoeddedei wennet Melis
Boersma hjir. Mei soan
Reinder foarmet hy in maatskip dy't dit
bedriuw draaiende
hâldt. Hja brûke sûnt koart ek de huzing
en it
lân fan
Wiarda sate oan de Fjellingsreed en dêrtroch
kin dizze
maatskip beskikke oer in 70 HA boulân.
Boersma stiet al sûnt jierren bekend as
"de tulpe-boer".
Hy hat lang sawat de lêste west dy't noch
mei tulpen oan
de slach bleau, mar de lêste tiid kriget hy
wer wat nei-
folging. Dit bedriuw hat in pear
stikken lân yn
gebrûk
mei nijsgjirrige nammen:
De koarte bún - it wenstee
De Blauhúster - stik lân tsjinoer it âlde stee fan Blau-
hûs of Eernsma (sjoch nr.
45)
De earn - in earn is in fûgel(adelaar), mar it
soe
ek ferwize kinne nei
Eernsma
Tsjinoer Holdinga- Holdinga wie ek in âlde
state op Mid-
huzen
De Goudberch - dit sil wol in goed stik lân wêze mei in
hege opbringst, al
wurdt it
ek wolris
(sarkastysk) brûkt foar
min lân
It oargellân - in stik lân dat yn 1806 oan de
tsjerke
skonken is ta it ûnderhâld
fan it oargel
Foar harsels sprekke noch "it
dobbe-lân" en "by de skiif-
sjittersbult".
Bewenners:
1922
Tietje Meindersma, widdo Douwe Johannes Beintema
1926
Antje Meindersma (wenne der by yn)
1951
Reinder Boersma
1978
Melis Jan Boersma
20.
BEWENNERS: A. Dam en soannen
ADRES: Sânewei 1
WENPLAK: Ie
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1989: 27 pm
YN GEBRUK AS: Leanbedriuw en boupleats
HUZING: Stjelp 1870
EIGNER: Huzing: A. Dam
Lân: Meardere eigners
Oan it begjin fan de Sânewei, in smelle
lânwei fan Ie nei
Eastrum, op de hoeke fan de Humaldawei,
leit it
bedriuw
fan Alle Dam. In leanbedriuw makket it grutste
part út
mar dochs is der altiten noch 27 pm bou by
dit bedriuw.
1870. It perseel lân wêr't dit bedriuw
op boud
is, hat
fan âlds altiten by Mockema heard. Yn 1822 keapet
Gosse
Jans Jilderda dit perseel boulân.
Hy buorket sels
op
Kennema sate oan de Foarwei yn Ie. Nei syn
dea wurde syn
frou en de bern eigners en yn 1870 syn
bernsbern Gosse en
Detje Jans Jilderda . It perseel wurdt dan
opdield yn in
stik boulân en in stik wêr't in hûs op
boud wurdt, it
eigentlike gebou sa't dat der no noch
stiet. Detje Jans
Jilderda wurdt nei in skieding mei har
broer eignerske
fan dit pleatske en hja lit yn 1878 noch in
skuorke by it
gehiel bouwe. Hja trout mei Koenraad
Link en tegearre
buorkje hja hjir oant 1886.
1890. Neidat Symen Renzes Tilstra yn
1886 it eigendom
oernaam hat, lit hy yn 1890 it hûs
opsplitse yn twaën: de
eigentlike pleats sa't men dy hjoeddedei
fan foaren noch
sjen kin, en in lyts oanbousel, "it
lúsjefersdoaske" sa't
dat wol neamd waard. Dit lúsjefersdoaske bestie
út in
keamer mei bedsteden, in pear stâlen en
in skuorke. Dit
tige lytse húske bestiet noch altiten en is
no it lytshûs
(ek wol trekkerhok) dat oan de kant
fan de Humaldawei
stiet. Oant 1950 ta ha der altiten minsken
yn wenne. De
lêste bewenner wie Sietse Kempenaar wa's
hiele húshâlding
yn dit lytse,winters tige kâlde,krûpyntsje
tahâlde moast.
Bewenners fan it lúsjefersdoaske:
1889
Sybe Berends Wouda
1891
Tjerk Douwes Douma
1892
Hendrik Dijkstra
1914
Gerben Jans Wouda
1934
Anne Klaver
1938
Wealtje Dijkstra
1940
Meindert van Assen
1941
Anne Sloot
1942
Klaas Ypma
1843
Hendrik Dijkstra
1945
Klaas Haaijema
1946-1949
Sytze Kempenaar
De measte bewenners steane te boek as
"dagloner" as "ar-
beider", faaks ha se wol op de pleats
wurke.
1909. Nei 1909 geane it lúsjefersdoaske en
de pleats elk
in kant út. De pleats wurdt kocht
troch Bote Jans
de
Vries dy't gernier wurdt op dizze pleats.
Hy lit noch wat
bybouwe en syn soan Durk Botes ferkeapet yn
1936 de boel
oan de famylje Dam, in famylje dy't
hjir noch altiten
wennet. Ek Jan Dam stiet as gernier te
boek.
It lúsjefersdoaske waard ferkocht oan
Wieger Jans Hoek-
stra, timmerfeint yn Ie. Hy hat net lang
eigner west want
yn 1915 is Berend Sipkes Wouda al besitter
fan dit lytse
húske. As Berend Wouda yn 1929 komt te
ferstjerren wurdt
syn frou eignerske fan it lúsjefersdoaske
en nei har de
dochter Elisabeth Wouda, widdo fan Mame
Banga. Elisabeth
wie "winkelierse te Ee". De
famylje Douma hat hjir
nea
wenne mar altiten hierders yn dit húske
hân. Yn 1950 komt
it hiele pân wer yn ien hân as Jan Dam
ek it
lúsjefers-
doaske keapet. It ferliest no syn funksje
as wenhûs en as
de famylje Kempenaar dit húske ferlit,
wurdt it yn gebrûk
naam as lytshûs.
1967. Alle Dam nimt yn 1967 it bedriuw fan
syn heit oer.
Oant hjoeddedei ta buorket hy hjir no. De
haadsaak fan
syn bedriuw is it leanbedriuw mar
dêrnêst spilet ek de
ikkerbou net swak by. Ien fan de perselen lân
dy't hy yn
gebrûk hat,it earste perseel bûten Ie as
men nei Ingwier-
rum rydt (flak efter it âlde fuotbalfjild),
hat de nijs-
gjirrige namme "Brânburch",ek wol
Brandenburg. It ferhaal
giet dat hjir eartiids in protte fee
ferbaarnd is en doe
bedobbe. It moat fee west ha dat troch
miltfjoer oantaast
wie.
Bewenners fan de pleats:
1869
Trijntje Gerbens Dijkstra, widdo Jan Jilderda
1877
Koenraad Link, troud mei Detje Jans Jilderda
1886
Symen Renzes Tibstra
1909
Bote Jans de Vries
?
Durk Botes de Vries
1936
Jan Dam
1967
Alle Dam
21.
BEWENNERS: W. Dijkstra
A. Dijkstra-Lub
ADRES: Hoitensreed 3
WENPLAK: Ie
PLEATSNAMME: Koaipleats
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1989: 52 HA
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: Kop-hals-romp 1853
EIGNER: Huzing: W. Dijkstra
Measte lân: W. Dijkstra
Op de râne fan de Iester Kolken, tsjin de Súr
Ie oan,leit
de "Van Asperen Koai" mei
tichteby de koaipleats, bewenne
troch de famylje W. Dijkstra. Sûnt de
oarlochsjierren is
de koai net mear brûkt foar it fangen fan fûgels.
De oanlizzer fan de koai hat wol witten
wat er
die; in
koai moai tichteby de Lauwerssee en yn de
Kolken, in ge-
gebiet dat yn it ferline hjerstmis, as de
trekfûgels wer
diz' kant útkamen, meast ûnder wetter stie
en dêrmei in
ideaal plakje foarme foar de wetterfûgels.Dyselde
oanliz-
zer fan de koai hat it lykwols de
skiednisskriuwer net
maklik makke om't de koai op it doarpsgebiet
fan trije
doarpen leit!
Nearne yn de floreen- en reëelkohieren komt
in koai foar
ûnder Ie. Der wurde lykwols yn de
tsjerkeboeken wol koai-
kers ûnder Ie neamd.De oplossing waard fûn
yn it Quotisa-
tiekohier fan 1749; Johannes Haijes wurdt dêryn "koyker"
fan Ie neamd, mar is yn it reëelkohier net ûnder
Ie, mar
ûnder Ingwierrum te finen.
It wurdt wat dúdliker as de earste
kadasterkaart fan 1832
fergelike wurdt mei it floreenkohier fan
1858. Der lizze
sa'n tsien stikken lân om de koai hinne
dy't ûnder Ie
thúshearre, mar ek in fiiftal dat ûnder
Ingwierrum heart.
Twa stikken lân wurde noch oanslein ûnder
Eanjum; de koai
leit dus mei rjocht op it grinsgebiet fan
trije doarpen.
Frjemd is ek dat de koai mei twa stikken lân ûnder
Ing-
wierrum heart, mar dat de bewenner fan it
koaihûs yn de
boeken ûnder Ie beskreaun wurdt.
1700. De earste besitter fan it stik lân wêr't
de koai yn
letter tiid op oanlein waard, is in
Taecama. Hy ferhierde
dy 8 pm oan Teede Sioerds. Yn 1714
is dûmny Theodorus
Crans eigner wurden, dy't Minne Lubberts
foar 40 gûne yn
it jier as hierder hat. Tsien jier
letter brûkt Folkert
Jans dizze stikken lân en hy krijt de helte
yn eigendom.
1738. As Johannes Hayes as brûker op dizze
8 pm lân komt,
begjint der wat te feroarjen want yn 1744
stiet yn it ko-
hier:"Huis, Kooij en 8 pm land".
Dit is de earste fermel-
ding fan de einekoai en it leit foar de hân
te tinken dat
doe de koai oanlein is, ek al om't de kaart
fan Schotanus
út 1698 noch gjin koai oanjout. It is net
alhiel wis dat
de koai yn 1743/4 oanlein is om't yn dy
tiid de kohieren
net altiten sekuer byholden waarden.
Fan Johannes Hayes
is yn alle gefallen bekend dat hy in
koaiker wie. Der is
noch in reden om oan te nimmen dat de koai
doe oanlein
is, om't de hierpriis ynienen fan 40 nei
140 gûne omheech
giet, ek al is der dan 10 pm mear lân by.
1760. Albert Douwes, bysitter fan de
gemeente, wenjend yn
Mitselwier, is noch altiten mei de bern fan
Folkert Jans
eigner fan de einekoai ûnder Ie. Yntusken
is Harke Jacobs
as koaiker op it koaihûs telâne kaam. Hy is
ek boer want
der is noch in 43 pm lân by de koai. Harke
hat 5 kij en
in hynder op stâl en hat 2 pm ynsiedde as
boulân. Mear
kij ha der de hiele 18de ieu net op de koaipleats
west.
As Harke Jacobs yn 1766 komt te
ferstjerren, bliuwt syn
widdo Minke Pytters noch in tal jierren op
de koaipleats
wenjen mei har bern oant hja fan it
gerjocht sein wurdt
dat hja "...Petrij en Maij 1787 in
vrijdom (...) de hui-
singe en hovinge met de landerijen ende
kooij, die de
denuntieerde van de denuntianten
in bruikma heeft..."
ferlitte moat. Wêrom't soks fia it gerjocht
moast, is net
dúdlik. Yn alle gefallen sil no tsien
jier lang Boele
Tijmens (letter neamt er him Kooistra) de
koaipleats be-
wenje.
1805. Om 1800 hinne is it frijwat ûnrêstich
op de koai yn
de Kolken. Earst ruilje Boele Tijmens en
Gerrit Foppes
fan koai: Boele nei de koai ûnder Eanjum en
Foppe nei de
koai ûnder Ie. Dat liket in hiel ein, mar
dizze koaien
lizze net mear as hûndert meter fan inoar ôf!
Trije jier
letter giet Gerrit Foppes nei in
(weiwurden) koai ûnder
Ingwierrum en komt earst Geert Jacobs en
letter Claas Ja-
cobs op de koai ûnder Ie. De hierpriis fan
de einekoai en
29 pm lân is oprûn ta 232 gûne, in
hierpriis dy't betelle
wurde moat oan Tjepke Wierds,Minne Alberts
Douma en Jacob
Sjolles. Dizze trijekaart hat ek de koai ûnder
Moarre en
de weiwurden koai ûnder Ingwierrum yn
besit, dat dêr kin
it hieltiten feroarjen fan koaiker ek wol
yn sitte.Tjepke
Wierds fan Nijtsjerk stiet te boek as
keapman, dat faaks
hat hy foar de ferkeap soarge fan de fûgels
dy't yn dizze
trije koaien fongen waarden.
1827.Yn oktober 1827 komt "Eene
huizinge schuur en Vogel-
kooi" op de buorden. It liket in
erfeniskwestje te wêzen
want der wurde tsientallen minsken neamd
dy't in
stikje
yn eigendom ha, as fâd binne oer
minderjierrige bern dy't
ek meipartsje moatte. Kornelis en Hartman
Dirks Hartmans,
boeren ûnder Nes en Wierum, nimme de
koai en
koaipleats
en njoggen perselen lân oer foar in
keappriis fan FL. 2362.
Ien fan de betingsten by dizze ferkeap
is:"...De koper
van de huizinge en Vogelkooij zal de
Vogels op tauxatie
moeten overnemen..." Mei dizze fûgels
wurdt "it veerspil"
bedoeld, de einen dy't by de koai hearre en
nedich binne
om de wylde einen yn de koai te lokjen.
Dizze fûgels wur-
de ek wol "de flecht" neamd.
Yn de tiid fan de bruorren Hartmans wurde
Kornelis Jelte-
ma, Jacob Hoekstra en Sjoerd Bijker as
koaikers neamd.
1841. Mei Popke van Asperen, poelier yn Ljouwert,
komt in
famylje yn it besit fan de koai dy't dat
krekt in ieu
lang bliuwe sil. As poeliers hiene hja
fansels ek belang
by it goed yn bedriuw bliuwen fan de
einekoai. Yn de ear-
ste jierren dat Popke van Asperen de koai
yn besit hat,is
Meindert Fokkes Kooistra de boer en koaiker
op de pleats
mar dat feroaret as soan Jan van Asperen
yn 1853
trouwe
sil mei Grietje Sijtsma fan Ie.
1853. Yn dat jier wurdt der nammentlik in
nije pleats op
it stee fan de koaipleats boud; it is dúdlik
dat Popke
van Asperen syn soan in goed hûs ta ha wol.
De koaipleats
wurdt dan ek hast twa kear sa grut as (it
koaihûs) foar-
hinne. In tinkstien yn de muorre seit:
"Op den 26-5-1853
heeft Grietje Sijtsma oud 20 jaar den
eersten steen aan
dit gebouw gelegd". As Jan en Grietje
yn augustus trouwe,
wennet foar it earst yn de skiednis fan de
koai de eigner
yn de koaipleats.
1870. Jan van Asperen stiet yn Ie bekend as
in wat eksin-
tryk man, in tûke boer moat hy ek net west
ha. Hy ferwik-
selt yn 1870 de koaipleats yn Ie mei in
pleats yn Wargea.
Hy bliuwt wol eigner, mar de nije koaiker
wurdt Cornelis
Hedzers Castelein, dy't út in famylje stamt
wêryn't al
sûnt 1537 koaikers foarkomme. Yn syn earste
jier slagget
Castelein der yn om yn de moannen
augustus oant en mei
febrewaris (dat is de fangsttiid fan dizze
koai) sawat
alle dagen in tsiental einen te fangen en
dat telt oan yn
sa'n lange perioade. As de prizen goed
binne, yn guon
jierren tusken de 75 sint en in gûne, kin
de hier fan de
pleats wol út de fangst fan de koai betelle
wurde.
Bewenners:
1853
Jan van Asperen
1870
Cornelis Hedzers Castelein
1892
Ruurd Cornelis Castelein
1905
Rinske Melles Castelein (skoansuster)
1912
Melle Arends Castelein
1934
Anne Arends Castelein
1946
Kornelis Thomas Boersma
1976
Thomas Kornelis Boersma
1980
Willem Andries Dijkstra
Ruurd Cornelis Castelein wie net troud en dêrom
nimt syn
skoansuster(hja wie ek syn nicht) Rinske
Melles Castelein
en de bern de koaipleats oer. Nei har dea
yn 1911
waard
har soan Melle Arends Castelein de koaiker
en hy hat op
de koai goede jierren makke. Hy hie in flecht
fan sa'n
2000 einen yn de koai en hie elk foarjier
mear as 150 ei-
nekuorren yn de koaibosk hingjen. Hy
slagget der geregeld
wei yn om de hier fan de koaipleats te
beteljen út de op-
bringst fan de koai, in hier dy't noch
altiten betelle
wurde moat oan de famylje Van Asperen
fan Ljouwert. Elk
jier op 12 maaie komt Van Asperen
persoanlik nei Ie om de
hier op te heljen. Melle hie dan de lange Goudse
pipen al
klearlizzen yn de pronkkeamer. Lânhearre en
pachter koene
dan ûnder it geniet fan in piip
gegevens útwikselje oer
it waar, it fûgeljen , it buorkjen en oer
de prizen dy't
de fûgels opbrochten. Dat hat Popke van
Asperen noch oant
op hege leeftyd dien.
Broer Anne Arends Castelein sil de lêste koaiker
op de
Iester einekoai wêze. Yn 1943 hâldt hy der
mei op,al wen-
net hy noch in pear jier op de koaipleats.
De koai
sels
is troch de lêste Van Asperen, wer in
Popke, yn 1942 by
syn dea fermakke oan It Fryske Gea. Dizze
natoerbesker-
mingsorganisaasje krige doe trije
koaien fan Popke
Van
Asperen: "de drie Eendenkooien
behoorende tot mijne Kooi-
plaatsen onder Suawoude, onder Ee en onder
Anjum". It is
wol spitich dat ien fan de betingsten wie
dat er net mear
yn de koaien fongen wurde mocht.
It falt jin op dat eins nearne in namme
foar de koai jûn
wurdt. Om't de Van Asperens sa'n grutte rol
spile ha, soe
as namme "de Van Asperen Koai"
net misstean. Yn 1858 komt
in stik lân foar dat "achter
Harkemakooi" leit. Yndied is
dat de namme fan it stik lân efter dizze
koai. Faaks kin
hjir tocht wurde oan Harke Jacobs as
nammejouwer. In feit
is dat dizze namme net bestean bleaun is.
Kornelis Boersma is de earste bewenner fan
de koaipleats
dy't eins neat mear út te stean hat mei de
koai sels, om
't It Fryske Gea de koai alhiel yn eigen
behear hat. De
famylje Boersma buorket hjir
oant yn 1980
as Willem
Dijkstra de pleats yn eigendom oernimt. De
huzing is eins
noch krekt gelyk as doe't dy yn 1853 set
is op
in pear
wizigings yn de foarein nei. Sa is de
molkenkeamer yn de
"hals" der net mear en is de
giele fjûrharne, yn deselde
styl, ferpleatst nei in oar plak.
22.
BEWENNERS: L.J. Grijpstra
A. Grijpstra-De Boer
ADRES: Omgong 7
WENPLAK: Ie
PLEATSNAMME: Unia
FLOREENNUMER: 31
GRUTTE YN 1640: 85 pm
GRUTTE YN 1989: 20 HA
YN GEBRUK AS: Mingd bedriuw
HUZING: Kop-hals-romp 1815
EIGNER: Huzing: L.J. Grijpstra
Lân: Meardere eigners
Yn it doarp Ie binne twa pleatsen mei de
namme Unia. Hja
steane ek noch sawat skean foarinoar oer
oan beide kanten
fan de trochgeande wei yn Ie. De âldste
pleats stiet op
de terp mei de efterein nei de wei ta en
hat yn moaie
krolletters "Unia Zathe" en it
jiertal 1815 op dy muorre
stean. Beide pleatsen ha te meitsjen
mei de
Meindersma-
famylje dy't hjir hast 200 jier taholden
hat.
1640. Om't de pleats yn it register fan
oanbring fan 1511
net werom te finen is (hy moat der wol west
ha, sjoen de
hege lizzing op de doarpsterp) binne de
earst beskikbere
gegevens pas fan 1640 yn it Stimkohier. Doe
wiene der twa
eigners: "Juffrou Sytsma van Hallum
voor de eene helfte
(papist) en Huibert Fransen tot Campen
voor de andere
helfte". Brûker fan de 85 pm by de pleats
wie doe
Claas
Jelles. Mear gegevens binne der foar 1700
eins net al kin
konstatearre wurde dat yn it lêst fan de
17de ieu in part
fan it lân by Unia wei rekket want yn
de floreenkohieren
hat dizze pleats letter altiten mar 45 pm
lân mear. Faaks
sil ien fan de beide eigners fan 1640 it
lân ferkocht ha
bûten de hierder fan de rest fan de pleats
om en is
dat
lân doe by de losse lannen fersille.
1714. Yn de kohieren is nearne in namme
foar de pleats te
finen dy't dochs altiten as Unia bekend
stien hat. Dy
namme sil ôfkomstich wêze fan Jonkhear
Julius Jelto van
Unia dy't nei 1700 in fjirtich jier lang
eigner west hat.
Der is in mooglikheid dat al earder
Unia's op dit
stee
wenne ha want om 1500 hinne troude in Teth
van Unia
fan
Ie, mei Poppe Obbema , boer en hearskip fan
Obbema state
op it Ald terp ûnder Ie.
Take Clasen wie yn 1714 de brûker fan de
45 pm
lân fan
Unia wêr't noch 29 pm fan Bonia byfoege
wie. Hy moast elk
jier 310 gûne opbringe foar it gehiel. Hast
alle hierders
bleaune mar in jier as sân op de pleats en
giene dan wer
earne oars hinne. Yn 1728 hat Jonkhear
Unia de pleats
sels publyk ferhiere litten. Dat hat duorre
oant 1734 ta;
elk jier kaam de siktaris fan de gemeente
nei Ie om Unia
yn it publyk te ferhieren oan dyjinge dy't
er it
measte
foar deltelle woe.
1735. Nei dizze wat minnige tiid foar de
pleats komt der
in grutte feroaring ta stân. Earst keapet
de famylje Van
Burmania de pleats mar yn 1740
ferkeapje hja it
hoarn-
leger oan siktaris Bergsma en hâlde sels de
helte fan it
lân yn besit. Mei de nije eigner Bergsma,
syn famylje hat
pas nei 1800 it hoarnleger (en dêrmei de
stim) ferkocht,
komt ek in nije hierder op de pleats: Sytse
Johannes. Mei
him komt in famylje op Unia dy't in grutte
rol spile hat
yn de skiednis fan dizze pleats, mar net
allinne yn dizze
pleats mar ek yn in protte oare pleatsen
yn Ie.
Doarps-
en tsjerkesaken, ja sels gritenijsaken hie
dizze famylje
in stim yn.
1760. Yn it lêste jier dat Sytse Johannes
op Unia buorke,
hie hy 13 kij en 5 hynders op stâl en
bebuorke hy 33 pm
boulân. Hy hie sa foar en nei sels ek al 54
pm lân kocht
dy't hy by de pleats brûkte. De hierwearde
waard skat op
307 gûne. It jier dêrop is soan Johannes
Sytses de baas
op Unia sate. Hy is troud mei
Eelkjen Reinders en dy
skynt út in rike famylje te stammen want al
rillegau erft
hja in moai protte sinten: 1500 gûne,
twa huzen, 27 pm
lân en nochris 3900 oan obligaasjes.
Johannes sil in tûke
boer west ha want yn 1780 hat hy al 115 pm
lân yn gebrûk
by Unia; dat lân hie hy út oare pleatsen
oankocht of as
los lân. Syn beslach fee rint dan ek
stadichoan op en yn
1790 hat hy al 21 kij en 8 hynders op de
pleats en brûkt
hy 51 pm foar bou. As yn 1791 in ein oan
syn libben komt,
lit hy in grut bedriuw efter op de râne fan
de terp. Fan
syn eigendommen wurdt in ynfintaris opmakke
dy't as ein-
sifer fl. 62.213,- hat, in geweldich
kaptaal yn dy jierren.
De pleats mei 174 1/2 pm lân (wêrûnder 47 pm fan
syn frou
Eelkjen Reinders) stiet op 15.000 gûne,
"...de graanen op
de solder leggende en in de schuur sittende
2236 gulden,
de levendige haave, huismanne Reeuw en
beslag op 3083..."
De widdo fan Johannes Sytses bliuwt net
lang allinne en
trout mei Eelke Wiggers, letter neamt er
him Meindersma,
dy't wierskynlik net út it
boere-libben ôfkomstich wie:
syn heit en broer wiene bakker. It bedriuw
wreidet him
lykwols almaroan út en krekt foar 1800 is
der safolle lân
by Unia dat der in twadde bedriuw fan stifte
wurde kin.
Eelke Wiggers lit oan de wei nei Tibben in
grutte pleats
bouwe, krekt bûten it doarp
(Tibsterwei 1-3). In
tink-
stien yn de gevel fermeldt: "In den
Jaare 18 hondert men/
Vier Laagen Douwe en Fetse/
Eelkes Den eersten
Steen
Alhier" en yn de top stiet it jiertal
1796. In pear jier
lyn is de efterein fan dizze pleats
ôfbaarnd. It ferhaal
giet dat de stien fan de pleats ôfkomstich
wie fan in
ôfbrutsen pleats út it Bild (de stien en it oare materi-
aal soe op weinen nei Ie tabrocht wêze,
wylst oan de byn-
ten wie noch te sjen wie dat dy earder
brûkt wiene). Dat
de bouwers fan dizze pleats ryk west ha,
koe men sjen oan
de tegeltsjes yn dizze pleats dy't
sels op
de bedstee-
doarren en yn de keamer fan de tsjinstfaam
sieten! Eelke
Wiggers hat yntusken al in 218
pm lân by
dizze nije
pleats yn gebrûk mei in skatte hierwearde
fan fl. 2022,-.
De âlde pleats wurdt ferhierd oan Ype
Ruurds dy't 3 kij
hat, folge fan Jan Gerrits dy't 6 kij op
stâl hat. Dêr-
troch is it wol dúdlik dat de âlde pleats
yn ferfal is en
troch wat gernierkes brûkt wurdt. As de
jonges Fetse en
Douwe grutter wurde, moatte hja elk ek op
in pleats fan-
sels en sa sil it kaam wêze dat yn
1815 in
nije pleats
boud wurdt op it âlde stee fan Unia op de
terp. De efter-
ein kaam nei de wei en krige moaie
pilasters, krekt as de
pleats oan de Tibsterwei, de foarein kaam
oan de
Omgong
om de tsjerke. Nei heite' dea komt Douwe
Eelkes Meinder-
sma op Unia, wylst Fetse op de pleats
oan de
Tibsterwei
bliuwt. It lânoankeapjen, mar ek it ervjen
gie troch want
de beide jonges krije yn
letter tiid net
alline fan
harren
twadde mem, Eelkjen
Reinders en har famylje,
besittings, mar ek fan harren earste mem,
in Fetje Douwes
Vlieg, de nedige sinten (bygelyks 7800 gûne
doe't omke
stoar). Al mei al kamen der
hieltiten mear sinten
yn
dizze famylje en as heit Eelke Wiggers
yn 1821
komt te
ferstjerren, ervje de soannen elk in pleats
mei sa'n
30
stikken lân mei in skatte wearde fan
fl. 35.000,- elk en
dêrnêst nochris in fl. 44.000 oan sinten
en obligaasjes.
Hja holden 12.000 gûne ûnferdield wêrby't
ek noch parten
sieten fan fiskersskippen yn Peazens. As
men sokke grutte
bedragen yn it besit fan dizze mannen wit,
dan is it wol
te begripen dat hja mear en mear pleatsen
yn it besit
krigen (op syn heechst moatte de
Meindersma's 8 pleatsen
yn Ie hân ha). De Meindersma's binne yn dit
boek dan
ek
noch te finen op de nûmers 19, 24, 25, 28
en 29, mar der
wiene noch wol mear pleatsen en stikken lân
dy't hja
yn
besit hiene. Gjin wûnder dat by de measte
pleatsen net
mear it lân is dat dêr by âlds by hearde:
der waard wol
gauris wiksele, want, sa as in
bewenner fan Ie
my ris
skreau: " 't Was toch alles
Meindersma".
Troch harren besittings krigen hja ek in
stim yn tsjerke-
en doarpssaken (de kolleksje Meindersma yn
it argyf tsjû-
get dêrfan) en sa kin men op in stien yn de
pastorijmuor-
re lêze: "Twee Eelkes
hebben hier den
eersten steen
gelegd, de stam van Meindersma mogt
beiden 't aanzien
geven. Maak op den levensweg O Heer hun
paden regt en
schenk dees kerk gemeente een u getrouwen
knecht die haar
bestendig sticht door voorbeeld leer en
leven. 1834". Dat
mear as de helte fan de tekst op dizze
stien oer de twa
Eelkes giet, jout te tinken.
1883. As by it ferstjerren fan Douwe Eelkes
Meindersma in
ynfintaris opmakke wurdt fan Unia sate
docht bliken dat
er dan twa pleatsen binne; "de oude
plaats" en "de nieu-
we plaats" wurde se neamd. Dy nije
pleats is de
pleats
oan de oare kant fan de wei, in pleats dy't
sûnt 1965 ek
as namme "Unia Sate" draacht (net
alhiel terjochte). It
measte fee is oerbrocht nei de nije pleats:
"twee vare
koeijen (fl. 470) acht vette koeijen (fl.
1965) een kalfrier
(fl. 190) drie gelde koeijen (fl. 510) acht
hokkelingen(fl.690)
vijf paarden (fl. 1240) en veertien kippen
en een haan(fl.10)
..." wurdt der oan fee neamd. Op
de âlde
pleats bliuwe
ien ko, seis rierren en twa kokeallen. De
prizen wêr't it
replik guod op skat wurdt, binne net
te fergelykjen mei
hjoeddedei. Sa steane der yn it weinhûs
in kapwein foar
fl. 250, in sjeas foar fl. 75, in
twapersoans weintsje foar
fl.100 en in belslide mei alles der op en
der oan foar fl.30!
De hiele 19de ieu bliuwe de Meindersma's yn
it besit fan
Unia en pas yn it begjin fan dizze ieu komt
mei Meindert
Eelkes Meindersma de
lêste fan dizze
famylje op de
pleats. Sels hat hy oant 1918 ta noch op
Unia wenne.
1927. De grutte feroaring komt yn 1927.
Unia sate wurdt
ferkocht en falt yn twa parten útien: Teake
Visser keapet
de skuorre, de hals en de helte fan de kop
en Meindert de
Haan kriget de oare helte fan de kop as
wente. Bewenners
fan de helte fan de kop:
1900
Meindert Eelkes Meindersma
(simmerwente)
1918
Jan Krol
1924
Widdo Wouda
1927
Meindert de Haan
1935
Roel Miedema
1955
Hendrik Grijpstra
1960
Jan Grijpstra
Mei de famylje Grijpstra komme hjir wer
minsken te wenjen
dy't de pleats sels ek yn hannen ha. Wie yn
1927 it berop
fan Teake Visser (de keaper fan de
efterein) noch reid-
dekker en brûkte Jan Krol,molkrider, it
lytshús noch foar
syn molkauto, yn 1928 komt der wer in boer
op Unia.
1928. Jan Grijpstra set it boerebedriuw op
dit stee
wer
fuort. Yn it earstoan stiet hy noch te boek
as "voerman"
mar letter wurdt hy gernier. Syn famylje hat
sûnt dy tiid
altiten op de pleats buorke dy't hja yn
1932 yn eigendom
krigen. Yn 1960 hat Jan Grijpstra de
oare helte fan de
kop ek noch kocht en sûnt
besit de famylje
de hiele
pleats.
Lubbert en Hendrik ha earst tegearre it
bedriuw fan har
heit oernaam, mar letter is Hendrik nei
Ingwierrum rekke
(sjoch nr. 35). Dit bedriuw draait noch
altiten mei sawol
fee as mei boulân.
Bewenners fan de pleats:
1900
Meindert Eelkes Meindersma
1927
Teake Visser
1927
Sietse Meijer
1928
Jan Grijpstra
1960
Lubbert Grijpstra
24.
BEWENNERS: J. Hansma
Y. Hiemstra
ADRES: Humaldawei 39
WENPLAK: Ie
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: 8
GRUTTE YN 1640: 40 pm
GRUTTE YN 1989: 24 pm
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Kop-hals-romp 1841
EIGNER: Y. Hansma-Hiemstra
De pleatsen fan Jaap Hansma en Piet Meindersma
op Grut
Midhuzen ûnder Ie (nrs. 24 en 25) ha beide
op it âlde
hoarnleger fan Mockema stien as dêr ticht
tsjin oan. Tus-
ken dizze twa pleatsen en dy fan Zijlstra
yn, is it plak
noch te sjen wêr't Mockema yn it ferline
stien hat.
De âlde Mockema stins is fuort nei 1700
ôfbrutsen en de
pleats dy't der doe noch stie, moast it yn
1849 oerjaan.
De fierdere skiednis fan Mockema stiet
ûnder nr. 25 be-
skreaun om't dy pleats de namme Mockema
oerkrigen hat. De
eardere bewenners fan de pleats fan Hansma
ha fansels it-
selde meimakke as de stinsbewenners, yn
safier as it om
oarloch en gewelt gie.
1640. Omdat dizze pleats yn 1511 net werom
te finen is,as
it moast de pleats fan "Taka by
Mockema Huijs" wêze mei
50 pm lân foar in hierwearde fan 18 ggûne,
binne de ear-
ste gegevens fan 1640. Eigners binne dan
Jonkhear Gerrolt
van Feitsma foar de iene helte en Juffer
Popma en har
broer Hessel Popma tegearre foar de oare
helte. Dy skie-
ding fan de pleats yn twa helten wat de
eigners oangiet,
hat hiel lang duorre: oant 1768 ta. De
pleats wie yn de
17de ieu 40 pm grut en in Beern Minnes
wurdt opjûn as
brûker.
1714. Krekt foar 1700 kriget Gerryt Botma
fan Moarre de
helte fan dizze pleats yn eigendom en syn famylje
sil
oant 1788 ta as eigner te boek stean;
earst Gerryt, dan
Jantie en as lêste Nanne Botma. De oare
helte komt yn
hannen fan de widdo Verrucci en
de widdo Steenhuijsen
(hja sille erfgenamten west ha fan broer es
suster Popma)
Hierder fan de pleats is nei 1700
Bouwe Wytses. Hy hat
lange jierren op de pleats buorke en nei
him syn widdo ek
noch in skoftsje. Foar de 40 pm lân fan de
pleats moast hy
elk jier 80 gûne jaan, krekt
2 gûne de pûnsmjit. De
huzing waard taksearre op 600 ggûne en dat
is bepaald in
lyts bedrach foar dy tiid, dat de huzing
sil of lyts, of
yn ferfal west ha.
1760. Neidat Nanne Botma sels noch in pear
jier op dizze
pleats buorke hie, kaam der wer in
hierder dy't jierren
oanien hjir bleau. Dat wie Tjeerd Ydes
dy't, krekt as syn
foargonger Bouwe Wytses, ek sate nr.11
bebuorke (sjoch
nr.25). Hoewol't Tjeerd op beide pleatsen
as hierder oan-
jûn wurdt, wenne hy sels op nr.11 en op
dizze pleats in
Lieuwe Luitjens, faaks in arbeider of
lyts gernier dy't
ek op de oare pleats fan Tjeerd meihelpe
moast. Lieuwe
hie teminsten mar 5 kij en 2 hynders en brûkte
mar 1
pm
as boulân.
Tjeerd moat foar beide pleatsen mei hast 130 pm lân
elk
jier 450 gûne oan Nanne Botma jaan.
As Sjoerd Jelles yn 1765 op de pleats
komt, begjint der
stadichoan wat te feroarjen. Sjoerd bout
syn beslach fee
út ta in 9 kij, mar brûkt ek hieltiten mear
boulân. Hy
begjint mei 9 pm en dat rint op ta in
30 pm yn
1780.
Sjoerd jout yn dat jier al 400 gûne oan
hier foar de 54
pm dy't hy dan by de pleats hiert.
1785. Jacob Rengers is de folgjende
bewenner en hy moat
hast wol famylje west ha fan Sjoerd Jelles;
se neame har
letter teminsten beide Boersma. Jacob
giet op deselde
foet fierder as syn foargonger en hat krekt
foar 1800 al
in 44 pm boulân ta syn foldwaan. Hy hiert
noch mear lân
by de pleats dy't dan al 65 pm grut is. De
hier moat be-
telle wurde oan Dr. Tjepke Osinga dy't de
hiele pleats
oerkocht hie fan de Botma's. Dat hat
lykwols net sa lang
duorre want nei de Frânske tiid keapet
Jacob Rengers de
pleats oer en dan hat foar it earst yn de
skiednis fan
dizze pleats de brûker ek it eigendom yn
hannen.
1828. Fetse Eelkes Meindersma wurdt de nije
besitter fan
floreennûmer 8. Fetse is dwaande om hiel
Grut Midhuzen op
te keapjen:dizze nûmer 8, nûmer 11 (sjoch
hjirnei), nûmer
10 (Zijlstra oan de wei), nûmer 12 (it âlde Mockema)
en
nûmer 37 (de Vlugt). Al mei al hat hy sa'n
278 pm lân yn
besit, dy't hy ferdielt oer trije pleatsen.
De Vlugt komt
yn 1840 mei al it lân by dizze pleats, de
Vlugt dy't doe
it eigendom wie fan Jelle Sjoerds
Boersma (soan fan de
Sjoerd Jelles dy't fan 1765-1785 op
dizze pleats buorke
hie). De Vlugt stie in eintsje it lân yn
efter dizze
pleats en hat noch lang tsjinne as arbeiderswente. Der
wennen twa húshâldings yn en yn 1960 is
de boel
ôfbrut-
sen. It wie in kop-hals-romp pleats dy't op
in terp stie.
Dizze terp kin de namme ek oan de pleats jûn
ha, want yn
tiden fan heech wetter koe it fee dêr op
jage wurde en sa
flechtsje foar it wetter: de flecht-vlugt!
It hiem
moat
dus in saneamde "vluchtterp" west
ha.
In pear lânnammen bewarje it oantinken oan
de Vlugt:
De lytse Vlugt, De grutte Vlugt, De grutte
fjouwer efter
de Vlugt en soksoarte nammen.
1841.
As Fetse Eelkes Meindersma de Vlugt oerkocht hat,
lit hy de âlde pleats nûmer 8 ôfbrekke en
set dêrfoar yn
it plak in nije kop-hals-romp pleats, sa't
dy hjoeddedei
noch te sjen is. Dizze nije pleats kaam
tichter by de wei
as syn foargonger (sjoch kaartsje). Yn
de efterhúsmuorre
kaam it jiertalanker 1841 en yn de
foargevel in tinkstien
mei de folgjende tekst: "Den
3 April 1841
werd door
Pieter/en Douwe Fetses Meindersma/de eerste
steen gelegd/
De tijd vergrijst het licht verdwijnt/ Bewoon
dit huis
als vreemdeling". Boppe op de pleats
kaam sa as wenst in
ûleboerd, mar dat waard net
mei swannen mar
mei twa
hynders fersierd. Hjoeddedei is noch in
protte bewarre
bleaun fan it gebou sa't dat yn 1841 delset
is. De
âlde
tegeltsjes yn blau en wyt en mei bibelske
foarstellings
en weesbern, mei spinnekopmûntsjes en
oksekoppen binne
noch te sjen. De lange gong hat
noch houten poartsjes
wylst in "lykdoar" mei de
foarstelling fan in libbensbeam
yn it boppeljocht, it oantinken fêst hâldt
oan âlde tiden
doe't it byleauwe woe dat de deade troch
in aparte doar
it hûs útdroegen wurde moast.
Sa'n aparte doar
moast
tefoaren
komme dat de
geast fan de
ferstoarne de
bewenners nei syn dea noch pleagje soe. Dy
ferstoarne koe
ommers allinne de gewoane doar, de lykdoar
waard oars net
brûkt as foar it útdragen fan in lykkist.
It bûthús, mei noch stiennen drinkpotten
foar de hynders,
it terskhús mei de typearjende terskhúsfinsters, meitsje
it karakteristike fan dizze pleats
folslein.
De bewenner fan dizze nije pleats
waard Tjalling Jans
Alberda, troud mei Eelkje Fetses
Meindersma. Syn heit
wenne op in pleats ûnder Ingwierrum (sjoch
nr.42), mar hy
folge syn heit net op en nimt de
nije pleats fan
syn
skoanheit op Midhuzen foar kar! Sûnt dy
tiid hat de fa-
mylje Alberda op dizze pleats taholden.
Bewenners:
1841
Tjalling Jans Alberda
1880
Fetse Tjallings Alberda
1918
Jan van Kuiken
1923
Jan Tjallings Alberda
1952
Sipke Hiemstra
1988
Jaap Hansma
Al dy tiid
ha de Alberda's
eigners/bewenners fan de
pleats west, allinne om 1920 hinne hat Jan
van Kuiken in
pear jier as hierder op de pleats
buorke. Foar't yn 1923
Jan Tjallings Alberda op de pleats kaam, is
de komuorre
der útbrutsen en in eintsje nei bûten
set. Sa
kaam der
romte om fan it bûthús mei ien rige stâlen,
twa rigen mei
stâlen te meitsjen(der mocht perfoarst neat
fan de skuor-
re ôf!)
1952. As Sipke Hiemstra op de pleats komt,
is it noch al-
titen in mingd bedriuw mei sa'n 35 HA lân wêrfan
't sawat
de helte foar it fee en de oare
helte as boulân brûkt
wurdt. Yn 1960 is de keuken wat oanpast mei
in grut rút.
Oant yn 1968 ta ha der altiten noch houten
blinen foar de
ruten sitten. Doe waard ek in glêzen
poaterhok oan it
lytshús boud. Sûnt 1983 wurdt al it lân brûkt
as boulân.
Oant 1987 ta wie der in 120 pm lân by de
pleats mar dy is
doe "útinoar stood" sa't dat dan
neamd wurdt en der bleau
noch mar 24 pm lân mear by de huzing. Jaap
Hansma buorket
tsjintwurdich tegearre mei syn broer Ale,
dy't ek wat lân
op Tibben hat.
25.
BEWENNERS: P. Meindersma
M.M. Meindersma-Graafsma
ADRES: Humaldawei 35
WENPLAK: Ie
PLEATSNAMME: Mockema State
FLOREENNUMER: 11
GRUTTE YN 1640: 88 pm
GRUTTE YN 1989: 48 HA
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: Kop-hals-romp 1907
EIGNER: Huzing: Maatskip T. en P. Meindersma
Measte lân: Nationale Nederlanden
De buorskip Grut Midhuzen , tusken Ie en
Jouswier, hat yn
it ferline romrofte staten en stinzen in
plak jûn. Tige
bekend binne Holdinga State , wêr't in pear
jier lyn
de
efterein fan opbaarnd is en Eernsma State
dat krekt op it
grûngebiet fan Jouswier leit, mar de
bekendste fan alle-
gear wie de Mockema State. No is de Mockema
stins yn
it
foarige al ôfbrutsen, mar it plak wêr't de
stins stien
hat, is noch wol werom te finen: it stikje
lân tusken de
trije pleatsen yn, dy't hjir op dit stee
boud binne. De
efterste fan de trije wennet
hjoeddedei Piet Meindersma
op.
It krekte ferrin fan de skiednis fan dizze
pleats is net
mear nei te gean om't yn it begjin fan de
foarige ieu de
Meindersma's de nûmers 8, 11 en 12 fan it
floreenkohier
yn besit hiene dy't doe troch Fetse
Meindersma en syn twa
skoansoannen, Tjalling Jans Alberda
en Berend Willems
Terpstra, brûkt waarden. De lannen fan de
ferskate nûmers
binne doe troch inoar helle,om't se dochs
yn ien hân wie-
ne: wat it bêste by in pleats paste, waard
by dy
pleats
dien. Fan dy trije pleatsen binne der
twa oerbleaun: de
pleatsen fan P. Meindersma en J. Hansma. De pleats
fan
P. Meindersma kaam foaral út 11 en 12 (12
= Mockema) en
omdat nûmer 12 ferdwûn is en nûmer 11
ek op
it Mockema
hoarnleger boud is, hat Jan Tjallings Alberda
yn dizze
ieu de pleats de namme "Mockema
State" jûn.
1470. De earste Mockema, wêr't fan bekend
is dat er hjir
wenne, wie Taecke Mockema en dat moat al foar 1470 west
ha. Syn widdo troude letter mei Taecke
van Helbada dy't
him doe ek "Mockema" neamde. Dizze
Taecke Mockema hat
faaks yn 1511 noch libbe,want dan komt yn
it register fan
oanbring in "Taka van Mockema"
foar.
1500. De soannen fan Taecke Mockema,
Popcke, Tjaerdt en
Gerbrandt, komme yn ferset tsjin de Saksers
at dy
krekt
foar 1500 Fryslân yn besit nimme wolle. Hja
geane op
de
flecht bûten Fryslân, mar stjoere 12 mannen
nei harren
stins ûnder Ie om fan dêrút de Saksers te
bestrunen. Hja
sizze ta dat se de mannen helpe sille as
de Saksers har
oanfalle wolle. Dy Saksers komme lykwols te
witten dat op
de Mockema stins wer tsjinstanders
wenje en
stjoere in
leger om Mockema oan
te fallen. Hoewol
"...dat huys
sterck was ende dick van mueren..."
kinne de
mannen de
stins net hâlde, benammen net as der
swierder geskut yn-
set wurdt. Der komt ek net help opdagen en
as op in nacht
seis fan de mannen noch flechtsje kinne,
wachtet de oare
seis in skriklike dea op it Sjaerdemahûs yn
Frjentsjer.
De bruorren binne ûntkaam, mar yn 1512
wurdt Gerbrandt
dochs ûnthalzge en rekket Tjaerdt nei
Grinslân wêr't ek
Popcke ferbliuwt. Pas at de Saksers it lân út
binne, kin-
ne hja werom nei de Mockema stins. Dy stins
wie troch de
Saksers
nei de striid mei de grûn gelyk makke
mar wurdt
wer opboud.
1511. Popcke Mockema wurdt yn it register
fan oanbring de
eigner neamd fan de Mockema State, doe 96
pm grut. Popcke
sels wenne op de stins en de slotpleats
waard hierd troch
"Grote Minne" foar in hierpriis
fan 33 ggûne.
Popcke
stiet noch by mear pleatsen as eigner
fermeld en by ien
dêrfan stiet "...Taka by Mockema
Huijs..." Dy pleats moat
dus tichteby Mockema stien ha en is faaks
werom te finen
as de pleats fan J. Hansma (sjoch nr.
24). Dat de Mocke-
ma's in grutte ynfloed hiene yn Ie mar eins
yn de
hiele
gemeente,ja sels yn hiel Fryslân, docht
bliken út it feit
dat heit Taecke en syn trije soannen alle
fjouwer behear-
den ta de 40 minsken dy't it heechste
ynkommen út grûn-
besit yn Fryslân hiene: Take 169 ggûne,
Gerbrandt 172,
Popcke 162 en Tjaerdt 149 ggûne! Dy ynfloed
ferklearret
ek it grytmanskip fan Tjaerd yn 1494 (hy
wenne meast yn
Dokkum) en dat fan Popcke dy't yn 1515
beneamd waard ta
Geldersk grytman. Om't de Geldersken it
ferlieze moasten
doe't Karel V hjir de baas waard, hat hy
net lang grytman
west.
1579. Popcke hat oan syn dea yn
1554 ta op
de opnij
opboude stins wenne; syn frou Tietcke van
Sjoerda hat him
trije jier oerlibbe. Yn in register fan
1579 wurdt Taecke
Mockema besitter fan de stins neamd, wylst
Kempa Mockema
faaks de slotpleats brûkt ha sil (ek hy sil
him wol neamd
ha nei de pleats dy't hy bebuorke). Yn alle
gefallen kri-
get in broer, Sieds van Mockema, letter de
State.
1640. Jonkhear Sicco van Grovestins is
yn it
Stimkohier
fan 1640 de eigner fan de State, tegearre
mei de bern fan
Jonkhear Idzart van Burmania. Pytter Annes
brûkt de 84 pm
dy't dan by de State hearre. Fan 1688 ôf brûkt
Jacob Mac-
kes de State en hy sil yn 1700 de nije
eigner wurde fan
"...seeckere Sathe en Landen met 't
oud stins en stathe
Mockema genaemt..." Hy keapet
alles foar in
priis fan
7476 ggûne fan Ernst Mockema van
Haringsma toe Sloten
dy't oan him hâlde wol "...'t
gestoelte in de kercke der
Stadt Doccum, Mockema gestoelte
genaemt..."
De "oud stins" wurdt dan al
rillegau ôfbrutsen en yn 1849
ferdwynt ek de pleats dy't op it âlde stee
fan Mockema
stie. In jier as wat lyn binne der op it
plak fan it âlde
Mockema noch âlde Friezen (grouwe
stiennen), stiennen kû-
gels en knibbelskiven fan minsken fûn(soene
dy noch foch-
ten ha tsjin de bewenners fan Mockema?) .
Ek stikjes glês
fan de âld stins út omtrint 1580, en
tal fan
potskerven
út it tiidrek fan 800-1900 kamen doe wer
foar it ljocht.
Wie de skiednis fan Mockema hjirmei ôfrûn,de
skiednis fan
de pleats dy't ek op it hoarnleger stie,
giet oant hjoed-
dedei ta troch.
Yn 1640 hierde Dirk Tierx dy pleats,88 pm
grut,fan desel-
eigners as fan de State.
1714. Gerryt Botma fan Moarre hat it
eigendom krigen en
hy lit Bouwe Wytses de pleats bebuorkje.
Bouwe jout elk
jier 250 oan hier en de huzing is yn dy
tiid 2200 ggûne
wurdich wat in behoarlike priis útmakket.De
famylje Botma
hat oant 1788 ta dizze pleats yn besit hân
en hja moatte
goede lânhearren west ha want de measte
boeren hâlde it
lang fol op dizze pleats: Bouwe Wytses en syn
widdo in
tritich jier en Tjeerd Ydes noch
langer(sjoch ek nr. 24).
1760. Tjeerd Ydes en syn foargonger brûke
by dizze pleats
ek sate nûmer 8 en kinne sa oer hast 130 pm
lân beskikke.
Tjeerd brûkt syn lân foar it grutste part
as boulân (70
pm) en hat in beslach fee fan 7 kij en
6 hynders. Troch
de feestjerte fan 1770 rint it tal kij
werom, mar dat
wurdt net, sa as by de measte pleatsen, wer
goedmakke yn
letter tiid. Dat komt om't Tjeerd en syn
opfolgers tenei
allinne mar mear beskikke kinne oer dizze
pleats mei't de
Botma's yn 1778 earst pleats 8 ferkeapje en
in pear jier
letter ek dizze pleats yn oare hannen
oergean litte.
Foar in lyts tal jierren wurdt boargemaster
L.R. Sinia
fan Dokkum de eigner en hy lit Hendrik Ages
foar 590 gûne
yn it jier de pleats bewenje. Hendrik
Ages makket bêste
jierren op dizze pleats want stadichoan
rint it tal kij
omheech fan 6 ta 11 stiks en it tal pûnsmjit boulân
fan
35 ta 50 pm.
1795.Dêr komt in ein oan as Claas Lolkes,
letter neamt er
him Venema,de pleats oerkeapet.Hy hat
lykwols mar de hel-
te mear yn besit en moat in 27 pm lân
oan Eelke Wiggers
litte, dy't him letter Meindersma neamt.Sa
komt de earste
eigner mei de namme Meindersma oan lân út
dizze pleats en
dat is sa bleaun oant no ta.
Claas Lolkes moat der wat los lân byhiere
om libje te
kinnen.Dat sil him wol slagge wêze want pas
nei 1818 fer-
keapet hy de hiele pleats oan de
Meindersma's. Syn soan
Gerben Klazes Venema wennet letter
op floreennûmer 10
(sjoch kaartsje). Troch de opgeande tiden
wurdt de helte
fan dizze pleats op likefolle opbringst
skat as 20 jier
earder de hiele pleats!
1828. Eelke Wiggers Meindersma en nei
him syn soannen
Douwe en Fetse ha nei de Frânske tiid de
hiele pleats yn
hannen krigen (sjoch ek nr. 22). Wylst Douwe
Eelkes op
Unia wenne, kaam Fetse Eelkes op dizze
pleats telâne.
Eigners/Bewenners:
1828
Fetse Eelkes Meindersma
1847
Berend Willems Terpstra troud mei Teatske
Meindersma
1875
Willem Berends Terpstra
1908
Fetse Pieters Meindersma
1922
Pieter Fetses Meindersma
1952
Taekle Pieters Meindersma
1985
Pieter Taekles Meindersma
Doe't de famylje Terpstra de
pleats yn eigendom
hie,
waard de pleats fan
1896-1908 ferhierd oan
de widdo
Zijlstra en har soan Jacob Douwes, mar fierders
hat de
pleats altiten troch de eigners bewenne
west.
1907. "Ee. 20 Febr. Van de gewone
ongevalletjes, die de
storm Dinsdagnacht veroorzaakt heeft,
hebben we hier ons
gewone
aandeel gehad. Erg heeft
de wind het
echter
gemaakt
bij de boerenhuizinge bewoond
door de wed.
Zijlstra te Midhuizen, eigen aan den heer
F.P. Meindersma
te Engwierum. Het dak van huis en schuur
is weggeslagen,
de achtergevel van de schuur ingestort.
Binnenshuis zijn
vele balken verplaatst, gescheurd, sommige
lijken geheel
verwrongen, zelfs de muren zijn eenige ct.
meters verzet.
Een groot gedeelte van het graan, dat op
zolder zat, is
weggewaaid." Sa beskriuwt de Dockumer
krante it resultaat
fan de wynhoas yn 1907 dy't
alhiel nijbou needsaaklik
makke. De flier, guon muorren en bynten
koene wer brûkt
wurde, mar fierder waard alles
fernijd; ek de foarein
krige doe syn wat deftich uterlik. In
gevelstien fertelt:
"De eerste steen gelegd/ door P. Fetses Meindersma/
31
Julij 1907".
Yn de fyftiger jierren hearde der sa'n 85
pm lân
by de
pleats, sawol bou as greide en waarden in
22 kij molken.
Sûnt 1979 is der in ein kaam oan it gebrûk
fan boulân en
wurde alle 48 HA lân brûkt foar de 65
melkkij.
26.
BEWENNERS: J. Pafforaad
P. Pafforaad-Talsma
ADRES: Tibsterwei 11
WENPLAK: Ie
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1989: 60 pm
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: Stjelp 1926
EIGNER: F. Pafforaad
Op de krusing fan de Tibsterwei mei de Fjellingsreed
en
oan de râne fan de Kolken leit de pleats
fan Jelle Paffo-
raad. De huzing leit der noch krekt sa
hinne as doe't
pake Jelle Pafforaad dy yn 1926 sette
litten hat.
1926. Jelle Pafforaad sr. wenne yn in hiel
lyts spultsje
op de Tibster terp doe't hy de stap naam
om in
gruttere
pleats
sette te litten.
De bruorren Booijenga
fan
Mitselwier krigen de opdracht om in bestek
(foar FL. 350,-)
te meitsjen en hja berekkenen de kosten op FL. 10.600,-. It
gie oan, de timmerlju koene har gong
mar gean
en Jelle
Pafforaad sr. krige in nij spul krekt bûten
Tibben. Yn it
bestek stie wat in bysûndere betingst:
"...Indien het dek
van riet uit het Grootdiep of poelen uit
den omtrek ge-
maakt mag worden, dan wordt het ‚‚n honderd
vijftig lager
aangeboden..." Dat tsjut op it
winnen fan reid út
it
Dokkumerdjip, mar wiist ek op it
bestean fan alderhande
puollen yn de Kolken yn dy tiid. De namme
fan it stik lân
wêr't de pleats op boud is, sprekt hjir
faaks ek fan: De
Biesjager. Yn dizze namme soe in ferwizing
sitte kinne
nei de biezen dy't hjir foarhinne by de rûs stiene.(oare
betsjuttings fan bysjager binne grapmakker
en helper fan
it gerjocht).
It lân dat Pafforaad brûkte, wie los lân út
de Kolken. It
lân yn de Kolken hearde net by in bepaalde
pleats, mar is
yn de kohieren beskreaun ûnder de losse
lannen. Sa ek de
biesjager.
Pafforaad kocht it yn 1921
fan de famylje
Andringa de Kempenaer, in famylje dy't it
troch fererving
út de famylje Alberda van Ekenstein krigen
hie.
Pafforaad sr. koe tige goed opsjitte
mei de
âlde (Abe)
Meindersma en dat koene net safolle minsken
him neisizze.
Hy koe dan ek altiten wol lân fan
Meindersma hiere en dat
hiene syn heit en pake yn de foarige ieu ek
al dien.By de
jacht wurken hja ek wol tegearre.
1934. As soan Folkert Pafforaad de pleats
oernimt, stiet
hy te boek as feehâlder en lânbouwer. Hy
hie 45 pm lân yn
gebrûk en in part dêrfan lei op de
Tibster terp en wie
gaadlik foar boulân. Mei de ruilferkaveling
is op dit lân
in foech boskje oanlein.
Yn de tiid dat Folkert op de pleats buorke,
is der trije
kear ferboud om wat mear romte te krijen,
mar dat hat
gjin ôfbreuk dien oan de bûtenkant fan de
huzing. Neffens
de âlde boutekening soe der
allinne in rútsje yn de
skuorre bykaam wêze. Fan binnen is der yn de rin fan de
tiid wol it ien en oare feroare om
te foldwaan oan de
meardere easken dy't yn dizze tiid steld
wurde oan de be-
wenberens fan in pleats.
1975. Jelle Pafforaad jr. is de tredde yn
de famylje dy't
op dit stee buorket. Mei troch de
ruilferkaveling hat hy
no sa'n 60 pm lân yn gebrûk dat alhiel brûkt wurdt
foar
it fee. Wiene der yn it ferline in 35
kij,troch de super-
heffing is dat weromrûn ta in 25
stiks. In bysûnderheid
is dat hy stadichoan oergien is op reabûnt
fee. In keppel
fan sa'n 60 skiep en wat fetweiders fulje
it beslach fee
oan.
Dat guon lânnammen it lang úthâlde kinne, wurdt
hjir wer
ris dúdlik. Yn de papieren fan de
famylje Meindersma út
it begjin fan de foarige ieu wurdt de namme
fan in
stik
lân as "ourememm-acht" beskreaun.
Dizze wat ûndúdlike
namme wurdt bekender yn in keapakte út 1918
wêrby't Jelle
Pafforaad sr. in stik lân keapet mei de
namme "oarememme-
acht"! (De acht fan beppe, soe men no
sizze).
Bewenners:
1926
Jelle Pafforaad
1934
Folkert Pafforaad
1975
Jelle Pafforaad
27.
BEWENNERS: J. Rotteveel
J. Rotteveel-Lauter
ADRES: Skieppereed 25
WENPLAK: Ie
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1989: 13 HA
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: 1973
EIGNER: J. Rotteveel
Op it uterste puntsje fan it doarpsgebiet
fan Ie, in goe-
de hûndert meter fan Eastrum ôf, leit de
pleats fan Jan
Rotteveel. De wente liket maklik te datearjen
troch de
jiertalankers yn de foargevel, dy't
it jiertal "1816"
foarmje, mar dat is lykwols net sa. Dy
jiertalankers bin-
ne ôfkomstich fan in âld spul yn Eastrum wêr't
de famylje
Rotteveel earst wenne hat. Doe't dy pleats,
bekend as "it
pleatske fan Koene", ôfbaarnd is, hat
de famylje Rotte-
veel de jiertalankers fan de efterhúsmuorre meinaam
nei
harren nije wente op dit stee. Ek fan de
oare gebouwen op
it hiem is net maklik te sizzen yn
hokker tiid dy
boud
binne; der steane ek leafst trije skuorren
op it hiem!
1832. Yn de âlde kohieren is dit stee net
werom te finen,
dat de earste gegevens binne fan 1832 as it
kadaster be-
gjint. Eigner is dan Theunis Lolles
Hoekstra, arbeider út
Ie. De hiele 19de ieu ha der Hoekstra's op
dit stee wenne
en as de froulike Hoekstra's meirekkene
wurde sels oant
nei de oarloch ta!
1872. Sa om 1872 hinne moat, tsjin it
earste hûs oan,noch
in wente boud wêze, troch in broer fan
Theunis Lolles. Yn
de befolkingsregisters stiet dat Lolle Theunis
Hoekstra
yn it earste hûs wennet en dat Taeke Lolles
Hoekstra mei
syn frou it twadde hûs bewennet. As dizze
Taeke yn
1890
ferstoarn is, bliuwt syn widdo Baukje
Sjoordema noch in
jier as tsien yn dit hûs wenjen, mar dêrnei
stiet yn
it
befolkingsregister "afgebroken"
wylst it kadaster it hat
oer "stichting en slooping". Dat
sil wol betsjutte dat it
hûs net mear bewenne , mar by it bedriuw brûkt
waard (dat
sil dan de skuorre yn it uterste
puntsje fan it
hiem
wêze).
1896. Roelof Andries Dijkstra,
"gardenier", kaam yn maaie
fan it jier 1896 fan Aldwâld nei dit stee.
Hy wie
troud
mei Rixtje Hoekstra, dochter fan Lolle
Theunis Hoekstra.
It liket der op dat de âld man net goed
mear foar himsels
soargje koe (hy wie doe ek al 82 jier) en
dat syn bern by
him yn komme te wenjen om it bedriuw waar
te nimmen.As hy
yn 1899 komt te ferstjerren, wurdt
skoansoan Roelof Dijk-
stra de nije bewenner fan dit stee. Yn 1906
keapet hy fan
Baukje Sjoordema ek it twadde hûs wylst
Baukje dêrnei by
him yn komt te wenjen.De namme fan de âlde
Lolle Hoekstra
wurdt noch bewarre yn de namme fan it
stik lân
tichteby
de pleats: De Lolle' Fjouwer.
1926. Roelof bout yn 1926 noch in skuorre
op it hiem en
dan steane der al trije skuorren: ien
pleatske wêr't de
húshâlding yn wennet en twa skuorren dy't
foar it bedriuw
brûkt wurde. Jierrenlang hâldt Roel
Dijkstra op dit stee
ta,oant syn soan Taeke Roelofs yn 1963 it
bedriuw fan him
oernimt. Taeke wennet lykwols mar ien jier
as eigner op
de pleats want al yn 1964 nimt Jan Dijkstra
de boel oer.
1973. Op 22 september 1973 komt in nije
bewenner op dizze
pleats: Jan Rotteveel. Hy wenne yn it
doarp Eastrum mar
troch de boppe al neamde brân moast hy in
oar plak ha. Hy
hat earst noch in jier yn Ie wenne mar doe
koe hy yn it
ramt fan de ruilferkaveling hjir
komme. Hy hat in
nije
huzing set en doe de âlde muorankers, dy't
hy bewarre hie
fan syn eardere pleats mar oan de nije
huzing befêstige.
It pleatske wie yn dy tiid yn eigendom
oergien nei Hans
Joseph Roberz, keapman út Castrop-Rauxel yn
West Dútslân.
Rotteveel hat yn 1980 it bedriuw oernaam en
hy buorket op
it momint mei in 35 kij op sa'n 13 HA
greide.
Bewenners:
1832
Theunis Lolles Hoekstra
1839
Lolle Theunis Hoekstra
1896
Roelof Andries Dijkstra
1963
Taeke Roelofs Dijkstra
1964
Jan Dijkstra
1973
Jan Rotteveel
28.
BEWENNERS: W.G. Terpstra
B. Terpstra-Anema
ADRES: Humaldawei 28
WENPLAK: Ie
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1989: 60 HA
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: Kop-hals-romp 1856
EIGNER: Huzing: W.G. Terpstra
Lân: Fam. Stoop en W.G. Terpstra elk
in 30 HA
Oan de wei fan Mitselwier nei Ie, efkes
foarby Midhuzen,
leit oan de rjochterkant dizze pleats.
Hoewol't de pleats
it foarkommen hat fan in âlde Fryske pleats
fan it
kop-
hals-romp model, is dit net in âld stee. Yn
'e midden fan
de foarige ieu is foar it earst op dit
plak boud wurden
en yn de sântiger jierren fan dizze ieu hat
de pleats de
foarm krigen dy't men hjoeddedei noch sjen
kin.
1856. It stik lân wêr't dizze pleats op
boud is, hat ear-
tiids altiten by Mockema State heard.
Doe't Mockema út-
inoar stood is, kaam dit stik lân, sa as
safolle lân yn
de omkriten fan Ie, yn hannen fan de
famylje Meindersma.
Fetse Eelkes Meindersma wie op'e helte fan
de foarige ieu
de eigner fan Mockema en hy liet yn 1856 op
dit stik lân
in pleats bouwe foar syn soan Eelke Fetses.
Yn it
argyf
fan de famylje Meindersma is de oerienkomst
noch te finen
dy't sluten waard mei Hendrik Pieters
Keuning, de timmer-
man fan Ie: "...dat H.P. Keuning
voormeld het bouwen van
eene schuur en woning met de leverantie van
alle daartoe
benoodigde matrialen te Ee zal
verrigten, overeenkomstig
het daarvan bekende bestek..." De
kosten fan dizze nijbou
wiene FL. 6420,- en soene yn trije terminen betelle
wurde
(¬ part as de spanten stiene, ¬ as alles ûnderdak wie en
de rest in moanne nei de oplevering).
In tinkstien yn de efterhúsmuorre (eins net
mear te lêzen
mar troch de foarige bewenners op in stikje
papier set),
tsjûget op in echte Meindersma-manier fan
it lizzen fan
de earste stien:"De eerste steen
gelegd door/ Fetze Tjal-
lings Alberda 12 jaar oud/ Fetze Eelkes
Meindersma 6 jaar
oud/ in den jare 1856 den ...../ De tijd rolt
als een
bergstroom voort/ Maar eeuwig blijft des
Heeren woord".
1899. Doe't de âlde Fetse Eelkes Meindersma
stoar, waard
Eelke Fetses eigner fan de pleats, wêr't hy
fan it begjin
yn 1856 ôf, al bewenner fan west hie. Dat
hat net sa lang
duorre om't hy sels ek al rillegau
stoar,dat doe naam syn
widdo Trijntje Sijtsma mei de âldste soan
Fetse Eelkes it
bedriuw oer. Yn 1906, doe't mem ek
stoar, waarden Antje
en Fetse Eelkes Meindersma elk
foar de helte
eigner.
Fetse bleau op de pleats wenjen oant 1926
ta. Fetse bleau
frijfeint en doe't hy yn 1930 stoar, kaam
de pleats troch
fererving yn hannen fan de famylje Stoop:
Johan Stoop,
dokter yn Utert, Francois,
skipsboukundige yn Maasslús,
en Sied, dûmny yn Taiz‚ yn Frankryk. Dat
hat duorre oant
yn 1983 ta.
1926.As Fetse Eelkes Meindersma yn 1926 de
pleats ferlit,
komt Goffe Wytses Terpstra fan Ternaard nei
dizze pleats.
Sûnt dy tiid hat de famylje Terpstra
altiten op dizze
pleats buorke.Doe't Goffe Wytses yn 1954
ophold, hat soan
Wytse Goffes de pleats oernaam. Hy hat yn
1963 de foarein
ferboud.Yn 1983 is it eigendom fan de
pleats ek yn hannen
oergien fan de Terpstra's. Troch bybou fan
silo's en in
rinstâl yn 1966 en 1976 hat de pleats it
hjoeddeiske oan-
sjen krigen.
Bewenners:
1856
Eelke Fetses Meindersma
1899
Trijntje Siedses Sijtsma, widdo Meindersma
1904
Fetse Eelkes Meindersma
1926
Goffe Wytses Terpstra
1954
Wytse Goffes Terpstra
Der wurdt grute dat dizze pleats ûntstien wêze
soe út it
âlde Haaima, dat krekt efter dizze
pleats,wat mear it lân
yn, noch as in heechje werom te finen is en
soks is hiel
wol mooglik. Doe't dizze pleats boud waard,
wie Haaima al
ôfbrutsen en it lân, ek yn hannen fan
de Meindersma's,
waard by de nije pleats brûkt. In perseel lân,
no yn ge-
brûk by Terpstra, "it Haaima hússtee"
hâldt hjir it oan-
tinken oan fêst. De lannen efter Haaima út,
ek yn hannen
fan de Meindersma's,stiene eartiids bekend ûnder
de namme
fan "Koose' lannen". Dy
"Koos" wie ek in Meindersma,
dat
sadwaande.
29.
BEWENNERS: P. Venema
B. Venema-Bol
ADRES: Tibsterwei 6
WENPLAK: Ie
PLEATSNAMME: Papenhússtee
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1989: 45 pm
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: Stjelp 1925
EIGNER: Huzing: P. Venema
Measte lân: P. Venema
"It Papenhússtee", sa waard it
stik lân wol neamd, wêr't
yn de tweintiger jierren dizze pleats op
boud waard.Ek de
pleats sels waard yn letter tiid wol sa
neamd, al is dat
wat yn it ferjitboek rekke. It stik lân
kaam yn 1920 oan
Abe Sybenga, âld-boargemaster fan
Eastdongeradiel. Hy hie
it
kocht fan de Meindersma's dy't it al mear
as hûndert
jier yn besit hiene. No wie Sybenga ek
troud mei in lid
fan de Meindersma-famylje dat fier fuort
rekke dit per-
seel net.
1925. Sybenga ferkeapet yn 1925 twa stikjes
grûn fan dit
perseel oan Geert van der Zweep en Lieuwe
Ferwerda. Dizze
beide mannen bouwe elk op har eigen stikje
in nije huzing
Van der Zweep boude it hûs oan de
Tibsterwei 6; hy wurdt
yn de stikken hieltiten gernier neamd. It
wie mar in lyts
spultsje mei in pear kij en in 12 pm lân
yn gebrûk. Dat
lân kaam hast allegear fan de yn 1796 boude
pleats oan de
Tibsterwei 1-3 (sjoch nr. 22). Doe't
dy pleats yn
1925
útinoar stode, koene dit pleatske en dy
fan Meinsma oan
de oare kant fan de Iester feart, boud
wurde. Fan in part
fan dat lân koene dizze beide gerniersspultsjes yn stân
holden wurde.
1942. Soan Albert van der Zweep nimt yn
de oarloch it
spultsje fan syn heit oer. It bliuwt
in gerniersbedriuw.
Sa om 1950 hinne hat Van der Zweep in stik
by de
huzing
oanboud.
1961. Doe't Albert van der Zweep yn maaie
1961 nei Moarm-
wâld teach, kaam Pieter Venema as boer op
dit bedriuw. Hy
hat it beslach fee útwreide fan de 8 kij
doe yn 1961, ta
in 30 kij no. Yn it begjin wie der ek noch
in hoekje bou
by. Venema buorket no op sawat 45 pm lân,
sawol eigen as
hierd lân. It bedriuw is troch de tiid
hinne altiten lyts
bleaun, al hat dat ek syn eigen sjarme.
In nijsgjirrige lânnamme is noch "de
bear", flak foar de
pleats oer en de Papenhússtee is al neamd.
Fan beide nam-
men is gjin betsjutting bekend, hoewol't in
"bear" wol in
skuldeasker wêze kin en docht it papenhússtee
jin tinken
oan it hússtee fan de Papen (= Roomsken).
Mar dat is spe-
kulearjen en net mei wissichheid oan te
jaan.
Bewenners:
1925
Geert van der Zweep
1942
Albert van der Zweep
1961
Pieter Venema
30.
BEWENNERS: M. Wiersma
A. Wiersma-Krol
ADRES: Stienfeksterwei 57
WENPLAK: Ie
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1989: 100 pm
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: -
EIGNER: M. Wiersma
Op dit stee hat al in pear hûndert jier in
hûs (as mear-
dere huzen) stien; de kaart fan Schotanus út
1698 jout al
bebouwing oan. Gegevens út letter tiid
litte sjen dat der
doe gjin boerebedriuw yn wie,mar dat soks
pas nei de oar-
loch it gefal west hat.
1714. As earst bekende eigner fan in hûs op
dit stee kin
Jacob Sioerds beskôge wurde. Hy wenne hjir
sels en de
hierwearde waard skat op 14 gûne. In jier
letter ferhiert
hy de wente oan Claes Jans en kin dêrfoar
dan 19 gûne
barre. It hûs krijt gauris oare eigners en
bewenners oant
yn 1765 Syds Tjerks it eigendom oernimt. Hy
is ek de ear-
ste dy't mei buorkjen begjint; in stik as
trije kij meit-
sje syn beslach fee út. Yn it jier dat
Syds ferstjert,
stiet yn de boeken:"Syds Tjerks
weduwe gehuwd aan
Doye
Willems" Dizze Doye Willems en syn
neiteam sille hiel
lang it eigendom fan dit hûs hâlde al wenje
hja hjir net
altiten.Sa giet Doye yn 1798 nei in hûs yn
Ie en ferhiert
hy de wente oan Jitse Pytters. Hy hiert
sels it hûs wêr't
Jitse earst yn wenne.
1800. Om 1800 hinne ferhiert Doye Willems
it foar 40 gûne
yn it jier (in hege hier foar dy
tiid om't it
by de
measte huzen wol mei 20 gûne ophold) oan Wopke
Pyters.
Doye Willems hiert sels noch altiten in hûs
yn de buorren
fan Ie. As hy yn 1811 in famyljenamme
kieze moat, wurdt
dat de wol wat bysûndere namme
"Ruisch". Syn soan Willem
Ruisch nimt nei him de saak oer en it
kadaster fan 1832
docht te witten dat dizze Ruisch de nûmers
B 223, in hûs
en hiem, en B 224, in tún, yn besit hat.
1866. Willem ferkeapet in stik fan dy tún
oan Pieter Ger-
bens Dijkstra dy't in hûs op dizze tún
bouwe lit.Sa stea-
ne der no twa huzen op dit stee, of eins
trije want deun
tsjin de âlde seedyk, sawat op it
jaachpaad, stie ek noch
in hiel lyts húske wêr't krekt twa minsken
yn wenje koene
1883. De famylje Ruisch bleau noch in
oantal jierren eig-
ner fan it earste hûs, dat net botte grut
west hat, want
de belesting oer de beboude oerflakte wie
mar 15 gûne en
nei in fergrutting wurdt by de ferkeap yn
1883 oan Jacob
Dijkstra in belesting fan 40 gûne oanjûn.
De Dijkstra's
dogge it hûs yn 1891 troch in fererving oer
oan Jan Jacob
Douma, keapman yn Ie.
1902. Dizze Jan Douma keapet ek it hûs
dat op de eardere
tún boud wie wer oan en om 1913 hinne moat
it ta ien wen-
te wurden wêze om't dan gjin bewenners mear
fûn wurde:
1880
Johannes Durks Hoekstra (gie 1882 nei Amearike)
1882
Klaas Willems Ruisch
1899
Renske Gerbens Venema, widdo Ruisch
1900
Durk Eelzes Visser
1904
Durk Jans Dijkstra
?
Rindert Nicolaas Monsma
1910
Fokke Jippes Koesema
Neffens it kadaster is pas yn 1942 troch
"sloping en ver-
eniging" ien gehiel fan de huzen
makke. Doe sil it earste
hûs sloopt wêze en it hûs op de tún sil doe
útwreide wêze
lyk as de kadastrale tekening fan dy tiid
sjen lit. Jan
Douma libbe doe al net mear (hy hat lange
jierren yn dit
hûs stil libbe) en Reinder Douma hat, krekt
foardat hy de
boel ferkocht oan Doede Miedema, alles
ferbouwe litten.
1943. Doede Miedema wie brêgewipper op it
Stienfek en hy
wenne dus krekt oan de oare kant fan it
Dokkumerdjip. Hy
ferhiert it hûs oan Marten Knol en dy
begjint yn 1946 mei
in buorkerij mei wat kealtsjes en in pear
bargen. Hy hie
de diken yn hier om syn fee op te weidzjen
en gers fan te
winnen. Hy wreidet de saak stadichoan wat út
en yn
1956
hat hy al in 63 pm lân yn hier, sawol diken
as los
lân.
Hy boude yn 1957 ek it earste hok dat plak
joech oan in
13 kij.It kadaster neamt soks "verbouw
en verandering van
bestemming". Troch útwreiding fan it
beslach fee moat der
wer romte komme en yn 1963 wurdt in hok
fan it stien-
fabryk út Eastrum oantúgd om in plakje
te krijen op it
hiem. Yn 1966 hellet Krol sels it hok fan
de dwinger fan
Ingwierrum yn syn hiele hear en fear op om
oan it groei-
end ferlet fan romte te foldwaan. Dit
keunststikje wurdt
útfierd troch de bekende
"alleskinner" op dit mêd: Freark
Zoodsma fan Iesumsyl. De grutte fan de
bebouwing is troch
al dizze feroarings fan de 40 út 1883, de
78 fan 1957 ta
in 123 yn 1966 wurden! It beslach fee
makket dan sa'n 30
stiks kij út.
1972. Marten Knol foarmet yn 1972 in
maatskip mei Marten
Wiersma,syn skoansoan, mar dat hat net sa
lang duorre: yn
1975 giet Marten Wiersma allinne fierder.
Hy hat yn 1980
de grutte rinstâl bouwe litten en doe krige
hy plak foar
de 80 kij dy't hjoeddedei it bedriuw útmeitsje.
In lânnamme dy't noch it oantinken oan
de âlde
seediken
yn him draacht, is "it saadzen".
Bewenners:
1869
Gerrit Willems Ruisch
1875
Elisabeth Paulus Buwalda, widdo Ruisch
1880
Pieter Gerbens Dijkstra
1889
Gerrit Tiemersma
1900
Jelle Eeltjes Jansma
1901
Saakje Oenes Straatsma (sjoch ek nr. 4)
1914
Jan Jacobs Douma
1929
Reinder Douma
?
Albert Alberda
1945
Marten Knol
1972
Marten Wiersma
31.
BEWENNER: J.J. Beintema
ADRES: Tsjerkepaad 4
WENPLAK: Ingwierrum
PLEATSNAMME: Donia
FLOREENNUMER: 22
GRUTTE YN 1640: 110 pm
GRUTTE YN 1989: 11 HA
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: Kop-hals-romp 1883
EIGNER: Huzing: J.J. Beintema
Lân: Famylje Beintema
De skiednis fan dizze pleats falt eins yn
twa stikken út-
ien; dêr is yn it foarste plak de skiednis
fan de
stins
Donia, no it âld Heech, en dan is der de
skiednis fan de
opfolger fan dy stins, Donia sate, de
pleats dy't oant no
ta ûnder dy namme bekend stiet.
De skiednis fan de âlde Donia State is foar
it grutste
part yn it tsjuster fan de ieuwen ferdwûn.
It bliuwt by
ferhalen út âlde kroniken. Sa moat der yn
1422 in
Botte
Doedinga, in fetkeaper ealman, yn Ingwierrum
wenne ha,
mear is fan him net bekend. Syn
opfolgers, Bennert en
Botte Donia, bestiet in hiel ferhaal
fan. Hja
soene it
opnaam ha tsjin de rjochters fan Eastergoa.
It wie yn de
tiid fan de Skieringers en Fetkeapers, dat
soks kaam wol
gauris foar. De rjochters stjoere
lykwols in leger
dat
trije dagen lang de Donia Stins belegeret.
Op de jûn fan
de tredde dei slute de striders
in oerienkomst en it
grutste part fan it leger giet wer
fuort. Om't it al
tsjuster wie, bliuwt in lyts part fan it
leger oernacht-
sjen yn in hûs yn de omkriten. Dat krije de
bewenners fan
de Donia Stins yn de gaten en
hja oerfalle dit
lytse
groepke mannen en stekke it hûs yn'e brân wêrby't guon
soldaten yn it fjoer omkomme. Dit wie net
sa'n eale die
nei it sluten fan in wapenstilstân en de
rjochters litte
it dan ek net op har sitte.
Twa wiken letter komme se werom mei har
leger en dit kear
wurdt de stins ferovere, 18 soldaten wurde
ferdronken yn
de stinsgrêft en de stinshear, Botte Donia,
wurdt finzen
nommen. Syn broer Bennert Donia moat op'e
flecht slein
wêze, mar ek hy wurdt yn de kraach
grypt, earne by Ter
Lune ûnder Ingwierrum.Op reis nei it Dokkumer
blokhûs be-
siket hy út te neien en as dat net slagget,
lit hy him in
pear kear fan it hynder falle. De soldaten
dy't him
nei
Dokkum bringe moatte, krije dêr op it lêst
sa har
nocht
fan dat se him mar deastekke.
De Donia Stins wurdt "omgeworpen"
en dat liket mei‹ens de
ein te wêzen fan Donia State.Yn letter tiid
wurdt nea wer
praat oer de State, mar altiten oer de sate
en dêr wurdt
de pleats oan'e râne fan de terp mei bedoeld.
De Donia
Stins soe op it âld Heech lein ha, in goeie
hûndert meter
it lân yn, no noch maklik as heechje werom
te kennen. Yn
letter tiid hat hjir in pleatske stien dat
yn it lêstoan
brûkt waard foar twa arbeiderswenten. Doe't
dy yn de sân-
tiger jierren ôfbrutsen waarden, kamen
wol âlde
Friezen
foar it ljocht en tige brede muorren, mar
dat wie alles.
Argeologysk ûndersyk soe hjir in útkomst
biede kinne oer
it krekte fan de saak. Riedsels bliuwe
der genôch, want
wêrom leit dit heechje mids Ingwierrumer
lannen, dochs op
doarpsgebiet fan Ie? De bewenners fan
dit heechje hiene
de húsnûmers 1 en 2 fan Ie! In oplossing
soene âlde kaar-
ten biede kinne wêrop te sjen is dat er fan
Donia(op guon
kaarten stiet ek Lonia)wol in reed rint nei
Tibben en Ie,
mar dat der net in ferbining is
mei Ingwierrum. Soe de
besitter fan de Donia Stins Ingwierrum te
lyts fûn ha en
hearde er leaver by Ie?
1511. Botte Donia liket it libben behâlden
te hawwen want
yn 1491 slút hy as Ingwierrumer ealman in
ferbûn mei de
stêd Grins en yn 1511 komt in Botte Donia
foar dy't twa
huzen yn besit hat en nochris 42 pm lân.
Hy brûkt
dizze
42 pm lân sels en de hierwearde wurdt skat
op 17 floreen.
Dizze 42 pm sille de grûnslach foarme ha
fan it
lettere
lânbesit fan Donia sate.
1542. De frou fan Botte Donia, Ymck wie
har namme , komt
yn it Beneficiaalboek foar as neistlizzer
fan tsjerkelân.
Hja sil net sa lang mear libbe ha want
al yn
1560 fer-
keapje har erfgenamten stikken lân fan
Donia. Om oan sin-
ten te kommen (om skulden te beteljen) wol
Botte Ballinge
fan Kollum sawat 12 pm lân fan Donia
ferkeapje en:
"...mitsgaeders oeck noch de
zevende part van
de twee
terpen tot donye..." Wat hjir krekt
bedoeld wurdt mei tw
terpen, is net dúdlik, mar it soe slaan
kinne op it âld
Heech en op it hjoeddeiske Donia. Yn alle
gefallen wurdt
Gerrolt Gerloffsma foar 42 ggûne de pûnsmjit eigner
fan
in sânde part fan Donia.
It register fan 1580 neamt gjin Donia's
mear, mar makket
wol melding fan in stik lân dat troch
de Donia's skonken
wie om "de keersbrandinge" yn de
tsjerke mei te beteljen.
1611.Krekt nei 1600 wurdt Jan Jansz Donia
neamd as besit-
ter fan de pleats oan de terpsrâne. Grêfstiennen
yn de
Ingwierrumer tsjerke befêstigje dat want dêr
wurde fjou-
wer minsken op neamd, dy't as efternamme
"Donia" opjouwe.
Dat wie fansels al gjin neiteam mear fan de
Donia's yn de
15de ieu, mar bewenners dy't har neamden
nei de namme fan
de pleats: Lieuwe Fockes Donia, Bernardus
Kingma (troude
mei de widdo fan Lieuwe Donia),
Jan Janssen Donia
en
Lieuwe Fockes (dizze beide lêsten wiene beide troud mei
Trijntje Pyters).
1640. Jonkhear Hessel Huygens wurdt yn
it stimkohier as
de besitter fan Donia oanjûn, dan 110 pm
grut. As hierder
stiet dan de niisneamde Lieuwe Fockes Donia
te boek.
1714. Oan de ein fan de 17de ieu
rekket de famylje
Van
Aylva yn it besit fan dizze pleats en dat
hat sa'n 50
jier duorre. Hja koene elk jier 382 gûne
hier barre fan
Mente Jellis. Mente hie dêrfoar de
beskikking oer 160 pm
lân, dat hy buorke op in grutte pleats. Der
sit in
grut
ferrin yn de hierders fan Donia sate yn dy
tiid, want de
measten bliuwe net langer as tsien jier en
guon noch wol
koarter.
1757. Dit moat in bysûnder jier foar
Ingwierrum west ha,
as de
gewoane man der teminsten eat fan
murken hat. Yn
dat jier wolle Ewert Nieuwenhuis en Jacobus
Hesling yn
ien klap 10 hoarnlegers yn Ingwierrum
keapje fan Hans
Hendrik van Haersma. It gie de mannen net
om it lân mar
om de stim dy't op it hoarnleger lei. It
wurdt in grutte
reboelje want it soe betsjutte dat dizze
mannnen yn ien
kear de baas yn Ingwierrum wurde soene. Al
gau komme der
minsken dy't it "niaer" op
dizze keap nimme
wolle. It
niaarrjocht wie in âld Frysk rjocht
dat famyljeleden en
neistlizzers it rjocht fan earste keap
joech. De grytman
Anthony D'Arnaud wol it niaar nimme,
Cornelis van Haersma
docht itselde en siktaris Wilhelmus
Bergsma bemuoit him
der ek mei. Letter docht bliken dat
Anthony D'Arnaud de
saak wûn hat want hy stiet tenei as eigner
yn de boeken.
Hy moat foar dy 10 hoarnlegers 37920 gûne
betelje en dat
liket net sa hiele folle, mar dêr moat by
sein wurde dat
by 5 hoarnlegers al gjin lân mear wie,
lykwols in 540 pm
hearde by de oare 5!
Sytse Clases wurdt opjûn as hierder fan
dizze "Heerlijke
en Stemdragende Zate en Landen" en hy
jout yn't jier 482
gûne foar de 119 pm lân dy't by de pleats
hearre. Hy kin
dêrfoar 11 kij op stâl sette en 8
hynders foar it
wurk
brûke. Hy hat noch 102 1/2 pm boulân yn
gebrûk, dat hy moat
er ek noch mear lân byhierd ha.
1769. Tjalling Minses (letter hyt hy De
Boer) hat it wol
hiel lang útholden op Donia sate. Hy
bliuwt hjir boer
oant yn 1815 ta en makket dêrmei in heale
ieu fol.Syn be-
driuw feroaret yn dy tiid net folle as it
moast de hier-
priis wêze.Andringa de Kempenaer en
Burmania Rengers bin-
ne syn lânhearren en Tjalling moat om 1800
hinne al 1100
gûne opbringe foar Donia, dat noch
altiten 119 pm
grut
is. De feepest ferlytset it tal kij suver
net en nei dy
tiid binne der hast altiten sa'n 15 kij op
de pleats.
Yn 1784 kriget Tjalling op in nacht besite
fan in ynbrek-
ker,mar hy komt der goed foarwei want it
bliuwt by it yn-
slaan fan in finster "van zijn
Zomerwoning" en hy
mist
gjin eigendommen. De ynbrekkers ha yn
deselde nacht noch
twa Ingwierrumner pleatsen besocht en dêr
ha hja wol bút
meinaam.
Tjalling Minses wie ek ien fan de foaroanmannen
fan de
Commune fan Ingwierrum.Dy waard oprjochte
doe't de tsjer-
ke lân ferkeapje moast om ferplicht jild te
lienen oan de
Provinsje yn 1797. Tsien Ingwierrumers ha
doe sinten op
tafel lein om dat tsjerkelân oan te
keapjen. Fan de op-
bringst fan dat lân koene saken betelle
wurde dy't wich-
tich wiene foar it doarp. Tjalling joech FL. 125,
mar dat
wie mear in oandiel as in geskink want
fan de
opbringst
fan it oan te keapjen stik lân soene earst
de oandiel-
hâlders wer werom betelle wurde (mei
rinte!) en dan pas
koe it brûkt wurde foar goede doelen.
Tjalling keapet út
namme fan de Commune seis pm lân út it
tsjerkebesit oan,
lân dat noch altiten ta de Commune
beheart. Nijsgjirrich
is dat de bewenner fan hjoeddedei, de hear
J.J. Beintema,
ek lid (en boekhâlder) fan de Commune is ‚n
út de neiteam
fan Tjalling Minses komt ‚n op deselde
pleats wennet!
1805. By in publike ferkeap fan Donia docht
bliken dat de
119 pm lân fan de pleats foar Tjalling
Minses elk jier in
hier fan FL. 1440 betsjut. Hy kin de pleats dan noch
oant
1810 ta hiere. Yn it keapkontrakt stiet ek:
".. na aftrek
van de 1 1/2 pm greide, met het daar op
staande stemhuis den
2e september 1805 Publiek verkogt, en
onder deese zathe
behoord hebbende..."(Dit stimhûs waard
foar 841 gûne fer-
kocht). Fierderop stiet dat de boer 18 gûne
hier koartsje
mei foar"...het afstaan van het
Huurregt en gebruik van
de 1 1/2 pm met het daar op staande
stemhuis hier vooren ge-
dagt..." Soe, no't de stimmen neat
mear wurdich wiene, it
stimhûs ferkocht wêze om permanint bewenne
te wurden?
Yn alle gefallen kin Hibbe Hollander, dy't
no boer op de
pleats wurdt, mar beskikke oer 36 1/2
pm lân
fan it âlde
Donia om't by de ferkeap yn 1805 it lân útinoar
stood is.
1849. Jacob Geerts Douma hat ek lange
jierren boer op Do-
nia west; hy hat sawat de fyftich jier fol
makke. Hy hat
noch meimakke dat W.A. van Bruggen, in rike
Ingwierrumer,
de pleats fan Dirk Zeper oerkocht hat. Dat
wie yn 1882 en
doe betelle Jacob Geerts elk jier FL. 5328,- foar de 120 pm
dy't by de pleats hearde. It ferkeapboekje
hat it oer:
"...eene ruime en hechte
boerenhuizinge, met schuur
en
buithuis, waarin stalling voor 26
hoornbeesten en 7 paar-
den, vuurhut, hornleger, boomgaard
en kampje weiland,
gelegen aan de kunstweg, bij de
buurt..." en jout as ien
fan de betingsten: "Overname van den
karnmolen met toe en
aanbehooren, het tillinghout, het
paardenhok in de schuur
en alle hekken en stekken op en bij de
hieming voor FL.115"
Wytze Albert van Bruggen moast foar dit
alles in bedrach
fan FL. 71.934,30 deltelle. Hy wie doe eigner fan Donia en
fan Oppedyk, in pleats dy't hjir nêst leit.
Ek fan al it
lân wie hy eigner en sa binne troch de
tiden hinne de
lannen fan beide pleatsen wol
troch inoar rekke.
Van
Bruggen wie ryk wurden troch it
trochgraven fan it Nij
Dokkumer Djip. Dat gie op trije manieren: it ferkeapjen
fan lân foar de trochgraving, skeafergoeding
foar it net
brûke kinnen fan lân om't dêr de modder op
stoart wie en
it barren fan in fergoeding foar it ûnderhâld
fan de súd-
like wâl (wat net dien waard!). De
Provinsje soe sels de
noardlike wâl ûnderhâlde en dat is hjoeddedei
noch wol te
sjen: in moaie wâl mei fytspaad oan de iene
kant fan
it
Nij Dokkumer Djip en in minne wâl oan de
oare kant!
It moat sein wurde dat it trochgraven fan
it Nije Djip de
boeren wol mear tiid koste om't har lân oan
beide kanten
fan it Djip kaam te lizzen.De arbeiders
makken wol gebrûk
fan boatsjes om oan de oare kant op it lân
te kommen.
Bewenners:
1835
Johannes Willems Hannema
1848
Jacob Geerts Douma
1892
Geert Jacobs Douma
1898
Fetze Pieters Meindersma
1923
Goffe Poortinga
1943
Ids Hessels Jensma
1979
Meinte Idses Jensma
1983
Jan Johannes Beintema
Doe't Jacob Douma noch hierder wie en
Van Bruggen krekt
eigner, is der in nije pleats boud, dat wie
yn 1883.
It
ferhaal giet dat doe hiele tsjokke muorren
en âlde Frie-
zen yn de pleats fûn binne, wat wize kin op
it feit
dat
ek dit Donia sate in stins west
hat, alteast in
hege
âlderdom hie. Faaks hat dizze
buorkerij foar de
earste
Donia's ek wol in soarte fan
simmerferbliuw as heare-
buorkerij west.
1949. It eigendom fan de pleats kaam troch
in dochter fan
Van Bruggen, in Cornelia (hja wie troud mei
in Harders),
yn hannen fan de Harders-famylje. Anna
Harders troude mei
in Waning en sa kaam it dat yn 1949
twa bruorren Waning
de pleats yn hannen ha. Ids Hessels Jensma
hierde doe de
pleats. Nei't yn 1953 it lytshûs noch
fernijd wie, hold
Jensma yn 1977 op mei de kij. Hy gie alhiel
oer op de bou
en it kin sein wurde dat hy in markante
boer wie, om't hy
nea in trekker kocht hat, mar altiten gebrûk
makke fan
syn hynders. Syn soan Meinte Jensma hie ek
in protte aar-
dichheid oan hynders en is alhiel stopt mei
de lânbou en
hat him fierder dwaande holden mei de
hannel en dressuer
fan ryd- en springhynders. Hy hat it measte
lân by de
pleats ferkocht en hold noch in 30 pm
greide oer.
Yn 1981 hat Meinte Jensma de pleats ek fan
de famylje Wa-
ning kocht mar al yn 1983 gie hy nei in
grutte hynste-
fokkerij yn Boyl en die hy de pleats oer
oan Jan Johannes
Beintema dy't doe fan Nij Terlune ôfkaam.
Ek hy hâldt him
foaral mei hynders dwaande.
32.
BEWENNERS: J.A. Botma
T.R. Oosting
ADRES: Bûtendyksterwei 27
WENPLAK: Ingwierrum
PLEATSNAMME: De Grutte Tor
FLOREENNUMER: 1
GRUTTE YN 1640: 102 pm
GRUTTE YN 1989: 55 HA
YN GEBRUK AS: Mingd bedriuw
HUZING: Kop-hals-romp 1791
EIGNER: AEGON
Dizze pleats en ek Nij Terlune (sjoch nr.40)
ha yn it
skiere ferline op in eilân lein. Hjoeddedei
is dat
eins
noch sa; it Ald Dokkumer Djip en it
Nij Dokkumer Djip
(fan 1857)meitsje der noch in eilân fan. De
wei rint hjir
ek dea. It Ald Dokkumer Djip wie hjir yn it
ferline ek al
en it oare wetter dat hjir in eilân
fan makke wie in
slinke, in pear stikken lân boppe Nij
Terlune,op âlde ka-
dastrale kaarten noch wol werom te finen.
1443. Oer it besit fan dit eilân hat in
skeel west tusken
de abten fan de kleasters fan Dokkum en
Gerkeskleaster.
Hja ha yn neamd jier in akkoart sluten wêrby't
de muont-
sen fan Gerkeskleaster yn it besit kamen
fan dit eilân en
"...als ze int bezit van den Eylande
zynt, zollen voert
dat voerghenoemde Eylant biholden, bruken,
vry ende quyt,
daer mede te doende, des hen ghenoeghet,
sunder alle an-
sprake des Abts van Dockum ende zijner
nakomelinghe..."
Troch dit stik is it dúdlik dat it eilân,
dat fansels ie-
pen lei foar ebbe en floed, yn dy jierren
yn it besit wie
fan de muontsen fan Gerkeskleaster. It is
mei‹ens ek de
lêste kear dat hja as eigners neamd wurde.
Yn letter tiid
wurde it kleaster fan Dokkum en de tsjerke
fan Ingwierrum
as eigners neamd. It wie bûtendyks lân en
as der
yn dy
tiid pleatsen stiene, sil dy wol op terpkes
lein ha.
Op de kaart fan Ortelius út 1568 is it eilân
noch goed te
sjen.
1511. As de ynwenners fan Ingwierrum yn dy
tiid nei Kol-
lum woene, moasten hja twa kear oer it
wetter: de slinke
by Nij Terlune en it Ald Dokkumer Djip (doe
de Ie neamd).
Dat oerstekken gie mei in fear en dat
fear hat
foar de
namme fan de Grutte Tor soarge. Yn âlde
kohieren stiet
der nammentlik net fan "Tor", mar
fan "For". Yn âld
skrift skeelt soks mar ien lyts haaltsje en
om't men
de
betsjutting fan dat "For" net
mear wist, sil men der wol
"Tor" fan makke ha. Dat for is
itselde as far, fer, fear
en dan is men wer by it fear dat hjir
ienris oer de Ie
west hat.
Yn 1511 wenne der in Tseard by it fear:
"Tijaert over Fa-
rije, 8 1/2 pm, den overvaert biden
Ee". Tseard hie net sa-
folle lân yn gebrûk, mar it is net wis yn
hoefier 't lân
dêr op it eilân geskikt wie foar gebrûk.
Boppedat wie hy
der ek fearskipper by. Hy moast foar syn lân elk
jier
hast fjouwer gûne jaan oan in widdo yn
it doarp, Beytie
Woepke Weduwe (Beitske, widdo fan Wopke
soene wy sizze).
It measte lân op it eilân waard brûkt
troch in
"Merck".
Dizze hie in 100 pm binnen de dyk en
"100 beesten grasin-
gen buten dick" yn gebrûk. In
"grasing" is safolle lân as
nedich is om ien ko simmers iten te jaan,
in kogers. Dat
soe betsjutte dat in grasing 1 1/2 pm grut
is. Der bestiene
ek gerzen "te hooi en te gras",
dat betsjutte safolle lân
om in ko it hiele jier troch gers jaan te
kinnen, mooglik
3 pm. Mei dizze gegevens kin berekkene
wurde dat Mark •f
150 pm •f 300 pm lân op it eilân yn gebrûk
hie.
De grutste eigner fan dizze grûn wie
"de Abt fan Dokkum"
(sa as it kleaster meast beskreaun wurdt).
It oanpart fan
it kleaster makke sawat it 2/3 diel út en
de rest wie
foar Merck sels en noch in pear lytsere
eigners (mei‹noar
hast 20 pm). Merck moast foar it brûken fan
it lân
hast
60 floreen betelje, in hiel bedrach en
fierwei it grutste
yn hiel Ingwierrum. Der kin steld wurde dat
út it lân dat
Merck yn 1511 yn gebrûk hie, yn letter
tiid de
pleatsen
"de Grutte Tor", "Nij
Terlune" en faaks ek
"Edinge Hûs"
ûntstien binne.
1580. Nei't yn 1511 al beskreaun stiet dat
de pastoar fan
Ingwierrum "...alsoo veel beesten als
hij opvoet, mach hy
op den faer grasen..." en yn 1542 it rjocht nochris wer
befêstige wurdt dat de pastoar syn bisten
op de diken en
by it Far rinne litte mei, docht yn 1580
bliken dat er by
it fear in hiele pleats yn besit fan de
tsjerke is:
"... Als insgelycx oick een sate
landt, oick butendycks
leggende, gebruckt by Jacob Bertolts opt veer
te weten
genoemt de Brede Rydthorne, de patroon
oick toekomend,
als blickt by de metingen yn tijde bij
Ruisseau gedaen".
It lân fan dy pleats is dus opmetten en dat
kin betsjutte
dat er skeel west hat, faaks mei it Gerkeskleaster, mar
ek it kleaster Dokkum komt wer om'e hoeke.
Yn it rekken-
boekje fan Abt Henricus van Kessel komme ek
de boeren fan
Ingwierrum foar dy't lân hierden fan it
kleaster. No is
it nijsgjirrich dat ek dêr in Jacob Bartels
yn foar komt.
Hy brûkt 40 pm en 84 kogers fan it kleaster
wêr't hy
in
daalder de pm foar jaan moat. De fraach
is no
fan wa't
dit lân wie: fan de tsjerke as fan it kleaster?
Wis is
dat de Abdij fan Dokkum de bejouwing
hie fan
de tsjerke
fan Ingwierrum (hja mochten de pastoar
oanwize). Neffens
de tsjerkfâden moast it kleaster fan de
opbringst fan de
pleats fan Jacob Bartels it
tsjerkegebou ûnderhâlde (en
dêr binne hja net tefreden oer!)
Dat Jacob op de Grutte Tor wenne, is yn
alle gefallen wol
dúdlik want dy "Brede Rydthorne"
(wat betsjut fan: hoeke
as bocht yn it brede wetter) is fansels de
Ie dy't yn dy
tiid hiel breed west hat as see-earm. Op
dit plak is it
wetter trouwens noch altiten breed.
1618. Nei de Reformaasje,as al it lân fan
de kleasters it
eigendom wurdt fan de Steaten fan Fryslân,
is de
Grutte
Tor in hoartsje net werom te finen yn de
registers fan it
kleasterguod. Sa as niis al skreaun is,
liket it der op
dat dizze pleats ûntstien is troch it
opsplitsen fan de
grutte pleats fan it kleaster Dokkum út
1511.
Yn 1618 komt foar it earst wer in hierder
fan de
Grutte
Tor nei foaren: Jacob Jacobs. It kin
fansels tafal wêze,
mar it hat alle kâns dat hy in soan is fan
de Jacob Bar-
tels fan 1580. Jacob hat yn alle gefallen
102 pm lân yn
gebrûk fan de Steaten.
1644. As yn 1644 de Steaten it lêste
kleasterlân ferkeap-
je om oan sinten te kommen foar de
djoere oarlogen dy't
fierd wurde moatte, komt ek de Grutte Tor
op 'e buorden.
De hierder is Aucke Wytses en syn nije lânhearre wurdt
Pytter
Maerswal, dy't de pleats keapet foar 46 ggûne de
pûnsmjit. Mei‹noar wurdt dat in bedrach
fan 4692
ggûne.
Pytter sil net lang eigner west ha want al
rillegau wurdt
frou Helena van Burmania neamd as eigner en dêrmei
komt
de Grutte Tor foar jierren yn hannen fan
eallju en oare
minsken mei in protte sinten,oant yn 1957
in fersekerings
maatskippij it eigendom oernimt. De
keapakte út 1679 fan
frou Van Burmania seit ek hoe't de pleats
der dan hinne
leit: "Rinsck Thysses Wed. van Claes
Douwes als meyerse,
107 pm greydland, leggende rontom het
hornleger, en om de
helft een kaa-dyck..." Aardich is dat
doe it eilân brûkt
waard as greide wylst it no hast allegear
bou is en dat
praat wurdt oer in kaaidyk (simmerdykje: ek
op de
kaart
fan Schotanus út 1718 noch te sjen).
It sil wol dúdlik wêze dat de Grutte Tor al
fan foar 1500
ôf, altiten troch hierboeren bebuorke is.
1760. Ut de kohieren docht bliken
dat Sybe Jans,
dan
hierder foar 640 gûne yn't jier, in 20 kij
op stâl
hat.
Hy hat ek noch 7 hynders en fierder 63 pm lân as
boulân
yn gebrûk. Dit tal kij bliuwt gelyk oant ek
op de pleats
fan Sijbe Jans de feepest komt. It tal kij
is yn 1771
noch mar 11 mear wylst dan 82 pm as boulân brûkt
wurdt.
Ek hjir komt in oergong nei mear boulân, want
yn letter
tiid komt it tal nea wer boppe de 15 kij.
1791. Geert Jans sit no as hierder op dizze
pleats fan de
famylje Andringa de Kempenaer en
Burmania Rengers. Hy
jout al 1150 gûne yn it jier , mar der is
ek wat mear lân
by: 139 1/2 pm. Geert Jans krijt mei in
grutte tsjinslach te
meitsjen want yn 1791 fljocht syn pleats
yn'e brân:"...de
schuur geheel en een gedeelte der
voorhuizing anno 1791
afgebrand en weeder opnieu opgeboud, zijnde
een plaats
van 139 1/2 pm..."
Oer dizze brân hat noch in hiel spul west
want de hiting
wie dat de brân oanstutsen wie. It gerjocht
fan Eastdon-
geradiel kaam om de tsjûgen te hearren en
harren wiidwei-
dich ferslach lit Geert Jans en syn frou
en dochter, de
feint Reinder Jilmers en de faam Antje
Baukes en noch
mear persoanen oan it wurd. It docht bliken
dat twa dagen
foar de brân ek al in begjin fan brân ûntdutsen
wie, dat
doe troch de boer mei molke blust wurde
koe.Doe't de boel
dan echt yn'e brân stie, wie der neat
mear te
rêden as
allinne wat guod út de foarhuzing. Nei de
brân docht de
faam lykwols frij wat frjemd, dat
hja wurdt fertocht,
foaral as tsjûgen sizze dat de faam de
moarns foar de
brân har kofferke al ynpakt hie! Hoe't de
saak ôfrûn is,
fermeldt it ferslach net.
Geert Jans lit de pleats wer opbouwe en de
efterein wurdt
dan in tsien meter langer makke. Yn 1823
wurdt de foarein
nochris mei twa keamers fergrutte wat
noch op
in tink-
stien betocht wurdt: "Op den 7
augustus 1823 heeft H.J.
Siccama alhier den eersten steen gelegd oud
2 Jaren". De
famyljenamme Siccama hie Geert Jans yn 1811
oannommen. De
útwreiding mei twa keamers sil nedich west
ha, om't yn dy
tiid in omkesizzer by de famylje yn kaam
te wenjen. Dat
wie in Jacob Klazes Doornbos, troud mei
Cornelia Siccama.
Doornbos hierde nochal wat los lân yn Ingwierrum
en ek
wat stikken lân fan de "Ver"
(sjoch nr.40). Dit lân stiet
hjoeddedei noch altiten bekend as "it
Doornboslân".
Siccama en Doornbos behearden ek ta de
oandielhâlders fan
de Commune.
1805. Om't yn de Frânske tiid de stimmen
fan de pleatsen
neat mear wurdich wiene, waarden yn
1805 troch Andringa
de Kempenaer fjouwer pleatsen ûnder Ingwierrum
ferkocht
oan Epke Roos van Bienema út Aldskoat: "de
groote Ton,
Hooghiemstra zathe, Broersma zathe en Donia
zathe". Nêst
it ferkeard skriuwen fan de namme falt by
de Grutte Tor
op dat Geert Jans yn dy tiid in
behoarlike hierferheging
te wachtsjen stie. Yn 1806 soe hy noch FL.
1310,- betelje
kinne, mar hy hie de pleats wer foar tsien
jier hierd en
wol foar FL. 2000 yn it jier (50% ferheging!). Soe dy
priis
troch in iepenbiere ferhiering opdreaun wêze?
De fjouwer
Ingwierrumer pleatsen en Doma sate fan
Eanjum moatte mei-
‹noar by publike ferkeap 155.000 cgûne
opbringe.
1848. De Grutte Tor is yn de rin fan de
tiid wol
gauris
op'e buorden kaam.De krante makket yn 1848
melding fan in
"Publieke Verkoop van eene ver
uitmuntende en zeer vrucht
bare Zathe en Landen onder Engwierum".
Jan Geerts Siccama
is hierder foar FL. 1850 yn it jier en de nije eigner
sil
"de opstal der Huizinge" fan him
oernimme moatte, om't de
famylje dy sels boud hat. Nije eigner (foar
FL. 45.720,- de
hiele pleats fan 50 bunder) wurdt Anna
Catharina Feyens,
troud mei in Michiels van Kessenich. De
famylje Michiels
van Kessenich wenne yn Limboarch en in
Jonkhear Willem
hat noch boargemaster fan Maastricht west.
Dizze famylje
bliuwt no in hûndert jier eigner fan de
pleats, wêr't ek
in nije hierder op kaam yn de persoan fan
Jacob Folkerts
Botma. Sûnt dy tiid ha der altiten Botma's
op de
Grutte
Tor buorke.
Bewenners:
1851
Jacob Folkerts Botma
1893
Folkert Jacobs Botma
1923
Jacob Folkerts Botma
1952
Folkert Jacobs Botma
1972
Jan Anne Botma
Foar Ingwierrum is de Grutte Tor de âldste pleats fan it
kop-hals-romp model en ien fan de lêste
pleatsen dy't as
mingd bedriuw bebuorke wurde.
33. BEWENNERS: J. Dijck
A.H. Dijck-Huisman
ADRES: Nijlân 8
WENPLAK: Ingwierrum
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: 5
GRUTTE YN 1640: 134 pm
GRUTTE YN 1989: 45 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Kop-hals-romp 1834
EIGNER: Huzing: J. Dijck
Measte lân: Bruorren Dijk
Dizze pleats makket diel út fan in groepke
fan fjouwer
pleatsen op it Ingwierrumer Nijlân. Dizze
pleatsen ha ek
tiden lang wat mei-inoar út te stean hân om't
hja alle
fjouwer yn besit wiene by it kleaster Weert
ûnder Moarre.
Dat wie in frouljuskleaster mei net
safolle lânbesit en
wat it hie, lei hast allegear op it
Ingwierrumer Nijlân.
Dat soe tsjutte kinne op help fan it
kleaster by it oan-
winnen fan lân yn dit gebiet mar
gegevens hjiroer binne
net bekend.
1511. It register fan oanbring fan
1511 neamt fjouwer
boeren op it Nijlân dy't lân brûke fan it
kleaster Weert.
It binne deselde fjouwer dy't letter wer
opdûke yn de re-
gisters fan it kleasterguod. It is net út te
meitsjen
hokker boer by dizze pleats heard hat:
Sacke (dy't de
grutste pleats hie en sels ek noch 32
pm lân besiet),
Ant, Atte as Ryckle. Der wurdt ek noch in
Tierck neamd
dy't op it Nijlân wenne. Ut dizze opjefte
fan boeren dy't
op it Nijlân wennen, docht bliken dat
it kleaster Weert
hjir it grutste part yn besit hie. Yn
letter tiden komt
nei foaren dat it lân dat bûten de
seedyk lei, oer dizze
boeren lykop ferparte is: hja hawwe dan
alle fjouwer 16
"schar". In skar wie by âlds in
stik grûn dat net ûnder
de boeren ferdield wie, mar troch alle
boeren brûkt wurde
koe.
Elk mocht dêr dan in bepaald tal bisten op weidzje.
It wurd "skar" kin ek it oandiel
betsjutte dat elke boer
yn dizze mienskiplike weide hie. Dat liket
hjir op it
Nijlân ek it gefal te wêzen, want yn 1618
is de 16
skar
bûtendyks lân by alle fjouwer pleatsen 96
pm wurden. Dat
betsjut dat 1 skar yn dy tiid in part fan 6
pm lân
west
hat. Dat yn dy tiid foar it earst praat
wurdt fan pûns-
mjitten kin ek lizze oan it feit dat doe om
it Nijlân in
simmerdyk lein is. Op de kaart fan Schotanus
út 1718
is
noch dúdlik te sjen dat al foar de yndiking
fan it
Dok-
kumer Djip (yn 1729) en it oanlizzen fan de
Ingwierrumer-
polder(yn 1752) in simmerdyk (kaisdyk) om
it grutste part
fan it Nijlân oanwêzich wie. De boer op
dizze pleats hat
lange jierren 21 floreen betelje moatten
foar it
ûnder-
hâld fan dizze kaisdyk. Oan de
ruilferkaveling ta ha der
noch spoaren fan dizze âlde simmerdyk te
sjen west.
1580. Yn de lêste papieren dy't
bewarre binne fan it
kleaster Weert, komt de earste boer nei
foaren wêrfan wis
is dat hy op dizze pleats wenne hat. Dizze
Jurien Thomas
joech 28 ggûne oan hier en de rest moast
er "yn natura"
betelje: "...een maerschip suijvels
ende haelt vant veen
5 foer torffs". In maerschip suvels
wie foarhinne 300 pûn
bûter en 300 pûn tsiis.Dy fiif weinen fol
turf sil Thomas
wol út de Dokkumer Wâlden helje moatten ha.
1592. Soan Jan Jurriens moast fan syn 27 pm
binnendykslân
elkmis 25 stuorren betelje, wylst de 16
skar bûtendykslân
elk 20 stuorren opbringe moasten. Yn
ditselde jier wurdt
de hier oplutsen nei 47 ggûne mei-inoar, te
beteljen oan
de ûntfanger fan it kleasterguod (dat guod
wie nei
1580
oergien nei de Steaten fan Fryslân). Jan
Jurriens hat in
moai tal jierren op dizze pleats wenne want
noch yn 1618
komt hy as hierder foar.
1644.As de Steaten yn 1644 de lêste
kleasterpleatsen fer-
keapje, is ek dizze pleats dêr by. Jan
Janssen (faaks in
soan fan Jan Jurriens?) is de hierder en
de nije
eigner
wurdt in Mr. Claes Can C.S.(CS = en de
zijnen), dy't foar
elke pûnsmjit 43 ggûne deltelle moat. Foar
in pleats fan
135 pm betsjut dat 5805 ggûne, in hiel
bedrach.
1689. Ds. Harmannus Reneman, dûmny
yn Easternijtsjerk,
keapet yn 1689 de helte fan dizze pleats
fan de dûmny fan
Peazens, Edeus Roelants. Hy moat dêr dan
3000 cgûne foar
betelje, mar it nijsgjirrige leit him yn
wat der dan by
dizze pleats heart:"...een achtendeel
van de koij in Wat-
mawiel..." Dat betsjut dat yn dy tiid
by dizze pleats it
fjirde part fan de einekoai yn Watmawiel
heard hat. Dat
sil de koai west ha, dy't no bekend stiet ûnder
de namme
fan "de lytse koai". Yn de
keapakte wurdt ek neamd
dat
Pieter Pieters op dizze pleats buorke.
1707. Dûmny keapet yn 1707 nochris in
sechsde part en wol
fan syn broer Johannes Reneman, dûmny
op it
Amelân. Hy
moat dan 1166 cgûne foar dit 1/6
part betelje. Ek no
wurdt de fûgelkoai wer neamd
en docht bliken
dat de
pleats brûkt wurdt troch Johannes Clasen en
de koai troch
in Cornelis Willems (dy't fansels by de
koai wennet yn de
"Huijsinge cum annexis
daer by sijnde"). Neffens
de
keapakte hearde doe 140 pm by de pleats
dy't Johannes elk
jier 380 gûne oan hier kostje.
1760. Bysitter Botma nimt de pleats oer fan
dûmny Reneman
en syn famylje sil sa'n 50 jier it eigendom
hâlde. Yntus-
ken sit Hendrik Jochems op de pleats
en syn jierlikse
hier bedraacht 332 gûne. It docht bliken
dat hy 66 pm lân
hat yn de dan krekt ynpoldere "Nijlân-polder". Dit
wurk
waard troch de boeren en harren lânhearren
sels ûnder-
naam, sûnder stipe fan de Steaten fan Fryslân.It
iennich-
ste wat de Provinsje docht,is it ferleegjen
fan de beles-
ting: 2 gûne minder foar elk pûnsmjit yn de
polder en wat
it hoarnjild oangiet foar elke 4 bisten ek
2 gûne minder.
Al it lân yn de nije polder, 441 pm
grut, wie doe
noch
greide, mar mocht it binnen de 20 jier as
boulân brûkt
wurde dan hoegden hja dêr ek gjin belesting
foar te
be-
teljen. Dizze koarting jilde foar 20 jier.
De lâneigners
soene dan yn stee fan "...een kadijk,
welke niet in staat
was, om de hoge winter vloeden buijten
te keeren..." in
hiele nije swiere seedyk om de polder hinne
lizze moatte.
1780. Dat de polder noch hiel lang ta
greide brûkt waard,
komt út de speciekohieren nei foaren want
it fee hat oant
yn 1795 ta altiten it wichtichste op
de pleatsen op it
Nijlân west. Pas dan komt er wat mear boulân
yn de kohie-
ren foar; faaks wie doe it measte sâlt wol út
de grûn wei
en dêrtroch better geskikt as boulân.
Jelte Douwes komt
yn 1777 op dizze pleats. Hy hat net mear
meimakke wat syn
foargonger Hendrik Jochems yn 1770 ûnderfine moast.
Fan
syn beslach fee fan 26 kij moat in grut
part troch de
feepest oantaast west ha, want yn 1771 hat
er noch mar 13
bistkes mear. Jelte Douwes moat nochal wat
mear hier jaan
as syn foargonger: hast 1300 gûne foar de
158 pm dy't de
pleats grut is. As Jelte Douwes stjert,
nimt syn frou de
saak earst oer, mar in jier letter
stiet yn
it kohier:
"...Jelte Douwes Weduwe getrout aan
Melle Roelofs tevoren
dienstbaar..." De widdo is dus mei de
grutfeint troud en
it moat sein wurde, Melle hat wol slach fan
it boerewurk.
It tal kij rint stadichoan wat omheech en ûnder syn
be-
wâld komt ek wat in oergong nei mear boulân.
Der ha
wol
jierren west dat er mar 1 pm as boulân brûkt waard,
mar
no wurde dat somtiden mear as 50 pm!
Hy kin dan yn 1808 ek in goed bedriuw oerdrage
oan syn
opfolger Anne Eetzes (Kooistra). Fan Melle
Roelofs(Binne-
ma) is noch bekend dat hy ien fan de oandielhâlders wie
fan de Commune fan Ingwierrum yn 1797 en
dat syn oandiel
FL.
100,- wie).
1805. De pleats kriget ek in nije
eigner yn de
persoan
fan Jacobus Nicolaas Talma. Dizze wenne yn
Ingwierrum (op
de Talma koai) en kocht sa
njonkelytsen sawat it
hiele
Nijlân op. Foar dizze pleats mei 120 pm
moat Talma in be-
drach fan 17.100 cgûne betelje. Anne
Kooistra wurdt hjir
setboer en wennet yn de foarhuzing.
1834. Neffens de jiertalankers yn de efterhúsmuorre moat
de pleats yn 1834 boud wêze. It ferhaal
giet dat doe de
pleats alhiel opknapt is, dat de
mooglikheid bestiet dat
de huzing úteinlik noch âlder is. It lytshûs
is yn
1939
boud.Der binne in pear nijsgjirrige dingen
oan de huzing.
Sa is de skuorre dutsen mei dakpannen, wat
foar Dongera-
diel hiel ûngewoan is: it komt hast net
foar. Dêrnêst is
it dakskyld ek ûngewoan steil, folle
steiler as wenst yn
dizze omkriten. Leit men dizze beide feiten
nêstinoar dan
kin it hast net oars as de man dy't dizze
pleats boud hat
(as dêrta opdracht jûn)moat fan bûten dizze
omkriten kaam
wêze.
1850. Yn it midden fan de foarige ieu waard
Rinske Schel-
tinga Spree eignerske fan dizze pleats. Hja
wenne mei har
man J.W. van Doornik op de Skierstins
yn Feanwâlden. Yn
harren tiid wiene trije slachten
Bierma de bewenners:
Jorrit Idses, Geert Jorrits en de bruorren
Jorrit, Jan en
Poppe Geerts Bierma.
1908. Jan Roorda keapet yn 1908
de pleats fan
Rinske
Scheltinga Spree en buorket dan sels
op de
pleats. Nei
him wurde syn soannen Albert, Jan en Itte
eigners en brû-
kers. Jan en Itte ha oant yn 1959 hjir
buorke en doe in
rinteniershûs boud yn de buorren fan
Ingwierrum.De famyl-
je Dyck hat doe de pleats oernaam. Jan Dyck
sr. hie noch
in mingd bedriuw, mar soan Jan Dyck jr. is
mei de kij op-
holden en hat allinne noch mar boulân.
Bewenners:
1859
Geert Jorrits Bierma
1876
Jorrit Geerts Bierma
1881
Jan Geerts Bierma
1884
Poppe Geerts Bierma
1892
Jelle Alberts Roorda
1933
Albert Jelles Roorda (ek Eeuwe, Jan en Iete)
1944
Jan Roorda
1959
Jan Dyck sr.
1971
Jan Dyck jr.
34.
BEWENNERS: J. Gorter
F. Gorter-Kloosterman
ADRES: Nijlân 16
WENPLAK: Ingwierrum
PLEATSNAMME: Kloastermanpleats
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1989: 48 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Kop-hals-romp 1869
EIGNER: Famylje Gorter
De Kloastermanpleats stiet net, lyk as de
measte pleatsen
op it Ingwierrumer Nijlân, op in tige âld stee.
Wylst
hast alle pleatsen op it Nijlân
yn it skiere
ferline
kleasterpleatsen wiene, is de pleats
fan J. Gorter ûnt-
stien út in oare pleats (floreennûmer 4,
sjoch nr. 41).
1869. Doe't Jacobus Nicolaas Talma de baas
wie op it Nij-
lân hearde by ien fan syn pleatsen, Opus
Rusticum (nr.41)
wol in 200 pm lân. Jan Goffes Jensma
krige dizze pleats
yn hannen en doe is der in protte feroare.
Jan Goffes hie
fiif bern en dy parten allegear mei by de
skieding fan
syn guod yn 1861: Goffe, Lourens, Sijtske,
Klaas en Alef.
De âldste soan Goffe kaam op Opus Rusticum
en foar
Alef
waard in pear jier letter de
"Kloastermanpleats" delset.
In tinkstien seit: "Op den 14 april
1869 is den eersten
steen gelegd aan dit gebouw door Jan Goffes
Jensma en Jan
Klaases Jensma. By de pleats kaam doe in
40 HA
lân fan
Opus Rusticum, foar in part yn eigendom
fan Alef
Jensma
en foar in part sil hy it hierd ha fan syn
broers en sus-
ters. Der waard buorke mei in 15 kij op 14
HA greide en
de rest waard brûkt as boulân.
1886. Dizze nije pleats op it Nijlân krige
al gau de loop
te pakken en in jier as wat letter
moast der in
nije
skuorre byboud wurde en sûnt dy tiid hat
dizze pleats in
dûbele skuorre. De earste stien waard yn
1886 lein troch
Sibbeltsje Jensma, dochter fan Alef en hja
hat ek foar de
namme Kloastermanpleats soarge. Hja troude
nammentlik mei
Renze Willems Kloosterman dy't fan
Grypstsjerk kaam.
As Alef Jensma yn 1915 komt te ferstjerren
nimme Renze
Kloosterman en syn frou Sibbeltsje de
pleats oer. Yn syn
tiid stie Renze foaral bekend as hynsteman.
Bewenners:
1869
Alef Jensma
1896
Renze Willems Kloosterman
1928
Willems Renzes Kloosterman
1946
Antje de Vries (widdo Kloosterman)
1958
Jan Gorter
Nei Renze Kloosterman kaam soan Willem op
de pleats en dy
syn dochter Froukje foarmet de tredde
staach út dizze
famylje dy't de pleats bebuorke hat.
Froukje troude mei
Jan Gorter en hja buorkje no op de
Kloastermanpleats.
Gorter hat yn 1974 de kij fuortdien en leit
him no alhiel
op it ferbouwen fan ierdappels en
oare lânbouprodukten
ta.
Sa kaam der ek ferlet fan in glêskast
dy't yn 1985
boud waard.
35.
BEWENNERS: H.J. Grijpstra
N. Grijpstra-Wieringa
ADRES: Mûnebuorren 22
WENPLAK: Ingwierrum
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1989: 5 HA
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: Stjelp
1840
EIGNER: H.J. Grijpstra
Dizze pleats op Mûnebuorren, it
karakteristike groepke
huzen foar de âlde, heal ôfbrutsen,
mûne oer, is wat
frjemds mei oan'e hân. Sa't
de pleats der
no stiet,
foarmet er eins it lytshûs fan in gruttere
pleats dy't in
70 jier lyn ôfbrutsen is. Fansels is der
nei dy tiid wer
hiel wat byboud, dat de measte minsken falt
it eins
net
iens mear op.
1840. Jan Theunis Westra hie by it begjin
fan it kadaster
yn 1832 in stikje lân nêst de wei nei it
Nijlân yn besit.
Doe't hy stoar, hat syn soan Theunis Jans
Westra op dat
stikje grûn in hûs delset.Faaks wie dat
ornearre foar syn
mem, mar dat is net wis. It wie in gewoan hûs
en fierder
neat bysûnders. Om 1850 hinne kaam dit hûs yn
it besit
fan Johannes Willems Hannema, boer yn
Ingwierrum.
1873. Doe't Johannes Willems stoar, krige
by de skieding
fan syn guod soan Berend Willems Hannema
dit hûs tawiisd.
Dy hat de saak omraak útwreide: it
stie yn
de kohieren
earst foar FL. 36,- yn de belesting, mar nei 1873 waard
dat
leafst FL. 124,-. Yn dizze tiid sil dêrom de grutte
skuorre
en it lytshûs wol by dizze wente boud wêze.
Sytze Klases
Keekstra waard setboer en dat hat hy hiel
lang folholden.
Oant 1918 sil hy dit spul bewenje.
1918. Jan Berends Hannema en syn fjouwer
broers en sus-
ters hiene yntusken it eigendom oerkrigen
en hja
wennen
yn Ternaard. Doe't de pleats ferkocht
waard, kaam der wat
skeel tusken de keaper en de ferkeaper. De
keaper woe net
genôch foar de skuorre jaan en dat sinnige Hannema
net:
"As't net genôch foar de skuorre jaan
wolst, silst him ek
net ha", moat er sein ha neffens
de ferhalen dy't
hjir
oer geane. Hy liet de skuorre ôfbrekke en
moat de bynten
brûkt ha foar in twade skuorre by syn
pleats yn Hantum.
Yn de kadastrale leggers is dit ek moai
te folgjen want
de FL. 124,- yn'e belesting wurdt yn 1919 noch
mar FL.
59,-.
De nije eigner wie Jan Willems Feenstra en
hy en syn soan
Willem Feenstra nei him ha oant 1960 ta op
de no wol wat
lytsere pleats buorke.
1960. Hendrik Jans Grijpstra nimt harren
plak yn
en hy
fergruttet de pleats wer troch
bybou yn de
sechtiger
jierren. Hjoeddedei is de beboude oerflakte
wer krekt sa
grut as foar it ôfbrekken fan de skuorre yn
1918.
Grijpstra hie yn it begjin in 20 pm lân by
de pleats wêr
't nochris 8 pm Ingwierrumer tsjerkelân
bykaam. Hy buorke
earst tegearre mei syn broer Lubbert dy't
oan de
Omgong
yn Ie buorket (sjoch nr. 22). Yn 1970 kaam út de
pleats
fan syn broer in 25 pm lân by de
pleats op Mûnebuorren.
Der waard doe ek in stâl byboud en
Grijpstra molk in 26
kij.In tredde part fan syn bedriuw wie
rjochte op de bou.
1988. Yn it foarjier fan 1988 hat Grijpstra
de melkkij
fuortdien en op't heden is hy noch wat
"oan it ôfbouwen",
sa't hy dat neamd.
Bewenners:
1869
Sytse Klases Keekstra
1907
Douwe Sytses Keekstra
1914
Menke Douma (widdo Keekstra)
1918
Jan Feenstra
1944
Willem Feenstra
1960
Hendrik Jans Grijpstra
36.
BEWENNERS: K. Jensma
A. Jensma-Dijkstra
ADRES: Nijlân 2
WENPLAK: Ingwierrum
PLEATSNAMME: Ezon, Heechhiem
FLOREENNUMER: 13
GRUTTE YN 1640: 34 pm
GRUTTE YN 1989: 114 HA
YN GEBRUK AS: Mingd bedriuw
HUZING: Stjelp 1934
EIGNER: Huzing: A.J.W. Bieruma Oosting
Lân: A.J.W. Bieruma Oosting 58 HA
K. Jensma 46 HA
Dit is de earste pleats oan de linkerkant
as men it Ing-
wierrumer Nijlân ynrydt. De grutte rinstâl
falt direkt op
en ek it buordsje oan de wei mei de namme
fan de
pleats
der op, rint yn it each: Ezon. It stee wêr't
de pleats op
stiet, leit wat heech en dêr hat er de
namme oan te tank-
jen dy't yn de âlde kohieren te finen is:
It Heechhiem.
1511. Yn it register fan oanbring fan 1511
komt it Heech-
hiem net foar, mar de mooglikheid bestiet
dat dochs dizze
pleats yn dy tiid werom te finen is. Der
wurde nammentlik
fiif boeren neamd dy't op it Nijlân wenje.
Fjouwer dêrfan
wiene hierders fan kleasterlân (sjoch nrs
33 en 41). De
iennichste boer dy't net fan it kleaster
Weert hierde,
wie in "Tierck op Nijlant". Om't
alle oare pleatsen op it
Nijlân werom te finen binne as kleasterlân
en it
Heech-
hiem net as kleasterlân foarkomt, leit it
foar de hân om
yn Tierck de boer op dizze pleats te
sykjen.
Tsjerk hie yn 1511 in 22 1/2 pm lân yn gebrûk wêrfoar't
hy
goed sân gûne oan hier jaan moast oan syn lânhearren. Dy
lânhearren wiene de tsjerke en de
prysters fan Ingwier-
rum, in Sybet tot Dresum
en "Tiercks Broers
kinderen
olijbrant inden Kerck". Dat soe
betsjutte dat syn omke-
sizzers in part oan de tsjerke skonken
hiene om
dêrfoar
oalje foar de ferljochting fan de tsjerke
te keapjen.
1640. Mear as hûndert jier letter wurdt fan
twa pleatsen
sein dat hja "Op het Hooghiem"
lizze. It binne de nûmers
12 en 13 fan it Stimkohier. Nûmer 12 is 30
pm grut en nû-
mer 13 is 34 pm grut. Faaks ha hja yn
it skiere ferline
wol ien gehiel foarme. Om't neitiid
altiten ferskillende
minsken eigner fan dizze beide pleatskes west ha,
koene
hja apart bestean bliuwe. Om't hja te lyts
wiene om
fan
te bestean moast der mear lân bylutsen
wurde. By nûmer 12
kaam dan de pleats nûmer 6 en by Ezon waard
lân brûkt fan
nûmer 2. Mei pleats nûmer 2 hiene de bewenners
trouwens
in hiel aparte bân want yn it lêste floreenkohier
fan
1858 docht bliken dat beide pleatskes lizze
op grûn
fan
nûmer 2 (no wennet dêr G. ten Hulcher). De
34 pm fan Ezon
leine yn trije grutte stikken yn de
Ingwierrumer polder.
De bewenner fan 1640, Jelger Cornelis, wie
ek de
eigner
fan de pleats. Dat wie foar Ingwierrum hiel
bysûnder om't
mar op twa pleatsen de brûker ek de eigner
wie, alle oare
pleatsen hiene hierboeren!
1714. Nei Jelger Cornelis kaam ek dizze
pleats lykwols yn
hannen fan it grutkaptaal, yn de foarm fan
de famylje Van
Wyckel. Ealse Eesges hiert de pleats fan 34
pm foar
162
gûne en moat ek sels de huzing ûnderhâlde
("met de huij-
singe belast", hyt soks). As de
famylje Van Haersma
de
pleats yn hannen krijt, is der hast alle
tsien jier wol
in nije hierder op dizze pleats, lang
bliuwe se yn alle
gefallen nea.
1752. Dat feroaret as Jan Gerrits op de
pleats komt. Hy
makket dan ek mei dat fan pleats nûmer
2, ek
yn hannen
fan de Van Haersma's, in 39 pm by it
Heechhiem komt. Mei
noch wat loslân derby heart der yn dy tiid
al in 113 pm
lân by de pleats. Hy hoecht lykwols mar 176
gûne oan hier
te jaan en dat hat te meitsjen mei it
ynpolderjen fan de
Ingwierrumer polder yn 1752. Boeren en lâneigners
hiene
hjir oan meiwurke en it hat de eigners
mear as 27.000
gûne koste, wat delkomt op sa'n
60 gûne de pûnsmjit.
Doe't de polder in skoftsje bestien hie en
de grûn ta bou
brûkt wurde koe, kamen de ûnkosten der
troch in hierpriis
fan sa'n 10 gûne de pûnsmjit al gau wer ût. Yn
de tiid
fan it oanlizzen fan de polder lykwols hiene
hast alle
boeren
in legere hierpriis
neffens de reëelkohieren
(sjoch ek nr. 33 en Hierprizen yn Eanjum)
Jan Gerrits is foar it grutste part feeboer
want hy buor-
ket mei 12 kij en brûkt 5 hynders foar it lânwurk wêrûn-
der de 20 pm boulân rekkene wurde
moatte. Syn widdo
en
soan Gerrit Jans dy't it bedriuw nei syn
dea fuortsette,
ha nochal wat te krijen
mei de feestjerte
fan 1770.
Harren beslach fee rint werom ta 3 kij en 2
rierren en it
duorret in tal jierren foar't dat wer wat
op peil is.
1800. Claas Rinderts sit yn de Frânske tiid
op it Heech-
hiem en syn 113 pm lân moatte 700 gûne oan
hier opbringe
foar de famylje Van Scheltinga dy't no yn
it besit is fan
de pleats. Claas Rinderts leit him wat mear
ta op boulân,
mar dat sil ek kaam wêze om't it lân
yn de
nije polder
dêr no geskikt foar wie: 9 kij, 8 hynders
en 69 pm boulân
is syn bedriuw grut.
1832. It kadastrale kaartsje fan 1832 lit
foar it
earst
de pleats sjen: it is in kop-hals-romp
model. De pleats
is nochal wat grutter as syn twillingbroer
op it
heech-
hiem (floreennûmer 12). Dochs binne se noch
altiten apart
en dêr komt pas feroaring yn as beide
pleatsen yn hannen
komme
fan Willem Johannes Hannema. Dat
wie yn 1838
en
dêrnei komme op nûmer 12 gjin bewenners
mear foar, dat it
leit foar de hân dat dat hûs doe brûkt is
by Ezon (faaks
as hok as stâl). Jan Jacobs Holwerda is
dan boer
op it
Heechhiem. Hy hie yn dy tiid fjouwer ynwenjende
feinten
en in faam yn tsjinst. Faaks wiene dat
de grutfeint, de
middelfeint, de lytsfeint en in jonge.
1873. Troch in boedelskieding yn de famylje
Hannema komt
de pleats yn hannen fan Jattje Hartmans,widdo
fan Ysbrand
Posthumus. Hja ferhiert de pleats oan
Hartman Hartmans
(in broer?) dy't in fearnsieu op de pleats
buorke hat. Yn
syn tiid (sawat yn 1880) wurdt it âlde hûs
fan nûmer 12
ôfbrutsen en de pleats alhiel fernijd . It kin
ek wêze
dat de hiele pleats doe opnij opboud is.
Wis is
dat de
belesting fan de beboude oerflakte
omheechrint fan FL. 45,-
nei FL. 375,-! De pleats moat doe in dwershuzing
krigen ha.
Yn dyselde snuorje binne der yn Ingwierrum
trije pleatsen
mei in dwershuzing boud (ek nr. 42). It
frjemde is no dat
alle trije deselde krupsje hiene: hja
fersakken. De yn dy
tiid as in soarte fan
statussymboal tsjinjende dwers-
huzing hat it dus net lang útholden.
Bewenners:
1818
Jan Jacobs Holwerda
1848
Reinder Tjerks Spriensma
1859
Reitze Idses Bierma
1871
Hartman Melis Hartmans
1897
Jacob Pieters Feitsma
1918
Durk Jacobs Feitsma
1919
Eje Luitjen Feitsma
1934
Hessel Jensma
1941
Andries Jensma
1971
Klaas Jensma
Hiel lang hat de pleats noch yn hannen west
fan Jattje
Hartmans en pas yn 1960 komt dêr feroaring
yn as
A.J.W.
Bieruma Oosting(hja is keunstskilderes yn
Beetstersweach)
it besit oernimt.
1934. Foar't it safier is freget Jattje
noch in
boufer-
gunning oan foar de pleats. De dwershuzing
sil ôfbrutsen
wurde en de pleats wurdt ferboud ta in stjelphuzing.
De
timmerlju Booyenga en Hofstra fan
Mitselwier sille de
ferbouwing dwaan en hja jouwe in bousom op
fan FL. 6500,-.
De nije pleats kriget yn datselde jier ek
nije bewenners
yn de famylje Hessel Jensma fan Moarre.
Yn de oarloch
nimt soan Andries Jensma de pleats, mei in
grutte fan 58
HA oan bou en greide, oer. Hy hat aktyf
west yn de tadie-
ling fan lân yn it ramt fan
de ruilferkaveling yn de
jierren 1966-1984.
1971. De tredde staach út de Jensma-famylje
komt yn 1971
op de pleats. Klaas Jensma bout yn 1972 in
grutte rinstâl
dy't plak jout oan sa'n 112 kij.In tsien
jier letter fol-
get nochris in útwreiding, dat hjoeddedei
hat hy plak
foar 227 kij. It bedriuw is ek noch foar in part in bou-
pleats.
37.
BEWENNER: J. Odinga
ADRES: Nijlân 28
WENPLAK: Ingwierrum
PLEATSNAMME: Koaipleats fan de Talma koai
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1989: 80 pm
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: Kop-hals-romp 1848
EIGNER: Huzing: M. de Boer
Measte lân: It Fryske Gea
Yn it doarpsgebiet fan Ingwierrum ha
eartiids trije eine-
koaien west, wêrfan't hjoeddedei noch twa
oer binne: de
lytse koai en de grutte of Talma koai. As
de list fan
eigners fan de grutte koai besjoen wurdt,
is wol
dúdlik
wêrom't dizze koai de namme "Talma
koai" krigen hat: mear
as 200 jier hat de famylje Talma dizze
einekoai yn besit
hân!
De trije einekoaien fan Ingwierrum moatte
allegearre foar
1717 al bestien ha. Sûnt dy tiid ommers
moast men oan de
Steaten fergunning freegje om in koai
ynrjochtsje te mei-
en en Ingwierrum komt yn de registers dy't
dêr fan byhol-
den binne, net foar. Dochs stiet op de
kaart fan Schota-
nus mar ien koai tekene, de lytse
koai. Dy
koai hearde
doe foar in part by pleats nûmer 5 (sjoch
nr.33). Yn let-
ter tiid kaam dizze koai oan de Dykskontribúsje
fan East-
dongeradiel.
1729. It begjin fan de Talma koai soe lizze
kinne yn
in
keapkontrakt fan it jier 1729 wêrby't Jacob
Bodes (letter
stiet der hyltiten "Jacob Bodes
Koyker") en Aaltie Jacobs
65 1/2 pm lân keapje út fjouwer pleatsen.
It grutste diel,
44 1/2 pm, komt út Donia sate en hjir
soe de
einekoai dan
foar dy tiid by heard ha kinne, mar dat is
net wis
om't
de koai earder nea ûnder Donia fermeld
wurdt. Dat soe wi-
ze op it oanlizzen fan de koai troch Jacob
Bodes, mar dat
kloppet wer net mei de registers fan de
Steaten nei 1717.
In ôfkomst út it grutte Donia-besit leit dêrom it
meast
foar de hân.
Jacob Bodes keapet de 65 1/2 pm lân fan
de Baronesse Van
Aylva en hy moat har yn't gehiel 6200 cgûne
jaan.
Der moat fan 1734 ôf, as noch earder, ek al
in hûs stien
ha want it kohier fermeldt: "Sijnde
met de huijsinge be-
swaert". Jacob hat de koai en it lân
yn 1734 al wer oer-
dien oan Folkert Formers fan Dokkum.
Folkert hold allinne
de koai en 26 1/2pm lân en de rest
gie oer nei
meardere
eigners. Fan de koai wurdt dan sein:
"...sijnde de cooij
voorsien met een schoon veerspil..."
(veerspil= de fûgels
dy't by de
koai hearre, meast
nuete einen). Folkert
Formers moast oan de bysitter Gerrit Botma
noch 53 ggûne
en "dartigh war vogels" jaan as lêsten
dy't op dizze koai
leine. (war vogels = de einen wêr't op jage
wurdt yn
de
koai. In ein wie ien war, fan smjunten en
tjillings gie-
ne der mear yn ien war).
1744. De keapman Sjoerd Talma fan Harns
keapet yn 1744 in
"...vogelkooij met negentien en
dartigh pondematen greide
onder Engwierum sampt huisinge en hovinge
cum annexis..."
Dat wie it begjin fan in mear as 200
jier duorjende bân
tusken de famylje Talma en dizze koai. Yn
it doarp
Ing-
wierrum hat dizze famylje ek altiten in
grutte rol spile,
de tinkstien yn de tsjerke fan 1746
(noch mar twa
jier
wiene se hjir!) bewiist dit
al: "...Toen leide
Piebo
Talma's hand den eersten steen aan
hare muuren..." Ek
neitiid as tsjerkfâd, as commune-leden, as
lieders yn de
tsjerkeskieding tusken Ie en Ingwierrum
stiene de Talma's
foaroan, meardere tinkstiennen yn it doarp
bewize dit.
1760. Yn it earstoan hiene de Talma's
koaikers as hier-
ders fan pleats en koai, mar nei 1765
steane hja sels as
brûker te boek. Dat liket wat frjemd, mar
it sil wol te
ferklearjen wêze mei it ferskynsel
set-boer. Dat ha se ek
dien mei de oare pleatsen dy't hja om 1800
hinne yn han-
nen krigen. Op't lêst stiene ûnder harren hûs leafst
in
28 tal minsken yn it kohier!
Yn 1760 wie der 28 1/2 pm lân by de koai en
dat wreide him
al mar oan út: yn 1780 al 44 1/2 en yn 1800
leafst 110 pm.
Om't Jacobus Nicolaas Talma noch altiten as
brûker neamd
wurdt, wylst hy kandidaat rjochter wie,
moat er
wol in
setboer op de pleats en einekoai wurke ha.
De hierwearde
fan de koaipleats wie mei it tal pûnsmjitten
ek oprûn.
Fan 122 gûne yn 1760 oant 1011 gûne yn
1800. Dat betsjut
yn 1760 sa'n 4 gûne de pûnsmjit en yn 1800
hast 10 gûne,
wol in bewiis fan de opgeande tiid.
1796. As Jacobus Nicolaas Talma mei syn
frou Trijntje Sa-
pes van Eizinga nei it Talma hûs (sa wurdt
de koaipleats
op in kaart fan 1768 neamd) komt,
begjint de útwreiding
fan it lânbesit fan de Talma"s pas
goed. By
syn memme'
dea yn 1790 wurdt it ûnreplik guod fan de
famylje skat op
16.500 gûne en dêr sil hy syn part wol fan
krigen ha. As
hy yn 1792 fan syn broer út Grins nochris
5600 gûne erft,
krijt hy faaks genôch sinten om hannen om
grutte oankea-
pen te dwaan: de pleatsen 2, 4 en 5 fan it
kohier yn Ing-
wierrum wurde syn eigendom en om 1805
hinne kin hy him
wol kening fan it Ingwierrumer Nijlân
neame, want dêr is
sawat alles fan him.
Ek fan it tsjerkelân yn Eastdongeradiel,
dat dy tsjerken
ferkeapje moasten om't hja it 1/5 en letter
nochris it
1/6 part fan harren fermogen yn sinten opbringe
moasten
oan de Provinsje, kriget Jacobus Talma syn
part: de Pro-
klamaasjeboeken tsjûgje hjir fan.
Dat hy ek in oandiel fan FL. 125,- jûn hie oan de
Commune
om dêr 6 pm tsjerkelân fan oan te
keapjen, dat ornearre
wie om de tsjerke stypje te kinnen fan de
opbringst, wie
fan him, as achtenearre man yn it doarp,
wol te ferwacht-
sjen. Nijsgjirrich is lykwols dat syn
famylje de iennich-
ste is fan de tsien famyljes dy't oan it
oprjochtsjen fan
de Commune meiwurke ha, dy't oant no ta
noch altiten in
Talma yn it bestjoer hat!
Yn de Frânske tiid hat Jacobus Talma ek in
skoftsje Maire
fan de gemeente Ie west. Frjemdernôch is hy
net yn
Ing-
wierrum, mar yn Ie begroeven en komt de
namme fan syn
frou Trijntje van Eizinga net op de stien
foar.
1848. Nei 1829 wurde wer foar it earst
koaikers neamd. De
earste wie
Willem Pieters Plantinga.
Eigner wie doe
Aritius Talma en hy hat ek de bouwer west
fan de
pleats
sa't dy der do noch altiten mei in
dwershuzing stiet. Yn
1785 fermeldt it kohier "de
boerderij afgebroken". De
pleats dy't doe wer opboud is, hat der
dan net
sa lang
stien, want hoewol't de kadastrale kaart fan 1832
dizze
lytse kop-hals-romp pleats (mei in oanbou
foar de
koai-
ker?) noch wol sjen lit, docht in tinkstien
yn de efter-
húsmuorre te witten dat de pleats yn 1848
boud is: "Duco
Anthon/ von Eichstorff Talma/ aan deze
plaats geboren/
heeft op den 20 april 1848/ den
eersten steen van
dit/
gebouw gelegd". Doe sil ek it, yn de
bocht fan de seedyk
steande, saneamde Koaihûs boud wêze, wêr't
de koaiker dan
wenje koe. Yn 1925 is der in skuorre
byboud, dat hjoedde-
dei
is in dûbele kapskuorre te sjen.
1858. De skoalmaster fan Ingwierrum,
H.G. Veldman, jout
yn it jier 1858 in beskriuwing fan syn
doarp. Fan de koai
seit hy it folgjende: "Ongeveer een
half uur
gaans ten
noorden van dit dorp,wordt de welgelegen
buitenplaats van
Mr. Aritius Sybrandus Talma, Griffier
bij het
Kantonge-
recht te Dokkum, te midden van welige
weiden gevonden,
met eene daarbij behorende eendekooi die,
naar men
wil,
nog al aanzienlijke voordeelen
oplevert". Fan de
lytse
koai seit hy dat dy "minder
voordeelig" wêze soe.
1894. Yn desimber fan it jier 1894 meitsje
de eigners fan
in stik as wat koaien yn Fryslân en Grinslân
(wêrûnder ek
dy fan de Talma koai en de Van Asperen-koai
yn Ie)
grut
trelit en hja skriuwe sels in brief oan
de minister. De
krante jout it folgjende ferslach:
"...dat sedert verscheidene jaren een
Engelschman en nu
ook anderen, jaarlijks van het begin van de
jacht tot De-
cember of later met een stoomjacht en een
vlet rondvaart
op de Dollard, Groninger
kusten,Lauwerzee-wadden, Zuider-
zee en op de Zeeuwsche waters, voorzien van
een jachtacte
om op eendvogels te jagen. De Engelschman
gebruikt hier-
voor een kanon met hagels
geladen, dat 150-200
meter
draagt en schiet daarmede soms honderd
stuks in ‚‚n schot
waaronder zich ook in de
kooien vroeger tam
gemaakte
vogels bevinden. Hij verjaagt daardoor dag aan dag
alle
wild op zee, zoo dat de vogels niet rustig
op die wateren
kunnen liggen en de zeekooien met
algeheelen ondergang
bedreigd worden..."
It ferslach giet noch fierder en fermeldt
dat in koai
dy't yn it ferline hast 30 tûzen gûne
opbrocht, no te min
opsmyt foar it deistich ûnderhâld.Ek hie
in, syn rie te'n
ein wêzende, koaiker him sels al te koart
dien.Hja berop-
pe har op it koairjocht, it rjocht om op in
bepaald stik
grûn wetterfûgels fange te meien mei in
fangynstallaazje.
De Talma koai docht dat mei seis fangpipen,
allegear noch
mei turfwâlen opset. Om't de koai foarhinne
oan de
Lau-
werssee lei, wurdt dit in see-koai neamd.
In einekoai hat
ek it ôfpeallingsrjocht. Dat rjocht fan ôfpealjen omfie-
met in striel fan 1200 meter yn de
omkriten, sjoen fan út
it midden fan de koai, en wurdt oanjûn mei
buordsjes. Dat
hâldt foar de brûkers fan wegen en lannen
dy't binnen dy
striel falle yn, dat hja neat ûndernimme
meie dat de fû-
gels yn de koai fersteure kin. Om dit foar
de Talma en de
lytse koai te befoarderjen, hat it Fryske
Gea yntusken yn
ruilferkavelingsferbân in 60 pm lân
oankocht. Rêst is fan
libbensbelang foar einekoaien (en fansels
in goed hûntsje
fan it echte koaikershûne-ras!).
In oar rjocht dat fan âlds by de Talma koai
heard hat, is
it rjocht om gibben te hâlden, de "gibbevlecht". Gibben
binne healwylde dowen, dy't hâlden waarden
om it lekkere
fleis, mar ek om de stront dy't se joegen.
De stront fan
de dowen wie weardefol want dy wie mear
wurdich as skiep-
pestront. In kaart fan 1832 lit de dowetil
noch sjen dy't
sa'n 150 dowen in plak jaan koe yn meardere
ferdjippings.
Yn 1817 moasten alle doe oanwêzige gibbeflechten
regi-
strearre wurde en die bliken dat er in pear hûndert yn
Fryslân wiene. Yn 1940 wiene der noch trije
wêrûnder diz-
ze yn Ingwierrum. Om 1910 hinne is de
gibbeflecht fan de
dowetil yn it lân oerbrocht nei de souder
fan it weinhûs.
Yn de gevel binne noch in tsiental
gatten útsparre foar
in oanfleanen fan de dowen. Nei de oarloch
is de dowehâl-
derij stadichoan útstoarn.
Bewenners:
1839
Bouke Pieters van der Ploeg
1858
Johannes Jetzes de Vries
Pieter Lambertus Gorter
1880
Mintje Tilma
1887
Lambertus Gorter
1899
Abraham D. Offringa
1914
Pieter Lambertus Gorter
1941
Lammert Odinga
1963
Jan Odinga
Yn dit rychje falle de famyljes Gorter
en Odinga op as
echte koaikersfamyljes. Lammert Odinga hat
hast 46
jier
syn wurk yn de einekoai dien. Om't hy
de koai
yn diel-
pacht hie mei de Talma's (hja hiene elk de
helte fan de
ynkomsten en de útjeften) hat hy, sa lang't
hy op de koai
wurke, alle fangstgegevens byholden.
Doe't soan Jan Odinga op it bedriuw
kaam,die dy it measte
wurk op de pleats en koe Lammert Odinga
him hast
alhiel
mei de koai dwaande hâlde. Jan Odinga hat
in protte dien
oan it fokken fan skiep. Yn 1963 hie hy de
earste prefe-
rinte raam yn Fryslân sûnt sân jier en ek
letter is him
dat noch meardere kearen slagge. Syn
topjier wie yn 1980
doe't de raam Viking kampioen fan Nederlân
waard. Hy hat
in
protte skiep ferkeapje kinnen, foaral nei it
bûtenlân
en dat kaam mei om't syn bedriuw it earste
wie dat pûster
frije skiep hie.
1972. Nei't yn 1876 de lêste Talma
fuortgien wie dy't
noch eigner/bewenner fan de koaipleats
wie, ferkocht de
famylje nei 230 jier de einekoai oan
de koaiker Lammert
Odinga. Doederus Boëtius Talma wie de lêste
yn in
lange
rige fan Talma's dy't allang net mear
buorken, mar dûmny,
yngenieur en sels minister (tink oan de
Talma-wet) wiene:
in foaroansteande famylje ôfkomstich fan it Ingwierrumer
Nijlân.
1987. Martinus de Boer hat yn 1987 de koai,
de huzing en
wat lân oernaam en tegearre mei Jan Odinga
besiket hy de
koai noch yn it libben te hâlden. Yn
de fangsttiid (fan
augustus oant febrewaris) binne de mannen
hast alle dagen
yn de koai te finen. Yn Fryslân binne noch
28 einekoaien
(yn 1700 wiene dat der noch 150!) en twa dêrfan
lizze yn
Ingwierrum. It bysûndere is dat yn beide
koaien noch fon-
gen wurdt.
Fangstgegevens
fan de Talma Koai ûnder Ingwierrum.
Jier:
Aug. Sept. Okt.
Nov. Des. Jan.
Totaal:
1946
925 1394 1406
657 1591 536
6509 + 67
1947
1115 637 647
460 406 112
3377 + 278
1948
757 753 498
518 438 66
3030 + 53
1949
899 595 592
575 521 307
3489 + 76
1950
798 516 688
364 792
276 3434 + 23
1951
819 715 624
391 248 88
2885 + 82
1952
844 564 405
280 449 116
2658 + 50
1953
1094 1000 390
586 429 939
4438 + 73
1954
293 607 229
621 206 911
2867 + 45
1955
668 838 389
586 525 278
3284 + 31
1956
483 866 457
467 180 385
2838 + 16
1957
1092 877 296
224 833 298
3620 + 28
1958
613 1008 521
195 299 269
2905 + 7
1959
1335 764 493
274 556 288
3710 + 118
1960
358 577 300
104 150 424
1913 + 18
1961
1013 1372 317
585 1644 64
4995 + 36
1962
543 1029 931
349 1319 445
4616 + 46
1963
1511 1018 853
256 680 114
4432 + 17
1964
2211 2629 473
337 291 86
6027 + 20
1965
2505 1564 904
519 163 405
6060 + 15
1966
1698 2148 464
253 210 254
5027 + 9
1967
1969 1695 513
227 392 299
4801 + 11
1968
1141 843 489
347 355 187
3362 + 12
1969
744 913 357
249 560 398
3221 + 11
1970
625 961 336
722 837 500
3881 + 17
1971
1127 794 802
713 1439 1586
6461 + 63
1972
1000 691
355 346 549
415 3356 + 79
1973
1801 1063 410
250 289 154
3967 + 70
1974
1915 1521 298
132 94 81
4041 + 98
1975
721 371 182
208 258 730
2470 + 103
1976
650 386 147
66 303 230
1782 + 0
1977
475 610 185
89 171 83
1613 + 0
1978
495 739 230
98 355 172
2089 + 0
1979
379 1849 419
194 105
671 3617 + 29
1980
1069 2234 701
195 175 55
4429 + 13
1981
588 971 138
46 93 164
2000 + 5
1982
297 1384 219
49 39 0
1988 + 3
1983
852 2207 400
152 207 0
3818 + 17
1984
162 330 145
85 100 16
838 + 19
1985
27 627 195
236 105 312
1502 + 9
1986
114 900 348
84 89 30
1565 + 186
Opmerkings:
De jierren 1941-1945 binne troch Odinga wol
byholden mar
letter út de boeken ferwidere; it wie
oarloch en men koe
mar nea witte.
Grutste fangst: per jier : 1956 (6509 einen)
per moanne: sept. 1964
(2629 einen)
per dei: 16 des. 1961 (346 einen)
Yn de wike fan 15 - 24 desimber 1961
waarden der leafst
1512 einen fongen! Yn augustus en septimber
binne de mea-
ste fûgels fongen, wylst ek in pear kear yn
desimber goed
fongen is. De grutste byfangst wie yn
novimber 1947 mei
131 tjillings.
Yn de fyftiger jierren waarden ek fûgels
ringe.
Oantekening fan Odinga op 16 jannewaris
1956: veel vogels
in de kooi, ongeveer 6000, veel talingen.
38.
BEWENNERS: A. Oosterhof
J. Oosterhof-Terpstra
ADRES: Jaachpaad 2
WENPLAK: Ingwierrum
PLEATSNAMME: Edinge Hûs
FLOREENNUMER: 3
GRUTTE YN 1640: 71 pm
GRUTTE YN 1989: 110 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Stjelp
1879
EIGNER: Huzing: A. Oosterhof
Measte lân: Av‚ro
In pear hûndert jier lang hat dizze pleats
yn it Ingwier-
rumer bûtendykslân lein, dêr't
ebbe en floed
fan de
Lauwerssee frij spul hiene. Op de kaart fan
Schotanus is
dan ek te sjen dat er om de pleats
hinne in
soarte fan
simmerdykje leit, krekt as by Nij
Terlune en de
Grutte
Tor. Oant yn 1729 ta doe't de mûning fan
de Dokkumer Ie
ôfdamme waard troch de Steatedyk by
Nijesilen, sille de
bewenners fan dizze pleats geregeldwei lêst hân
ha fan
oerstreamings.
1511. Krekt as de beide pleatsen op it eilân, de
Grutte
Tor en Nij Terlune, wie ek dizze pleats yn
it ferline in
kleasterpleats. Trouwens ek it bûtendykslân
fan de
let-
tere Ingwierrumer polder wie kleasterlân.It
lân op it ei-
lân waard yn 1511 brûkt troch in Merck dy't
100 pm lân en
nochris 100 "beestengrasingen"
bebuorke. It 2/3 diel dêr
fan wie fan de Abdij fan Dokkum (sjoch nr.
32). Ut dizze
grutte pleats fan bûtendykslân sille de
trije pleatsen,
dy't hjir no noch lizze, ûntstien wêze.
1593. Yn de registers fan it kleasterguod
komt de pleats
foar fan Thomys Femmes. Thomys hie 50 pm lân
en 20
skar
skieppegers yn gebrûk. Hy moast dêr 29 gg
foar betelje en
nei in hierferheging waard dat 35 ggûne.
1606. In folgjende hierboer is Tyepcke
Tyepckes dy't de-
selde pleats yn hier hat. Nei Tyepcke wurdt
it wat dizich
yn de registers, mar it wierskynlikst is
dat de pleats yn
twaën gien is en dat út de lannen fan
Tyepcke, faaks mei
noch wat lytsere stikken lân, letter de
Grutte Tor en
Edinge Hûs ûntstien binne. Hjir moat by
betocht wurde dat
it Nij Dokkumer Djip der doe noch net wie
en dat nei it
tichtslibjen (as ôfdamjen) fan de
slinke tichteby Nij
Terlune, it bûtendykslân ien grut
gehiel foarme oan de
simmerdykjes op it Ingwierrumer Nijlân ta.
1618. Yn alle gefallen sit yn 1618 Gerrit
Oenes op in
pleats dy't no foar it earst mei
wissichheid Edinge Hûs
te neamen is. De pleats is 71 pm grut en
wurdt troch de
Steaten yn 1638 ferkocht. Bernhardus
Hesseli keapet de 71
pm "buijtendijx landt" en jout
foar elke pûnsmjit
37
ggûne. Dat
makket foar de
hiele pleats 2627
ggûne.
Folkert Luijties is hierboer op dizze pleats.
Folkert hie
earder, krekt as syn heit Luijtien Femmes,
boer west op
de Vor. As men nei de de nammen sjocht, soe
it ek mooglik
wêze kinne dat de Thomys Femmes dy't
yn 1593
op Edinge
Hûs (as de foargonger hjirfan) sit, wer in
broer is
fan
Luijtien Femmes en dan soe it mei rjocht
in famyljebe-
driuw neamd wurde kinne.
1714. Mei de ferkeap yn 1638 is de pleats
yn hannen kaam
fan it grutkaptaal en benammen by de
minsken fan adel. De
famylje Van Wyckel, yn it foarste plak
grytman Hendricus
van Wyckel, hat lange jierren
it eigendom hân.
Troch
fererving kaam de pleats nei 1770 yn
hannen fan de Van
Haersma's. Dizze minsken ferhierden de
pleats want it gie
harren net om it lân yn it foarste plak mar
om de stim
dy't op de pleats lei.
Yn 1714 is Ype Pytters de hierboer. Hy moat
foar de 70 pm
lân elk jier 140 gûne hier jaan, wylst "...de
huijsinge
tot laste van de eygenaers..." wie.
Ype Pytters wie dus
al net mear de eigner fan de huzing sa't yn
dy tiid wenst
wie, mar hierde alles fan de Van Wyckels.
1728. Mei de komst fan Pytter Heins op
Edinge Hûs brekt
in bysûndere tiid oan. Net allinne hat hy
meimakke dat yn
1729 syn pleats foar it earst binnendyks
kaam te
lizzen
troch it oanlizzen fan de Steatedyk by
Nijesilen, mar syn
neiteam hat ek 140 jier op dizze pleats
taholden.
1760. Syn soan Hein Pytters hat in beslach
fee fan 7 kij
en 6 hynders en hy bebuorket nochris
60 pm
boulân. Syn
lânhearre kin dêr 300 gûne yn it jier foar
barre. Dan hat
er ek nochris in "verschot" fan
300 gûne betelje moatten.
Dat sil de lânhearre wol dien ha om wis te
wêzen fan de
sinten: in jier hier foarút is nea wei!
As Hein Pytters yn 1763 komt te
ferstjerren, buorket wid-
do Gerritje earst noch wat jierren allinne
troch en
dan
trout hja mei Ate Jentjes Sjaarda.
Ate buorket dan in
tsiental jierren op de pleats foar't Gerrit Heins (soan
út it earste houlik fan Gerritje) de boel
wer oernimt. De
pleats bliuwt yn al dy jierren frijwol
gelyk wat it fee
en it tal pûnsmjitten boulân oangiet,al
giet de hierpriis
stadich omheech en moat Gerrit om 1800
hinne al 450 gûne
jaan.
As Gerrit Heins yn 1811 in famyljenamme
kieze moat, wurdt
dat Kingma en dat sil sa kaam wêze om't syn
frou Trijntje
doe al as famyljenamme Kingma hie.
1857. Jan Gerrits Kingma is de folgjende
fan dit slachte
op Edinge Hûs. Hy hat in heale ieu folmakke
en der is yn
syn tiid hiel wat bard mei de pleats. It
wichtichste wie
faaks wol it trochgraven fan it
Nij Dokkumer Djip
yn
1857. Dat sil him in protte argewaasje
brocht ha want de
earste plannen woene dy trochgraving
tichter by de pleats
ha en dan soe it grutste part fan syn lân
oan de oare
kant fan it Nij Djip komme te lizzen.
Lokkich is dat net
trochgien,
mar der feroare wol wat oars. It paad fan de
pleats nei it doarp Ingwierrum,dat foarhinne
sawat rjocht
op it doarp ôf troch de lannen rûn, kaam no
by de trekdyk
lâns. Dy trochgraving fan sawat 2 km sil
foar de
bewen-
ners fan de pleats en foar hiel Ingwierrum
in hiel barren
west ha. Der leine fjouwer skippen yn
it Djip
wêr't de
arbeiders yn sliepe koene, arbeiders dy't
mei skeppe en
kroade hiel wat grûn fersette moasten.
Hja fersetten ek
noch wol wat oars, want yn de
doopboeken fan dy
tiid
stiet wolris oantekene, as in net-troud
famke út Ingwier-
rum
in berntsje dope liet: "van een polderjongen"!
1879. As Klaas Sminia op de pleats buorket,
wurdt der in
nije huzing boud. It wurdt in stjelpeftich
gebou op Grin-
zer wize. Oer it krekte boujier kin wat
betizing ûntstean
om't it kadaster 1881 oanjout en in jiertalanker
yn de
efterhúsmuorre it jier 1885 foarmet. In
ferkeapboekje út
1904 bringt útkomst: "Een
welonderhouden in 1879 gebouwd
boerehuis". It jiertalanker is pas yn
dizze ieu troch de
hear Sipma oanbrocht.It nije gebou is dan
neffens it fer-
keapboekje wol goed ûnderholden, fan
in bêste
kwaliteit
hat it net west want neitiid kamen nochal
wat mankeminten
foar it ljocht en tusken 1923 en 1952 binne
sawat alle
muorren op'e nij fundearre.
Bewenners:
1818
Jan Gerrits Kingma
1868
Klaas Klases Sminia
1889
Renske Posthumus (widdo Sminia)
1907
Rintje Sjoerds Sipma
1923
Sjoerd Rintjes Sipma (oant hjoeddedei ta)
1956
Tjerk Oosterhof
1978 Ate Oosterhof
Yntusken is sûnt 1904 Melle van Bruggen
eigner fan de
pleats dy't hy doe yn syn gehiel (32 HA
grut) fan de fa-
mylje De Wendt van Alberda van Ekenstein
kocht hie.
1929. De earste eigner/bewenner yn de
skiednis fan Edinge
Hûs kaam yn 1929 op it bedriuw. Dat wie
Rintje Sjoerds
Sipma dy't al sûnt 1907, foar FL. 4565,- yn it jier, bewen-
ner west hie. De pleats wie yn dy tiid 116
pm grut. Soan
Sjoerd komt yn 1923 ek op de pleats en dan
wreidet it be-
driuw him stadichoan út. It bedriuw krijt
in goede namme
as seleksjebedriuw foar ierdappels. Sjoerd
Sipma hat ek
noch op in oar mêd in goede namme krige; hy
hat him tige
ward foar de Fryske taal. Hy hat ek de
namme "Edinge Hûs"
foar
de pleats betocht, as oantinken oan de tiid
dat er
Edinge's yn Ingwierrum wenne ha. De namme
Ingwierrum kin
nammentlik betsjutte Edinge-wier (wier fan
de Edinge's),
mar wis is dat net.
1951. Nei't alle muorren op'e nij
fundearre wiene, kaam
yn it begjin fan de fyftiger jierren de
foarein oan bar.
Dy waard sa ynrjochte dat er twa gesinnen
yn wenje koene;
Sipma wenne yn de foarein en de
bedriuwslieder yn it stik
tusken foarhuzing en bedriuwsdiel. Wytse
Oosterhof waard
dy nije bedriuwslieder; nei him ha der
altiten Oosterhofs
op Edinge Hûs buorke.
1968. Nei't Tjerk Oosterhof sûnt 1956 mei
Sipma in maat-
skip foarme hie, hierde hy nei 1968 de
lannen fan in fer-
sekeringsmaatskippij. Hy hat yn it earstoan
nochal wat
oan de feefokkerij dien,mar sûnt 1974 wurdt
er op dit be-
driuw
allinne noch mar
mei boulân wurke.
Soan Ate
Oosterhof hat sûnt 1978 it behear oer dit
bedriuw mei in
grutte fan sa'n 110 HA yn Ingwierrum en 50
HA yn it Rûge-
sân ûnder Lauwerssyl yn Grinslân. In pear
stikken lân op
dit bedriuw ha ek in namme: "gleone
fjouwer","de string"
en de "Sterkenburch".
39.
BEWENNERS: E. Pel
T. Pel-Van der Meulen
ADRES: Dodingawei 3
WENPLAK: Ingwierrum
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1989: 25 HA
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: 1909
EIGNER: Huzing: E. Pel
Measte lân: E. Pel
Yn 1909 ferkeapet Douwe Johannes Beintema
in stik lân en
op dat stik lân bouwe H.H. Robroch en M.J.
Wiersma elk in
hûs. De pleats fan Pel is ôfkomstich út it
hûs dat Wier-
sma doe bouwe liet en lange jierren yn gebrûk
hie as syn
slachterij. Hy die der ek noch wat hannel
yn fee
by en
dat hat him stadich útwreide. Earst waard
der in heaberch
by de slachterij boud en letter, dat moat
yn 1927 west ha
want dan hat it kadaster it oer "bij-
en herbouw", waar-
den de gebouwen fergrutte mei in
feestalling. Meindert
Wiersma hat noch in jier as fiif in
arbeider hân dy't it
fee fersoarge wylst Wiersma slachte en
hannele. De slach-
terij is opholden, de feehannel bleau en it
buorkjen kaam
der wat by. De beide Wiersma's brûkten in
40 pm greide en
in 9 pm bou. Johannes Wiersma naam, doe't
er yn 1964 nei
Batenburg yn de Betuwe ferhuze, syn 24 kij
en 3
rierren
mei.
Bewenners:
1909
Meindert Wiersma
1949
Johannes Wiersma
1964
Rogchus van Wierden
1971
Eit Pel
Doe't Rogchus van Wierden fan dit pleatske ôf
gie, hat hy
de 15 HA dy't er doe by hearden, meinaam
nei syn nije be-
driuw. De pleats en it lân waarden dus
skaat. Sa naam Eit
Pel, de nije eigner/bewenner, ek sels syn
eigen lân mei
fan de mieden wêr't hy foarhinne wenne hie.
Hy brûkte 17
HA en koe dêr sa'n 30 kij op hâlde. Dat
hat duorre oant
1980 ta doe't hy oergie op it
fetweidzjen fan kij.
Syn
soan Harke bemuoit him hjir it measte mei.
Men soe sizze
kinne dat de bestimming fan dit
pleatske hjoeddedei wer
hiel ticht leit by de bestimming fan it
gebou doe't dat
yn 1909 boud is!
It is nijsgjirrich te witten dat op sa'n
lyts pleatske yn
it ferline wol fjouwer minsken libje koene.
Doe't Johan-
nes Wiersma hjir buorke, die hy
dat tegearre mei
syn
broer Jaap Wiersma, mar se hiene ek noch in
grutfeint yn
Klaas
Haakman en in lytsfeint.
Ien fan de stikken lân dy't Pel yn gebrûk
hat, draacht as
namme "de hoanne fiif". Dy namme
soe it stik lân krigen
ha doe't yn de minne jierren dit stik lân
ris foar
fiif
hoannen ferhierd west ha moat.
40.
BEWENNERS: H. Steeghs
M. Steeghs-Vermuë
ADRES: Bûtendyksterwei 23
WENPLAK: Ingwierrum
PLEATSNAMME: Nij Terlune, de Vor
FLOREENNUMER: 19
GRUTTE YN 1640: 175 pm
GRUTTE YN 1989: 65 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Foarein 1923, efterein 1884
EIGNER: H. Steeghs
Dit is de twade pleats op it "eilân"
ûnder Ingwierrum en
krekt as de Grutte Tor hat ek dizze pleats
syn âlde namme
te tankjen oan it bestean fan oergongen oer
it wetter. De
namme fan de Grutte Tor mei dan ôfkomstich wêze
fan it
wurdt "fear", by dizze pleats
moat earder tocht wurde oan
in "voorde", in plak wêr't men
troch it wetter rinne kin
(een doorwaadbare plaats). By de Grutte Tor
is dat "fear"
ferwurden ta "tor", mar by dizze
pleats is it hiel lang
"een zathe genaamd de Vor"
bleaun. Pas yn ús tiid hat in
foarige bewenner dat "Vor"
ferlitten en der "Nij Terlune"
fan makke. Ek dat is in namme mei skiednis
want yn de mû-
ning fan de âlde Dokkumer Ie moat ienris in
slot stien ha
mei de namme "Ter Luine", in slot
dat noch in rol spile
hat yn de oanfal op Fryslân troch Albrecht
van Beieren,de
greve fan Hollân, om 1400 hinne.
Sa as al opmurken by de Grutte Tor (nr.32)
moatte de bei-
de pleatsen op it eilân ûntstien
wêze út it
grutte
bedriuw dat in Merck yn 1511 hierde
fan de Abdij
fan
Dokkum. Dat bedriuw besloech 100 pm lân
binnen de dyk en
100 "beesten grasingen" bûten de
dyk. Dat bûtendyks lân
sil it eilân mei bedoeld wêze, op de kaart
fan Schotanus
stiet it lân hjir noch beskreaun as "
Engwierumer buyten
Land". Op dy kaart is ek te sjen dat
om de pleatsen hinne
kaaidykjes lizze, wol nedich yn dit gebiet
dat foar ebbe
en floed iepenlei.
It hat eigenskip dat it kleaster in
part fan
dit eilân
krigen hat yn 1447 doe't Gabba in de
Tyoghen, mei út nam-
me fan syn broer, alle
"uiterdycken" fan Ingwierrum oan
it kleaster skonk. In pear jier earder
is der
in skeel
mei de abt fan it Gerkeskleaster.
1580. It ferhaal fan Jacob Bartels sa't dat
beskreaun is
by de Grutte Tor, soe ek op de Vor slaan
kinne as in re-
gister fan it kleaster Dokkum noch net in
namme opsmiten
hie: "... Menne tot Engwerum opt faer
ofte in de keegh is
schuldich 30 gg van anno 70..." Omdat
Jacob Bartels op de
Grutte Tor wenne, moat Minne wol op de Vor
wenne ha ek al
om't hjir de "keech" yn neamd
wurdt en dat betsjut oanwûn
lân. Alles lei hjir ommers bûten de diken,
dat dat klop-
pet aardich. Allinne Edinge Hûs soe noch yn
de beneaming
komme kinne, mar dêr is al steld dat dy
pleats mooglik ek
foar in part út de grutte pleats fan Merck út 1511 ûnt-
stien wêze kin.
1592. De earste boer wêrfan at wis is dat
hy op
de Vor
sels wenne hat, is Luytien Femmes. Hy
hierde 139 pm en 20
skar skieppegerzen fan de Steaten. Yn neamd
jier gie
de
hierpriis omheech fan 82 oant 100 ggûne yn
it jier.Lútsen
hat noch in pear hierferhegings meimakke
want yn 1618
moat er al 165 ggûne jaan. Syn soan sil de
pleats wol fan
him oernaam ha want yn 1618 komt in Folkert
Luijties foar
dy't dan 175 pm lân hiert. Dat tal pûnsmjitten
lân is yn
de floreenkohieren ek altiten de grutte fan
dizze pleats.
By de pleats hearre mar in lyts tal
florenen, 6 1/2 floreen,
wat wol te meitsjen ha sil mei it bûtendyks
lizzen fan it
lân. In pleats mei safolle pûnsmjit lân hie
op binnen-
dykslân fêst wol in 40 oant 50 florenen hân.Troch
it foar
ebbe en floed lizzen fan it lân sille
gauris oerstrea-
mings plakfûn ha, wat de opbringst fan
it lân
net te'n
goede kaam fansels.
1639. As Mintje Idses boer op de Vor
is, ferkeapje de
Steaten it lân dat by dizze pleats heart.
De nije eigner
wurdt Feye Tjerx, dy't foar elke pûnsmjit
36 ggûne
del-
telle moat (ek net safolle, in bewiis
temear foar it faai
stean fan it lân). De hiele keappriis
bedraacht dan 6300
ggûne, de muoite noch wol wurdich. De
neiteam fan dizze
Feije Tjerx, letter neame se har "Van
Heidema", hat noch
lange jierren yn it besit west fan de Vor.
1714. Claas Oeges wie ien fan harren
hierders. Botte fêst
wiene de hierders net op dizze pleats
want de measten
holden it gjin tsien jier fol. Claas moat
390 gûne yn it
jier jaan foar de 175 pm dy't de pleats dan
noch altiten
grut is. As yn 1729 de erfgenamten fan
Feije Tjerx de
pleats ferkeapje oan frou Cuffelaer is
it ek
hast dien
mei it byinoar bliuwen fan de pleats.
Sa om
1740 hinne
stoot de boel útinoar al hâldt frou
Cuffelaer mear as 110
pm by de pleats.De rest wurdt troch 13
ferskillende hier-
ders
brûkt.
1760. Claas Jans hâldt it wat langer út op
de Vor. Hy hat
in 14 kij, meast 7 hynders en bebuorket
nochris sa'n 70
pm as boulân (mooglik wurden nei it
oanlizzen fan de dyk
by Nijesilen). Dat hat ek lange
jierren frijwol gelyk
west. Allinne yn de tiid fan de feepest
(1770) brûkt er
sawat 90 pm boulân en hat er wat
minder kij. In
bekend
ferskynsel.
Frou Cuffelaer ferkeapet de hiele pleats yn
1774 oan fer-
skate minsken. De niisneamde Claas Jans wie
ien fan har-
ren en bliuwt op de pleats buorkjen, no as
eigner. De 540
gûne dy't hy oan frou Cuffelaer kwyt wie,
kin er him no
besparje. Syn bern Jan Clases
en letter Douwe
Clases
nimme de Vor fan him oer en om 1800 hinne
wennet de widdo
fan Douwe Clases op de pleats.
1805. Hja brûkt dan wer wat mear lân, sa'n
140 pm, by de
pleats en de opbringst wurdt skat op in 1320 gûne. Hja
kin dêrfoar 19 kij ûnderhâlde en in 60 pm
as boulân brû-
ke. In stik as 8 hynders dogge it swiere lânwurk.
1847. Pieter Lammerts Albronda is
yntusken yn it
besit
kaam fan sa'n 100 pm lân dat by de
Vor hearde en syn
widdo lit dat yn 1847 op de buorden bringe.
Keaper fan de
earste 13 (fan de 22)perselen wurdt
Johannes Douwes Bein-
tema, in Ingwierrumer. Hy moat dêrfoar
goed 27.000 gûne
deltelle. Hierster wie yn dy tiid
de widdo fan
Klaas
Jacobs Dorenbos foar 1100 gûne yn't jier.
Ek Beintema wennet net op de Vor mar
ferhiert dy, as lit
in bedriuwslieder op de pleats wurkje:
1849
Dirk Tjeerds van der Weg
1859
Johannes Jacobs Bergmans
1880
Willem Piers Spaan
1890
Rense Sjolles Wieringa
Dizze lêste hat hiel lang op de Vor
taholden, sawat oant
1923 ta.Hy hat yn in moaie nije pleats
wenne want yn 1884
liet Johannes Douwes Beintema in nije
pleats delsette,
mooglik ek allinne in nij
bedriuwsgebou, want yn
1923,
foardat syn bernsbern Eesge Jans
Beintema op de
pleats
komt, wurdt der in nije karakteristike
foarhuzing boud en
de skuorre fergrutte.
1923
Eesge Jans Beintema
1957
Jan Johannes Beintema
1984
Herman Steeghs
Mei Eesge Jans Beintema kaam foar it earst
yn it bestean
fan de Vor in eigner/bewenner op de pleats.
Dat barde yn
1936 doe't Eesge Jans Beintema foar de
helte eigner waard
(syn broer Johannes, dokter yn Breda hie de
oare helte).
Pas yn 1941 waard de pleats alhiel syn eigendomn.
Eesge
Jans Beintema hat ek de man west dy't "Nij
Terlune" as
namme oan de pleats ferbûn hat.
1974. Soan Jan Johannes Beintema hat it
bedriuw yn 1957
oernaam en is yn 1974 mei de kij
opholden. Sûnt is Nij
Terlune in echte boupleats wurden en dat
wylst de pleats
foar 1760 altiten allinne as greidpleats
yn gebrûk west
hie. Mei Jan Beintema is ek de lêste fan de
famylje Bein-
tema neamd, dy't de Vor bebuorke hat.
Dizze famylje hat
altiten in grutte rol spile yn it
doarpslibben fan Ing-
wierrum, ek mei om't hja sitting hiene yn
de Commune en
de beide lêstneamde Beintema's dêr ek noch
boekhâlder fan
wiene.
1984.
Hjoeddedei bebuorket de hear Steeghs
dizze mânske
pleats op it âld Ingwierrumer eilân. De
pleats hat in
foarnaam oankommen mei de karakteristike
foarhuzing en in
foartún dy't wat parkeftich oandocht,
met wetterpartijen
en heuvels en sa. It bliuwt in aparte
krite dêr oan de
dearinnende wei nei de Grutte Tor en Nij
Terlune.
41.
BEWENNERS: W. Vries
G. Vries-Talsma
ADRES: Nijlân 14
WENPLAK: Ingwierrum
PLEATSNAMME: Opus Rusticum
FLOREENNUMER: 4
GRUTTE YN 1640: 136 pm
GRUTTE YN 1989: 56 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats en leanbedriuw
HUZING: Kop-hals-romp 1971, efterein 1780
EIGNER: Huzing: W. Vries
Lân: Bruorren Vries
Fan dizze pleats op it Ingwierrumer Nijlân
wurdt algemien
oannaam dat it de grutste is fan hiel
Eastdongeradiel. Ek
falt op dat de skuorre mei dakpannen dutsen
is, krekt as
syn buorman (sjoch nr. 33). Soks is foar
Ingwierrum, mar
ek foar de hiele gemeente, wat bysûnders.
Der is
ek in
ferskil mei de pleats fan Dyck. Wie it dakskyld
fan dy
pleats ûngewoan steil, by dizze pleats
is dat
krekt it
tsjinoerstelde: de skeante fan it dakskyld
is ûngewoan
flauw. Dat sil te meitsjen ha mei in
bouhearre om utens.
Doe't yn 1971 de foarhuzing ôfbrutsen
waard om
plak te
meitsjen foar in nije foarein,ek wer
neffens it kop-hals-
romp model,waard de âlde Fryske stien dy't
doe frij kaam,
brûkt foar de restauraasje fan de Herfoarme
toer fan Ie.
1511. Om't ek dizze pleats yn it skiere
ferline in kleas-
terpleats fan Weert west hat,is net mear
nei te gean hok-
ker fan de fjouwer yn 1511 neamde pleatsen
in ferfolch
hân hat yn Opus Rusticum. Wol is dúdlik dat
krekt as
yn
1511 yn letter tiden it grutste part
fan it
lân yn de
(lettere) Ingwierrumer polder lein hat: 50
pm binnen en
100 pm bûten de âlde seedyk. It part yn de
kwelder, faaks
allinne mar beskerme troch in
simmerdykje, sil foar
it
lizzen fan in swiere seedyk yn 1752
wol gauris ûnder-
strûpt wêze. As gefolch dêrfan ha de kij op
dizze pleats
hiel lang it wichtichst west.
1580.It iennichste rekkenboekje dat fan it
kleaster Weert
bewarre bleaun is, leveret de earste boer
fan Opus Rusti-
cum op. It is "Jan Vreercks zoen opt
Nyenlandt" dy't foar
syn lân 38 ggûne "...ende een
maerschip root suijvels
ende haelt vant veen 5 voer
turffs..." oan it
kleaster
skuldich is.Yn 1592 docht bliken dat Jan 45
pm lân binnen
en 16 skar bûten de seedyk yn gebrûk hat.
Om't de Steaten
it kleasterlân yn besit ha, moat alles yn
sinten betelle
wurde en net mear foar in part yn
natura.Foar Jan betsjut
dat 60 ggûne yn it jier. Yn 1606 is hy noch
altiten boer
op dizze pleats en is de hier oprûn ta 101
ggûne.
1618.Jacob Nitterts sil nei him de pleats
oernaam ha want
yn 1618 stiet hy mei 40 pm binnen en 96 pm
bûten de see-
dyk al op de list fan it kleasterguod. Dan
wurdt net mear
praat fan 16 skar yn it bûtendyks lân mar
is dat
96 pm
wurden. De kwelder sil yn dy tiid wol
ferdield wêze want
ek de oare trije boeren op it
Nijlân dy't kleasterlân
hierden, krije elkmis 96 pm bûtendykslân.
1640. De Steaten ferkeapje de pleats as
Anne Pieters de
hierder is. Anne kin de pleats net sels
keapje (dêr moast
hiel wat foar op it kleed komme), mar in
Dr. Otto Swalue
en in Sibrandus Hilari wurde de nije
eigners. Dit wie al
harren twade pleats op it Nijlân en hja
moasten foar elk
pûnsmjit 34 ggûne jaan, wat mei-inoar 4624
ggûne makke.
1714. Nei't in famylje Van der
Heiden in skoftsje
it
eigendom fan dizze pleats hân hie, waard
de grytman fan
Achtkarspelen, Van Haersma,de besitter fan
Opus Rusticum.
Minne Simens buorke doe op de pleats fan
150 pm en joech
dêr yn it jier 367 gûne foar.De hierboeren
op dit bedriuw
wiene wol aardich honkfêst want de heit fan
Minne Simens
(Sijmen Minnes) hat ek in 20 jier op de
pleats buorke,
wylst nei Minne Simens in Claes Douwes en
syn soan Douwe
Claes tegearre ek in 40 jier op de pleats
folmeitsje.
1760. Claes Douwes buorke mei 21 kij
en 5 hynders
en
brûkte nochris 18 pm as boulân. Hy
moast Rintmaster Van
Haersma dêr elk jier 306 gûne foar jaan.
Dat dizze hier
leger leit as yn 1714 komt troch it ynpolderjen
fan de
nije Ingwierrumer polder yn 1752. De lâneigners
hoegden
gjin reëel te beteljen en ek it
hoarnjild waard omleech
brocht foar in perioade fan 20 jier. De
hierders hiene ek
in oandiel yn de kosten as yn it wurk fan
it oanlizzen
fan de seedyk, dat hja koene mei minder
hier ta. In pear
jier letter stiet beskreaun dat hja
foar it
lân yn de
polder al wer 9 gûne it pûnsmjit jaan
moasten.
De huzing wie yn dy tiid it eigendom fan
Van Haersma. De
boer moast it ûnderhâlde en as hy fan de
pleats ôfgie,
waard de huzing op'e nij taksearre en wat
de huzing mear
as minder wurdich wurden wie yn de tiid
fan bewenning,
waard tusken boer en lânhearre ôfrekkene. Yn
it kohier
stiet dan sa moai: "op verbeteringe en
verslimmeringe".
1771. Pieter Fontein "Oud Leeraar der
Doopsgesinden te
Amsterdam", keapet yn 1771 de pleats
fan Van Haersma. Hy
moat dan 40.328 gûne deltelle, mar kin elk
jier fan Douwe
Clases en syn opfolger Claas Minnes
1372 gûne oan
hier
barre. Hy pakt de saak grut oan want in
pear jier letter
lit hy in nije skuorre bouwe,kosten 1300 gûne.
De timmer-
lju Willem Willems en Hendrik Luitjens fan
De Gerdyk sil-
le de skuorre bouwe en hierder Claas Minnes
moat him rêde
mei de leveransiers. Letter kin hy de
rekken ynleverje by
syn lânhearre: "...een vragt sand FL. 8,00, swaar hout
en
juffers uit het water gehaald FL. 8,70, van steenbringen en
uitsetten FL. 11,15 en FL. 25,50, van
verwen en glaasmaken
FL.
25,05, de pannen FL. 116,50..."
ensfh. (sjoch Bylage H)
It jiertalanker 1767 dat op de efterhúsmuorre
sit, is net
fan tapassing op it boujier fan de skuorre,
mar heart by
de âlde foarein dy't yn 1971 fernijd is. It
âlde jiertal-
anker is doe ferpleatst nei de efterein.
It nije hierkontrakt dat doe opmakke is,
lit sjen dat de
pleats 128 pm grut wie: 50 pm binnen de
dyk, 78 pm yn de
nije polder en nochris 50 pm bûten de
polderdyk "hetwelk
voor Eb en Vloed aan Strand legt en
voor welkers afwei-
dinge de Huurders jaarlijks 80 gulden aan
huur betalen".
Nijsgjirrich is dit artikel: "Dat
de Huurders 's
Jaar-
lijks een windhond zullen moeten
onderhouden,zonder daar-
voor iets te mogen pretenderen".
1803. Om 1800 hinne hat Claas Minnes 14
kij, 11
hynders
en bebuorket hy 59 pm boulân. De hier
is oprûn
ta 1461
gûne en dat komt om't de Frânske tiid in
opgeande tiid
wie foar de boeren. Troch de krapte wiene
de prizen foar
harren produkten heech en dêr profitearren
de lânhearren
ek fan mei.
Op it Nijlân (op de
koaipleats) wennen al sûnt 1765
Talma's. Harren heit Sjoerd Talma wie
keapman yn Harns en
hy hie yn 1744 de earste pleats op it Nijlân
yn hannen
krigen. Sûnt de Talma's har hjir nei wenjen
set hiene,
besochten hja stadichoan harren besit út te
wreidzjen. Yn
1803 wie ek Opus Rusticum oan bar. Jacobus
Nicolaas Talma
kocht foar 39.500 gûne dizze pleats fan 128
pm lân en in
kwelder fan 50 pm fan de bruorren Durk en
Jan Fontein.
Krekt as de Talma's spilen ek de boeren
op dizze
pleats
in rol yn de oprjochting fan de Commune fan
Ingwierrum yn
1797. De widdo fan Douwe Clases joech FL.
100,- en Claas
Minnes joech FL. 50,- as oandiel.
De Talma's hiene dan wol al dy pleatsen yn
besit mar hja
buorken net sels. Hja setten der ek
net in
hierboer op
mar in setboer. Folkert Johannes wie de
earste yn 1805.
Op de pleats wurken doe ek noch trije ynwenjende feinten
en in faam.
1839. Nei de Frânske tiid komt de
pleats yn hannen
fan
Thijs Feenstra, boargemaster fan
Ljouwert. Yn syn
tiid
komme de Jensma's as hierboer op
Opus Rusticum. Troch
gearfoeging mei lân fan oare pleatsen op it
Nijlân,hat er
in 200 pm lân by de pleats west.
Bewenners:
1839
Jan Goffes Jensma
1849
Goffe Jans Jensma
1890
Jan Goffes Jensma
1923
Oebele Bartels Vries
1935
Bartele Oebeles Vries
1971
Willem Simon Vries
In earste grutte hap út it lân by dizze
pleats waard dien
yn 1869 doe't foar broer Alef Jensma in
pleats boud waard
(sjoch nr. 34). As om 1900 hinne Jan
Goffes Jensma op
Opus Rusticum wennet, is der noch in 150 pm
by de pleats.
1923. Noch wer lytser wurdt de pleats
as Oebele Bartels
Vries fan Sumar de pleats oernimt. Hy brûkt
dan in 75 pm
lân. Oebele wennet hjir in 12 jier foar't
soan Bartele yn
1935 by syn houlik de pleats oernimt.
Yn 1951 begjint Bartele Vries in
leanbedriuw nêst syn
pleats op te setten mei help fan syn trije
soannen. Soan
Willem Vries wennet sûnt 1971 op de pleats
dy't fan
him
de Latynske namme "Opus Rusticum"
kriget, wat "fjildwurk"
betsjut. Nei 1973 is Willem Vries eigner
fan de huzing en
wurkje de trije bruorren Oebele, Klaas en
Willem mei har
trijen op dit boere- en leanbedriuw.
42.
BEWENNERS: J.G. Wilman
K.G.J. Wilman-Lenting
ADRES: Dodingawei 40
WENPLAK: Ingwierrum
PLEATSNAMME: Broersma
FLOREENNUMER: 16
GRUTTE YN 1640: 56 pm
GRUTTE YN 1989: 68 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Stjelp
1925
EIGNER: Huzing: J.G. Wilman
Lân: J.G. Wilman 40 HA
Fam. Warmolts 28 HA
Op de râne fan it doarsgebiet fan
Ingwierrum, sawat tsjin
Ie oan, stiet dizze mânske stjelp op in
hiel âld stee.
Om't Broersma op in foech terpke leit, sil
der op dit
stee al foar it oanlizzen fan de diken by
de Dokkumer Ie
lâns wol bewenning west ha. It terpke leit
hjoeddedei al
wat leger mar dat sil te krijen ha mei it
hyltiten wer
wat mear ôfsljochtsjen fan de terp as der
wer in nije
huzing boud wurde moast, dy't mei-iens ek
wer wat grutter
waard en dêrom wat mear romte nedich hie.
Dat Broersma sa ticht tsjin it
doarpsgebiet fan Ie oan
lei, hie ek ta gefolch dat 55 pm lân dy't
by dizze pleats
yn gebrûk wiene, ûnder Ie leine en
beskreaun stiene ûnder
nûmer 20 fan de losse lannen yn Ie.
1511. De namme Broersma hat troch de
jierren hinne hiel
wat feroarings trochstien: Bursma,
Bourssema, Buerssema,
Buersma en Boersma. De skriuwwize Bursma
komt al
yn it
register fan oanbring fan
1511 foar: "Jarich
Bursma"
wurdt de bewenner dan neamd. Hy hie 79 1/2
pm lân yn gebrûk
en "...buten Dick paerden en scapen to
grasen..." Jarich
hie sels mar in 15 pm fan syn lân yn
eigen besit, syn
grutste lânhearre wie Take Heemstra fan
wa't 56 pm wie.
Dan hierde hy ek noch in pear pûnsmjit fan
de tsjerke en
de pastoar, dat syn bedriuw waard steld op
hast 28 ggûne
oan opbringst, dat is sawat 1 ggûne foar 3 pm.
1542. Dat de tsjerke ynkomsten hie út
Broersma docht ek
wer bliken yn de Benefisiaalboeken.De
tsjerke kin neffens
dit register 1 1/2 ggûne barre út
"Bourssema staede". De be-
wenner wurdt net neamd mar as de oare
besittings fan de
pastoar oanjûn wurde, stiet in Taecke Buersema as neist-
lizzer oanjûn.It leit foar de hân dat dizze
Taecke yn dat
jier de brûker fan Broersma west hat.
1580. De tsjerke hat goed op dizze rinte
past want as by
de Reformaasje yn 1580 de tsjerklike
ynkomsten wer opjûn
wurde moatte, wurdt Broersma ek wer neamd:
"Ente Pietersz
uut Buersma state, 2 gg renten".
Ente Pieters, boer
op
Broersma, hiert ek noch 4 pm lân fan de
tsjerke. Dit stik
wurdt de "lytse Wytsmafinne" neamd
en is de tsjerke skon-
ken troch Popco Mockema yn 1547. Popco
makke doe syn tes-
tamint en joech dizze 4 pm oan de tsjerke
om de
"keers-
brandinge in de kerke" mei te
beteljen. Ente Pieters hat
it blykber goed mei de tsjerke foar want hy
jout ek noch
in ggûne oan de tsjerke dy't bestimd is
foar de
ôfsette
pastoar,as dy teminsten skoalmaster wurde
wol. De pastoar
soe dêr dan 10 ggûne foar krije, mar dan
moast er wol mei
syn húshâldster trouwe!
1626.In grêfstien yn de tsjerke fan
Ingwierrum neamt noch
in bewenner fan de pleats: "Anno 1626
den 7 April sterf
den Eersamen Jacob Eerds Boersma out
35 jaer
ende leyt
alhier begraven". Syn frou Rinske
Johannes moat nêst him
lizze en út har stien docht bliken dat hja
letter ek noch
troud west hat mei Piter Janssen, dat
dy kin
ek wolris
boer op Broersma west ha.
1640. Wissichheid dêroer is net te krijen
want yn 1640 is
Claas Willems boer op dizze pleats dy't hy
hiert fan de
bern fan Jonkhear Adriaan van Mauryk. By de
pleats heart
dan noch in 59 pm lân (+ de 55 pm ûnder
Ie fansels). Yn
letter tiid rekket de pleats yn hannen fan
de siktaris
fan Eastdongeradiel, Van Bosman, en
nei him syn
frou
Jaicke dy't op'e nij troude mei in Van
Wyckel.
1714. Nei 1700 nimt de famylje Van
Haersma Broersma oer
en is it dúdlik dat dizze pleats yn lingte
fan jierren
bebuorke is troch hierboeren. Meinse Jans
wie sa'n hier-
boer en hy moat foar de 69 pm elk jier 228
gûne nei
syn
lânhearre bringe. De huzing sels is
fan Meinse Jans
en
wurdt taksearre op 2500 ggûne en dat wie
foar dy tiid in
behoarlik bedrach. De wapens fan Meinse en
syn frou Gepke
Lourens komme noch foar op in sulveren Nachtmielsbeker
út
it jier 1711.
1758. Minne Symens (sjoch nr.41) makket mei
dat er in oa-
re lânhearre komt en dat hy, hoewol't hy
neffens de keap-
akte noch rjocht hie op fjouwer
jierren, fan de
pleats
ôfgiet (as moat). Hy giet nei Opus Rusticum
en Minne Jans
komt fan de Grutte Tor nei Broersma. Dy
nije lânhearre
wie de grytman fan Eastdongeradiel,Anthony
d'Arnaud, dy't
de pleats mei 75 pm lân(de 55 pm ûnder Ie
hie hy gjin be-
lang by want dêr lei gjin stim op!)keapet
fan Van Haersma
de grytman fan Achtkarspelen. D'Arnaud moat
13.400 cgûne
foar de pleats deltelle, mar hy docht it
graach want it
betsjutte wer in stim foar him yn
Ingwierrum (sjoch by 31
oer de machtsoername yn Ingwierrum yn 1758).
By de 75 pm
lân hearde ek noch 14 pm lân dat yndike
wie yn
1729 en
"...de afgeslegte Dijk..."
De hierpriis yn dy jierren wie 425 gûne en
dêrfoar koe de
nije boer in 12 kij en 6 hynders ûnderhâlde
en nochris 47
pm as boulân brûke. De feepest fan 1770
hat blykber net
taslein op Broersma want it tal kij bliuwt
jierren efter-
ien frijwat gelyk.
1783. Jan Minnes, in soan fan Minne Jans,
hat ek wer te
krijen mei nije lânhearren: Andringa de
Kempenaer en Van
Burmania Rengers. Jan Minnes jout 575 gûne
oan hier sa om
de ieuwiksel hinne. Syn bedriuw is
sawat gelyk oan
dat
fan syn heit.Hy nimt yn 1811 as
famyljenamme "Donga" oan.
Men soe earder "Broersma"
ferwachtsje want hy en syn heit
ha langer as 50 jier op dizze pleats
taholden. Jan Minnes
siet yn de tsjerkerie en hie ek in oandiel
yn de Commune
mei in bedrach fan FL. 100,-. Syn namme komt ek foar op de
Nachtmielsbeker fan 1813: "Twee
broeders uit onse kerken-
raad verrichten deze liefdedaad, Toen
't oude Nagtmaals-
kleed ging af, Jan Donga straks een
nieuwe gaf en
Auke
Takes Hofman vereerde toen dees
schenkkan". In oar baan-
tsje fan Jan Minnes Donga wie Assessor(in
soarte fan wet-
hâlder) fan Eastdongeradiel.
1805. By de publike ferkeap fan 1805 (sjoch
nr. 31) docht
bliken dat er dan 116 pm by Broersma heart
(dêr sille de
Iester lannen by rekkene wêze). Jan Minnes
koe oant 1808
of 1810 ("tot keuse van de
huurders") de pleats noch foar
FL.
1191,- yn it jier hiere.
1818. Mei Jan Jans Alberda komt foar
it earst
in eigen
boer op dizze pleats. Yn it begjin
hierde hy de
pleats
fan de widdo Bergsma, mar om 1830 hinne
wurdt hy sels de
eigner fan Broersma sate. Hy buorket net
sels mar set in
setboer op de pleats: earst
Jacob Bergmans en
letter
Gosse Bergmans. Alberda wenne sels oan de
oare kant fan
de wei nei Ie, sawat tsjin Broersma oer, op
de pleats mei
dy karakteristike foarein.
1860. In dochter fan Jan Jans Alberda,
Martha Jans, wen-
net wol op de pleats.
Hja is troud
mei Rienk Idses
Idsardi, mar lang wenje hja net op de
pleats want harren
oerkomt, neffens de ferhalen, in grut ûnk.
Rienk soe yn
de grêft fan de pleats ferdronken wêze
en yn datselde
jier gie de widdo noch fan de pleats ôf.
Hja ferhiert de
pleats oan Jan Johannes Beintema, dy't
oant 1925 ta op
dizze pleats buorke hat.
1910. In dochter fan Rienk Idsardi en
Martha Jans Alberda
is troud mei dûmny
Warmolts fan Hilversum.
As dizze
Trijntje Idsardi yn 1963 komt te
ferstjerren, wurde dûmny
Nicolaas Warmolts en syn
twa bruorren eigner
fan de
pleats.
1925. Yntusken is de pleats yn 1925
alhiel ôfbrutsen en
opnij as stjelp opboud. Syn foargonger,
boud yn it lêst
fan de foarige ieu, wie fan it
kop-hals-romp model mei in
grutte dwershuzing.In moaie beamsingel
makke dizze pleats
folslein. De earste bewenner fan de nije
pleats wie Jacob
Wilman. Nei him hat syn soan Tjeerd de
pleats oernaam (hy
kocht yn 1965 de huzing fan de famylje
Warmolts) en opt-
heden buorket wer in Jacob Wilman op Broersma
sate. Hy
docht dat tegearre mei syn broer Doeke.Wie
it bedriuw fan
de earste Jacob Wilman noch in mingd
bedriuw, Jaap en
Doeke Wilman binne opholden mei it fee en
buorkje fierder
as bouboeren.
Bewenners:
1829
Jacob Johannes Bergmans
1849
Gosse Oeges Bergmans
185?
Rienk Idses Idsardi
1869 Jan Johannes Beintema
1925
Jacob Willem Wilman
1937
Tjeerd Jacobs Wilman
1966
Jacob Tjeerds Wilman
43.
BEWENNERS: K. de Haan
A. de Haan-Van Zelderen
ADRES: Bergsmawei 9
WENPLAK: Jouswier
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1989: 24 HA
YN GEBRUK AS: Greidpleats en leanbedriuw
HUZING: 1985
EIGNER: Huzing: K. de Haan
Lân: K. de Haan 10 HA
Steatsboskbehear 7 HA
In pear jier lyn hat de hear De Haan in nij
spultsje set
oan de Bergsmawei efter Jouswier. It earste
hok kaam
yn
1984 en it hûs waard yn 1985 boud. Dat
barde allegear op
in nij stee, wêr't nea earder in hûs stien
hie.
De famylje De Haan hat in protte
skiep, wol in 180 en
nêst de wol fan dy skiep is ek de
molke wichtich want
frou De Haan makket dêr skieppetsiis fan.
Klaas de
Haan
sels hâldt him ek noch dwaande mei
leanwurk.
Om't dit nije spul fierder gjin
skiednis hat, wurdt
yn
dit gefal (sjoch ek nr. 1) it âlde bedriuw
yn de beskriu-
wing opnaam. Dat wie "De Woeste
Hoeve", oan de Reidswâl,
no yn gebrûk as leanbedriuw.
1761. It begjin fan dizze pleats is te
finen yn it reëel-
kohier fan Mitselwier ûnder it nije nûmer
56: "Dit huis
in 1761 in't najaar op een koud steed nieu
geboud".
Eigner is siktaris Bergsma en de hierder
Gerke Minnes is
"Geregts Adsistent". Hy moat 8 gûne
hier jaan en dêr kin
men oan sjen dat it doe in gewoan hûs wie.
Gerke hat noch
wol in stik as fjouwer kij en bebout
ek in
tsiental pm
boulân, mar syn haadberop is fansels "Geregtsadsistent",
in soarte fan plysje.
1790. Nei Gerke Minnes komme der noch ferskate
hierders
yn dit hûs, betiden fjouwer tagelyk. Kij ha
se net
mear
en yn 1780 stiet der sels: "'t huis
afgebroken". Lykwols
wenje der yn 1781 wer minsken yn; it
is net
dúdlik wat
der mei dat "afgebroken" bedoeld
wurdt.
Mear fêstichheid komt der as Jan Pieters
fan Eanjum nei
de Reidswâl komt. Hy hat wer in pear kij en
trije hynders
wylst 20 pm boulân ek ta it bedriuw hearre.
It hûs wurdt
grutter want yn 1805 komt der in skoarstien
by it skoar-
stienjild op. As Jan Pieters yn 1811 in
famyljenamme kie-
ze moat, neamt hy him Reiding (ôflaat fan
Reidswâl).
Syn famylje hat oant 1912 ta eigner
west fan
dit spul-
tsje.
1860. Dirk Jans Reiding nimt yn 1833 it
pleatske fan syn
heit oer. Hy stiet as
"landbouwer" yn de boeken, mar
syn
widdo wurdt fermeld as
"herbergiersche". Mei har soe
dan
ek de herberge begûn wêze kinne. It seit
himsels dat it
pleatske dêrta in gaadlik plakje hie oan de
Moarsterfeart
tichteby de Sûrie! De herberge stie foaral
bekend as iis-
herberge; as it sterk iis wie, kamen der in
protte reed-
riders op ôf. Men moat ek betinke dat de
wei fan Ie nei
Mitselwier doe noch oer de Reidswâl gie.
Reidings dy't dizze pleats yn besit hân ha:
1790
Jan Pieters Reiding
1833
Dirk Jans Reiding
1860
Neeltje Klazes Dijkstra, widdo Reiding
1874
Romkje Dirks Reiding, widdo Kingma
Romkje wie troud mei Arjen Ealses Kingma,
dy't ek in her-
berge yn Mitselwier hie: de helte fan it
gemeentehûs.
Soan Ealse Arjens Kingma hat in skoft lang
direkteur west
fan it suvelfabryk op de Reidswâl, letter
wurke hy op in
bank yn Drachten.
It noch besteande kafee yn Mitselwier,
"Veldzicht",wie ek
eigendom fan de famylje Reiding. Dizze
namme waard earst
brûkt foar de herberge oan de Reidswâl.
1912. Yn dit jier wurdt de âlde foarein ôfbrutsen en de
hjoeddeiske dwersboude foarein kaam dêr
foar yn it plak.
Dat wurdt net mear troch de Reidings dien,
mar troch de
nije eigner Gerrit Jacobs Ozenga
"kastelein en koemelker"
sa't er yn de boeken neamd wurdt. It pân
wurdt ek in stik
grutter makke, want de belesting oer de
beboude oerflakte
gie fan FL. 95,- omheech nei FL. 128,-.
1948. Soan Jacob Gerrits nimt de saak oer
en bout wer in
skuorre oan it hûs fêst. Yn 1968 docht hy
it spultsje oer
oan Klaas de Haan dy't fee hat, mar ek in
leanbedriuw. En
sa is it ferhaal wer rûn as De Haan yn 1985
in nij
spul
set oan de Bergsmawei 9.
Bewenners:
1869
Arjen Ealses Kingma (troud mei Romkje Reiding)
1880
Eelke Tjallings Idsardi
1880
Age Tjerks van der Wagen(troud mei Maaike Reiding)
1891
Sake Ulbes Roorda
1906
Gerrit Jacobs Ozenga
1946
Jacob Gerrits Ozenga
1968
Klaas de Haan
44.
BEWENNERS: A. Jepma
E. Jepma-Sijens
ADRES: Bergsmawei 1
WENPLAK: Jouswier
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: 4
GRUTTE YN 1640: 60 pm
GRUTTE YN 1989: 14 HA
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: Stjelp
1908
EIGNER: Huzing: A. Jepma
Lân: Meardere eigners
Dit kreaze stjelpke foaroan yn Jouswier
sjocht men de âl-
de skiednis net oan ôf. Dochs is it mooglik
om fier werom
te gean yn de skiednis om de earstbekende
eigners en brû-
kers fan dizze pleats wer op te djipjen.
1511. Om't Jouswier lyts is en dêrtroch mar
sân stimdra-
gende pleatsen hie, is it mooglik en fyn
yn it
register
fan oanbring de pleatsen fan hjoeddedei
wer werom. Foar
twa pleatsen, de nûmers 3 en 4 fan it
floreenregister,
slagget dat lykwols net. No is dat net sa
slim want beide
pleatsen binne yn 1511 yn hannen fan in
Obbe Rijn. Op de
iene pleats buorket hy sels. Dat is in
grutte pleats foar
dy tiid mei 120 pm lân wêrfan't sawat 40 pm
fan Obbe sels
is. De rest hiert er fan it kleaster Sion,
it Sinte Anna
kleaster út Grinslân en fan de
"armen van Dockum"
(dêr
wurdt de earmfâdij mei bedoeld),wylst Tieth
Meckema(sjoch
nr. 45) der in part fan 45 pm yn hat.
Nijsgjirrich is dat
Obbe der ek 4 pm "flueslân" by
hat. Dêrmei wurdt lân be-
doeld dat geregeldwei ûnder wetter stie,
faaks moat hjir
tocht wurde oan lannen by de Jouswierster
mar,dy't ienris
tusken Jouswier en Eastrum yn lei en yn it
midden fan de
foarige ieu ynpoldere is. De lege lannen
yn dy
omkriten
binne dêr noch fan oerbleaun.
De oare pleats ferhiert Obbe Rijn oan
Claes Ysbrants en
is 23 1/2 pm grut. It is tinklik dizze
pleats dy't as foar-
gonger sjoen wurde moat fan de pleats fan
Jepma. Obbe, as
syn erfgenamten, soe dan de beide stikken lân
dy't hy yn
eigendom hie, ta ien pleats gearfoege ha.
Ek it tal flo-
renen dat by de lettere pleats heart, wiist
hjir op.
De hierwearde fan de pleats wurdt yn 1511
skat op njoggen
stuorren de pûnsmjit!
1640. It duorret in hiel skoft foar't der
wat mear gege-
vens komme oer dizze pleats. It Stimkohier
fan 1640 jout
as bewenster de widdo fan Frans Doekes,
dy't ek noch 1/3
fan de pleats yn eigendom hat. It oare
2/3 part
beheart
ta de erfgenamten fan Sjoerd Janga. De
namme Janga is
noch bekend foar in pleats op de grins fan
Ie en Jouswier
oan de Winia's reed.
De pleats fan Frans Doekes is 60 pm grut
(de 23 pm fan de
iene pleats fan Obbe Rijn en de hast 40 pm
fan syn oare?)
1714. Nei 1700 komt hiel Jouswier
en dêrmei ek
dizze
pleats yn hannen fan adellike persoanen. It
wie harren te
dwaan om de stim dy't op it hoarnleger lei.
Om't Jouswier
sân stimmen hie, wie it genôch om
fjouwer stimdragende
pleatsen te hawwen en dêrtroch de baas yn
it doarp spylje
te kinnen. Jaicke van Wyckel, widdo fan
de siktaris fan
Eastdongeradiel,Cornelius van Bosman,komt
yn 1714 as eig-
ner foar. De pleats is 83 pm grut en wurdt
foar 252 ggûne
ferhierd oan Jan Douwes. Jan moat sels
foar de huzing
soargje: "zijnde met de huijsinge
beswaert".
Nei Jan Douwes komt der hast elke tsien
jier wol in nije
hierder. Dat sil wol west ha om't de eigner
in sa
heech
mooglike hier barre woe en nei ôfrin fan
in hierkontrakt
oergie ta in publike ferhier. Yn alle
gefallen wurdt yn
1749 fan Minne Janties sein: "een boer
die suinig bestaan
kan". En dat mei in pleats fan 83 pm.
1758. It grutte jier foar siktaris
Wilhelmus Bergsma; hy
slagget der yn om de sate's 2,4,5 en 6
fan Jouswier oan
te keapjen. Hy moat der wol in rjochtsaak
foar winne om't
de grytman fan Eastdongeradiel eins dizze
pleatsen keapje
wollen hie. Bergsma leit der it "niaer" op,
d.w.s. it
rjocht fan earste keap.
It wie in grut bedrach wêr't Bergsma foar
stean moast: in
25.900 gûne!
Tsien jier letter koe Bergsma him wol
"Hear fan Jouswier"
neame, want doe hie hy alle sate's, op
de pastorijpleats
nei (mar dêr lei dochs gjin stim op),
yn syn
besit. De
grêfkelder en de roubuorden yn de tsjerke
fan Jouswier
tsjûgje hjir noch fan,lyk as de
"Bergsmawei", de iennich-
ste wei dy't it doarp ryk is.
Hans Jeppes hiert de pleats yn dy tiid en
hy moat foar de
70 1/2 pm dy't de pleats grut is, jierliks
280 gûne opbrin-
ge. Hy hat op syn bedriuw 13 kij rinnen en
brûkt 27 pm as
boulân. Dat kin men jin hjoeddedei net mear
sa goed foar-
stelle as men de greiden fan Jouswier
sjocht. Trije hyn-
ders meitsje syn beslach fee rûn. Eins de
hiele 18de ieu
is der neat feroare oan dit tal bisten en
it boulân,al is
it tal pûnsmjit boulân wolris weromrûn ta 15
pm.
De lannen leine yn trije kavels: tusken de
pleats en de
Sûrie, súdlik fan it doarp Jouswier en oan
de wei nei Ie
ta. It fierste perseel wie de Blauhúster
acht, flak foar
Eernsma oer.
1819. Nei de perioade Bergsma (en nei de Frânske
tiid as
de stimmen weardeloas wurden binne)
wurdt de
pleats yn
april 1819 ferkocht. De pleats, 87 1/2 pm
grut, stoot hie-
lendal útinoar en wurdt ferdield ûnder acht
nije eigners.
De huzing en wat lân wurdt kocht troch
Andries Tjerks de
Jong foar FL. 3788,-. Hierder is Berend Pieters
Terpstra,
dy't al sûnt 1794 op de pleats siet.
Syn namme wie
doe
noch gewoan Beern Pytters en hy sil yn 1811
doe't ek
hy
in famyljenamme kieze moast, de terp fan
Jouswier wol yn
gedachten hân ha (de huzing stie doe noch
op de terp!).
Lettere eigners:
1848
Pieter Lieuwes Westra
1897
Andries Pieters Westra
1903
Willem Wierds Wiersma
1907
Jelle Taedes van de Wint (houthanneler en stienfa-
brikant yn Ealsum)
1916
Klaas Jans Crans
1926
Lolke Slager
1945
Klaas Jepma
1963
Andries Jepma
Dat er tusken dizze eigners, meast
gerniers, ynienen in
stienfabrikant sit, hat sa syn reden. Jelle
Taedes van de
Wint lit de âlde pleats nammentlik ôfbrekke
en ferkeapet
de grûn, dat wie ommers kostbere
terpmodder!
Yn 1907 is it stee fan de pleats ûnbeboud
en wurdt in
grut part fan de Jouswierster terp fergroeven.
Yn 1908
wurdt it stjelpke boud sa't it der no noch
stiet (mei it
moaie hinneljedderke oan de efterhúsmuorre),
al is der in
pear kear wat byboud.
It liket der wol op dat it stjelpke lytser
wurden is as
syn foargonger. Foar it beboude diel moast
yn 1908 FL. 44,-
oan belesting betelle wurde, wylst dat
yn 1907
foar de
âlde pleats noch FL. 140,- west hie.
Bewenners nei 1900:
1903
Roelof Andries Westra
1904
Klaas Annes Westra
1906
Hylke Annes Boersma
1911
Wybe Soepboer
1916 Klaas Crans
1925
Lolke Slager
1929
Klaas Jepma
1963
Andries Jepma
45.
BEWENNERS: Th. Wiersma
T. Wiersma-Bos
ADRES: Humaldawei 43
WENPLAK: Jouswier
PLEATSNAMME: Lyts Eernsma
FLOREENNUMER: 5
GRUTTE YN 1640: 95 pm
GRUTTE YN 1989: 55 HA
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: Kop-hals-romp 1837
EIGNER: Maatskip Th. en U. Wiersma
Hoe't in ienfâldige huzing de romrofte
skiednis fêsthâlde
kin fan in adellik ûnderkommen, sa soe
men Lyts
Eernsma
wol typearje kinne. Dizze pleats is wat der
oerbleau fan
Eernsma State, dat ienris op it stik lân
efter de dûbele
arbeiderswente oan de wei stien hat.
1460. De earste Eernsma as Ernsma dy't
bekend bleaun is,
wie Pybe Eernsma dy't yn 1460 trout mei
Wyts Meckema. Dit
houlik sil in protte betizing bringe yn
de nammen, want
Pybe lit him gauris, nei syn frou har
namme, Pybe Meckema
neame. Yn it Benefisiaalboek bygelyks stiet
sawol Pybe
Meckema as Pybe Ernsma, mar beide kearen
wurdt deselde
persoan bedoeld! Yn letter tiid ferdwynt de
namme Eernsma
alhiel en bliuwe der allinne mar Meckema's
mear oer.
1464. Dat Pybe Eernsma yn dy dagen in
wichtich man wie,
komt nei foaren yn meardere oarkonden út dy
tiid. Sa lit
hy yn 1464 mei trije oare eallju en de abt
fan it Gerkes-
kleaster rjocht jilde op in stik feangrûn.
1511. Gegevens oer de grutte fan Eernsma
komme foar yn it
register fan oanbring. De dochter fan
Pybe, Tieth van
Meckema, is de besitster fan Eernsma en dêrmei
de grutste
grûnbesitter fan hiel Jouswier. Mei-inoar
163 pm kin hja
har eigendom neame en dat is mear as it
tredde part fan
alle grûn yn it Jouswierster
doarpsgebiet.Eernsma sels is
mei 105 pm lân de grutste pleats fan
it doarp. Dan
hat
Tieth van Meckema noch in part fan pleats nûmer
4 yn ei-
gendom (sjoch nr. 44) en wie ek Winia doe
hast alhiel yn
har besit. Hja sil sels net buorke ha want
Juke Ernsma
hiert de (slot)pleats foar 39 ggûne.
By it
lân fan de
pleats heart ek 10 pm "flioeslandt en
10 pm leegh lant en
water lant".Dit lân moat ek wer socht
wurde yn de yn 1859
ynpoldere Jouswierster mar.
Ek hjir sjocht men wer dat de namme
betizing jaan kin: as
men net better wist, soe men Juke in
Eernsma neame en net
Tieth van Meckema (dy't de echte
Eernsma-dochter is).Juke
komt lykwols net yn de famylje Eernsma foar
dat hy sil de
namme fan de pleats dy't hy hierde wol as
efternamme kri-
gen ha.
1542. Tieth van Meckema(yn 1526) en Pybe
Eernsma (yn 1536
en 1541) komme noch in pear kear yn âlde
oarkonden foar.
Ek moat Pybe yn 1515 nei it bûtenlân
flechtsje as de Saks
hjir de baas is.Yn 1527 spilet in skieding
by in erfenis-
saak tusken Pybe en syn sweager Barthold
van Starcken-
borgh. Hjir sil yntusken in oare Pybe
bedoeld wêze, om't
hy troud wie mei Sjouck van Starkenborgh en
syn pake Pybe
in Meckema as frou hie.
Dizze Pybe is yn 1542 wer de wichtichste grûnbesitter
fan
Jouswier want hy komt gauris
foar as neistlizzer
fan
tsjerkelân.
Feyo is de folgjende fan de staach Eernsma-Meckema dy't
bekend is. Hy wenne op Eernsma en troude
mei in Ebel van
Unia. Fan harren trije bern krijt Pybe, ek
wol Philippus
neamd, it âlderlik stee Eernsma en syn
broer Julius wurdt
de nije eigner fan Winia.
1580. As oan de ein fan de Roomske tiid al
it tsjerkeguod
oanjûn wurdt, docht wer ris bliken hoe
wichtich de famyl-
je Eernsma yn it doarp wie. Pybe Meckema
docht de opjefte
fan it lân fan de tsjerke en by him ha se
ek it tsjerke-
sulver brocht doe't de Wettergeuzen yn de
omkriten wiene,
dy't it fersjoen hiene op de rike Roomske
tsjerken. Pybe
wenne doe blykber sels net op de state,
want yn 1579 is
it "Baucke to Eernsma" dy't neamd
wurdt as hierder fan de
85 pm grutte pleats, wylst Pybe net yn it
register foar-
komt.
1617. Pybe Eernsma/Van Meckema docht
syn besittings oer
oan syn erfgenamten, dy't yn de boeken net
by namme neamd
wurde, mar as yn 1640 in Ebel van Meckema,
widdo Humalda,
en in Jonkhear Huverda van Meckema as
eigners oanjûn wur-
de, liket it der op dat dit de erfgenamten
fan Pybe binne
om't hja wer Meckema hite en ien fan harren
noch wol
as
foarnamme Ebel hat. Hja koe wolris neamd wêze
nei de Ebel
van Unia wêr't pake Feyo mei troud wie.
1640.Under de sân stimmen fan Jouswier
steane yn it Stim-
kohier fan 1640 twa Eernsma's fermeld: Eernsma
sate en
Eernsma hoarnleger. De stim lei ornaris op
it hoarnleger,
dat hoe't de Eernsma's it oprêden ha en kom
oan twa stim-
men is net rjocht dúdlik. De kaart fan
Schotanus út 1664
jout foar Eernsma noch in "edele
state" en dy fan it jier
1718 alline mar in "stemdragende
plaats". Dêrút soe de
konklúzje lutsen wurde kinne dat Eernsma,
ek wol Blauhûs
neamd, yn de tuskentiid ôfbrutsen is. In
berjocht út 1753
hat it dêr ek oer: "...zijnde het huis
al voor
menschen
geheugen afgebroken en in 1730 geheel
geplaneert..."
Dat Blauhûs, sa't Eernsma ek wol neamd
waard (hie it dy
namme te tankjen oan de blauwe
dakpannen?),komt noch foar
yn de lânnamme "de Blauhúster
acht". Dit stik lân soe syn
namme te tankjen ha oan it feit dat it
foar Eernsma oer
lein hat. It leit no foar de glêzen fan de
dûbele arbei-
derswente oan de oare kant fan de
wei,"it langhûs" neamd.
Op it stik lân efter it langhûs moat yn it
ferline Ernsma
stien ha, de stikken stien yn de grûn wize
hjir noch op.
Sa trochtinkende soe dan de pleats
"Lyts Eernsma" krekt
foar 1700 as opfolger yn it plak kaam wêze
fan Eernsma.
1714. Yn dy tiid is Jan Doekles de hierboer
op Eernsma
sate en op Eernsma hoarnleger. Dat hat
neitiid ek altiten
sa west: ien hierboer op beide nûmers. Dat
kloppet ek wol
om't de stim noch wol op it stik lân lei,
mar de state al
lang net mear bewenne waard. Jan moat 206 gûne
hier jaan
foar de 95 pm lân, dat is wat mear as 2 gûne
de pûnsmjit.
De huzing wie doe wol yn oarder; it wurdt
taksearre op in
3200 ggûne en dat is hiel heech foar dy
tiid.
1758. Nei de Humalda's, de Unia's en de Van
Wyckels is it
yn 1758 Wilhelmus Bergsma dy't syn grutte
slach makket en
yn ien kear de stimmen 2,4,5 en 6 fan
Jouswier opkeapet.
By Eernsma
stiet beskreaun: "...begeregtigt met
twee
Stemmen op no 5 en 6, waar van de ene
sonder huis, groot
in't geheel 133 pondemaat..." Hierder
Jan Philippus moat
dêr 500 gûne hier foar jaan.
Dizze Jan Philippus is de earste boer dy't
in hiel skoft
op Eernsma buorket. It giet him goed op
dizze pleats want
yn 1749 wurdt hy beskreaun as: "Jan
Philippus, een boer
die sijn doen redelijk stellen kan".Hy
buorket mei op syn
heechst 10 melkkij en wat rierren, brûkt
seis hynders en
hat in 60 pm yn gebrûk as boulân. As hy yn
1792 komt te
ferstjerren, trout syn frou mei de feint
Pytter Fockes en
wurdt der list opmakke fan alles wat er op
de pleats oan-
wêzich is (sjoch bylage B).
1819. Nei de Frânske tiid,as de stimmen
neat mear wurdich
binne, wurde in protte pleatsen ferkocht.
Ek de Bergsma's
ferkeapje har besittings yn Jouswier en hja
krije yn Doe-
de Brandts de Jong harren opfolger: hy
keapet trije fan
har pleatsen op. Eernsma wurdt yn syn
gehiel troch Doede
de Jong opkocht foar in priis fan FL. 19.995,-. Der hearde
98 1/2 pm lân by, wêrfan't yn dy tiid 57 pm
as boulân brûkt
waard. As ien fan de lêsten dy't op de
pleats rêste,wurdt
opjûn:"beswaard met het onderhoud der
til over het muise-
rid". Nijsgjirrich is fierder yn dizze
keapakte dat der
wer praat wurdt oer: "...Bij dese
Sathe en Landen wordt
meede verkogt eene huisinge en
hornleger..." Dat moat it
hoarnleger fan de ôfbrutsen Eernsma
state west ha.
Der
stie doe in húske op, want it waard bewenne
troch de wid-
do Jeltema.
Lieuwe Florus Westra wie hierboer op de
pleats sels.
1837. Op de kadastrale kaart fan 1832 stiet
by Lyts Eern-
sma in kop-hals-romp pleats oanjûn. Dizze
pleats hat it
net lang mear útholden want yn 1837 waard
er ôfbrutsen en
in nijenien, ek wer in kop-hals-romp model,
opboud. Doede
Brandts en Brandt Doedes de Jong ha de
pleats oant 1875
ta bebuorke en oant 1892 ta yn besit hân. Doe
waard de
pleats ferkocht oan Jan Tjallings Alberda,
in wichtich
grutgrûnbesitter yn dy tiid. Ferskate
pleatsen ûnder Ie
en Jouswier wiene fan him as fan syn
famylje.
1924.Troch fererving komt de pleats yn de
famylje Jousma:
Sijbe Hilles, Hille Sijbes en noch in Sijbe
Hilles binne
eigner. Dizze lêste Jousma lit de pleats
yn 1965
publyk
ferkeapje. De famylje Wiersma nimt dan
it eigendom oer,
in famylje dy't al sûnt 1928 as hierders
op de pleats
buorke hie.
Bewenners:
1867
Brandt Doedes de Jong
1875
Roelof Jochems Beetsma
1882
Ids Klazes Wiersma
1891
Tjerk Douwes Douma en
Lolke Lieuwes Slager (de skoansoan)
1902
Jan Tjallings Alberda
1924
Sijbe Hilles Jousma
1928
Ulbe Wiersma
1948
Thomas Wiersma
46.
BEWENNERS: Kweekbedriuw Ropta/ZPC
ADRES: Roptawei 4
WENPLAK: Mitselwier
PLEATSNAMME: Ropta State
FLOREENNUMER: 2
GRUTTE YN 1640: 62 pm
GRUTTE YN 1989: 450 pm
YN GEBRUK AS: Kweekbedriuw
HUZING: 1964
EIGNER: Fryske Maatskippij fan Lânbou 2/3 part
ZPC 1/3 part
Wa't de Ropta State beskriuwe wol, sil him
yn it foarste
plak dwaande hâlde moatte mei
de bewenners fan
dizze
adellike state: de Ropta's as Ropperda's
sa't se ek wol
neamd waarden. Dizze famylje hat har
stimpel lein op it
hiele gea, net allinne fanwege har
besittings mar ek om't
leden fan de famylje ta grytman beneamd
waarden.
1294. De earste Ropta's komme foar yn de âlde kroniken
fan Andreas Cornelius út 1597. Dizze
Andreas beskriuwt de
striid dy't der wie tusken de Ropta's
fan Mitselwier en
de Helbada's fan Ingwierrum. Joeke Helbada
soe Doede, de
soan
fan Worp van Ropta, deaslein ha omdat hy it
net ha
koe dat Ropta de baas spile yn
Dongeradiel. Fansels wol
Worp van Ropta him wreke en hy slagget
der yn
om Jucke
Helbada te deadzjen. In soan fan
Helbada en in
dochter
fan Ropta soene har neat oanlutsen ha fan
de striid tus-
ken de famyljes en troffen inoar gauris yn
in hûs tusken
Ljussens en Eanjum. Doe't de famyljes
de striid byleine
en de jongelju trouden, waard dit hûs
"It Soenhús" neamd.
Dit motyf hat A.M. Wybenga brûkt foar syn
boek mei desel-
de titel. Worp fan Ropta moat yn 1302
stoarn wêze en doe
sille syn soan Douwe en syn bernsbern Focke
de state wol
bewenne ha, mar dêr is fierder neat fan
bekend.
1420. Mear wissichheid komt er as Focke van
Ropta op
de
state wennet. Fan him is bekend dat hy in bûn
sluten hat
mei de Grinzers yn de tiid fan de
Skieringers en Fetkea-
pers (1444). Syn soan Sybren van Ropta
wennet nei him op
de state. In oare soan, Wilco, soe pastoar
west ha op ien
fan de doarpen yn Eastdongeradiel en in
dochter, Auck van
Ropta, wie non yn it kleaster Weert ûnder
Moarre. Sybren
moat foar 1511 stoarn wêze want yn it
register fan oan-
bring komt syn soan Focke foar.
1511. De besittings fan Ropta yn Mitselwier
bestiene doe
út 185 pm lân ferdield yn trije parten:
Focka Ropta sels
(dat sil de State west ha), Tiepka op den
burch en Lytke
Jeppa. Dit is wol fan betsjutting want
letter leine der
op Ropta State ek altiten trije stimmen. De
opbringst fan
dy 185 pm lân waard skat op 54 floreen yn
it jier, dat is
sawat 3 1/2 pm foar 1 ggûne. De tsjerke koe
ek noch in pear
sinten barre: "...1 1/2 floreen met 1
floreen in Waxbrant en
de Olijbrant in den kercke..." Dêr
koene dus de oalje en
de kearsen yn de tsjerke fan betelle wurde.
Focke van Ropta en syn frou Graets van
Eysinga binne doe
al rillegau efterinoar stoarn: 24 juny
en 4
july 1512.
Hja binne beide yn it famyljegrêf yn de
tsjerke fan Mit-
selwier begroeven.
1542. Worp van Ropta is de folgjende
bewenner fan Ropta
State en hy is ek de lêste manlike Ropta.
Hy wie yn syn
tiid tige ferneamd en waard troch keizer
Karel V beneamd
ta
"Rooms Keizerlijke Majesteits
Grietman over:
Dongerdeil oistersyde der Pasens". Fan
him hinget noch in
skilderij yn it Ryskmuseum yn Amsterdam. It
is net rjocht
dúdlik at hy altiten wol op Ropta State
wenne hat, hy
wurdt yn alle gefallen yn 1550 noch
beneamd ta olderman
fan Dokkum. Dêr sil dy doe ek wol wenne
ha. As
Worp yn
1551 komt te ferstjerren, is dêrmei de lêste manlike
Ropta ferdwûn. Syn dochter Cnier, as wat
deftiger Cunera,
is de lêste dy't noch de namme Ropta
draacht.
1560. Cunera wie troud mei in Dútser, Christoffel
von
Sternsee, in tige achtenearre man. Begûn as
liifwacht fan
de keizer, waard hy op't lêst kolonel yn it
leger, Drost
op it blokhûs yn Harns en yn 1553 grytman
oer Barradiel.
Hy wie sa'n wichtich man dat doe't soan
Carel doopt waard
wie Keizer Karel V de peter en by de
doop fan dochter
Maria, wie Maria van Hongarije (suster fan
keizer Karel V
en lânfâdesse oer de Nederlannen) de meter.
Om't Van Sternsee in fjochter wie en gauris
fuort moast,
sil hy wol net folle op Ropta State west
ha. Doe't hy yn
1560 stoar, waard hy wol yn de tsjerke fan
Mitselwier be-
groeven.
1580. Soan Carel van Sternsee is nei him de
bewenner fan
Ropta State, yn in register fan 1579 komt
syn namme foar.
Yn 1580 wurdt in Jorien Benedictusz Ropta
neamd. Dit kin
famylje west ha, mar wierskynliker is dat
Jorien hierboer
wie op de slotpleats. Carel van Sternsee
hie ek Sjaerdema
hûs yn Frjentsjer urven. Sjaerdemahûs stie
op it "Sternse
Slotland" wêr't hjoeddedei de PC op
keatst wurdt.
Johan van Ropta, in neef fan Cunera, hat yn
dizze jierren
it slot ek bewenne. Hy stoar yn 1605 op
Ropta.
1615. Saakkundigen wol ha dat er om 1600
hinne in nij
Ropta State boud is.It Ropta State sa't dat
op de printen
fan Stellingwerf út 1723 te sjen is, moat
yn it lêst fan
de 16de ieu boud wêze. Dat is ek
oannimlik om't de Van
Sternsee's sokke foaroansteande lju wiene,
dy't Ropta as
in soarte fan simmerferbliuw brûkt ha kinne,
wylst hja
winterdeis op Sjaerdemahûs yn Frjentsjer
wennen.
As Carel van Sternsee yn 1615 komt te
ferstjerren, is hy
de lêste manlike Van Sternsee.Hy beneamt
Bocke van Humal-
da ta syn erfgenamt, mei as betingst dat
Humalda him Van
Sternsee neame moat en de State neilitte
oan syn
âldste
soan. Soks bart yndied en tenei is Bocke
van Sternsee de
eigner fan Ropta State.
1665. As de Stimkohieren fan 1640 opmakke
wurde, is Carel
van Sternsee (Humalda) eigner fan Grut en
Lyts Ropta. Der
wiene dus twa Ropta's en dat hie al in hûndert
jier sa
west. Van Sternsee wenne sels op it slot en
de pleats fan
115 pm waard bebuorke troch de widdo fan
Pyter Pyters. Dy
pleats stie bekend as Lyts Ropta en dat
is noch
altiten
sa.
Ek Carel van Sternsee is wer de lêste
manlike telch yn de
famylje (1665) en syn dochter Theodora
Louise van Stern-
see komt no op Ropta State. Hja is trije
kear troud west
en as hja yn 1709 komt te ferstjerren, lit
hja Ropta nei
oan har tredde man, Johan de Wolff.
1731. Johan de Wolff hat noch in
jiermannich op de State
wenne, mar as hy komt te ferstjerren,
ferkeapje syn erf-
genamten de hiele boel. Jarich Georg
en Gemme
Onuphrius
van Burmania en Hobbe Ezaias van Unia
keapje Ropta State
en dêrmei de trije hoarnlegers wêr't de
stim op lei! It
gie harren net om it slot,mar om de stimmen
sa't wol bli-
ken docht as yn 1732 Albert Douwes it hûs(sûnder
de stim)
oankeapje kin. Ropta State, dat op de tekening
út 1723
noch sa hecht liket, moat doe ôfbrutsen wêze,
lykas yn de
keapakte stiet: "...sullende de copers
van't eerste per-
ceel vryheit hebben om't keisel en andere
materialen van
de Huijsinge te brengen op het hiem
tusschen de Valbrugh
en de poort..."
De poarte stie der dus noch en dy hat it útholden oant
1769, doe't ek de poarte fan Ropta
State belies jaan
moast. Sic transit gloria mundi!
Ropta waard ferkocht foar 5400 ggûne, al
moasten de Van
Burmania's der in liening foar ôfslute,
dy't pas yn 1743
wer ôflost waard. Dat it de hearen Van
Burmania en Unia
om de stim gie, wurdt nochris dúdlik út
de priis dy't
Albert Douwes foar it hûs jaan moast: 1000
gûne, hiel wat
minder as de 5400 ggûne fan in jier earder!
Hoewol't de State ôfbrutsen wurdt, moat it
dochs in hecht
boude yndruk makke ha want Foeke Sjoerds
skriuwt der fan:
"...dat het was ongemeen sterk, met
zware muren, wijde en
diepe grachten voorzien. De poort, een
zwaar steenen ge-
bouw, steunde op een gemetseld gewelf boven
de gracht..."
Der moat noch al in hûs op it hoarnleger
stien hawwe want
tenei stiet Ropta yn fjouwer nûmers beskreaun: "...Groot
Ropta hornleger, hornleger de Lip,
hornleger de Pelfenne
en Groot Ropta hovinge met een huis daarin
gebouwd". Dat
hûs sil wol in stimhûs west ha want dat wie
nedich; as op
in stimdragend hoarnleger gjin gebou mear
stie, telde it
ek net mear mei as stim. Dêrom waard der
meast in
lytse
klinte op boud: it stimhûs.
1836. Dit stimhûs komt ek wer foar yn 1836
as David Jans
Sluiter de nije eigner fan it hoarnleger
wurdt. Hy slút
in liening by Oncko van Swinderen fan
Grinslân. Hy lient
FL.
4000,- tsjin fiif persint en yn de
akte wurdt dúdlik
wêr't hy dy sinten foar nedich hie, want it
ûnderpân wie:
"...een stemhuis met nr. 2, met
hornleger en cingel
en
een op het hornleger nieuw getimmerde wind-,
koorn- en
pelmolen..."Dizze mûne hie Romke van
der Werf fan Better-
wird yn datselde jier foar Sluiter boud.
Sluiter hie de
tsjinslach dat fjouwer jier letter, yn
1840, de mûne by
in hurde stoarm oer de kop gie en op'e nij,
en no heger,
wer opboud wurde moast. In tinkstien tsjûget
hjir noch
fan: " Deze molen gesticht in den Jare
1836/ en 20 voet
verhoogd in den Jare 1840/ Door D.J.
Sluiter en Vrouwe/
Jeltje J. Steenhuiszen./ Voor
vriend en vijand
sta'k
geheel/ Gods regt beslist een ieders deel./
Yn de tiid fan David Sluiter moatte der twa
huzen op
it
alde stee stien ha: it stimhûs en in gernierswente
foar
de mûnder.
1863. Sieger Pieters Kits, nije eigner fan
de mûne
sûnt
it jier 1858, ferbout dy twa huzen ta ien
gehiel en sa is
it jierren bleaun.
Eigners/bewenners:
1818
Sipke Romkes van der Weide
1835
David Jans Sluiter
1849
Kornelis Siccama
1850
Niekele Pieters Bansema
1854
Jan Hendrik van Boelens
1858
Sieger Pieters Kits
1868
Antje Ulkes Dijkstra, widdo Kits (W.J. Osinga, de
mûndersfeint, fersoarget de
mûne)
1869
Pieter Gerbens Miedema, troude mei de widdo Kits
1885
Jouke van der Heide
1928
Pieter van der Heide
Heit en soan Van der Heide sille de lêste mûnders
wêze en
yn 1963 wurdt de mûne ferkocht oan de
gemeente.
Yn dyselde snuorje steane der grutte dingen
te barren op
it âlde stee fan Ropta State.De âlde huzing
wurdt ôfbrut-
sen en der wurde priemmen yn it wurk set om
in nij proef-
bedriuw te stiftsjen. Foar't dat safier
is, docht men
ûndersyk nei it plak wêr't foarhinne de
greften fan Ropta
west ha om gjin swierrichheden te
krijen by it
bouwen.
Dan wurdt de poarte fan Ropta State fûn en
de argeologen
krije de kâns om opgravings te dwaan. Der
wurdt fotogra-
fearre, tekene en der komme wat grûnfynsten nei
boppen:
stiennen, estrikken, stikjes glês, krûken
en ek in kook-
potsje út om en de by 1500. Dat waard
fûn op it
plak
wêr't it wachthokje fan de
poartwachters yn it
poarte-
gebou siet. In jier earder wie ek al in
wichtige fynst
dien: in wapenliuw. Dit byldsje soe
eartiids by de yngong
fan de poarte stien ha. It wurdt datearre
yn de 15de ieu.
Sûnt de iepening op 22 juny 1965 stiet
op it
âlde stee
fan Ropta State it nije en letter
hyltiten wer fernijde
kweekbedriuw fan de Fryske My fan Lânbou.
De âlde
namme
is net weiwurden mar stiet noch yn grutte
izeren letters
op it stek by de yngong(wêr't ek twa kopyen
fan de wapen-
liuw in plak krigen ha) en wurdt noch
bewarre yn de namme
fan dit bedriuw: "Kweekbedrijf
Ropta/ZPC".
De famylje Gerke Slager bewennet it hûs dat
by it bedriuw
heart.
47.
BEWENNER: Kweekbedriuw Ropta/ZPC
ADRES: Ropsterwei 16
WENPLAK: Easternijtsjerk
PLEATSNAMME: Sippenburch
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1989: Sjoch nr. 46
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Wente
1988, skuorre 1876
EIGNER: Sjoch nr. 46
Dit twade gebou dat by it kweekbedriuw Ropta/ZPC
heart,
stiet tusken Easternijtsjerk en Ropta yn.
Wurdt op Ropta
State foaral it ûndersyk en de ûntwikkeling
fan nije ras-
sen dien, Sippenburch wurdt brûkt om
de nije
rassen te
ferbouwen en út te prebearjen.
Yn de simmer fan 1988 waard de stjelp ôfbrutsen dy't
op
dit stee stie. Dêr kaam in kreaze wente
foar yn it plak,
in wente dy't al de tredde is dy't hjir
boud is.
Earder
wie it hjir boulân.
1876. Dêr kaam yn 1876 feroaring yn doe't
Sippe Baukes
Elzinga, hy stiet te boek as arbeider út
Nijtsjerk, op
dit stikje lân in stelpke sette liet. Foar
dy tiid hearde
dit stikje lân ûnder nûmer 3 yn Mitselwier
(Lyts Ropta).
It kin wêze dat de namme dy't dizze pleats
altiten hân
hat, ôfkomstich is fan de earste bewenner.
Sippe Elzinga
hie in nammentlik in grutte hûshâlding en
de pleats kin
wolris nei Sippe syn húshâlding
"Sippenburch" neamd wêze.
In oare mooglikheid is in ferskriuwing fan
de Lip, namme
fan in stik lân oan de oare kant fan de
wei.It hoarnleger
de Lip wurdt al neamd by de ferkeap
fan Ropta State
yn
1731.
Sippe Baukes hat net lang de eigner west
want al yn 1881
ferkeapet hy it stjelpke wer oan Hendrik
van der Veen, de
klerk fan notaris Feenstra yn Mitselwier.
1884. It liket der op dat Van der Veen it
stjelpke yn op-
dracht fan de notaris kocht hat, want al yn
1884 nimt de
notaris it sels oer.
Notaris Jitse Feenstra wie in wichtich
man yn dy dagen.
Om't der eins noch gjin banken wiene, wie
de notaris de
man dêr't men hinne gie om sinten te lienen
of yn
bewar
te jaan. Troch de minne tachtiger jierren
koene in protte
boeren de holle net mear boppe wetter hâlde
en sa kaam de
notaris yn it besit fan in protte huzen en
pleatsen(sjoch
ek nr. 54).
Yn 1888 soarget de notaris foar wat bybou
en dat sille de
arbeidershúskes wol west ha dy't tusken de
wei en it âlde
stjelpke stien ha.
1913. In wichtich jier foar dit stee: it âlde stjelpke
wurdt net mear brûkt foar bewenning,
mar tsjinnet tenei
as skuorke en opslachplak. Dêrnêst waard in
nije gruttere
stjelp boud, deselde dy't yn 1988 wer ôfbrutsen
is.
De famylje Feenstra bleau eigner en ferskate
hierboeren
ha yn de rin fan de tiid op dit stee
buorke. Pas yn 1953
ferkeapet de famylje Feenstra harren besit.
1953.De Fryske Mij socht yn dy jierren om
in geskikt plak
om it areaal fan har kweekbedriuw wat út te
wreidzjen. Yn
Ingelum stie al in kweekbedriuw, mar hja
sochten om lân
yn in oare krite. Dat fûnen hja yn de drege
klaai fan de
Dongeradielen.Dit stjelpke waard oankocht
fan de notaris-
famylje en de bedriuwslieder Auke van
der Wal
krige de
lieding fan dizze nije ôfdieling.
Dat it nije kweekbedriuw fan de Fryske Mij
yn Mitselwier
kaam, wie mei om't de Fryske Mij hjir doe
dit fermearde-
ringsbedriuw hie, mei in oerflakte fan 60
HA.
Nei meardere ferbouwings soe men yn 1988,
nei it
ôfskie
fan Durk Swart dy't hjir 22 jier
bedriuwslieder west hie,
wer oan it ferbouwen. It die bliken
dat der
mear barre
moast as men earst tocht hie en dêrom
waard de stjelp
ôfbrutsen en in nij hûs set by de ferskillende
gebouwen
en kassen dy't yntusken in plak fûn
hiene op
dit stee.
Bedriuwslieder Durk Seepma wennet yn dit
nije hûs.
Bewenners:
1876
Sippe Baukes Elzinga
1880
Bauke Sippes Elzinga
1880
Gosling Jans Veldema
1880
Steven van der Meulen
1887
Gerrit Jacobs van der Wagen
1907
Jochum Roelofs Beetsma
1941
Jacob Jochums Beetsma
1953
Auke van der Wal
1966
Durk Swart
1988
Durk Seepma
48.
BEWENNER: G. Sinnema
ADRES: Balthasar Bekkerstrjitte 17
WENPLAK: Mitselwier
PLEATSNAMME: Oldersma
FLOREENNUMER: 12
GRUTTE YN 1640: 84 pm
GRUTTE YN 1989: 38 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Stjelp
1839
EIGNER: S. Sinnema
De namme fan dizze pleats yn de buorren fan
Mitselwier is
ûntliend oan de tinkstien dy't noch
altiten tsjûget fan
it lizzen fan de earste stien yn 1839:
"Sjoukje Oldersma/
Heringa van Haersma/ de With oud 11 jaren/
heeft den 17
junij 1839/ den eersten steen/ aan/
dit gebouw gelegd".
As men sa'n namme lêst, tinkt men al gau
oan adellike fa-
myljes. Yndied hat dizze pleats in pear hûndert
jier lang
yn hannen west fan adellike famyljes.
1640. It Stimkohier fan 1640 jout de earste
gegevens oan-
geande dizze pleats, fierder werom is net
slagge. As eig-
ner wurdt yn 1640 oanjûn Jonkhear Frans van
Eminga, dy't
de stim fan dizze pleats net brûke mei
om't er
"Papist"
is. De pleats is 80 pm grut en wurdt
bebuorke troch Joan-
nes Douwes as hierboer.
1714. Nei 1700 komme der mear gegevens en
dan is siktaris
Bosman de eigner fan de pleats, 84 pm grut.
Hy kin jier-
liks 279 gûne barre fan Jan Formers. De huzing moat doe
behoarlik grut west ha, om't dêr in ôfkeap
fan 2500 ggûne
foar stie en dat wie in grut bedrach.
Siktaris Bosman hat
in ryk man west want ek by in protte oare
pleatsen wurdt
hy as eigner oanjûn en nei him syn
widdo Jaicke Bosman-
Van Wyckel.
1754. Jaicke van Wyckel stiet noch
in tal jierren
as
eigner te boek, mar yn
1754 begjint de
perioade Van
Burmania. Yn dat jier keapet Gemme
Onuphrius van Burmania
"Generaal van de Infanterije ten
dienste van den Staat en
Opperhofmeester van
H.K.H. Mevrouw de
Princesse van
Orange en Nassauw etc. etc." de pleats
fan 84 pm en noch
9 pm los lân foar in bedrach fan 6600 ggûne.
De pleats
wurdt ferhierd oan bysitter Albert Douwes
foar 400 ggûne
yn it jier. Dizze Albert Douwes wie ek net
de earste de
beste want hy stiet yn 1749 op twa nei
as heechste oan-
skreaun yn de belesting fan it doarp
Mitselwier. De nije
eigner moat de pleats op taksaasje
oernimme,mar:"...blij-
vende de Ruigscherne ten profijte van
de coper..." Hjir
wurdt wer efkes de klam lein op it grutte
belang dat men
yn dy tiid (sûnder keunstdong) hie by de
dong om it lân
fruchtber mei te meitsjen. Dat lân by dizze
pleats lei
hast allegear oan ien stik oan de
noardkant fan de wei
nei de Reidswâl.
1770. Minne Alberts (Douma) buorket nei syn
heit op dizze
pleats.Hy moat 480 gûne oan hier jaan en hâldt
in 15 kij.
Dat is nochal wat foar dy tiid en Minne sil
wol in grutte
boer west ha, sjoen ek de 100 pm lân
dy't hy
bebuorket.
Der binne noch 7 hynders op syn bedriuw en
der wurde sa'n
50 pm brûkt foar bou.It jier 1770 betsjutte
ek foar Minne
lêst fan de feestjerte. It is goed te sjen
yn de specie-
kohieren: yn 1769 noch 13 melkkij en 3
rierren, yn 1771
noch mar 5 melkkij en 4 rierren!
Troch de opgeande tiden tsjin de ein fan de
18de ieu moat
Egle Sakes dy't nei 1790 de leie fan
Minne Alberts oer-
nimt foar syn 101 pm lân leafst FL. 1127,- oan
hier jaan.
By de erfenis fan Gemme van Burmania wurdt
de wearde fan
de pleats taksearre op FL. 9281,- ("Zathe met
bijgevoegde
landen").
1839. Yn dit jier fynt de grutte feroaring
plak. De âlde
kop-hals-romp pleats wurdt ôfbrutsen. Dy
pleats stie eins
krekt oarsom as de pleats fan no. De
efterein stie nei de
wei en de foarein mear it doarp yn. Nêst de
efterein stie
noch in apart lytshûs, los fan de pleats.
De nije pleats kaam mei de foarein nei de
wei ta te stean
mei in foardoar dy't mei in hege stoepe te
berikken wie.
Boppe de foardoar kaam in deftige
dakkappel dy't yn de
tritiger jierren weibrutsen is. Yn it
boppeljocht fan de
foardoar kaam as fersiering in trijetal
fan hout
sniene
bisten: in ko en in hynder mei tusken har
yn in
lizzend
skiep. Dit moat yn 1839 troch
doarpstimmerman H.A.Bonnema
makke wêze. Yn 1963 moast it restaurearre
wurde om't it
by in stoarm alhiel fernield wie. Under de
foarein waard
de molkenkelder boud.
Dat de foarein sa deftich eagje moast, kaam
om't de nije
eigner/bewenner de boargemaster fan
Eastdongeradiel wie:
Mr. Daniël de Blocq van Haersma de With. Hy
hie yn
1836
de âlde pleats oerkocht fan de erfgenamten
fan Ulbe
van
Burmania foar FL. 21.000,-. Yn de keapakte stiet in artikel
dat typearjend is foar dy tiid: "...De
aanvaarding van de
bouwlanden zal zijn dadelijk, met uitzondering
van een
derde gedeelte waarvan het regt van
toezaaijing blijft
voorbehouden en waarvan de aanvaarding
zal zijn
na het
rispen van de vrucht in 1837, van de
greidlanden op Sint
Petri 1837 en van de gebouwen den 12
den May
daarna..."
Hjir wurdt mei bedoeld dat it 1/3 part
fan de
boulannen
al ynsiedde wie mei in winterfrucht, dy't
noch troch de
âlde eigner rispe wurde mocht.
Haersma de With is noch yn it boujier fan
de nije pleats,
1839, ferfearn nei Bûtenpost om't hy boargemaster
waard
fan Achtkarspelen. Op de pleats kaam doe
Rense Willems
Kloosterman as hierder.
1863. De lytse Sjoukje Oldersma fan 1839
waard yn 1863 de
erfgenamt fan in grut fermogen wêr't ek de
nije pleats
ûnderdiel fan útmakke. Om't hja troud wie
mei in Dútser,
Adam Erasmus Pfaff, in professor oan de
Universiteit fan
Heidelberg, wurde nei har dea in grut tal
jierren Dútsers
eigners fan de pleats. Har soannen
Volkert en Friedrich
Pfaff bliuwe oant 1951 ta eigners fan
"Oldersma Sate". De
namme Pfaff is yn de omkriten noch wol
bekend. Yn de Kou-
wen, it lân tusken de wei Mitselwier-Dokkum
en de Sûrie,
lizze noch stikken lân dy't bekend binne
as "de Pfaff-
lannen".
Nei de famylje Pfaff krige in
fersekeringsmaatskippij it
eigendom fan Oldersma en yn 1975 hat hierder
Sinnema de
pleats wer oernaam.
Bewenners:
1869
Anthony Jitzes Donga
1877
Marten Gerrits Nammensma
1887
Pieter Watzes Hoogland
1915
Eelke Holwerda, troud mei Dieuke Hoogland
1927
Gerben Sinnema
1946
Sieds Sinnema
1989
Gerben Sinnema
De famylje Sinnema hat de pleats noch
bewenne sa't dy yn
1839 boud wie, om't yn 1939, krekt hûndert
jier letter,it
wengedielte wat feroare is: der kaam in
nij hûs
oan de
eastkant fan de âlde huzing.
Oant yn de fyftiger jierren hat de pleats
altyd in mingd
bedriuw west, mar nei 1956 kaam in oergong
nei mear kij.
Ek in protte skiep hearden doe by it
bedriuw. Om't de
tiden feroaren en it oanlizzen fan de
Ternaarder wei en
de Lauwersseewei der foar soargen dat it lân
by de pleats
yn meardere stikken ferdield waard, wat it
oerstekken fan
in drokke ferkearswei troch in protte kij
ta gefolch hie,
is de famylje Sinnema nei 1975 wer mear op
boulân oergien
en nei 1980 is it bedriuw alhiel in
boupleats.
49.
BEWENNER: J.E. Boersma
ADRES: Bûtenwei 3
WENPLAK: Moarre
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1989: 17 HA
YN GEBRUK AS: Mingd bedriuw
HUZING: Stjelp
EIGNER: Famylje Boersma
Dit âlde spultsje oan de bûtenkant fan de
ringwei om it
doarp Moarre hat net altiten yn gebrûk west
as buorkerij.
It komt ek net foar yn de
listen fan de
stimdragende
pleatsen; it hat in bulte kâns dat it earst
as in gewoan
hûs brûkt is.
1714. De earste fermelding fan in hûs
op dit
stee komt
foar yn it reëelkohier fan 1714. Under de
huzen fan Moar-
re komt op nûmer 21 in hûs foar dat yn
eigendom is by
Lieuwe Lolkes syn erfgenamten.De hier dy't
dit hûs opsmyt
is 14 gûne yn it jier. Om't Lieuwe Lolkes
sels al dea is
as de kohieren begjinne, kin oannaam wurde
dat hy der ek
foar 1700 al yn wenne hat. Syn neiteam sil
oant 1782 ta
dit hûs yn eigendom hâlde.
1727. De earste jierren wurdt it hûs
ferhierd oan Heere
Douwes, mar nei 1725 wenje de bern fan
Lieuwe Lolkes der
sels yn. Fan de trije bern fan Lieuwe
keapet Hendrik dit
hûs fan syn broer en suster. Yn de keapakte
stiet:"...een
huijsinge c.a. met een campke landts sampt
hoovinge daer
by sijnde staende en gelegen even buijten
de buyren van
Morra..." Ek doe al lei it hûs oan de
râne fan Moarre.
Hendrik Lieuwes hie sels al it 1/3 part yn
besit en foar
it part fan syn broer en suster moat hy
100 ggûne jaan.
Mei-inoar hat it hûs doe 150 ggûne wurdich
west.
1768. Nei de dea fan Hendrik Lieuwes
ferhiere syn bern it
oan ferskate minsken. Langer as twa, trije
jier bliuwe de
measten der net wenjen. De hierpriis is
yntusken oprûn ta
28 gûne yn't jier.
Nei't Evert Roelofs der yn 1790 útgien is,
hy moast al 34
gûne jaan, wurdt it spul ferkocht.
1790. Doeke Wijbrens, keapman yn
Moarre, en syn
suster
Gryttie Wijbrens, "meerderjaarige vrijster", keapje
it
hûs fan de widdo fan Jan Hendriks fan
Eanjum. Doeke moat
no 500 gûne foar it hûs jaan, dat de wearde
is aardich
oprûn. Yn de betingsten fan de keapakte
stiet dat de nije
eigner fan dit hûs jierliks trije ggûne oan
grûnpacht oan
de tsjerke fan Moarre jaan moat. Dat wie ek
yn 1727 al it
gefal en soe der op wize dat dit hûs op
tsjerkegrûn boud
is. Yn alle gefallen begjint mei Doeke Wybrens
de tiid
dat dit hûs ek as pleats brûkt wurdt. Hy
sil faaks in
skuorke as in stâl byboud ha, dat it hûs kin
om 1800
de
foarm krigen ha dy't it no noch hat.
Foaral nei't Doeke yn 1793 mei syn Grytsje
troud is, nimt
it bedriuw yn grutte ta: 1790: 10 pm, 1794:
15 pm, 1802:
22 pm en yn 1805: 30 pm. Om 1800 hinne hat
Doeke trije
kij en twa rierren, brûkt er 4 pm as boulân
en hat er ek
noch in hynder op stâl. Hy sil wol
keapman bleaun wêze,
want it bedriuw wie te lyts om allinne fan
te libjen.
1838. De widdo fan Doeke Wijbrens
Fokma ferkeapet alles
om 1838 hinne oan Paulus Theodorus van
Kleffens, de dûmny
fan Moarre. Syn famylje sil oant 1901 ta yn
it besit fan
dit pleatske bliuwe, hoewol't ek doe noch
yn'e famylje
bleau : Jantje Miedema waard doe eignerske,
mar har
mem
wie in Van Kleffens.
1904. It pleatske waard al dy tiid ferhierd,
meast oan
arbeiders of "dagloners". De
measten bleaunen ek mar in
pear jier op dit stee,mar dat feroaret as
Johannes Klazes
Boersma fan Eanjum nei dit pleatske komt.
Hy stiet te
boek as "landbouwer" en syn
famylje sil lange jierren op
dit âlde spultsje buorkje.
Yn dizze selde tiid jouwe de kadastrale
leggers foar 1898
en 1906 op dat er doe oan it hûs sloopt is.
Wat krekt ôf-
brutsen is, is net mear bekend, mar dat er
foarhinne twa
húshâldings yn dit pleatske wennen, wit de
famylje Boer-
sma noch wol. Dat er tusken it hûs en de
wei ek noch wat
stien ha moat, waard harren dúdlik doe't
hja dêr ris oan
it graven wiene: der kaam in fûnamintsje foar
it ljocht.
Bewenners:
1869
Bauke Steensma, skuonmakker
1872
Dieuwke Wiersma, widdo Steensma
1885
Sape Drevis Hitman
1887
Sierk Wiersma
1888
Fetze Lubberts Hoekstra
1889
Ette Douwes Wiersma, karrider
1890
Tjipke Klazes de Graaf
1893
Dieuwke Dirks Bergema
Klaas Jans Crans (soan fan D.D.
Bergema)
1900
Hendrik Jans Sjoerdsma
1902
Marten Martens Rispens
1904
Johannes Klazes Boersma
1934
Klaas Johannes Boersma
1977
Johannes Boersma
De famylje Boersma hat al fan 1904 ôf op
dit pleatske ta-
holden mar pas yn 1948 krigen hja it ek yn
eigendom. Doe
kocht Klaas Boersma de huzing fan Pietje
Hendriks Smid
(har mem wie Jantje Miedema) en Hendrik
Gorter.
Sûnt 1977 is Johannes Boersma de brûker.
Hy hat
neitiid
de molke op it lân ferkocht, weidet noch
wat jongfee en
bebout in pear perselen boulân.
50.
BEWENNERS: Sj.K. Boersma
W. Boersma-Wielinga
ADRES:
't Fjild 2
WENPLAK: Moarre
PLEATSNAMME: Op it Fjild
FLOREENNUMER: 1
GRUTTE YN 1640: 64 pm
GRUTTE YN 1989: 44 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Kop-hals-romp 1858
EIGNER: Sj. K. Boersma
Op âlde kaarten kin men de pleats "Op
den Velde" al werom
fine,alhiel yn it lân (it fjild) en troch
in opfeart fer-
bûn mei de Moarsterfeart. Yn dy tiid wie it
wetter dochs
de wichtichste wize fan reizgjen, dat de
boer fan Op den
Velde sit it net-lizzen oan in wei wol net
slim fûn ha.Op
lettere kaarten stiet wol in reed nei de
wei oanjûn (no
ferhurde).
1511. Foar "Op den Velde" jildt
itselde as foar "De Wrot"
(nr. 51), alteast wat de âldste tiid oangiet.
Allebeide
hearden ta it besit fan de eigners fan
Heemstra State.
Sawat al it lân tusken Heemstra State, de
Kaisdyk en de
opfeart hearde ta dizze adellike State.
Om't yn it regis-
ter fan oanbring net krekt út te meitsjen
is hokker boer
by hokker pleats hearde, is it Stimkohier
fan 1640 it be-
gjinpunt fan Op it Fjild.
1640. Zathe op den Velde wurdt dan brûkt troch
Wallingh
Jans en de grutte is 64 pm. De pleats is
noch yn
hannen
fan de eigners fan Heemstra State: Rixt van
Scheltema en
har dochter Frouck.
1714. Nei 1700 kriget Op it Fjild foar it
earst in
oare
eigner as Heemstra State:Frederikus Vegelin
van Claerber-
gen en nei him syn widdo Jaike van Wyckel.
Jaike hie yn
dy tiid sân stimmen yn Moarre en wie dêrmei
fierhinne de
baas yn it doarp. Der is ek wat mear lân
by de pleats
kaam, no 73 pm, en de hierder Sybren Teunis
moat jierliks
204 gûne hier opbringe. De wearde fan de
huzing, eigendom
fan Sybren, wurdt skat op 1800 ggûne, in
normaal bedrach
foar in huzing yn dy jierren. As Jaike komt
te ferstjer-
ren yn 1725 wurdt de pleats yn de ynfintaris
as folget
beskreaun: "Marten Pytters zathe te
Morra, groot 73 pm …
72 cg onder de afcoop, maakt 5319
cargls".
1760.
Nei Jaike van Bosman en dûmny Mobachius
giet it
besit fan dizze pleats yn 1758 oer nei
Generaal Jonkhear
Gemme Onuphrius van Burmania. Dat wie in
wichtich man yn
Eastdongeradiel. Hy wie hast nea yn de
gemeente want hy
hie in tige wichtich baantsje yn De Haach:
Opperhofmaster
oan it Steedhâlderlik Hôf! Hy hie wol wat
yn'e molke te
krommeljen want hy hie in protte
stimdragende pleatsen yn
de gemeente. Holdinga State yn Eanjum wie
ek fan him. As
hy yn 1790 komt te ferstjerren,
beslacht allinne al it
oanjaan fan alle testaminten, keapakten en
hierkontrakten
dy't yn syn besit wiene, bledsidenlang yn de weesboeken.
Op it Fjild stiet dan foar 7228 gûne yn de
boeken.
Pytter Doekes hierde de pleats yn 1760
en hy
moast dêr
311 gûne foar jaan. Syn bedriuw wie rjochte
op de bou: hy
hie mar 4 kij. Syn 4 hynders hiene wol wurk
op de 51
pm
dy't as boulân brûkt waarden. Syn
opfolger Lieuwe Ottes
hie noch mear lân by de pleats, 84 pm, mar
dy brûkte hy
wat mear foar it fee. Hy hie ek wer 52
pm bou,
mar dêr
tsjinoer 8 kij en 6 hynders. Lieuwe moat
de famylje Van
Burmania elk jier 382 gûne takomme litte.
1800. Harmen Roelofs is hierder fan Op it
Fjild yn in op-
geande tiid. Hoewol't er likefolle lân brûkt
as syn foar-
gonger moat er hast twa kear safolle
hierbetelje: 747 cg.
No wie it wol de gewoante dat in nije hierder
wat mear
jaan moast, mar it dûbele is wol in protte.
It kin
wêze
dat Harmen de pleats by in publike
ferhiering krigen hat
en dan woene de prizen noch wolris
ekstra omheech gean.
It wie dan de fraach fansels as de nije
hierder it alle-
gear wol opbringe koe.
1848. As Sjoerd Jelles Boersma hierder fan
de pleats is,
wurdt dy troch Juliana Dorothea van Unia,
baronesse Ren-
gers publyk ferkocht:
"Eene voorkamer met twee
schuiframen,twee bedsteden, kast
en haardsteed met liggende plaat, een
portaal met ingang
naar eene kelder, naast de voorkamer eene
bergplaats, de
stellingen aldaar worden als eigendom van
de Huurder niet
mede verkocht, een middenhuis met
haardsteed en liggende
plaat, 'n bedsteed, een portaal met
regenwatersbak en in-
gang naar een keldertje, eene
melkkelder,een voorhuis met
bedsteed,een buithuis met zes paarden en
tien koestallen,
putwaterspomp, bedsteed en priv‚, aldaar
de ingang naar
een groote zolder, de ladder behoort bij
het Huis, eene
schuur met drie vakken, de karnmolen
met toebehoren be-
hoort den Huurder en blijft buiten den
koop, op het Horn-
leger een klein schuurtje, de vuurhut is
mede niet in den
koop begrepen als eigendom van
de Huurder...", is de
beskriuwing fan de pleats yn de keapakte.
De pleats is 30
HA grut en de keaper wurdt, nei in
ferheging fan FL. 10,-,
Cornelis Folkerts Botma foar in priis fan FL. 20.588,50.
(Hy die dat út namme fan syn mem,Berber
Pieters Teernstra
de widdo fan Folkert Cornelis Botma).
Dizze Folkert Botma, Moarster fan berte,
wie net de ear-
ste de beste yn it doarp.Hy wenne op Botma
sate yn Moarre
en nei 1800 hie er in fjouwertal pleatsen
yn hannen kri-
gen wêrûnder De Wrot en It Fjild.
De pleats skynt al âld west te hawwen want
yn 1858 wurdt
in nije pleats op dit stee boud. It is wer
in bewiis dat
de famylje Botma in protte jild hie, want
yn dyselde tiid
wurdt ek De Wrot wer alhiel opnij opboud.
In tinkstien yn
de efterhúsmuorre seit fan de nijbou:
"De 13 April 1858
heeft/ Berber Kornelis Botma/ de
eerste steen aan
dit/
Voorhuis gelegd/ en de 15 Junij/ Folkert
Kornelis Botma/
aan de schuur". Doe sil ek it
nijsgjirrige weinhûs boud
wêze dat noch altiten efterhûs stiet. It
is boud
yn in
soarte fan piramidefoarm en hat in sipel
op'e naald. It
waard benammen brûkt foar de sjeazen fan
minsken dy't op
besite kamen(en foar de eigen sjeas en
belslide fansels).
De pleats bliuwt noch hiel lang yn it besit
fan de famyl-
je:
1848
Berber Pieters Teernstra, widdo Botma (nei har dea
wurde de fiif bern eigner)
1912
Eesge Folkerts Botma
1928
Ankje Eesges Botma, troud mei Jan Johannes Beinte-
ma fan Ingwierrum
1952
Johannes Beintema
1966
Paul en Adolf Schwarz
1982
Sjoerd Boersma
Krekt foar 1900 buorke in Jabik Harkes
Douma op it Fjild.
Hy wie troud mei Janke Kornelis Botma en
koe sa boer op
dizze Botma-pleats wurde. Jabik waard
gauris sjoen yn in
herberge yn Moarre, wêr't in kasteleinske
foar master op-
sloech dy't twa knappe dochters hie.Hy kaam
foar in slok-
je yn de herberge, mar ek foar de âldste
dochter, sa die
letter bliken want yn oktober 1889 pike
Jabik Harkes der
út nei Amearika mei de kastleinsdochter
Attje Gaasterland
en liet frou en bern op de pleats efter.
Hiel Moarre rekke yn ûnstjoer en yn in
soarte fan folks-
gerjocht waard de boel yn de
herberge koart en
klien
slein.It kastleinske en har oare dochter
binne Moarre út-
jage en moatte dêr nea wer west ha.
Yntusken siet Janke mei de bern sûnder in
boer op it be-
driuw. De arbeider Ruurd Brants Boltjes
kaam as in soarte
fan bedriuwslieder op'e pleats, mar dy gie
yn 1893 ek nei
Amearika. Age Tjerks van der Wagen hat doe
syn plak
yn-
naam. Krekt foar 1900 gie Janke ek fan
de pleats ôf en
waard It Fjild jierrenlang ferhierd.
Bewenners:
1848
Kornelis Folkerts Botma
1886
Willem Kornelis Botma
1889
Jabik Harkes Douma
1898
Klaas Klazes Osinga
1914
Marten Marra (waard letter dûmny)
1934
Sjoerd Siderius
1946
Klaas Jabiks Boersma
1966
Sjoerd Klazes Boersma
51.
BEWENNERS: A. Boomsma
G. Boomsma-Dijkstra
ADRES: Hearrewei 5
WENPLAK: Moarre
PLEATSNAMME: De Wrot
FLOREENNUMER: 5
GRUTTE YN 1640: 70 pm
GRUTTE YN 1989: 40 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Kop-hals-romp 1860, efterein 1965
EIGNER: A. Boomsma
De skiednis fan dizze pleats, en dat jildt
ek foar Op den
Velde efkes fierder it lân yn, kin net
sjoen wurde sûnder
de adellike state Heemstra, dy't in hûndert
meter fan De
Wrot ôf, op nei Ropta State, stien hat.
Wylst dizze adel-
like state it om 1800 hinne ôflein hat,
binne de pleatsen
De Wrot en Op den Velde(hiel lang yn hannen
fan de bewen-
ners fan Heemstra), noch altiten yn wêzen.
1400. Heemstra State moat om-en-de-by it
jier 1400 boud
wêze. De earste bewenners dy't bekend
wurden binne, wiene
Poppe en Abbe van Heemstra, soannen fan
Feye. Dizze Feye
hold it yn dy tiid mei de Hollânske greve
Albrecht van
Beieren dy't yn Fryslân foar master opslaan
woe. De
Van
Heemstra's ha ek letter gauris yn
politike strideraasjes
meidien: yn 1449 tekent Sippe van Heemstra
in ferbûn mei
Grins, mar soan Syds van Heemstra wie it
wer net mei de
Grinzers iens. Dy Grinzers kamen doe yn
1490 mei in grut
leger op Moarre tasetten om Heemstra te
oermasterjen.
Syds is by dy striid omkaam. De Wrot sil
doe ek
wol yn
flammen opgien wêze want dat wie sa wat de
gewoante yn de
oarlogen fan dy dagen.
1511. Sippe van Heemstra wie yn de
Saksyske tiid besit-
ter van Heemstra, mar ek in Take en in
Frouck komme yn it
register fan oanbring foar.
Harren grutste besit
wie
Heemstra State sels mei 96 pm lân, mar hja hiene noch twa
pleatsen yn syn gehiel yn besit (ien fan 60
en ien fan 34
pm) en noch it grutste part fan in oare
pleats, sawat 41
pm. It is net krekt mear út te meitsjen
hokker pleats De
Wrot en hokker Op den Velde west hat,
mar oannaam kin
wurde dat it lân letter oer Heemstra, de
Wrot en it Fjild
ferdield is. Ek it tal pûnsmjit lân wiist
hjir hinne: yn
1511 in 222 pm ferdield oer fjouwer
pleatsen en yn 1640
in 247 pm ek oer fjouwer pleatsen ferdield.
Sippe van Heemstra wie troud mei
Frouck Riemersma, dy't
nei de dea fan Sippe opnij troude mei Frans
van Scheltema
en sa waard Heemstra letter almeast
Scheltema neamd. It
soe te fier gean om de skiednis fan
Heemstra hjir fierder
te fermelden, mar troch ferervjen kaam de
state yn hannen
fan Andreae, Tiddinga, Van Haren en Sluiterman,
deselde
nammen dy't weromfûn wurde by de eigners
fan de Wrot.
Yn april 1801 wurdt it slot ôfbrutsen.
1640. De earst bekende brûker fan de Wrot
wurdt yn
1640
neamd: Pytter Janssen. Hy hiert dan 70 pm
fan Froukjen
van Scheltema.
De namme fan de pleats wurdt dan ek foar it
earst neamd.
It is in tige nijsgjirrige namme: "Op 't
Wrot". In be-
tsjutting fan dizze namme is muoilik ta
jaan, al tinkt in
Fries fansels al gau oan
"wrotte". Yn letter tiid
is it
altiten "de Wrot genaempt", al
stiet op de kaart fan Eek-
hoff út 1855 fan "Wrok" en makket
Andreae (1900) it hie-
lendal bûnt mei syn "Krot"!
1577. Frou Clara van Andreae, widdo fan de
Here Poppo van
Burmania keapet op 15 jannewaris 1677
Hiemstra state, in
pleats mei floreennûmer 16 en ek de Wrot.
Ferkeapster is
Juffer Frouck van Scheltema "...residerende op
Hiemstra
tot Morra..." Frou Clara is foar it
gehiel goed 13 tûzen
ggûne kwyt en de Wrot moat sels 5120 ggûne
opbringe,troch
de hege priis fan 64 ggûne it pûnsmjit (
de oare
pleats
koste mar 40 ggûne it pûnsmjit!)
Barnardus Kingma brûkte de pleats foar 2 ggûne it pûns-
mjit en hy hie noch rjocht op 12
pachtjierren. Der is wol
in betingst: "...ende bij
vercoopinge van't Meijerrecht
coper ende vercoper elx een Jaer huijr tot
propijn..."
1714. Sije Jans bebuorket nei 1700 in
tsiental jierren de
Wrot. Hy moat foar de 80 pm elk jier 302 gûne
ôfdrage oan
eigner Willem van Haren. De measte hierders
sitte mar in
jier as tsien op de Wrot, allinne Jelle
Ypes(sjoch 52) en
syn opfolger Gerrit Hendrix ha in 25 jier
folmakke.
1760.Gerrit moast yn 1760 wol frij wat mear
hier jaan, in
560 gûne, mar hy hie ek wat mear lân yn
gebrûk: nêst de
80 pm fan de Wrot hierde hy ek de 34 pm fan
Heemstra. De
state moat yn dy tiid wol gauris leech
stien ha, yn 1714
stiet er bygelyks: "...'t adelijk slot
op het
hornleger
is onbewoond..."
De huzing wie doe nochal grut, want Gerrit moat foar twa
skoarstiennen betelje en dat kaam hast nea
foar. Hy
hie
11 kij en 4 hynders op stâl en ferboude op
62 pm syn pro-
dukten. De feepest is him ek net foarbygien
want yn 1770
hie hy noch mar 6 kij, wylst dat letter
wer oplutsen is
nei 9 stiks.
1800. Yn de Frânske tiid buorke Douwe
Hessels op de Wrot.
Syn bedriuw is frijwol like grut as dat fan
syn foargon-
gers mar hy moat folle mear hier betelje:
1000 gûne.
Yn syn tiid waard Heemstra ôfbrutsen en wol
sa goed
dat
doe't yn 1960 it âld stee sljochte
waard en
de grêften
tichtsmiten, allinne wat bakstiennen, in âld
stiennen ka-
nûnskûgel (noch fan de oanfal út 1490?)
en in
drainear-
piip út de santjinde ieu fûn waard. Mear
net. It stee hat
wol altiten de namme "it slotsje"
beholden.
1828. Nei de tiid fan de lju fan adel dy't
de Wrot yn ei-
gendom hiene, kaam de tiid fan in Moarster
famylje: De
Botma's. Hja wennen al sûnt de 15de ieu op
Botma sate yn
Moarre, mar ha neitiid ferskate oare
pleatsen yn eigendom
krigen. Sa keapet Folkert Cornelis Botma de
Wrot. Hy wie
nei de Frânske tiid de grutte man yn Moarre
en hat letter
hûnderten pûnsmjit lân yn besit, wêrûnder
trije pleatsen
yn Moarre. Hy wennet sels op de Wrot wat hy
yn 1835 opnij
opbouwe lit. Alteast dat skriuwt de krante
as de
pleats
yn 1965 yn'e brân fljocht: "...De
boerderij dateerde uit
1835. Op 26 mei van dat jaar werd door
de 4-jarige Sake
Folkerts Botma de eerste steen voor de
schuur gelegd en
enkele maanden later door diens 5 1/2-jarig
zusje Janke de
eerste steen voor het woonhuis..."
Folkert Cornelis Botma is de earste
eigner/bewenner yn de
skiednis fan de pleats.
Syn widdo Berber Teernstra, dy't mei
fjouwer jonges en in
famke de pleats bebuorke, moat de saak
omraak ûtwreide ha
want de belesting oer de beboude oerflakte
gie omheech
fan FL. 63,- nei FL. 282,-. Wierskynlik is doe ek de foarein
dwers foar de pleats kaam.
1912. Neidat earst soan Easge Folkerts
Botma op de pleats
buorke hie, kaam yn 1909 troch in legaat in
neef, ek
in
Easge, as boer op 'e Wrot. Dizze Easge
Gerryts Botma hat
lange jierren baas op de pleats west en nei
him kaam wer
in Botma: Gerrit Easges.
1965. Gerrit Easges Botma hat syn pleats
yn flammen op-
gean sjoen, allinne de foarein bleau stean.
De krante hie
oars neat as lof foar de pleats:
"...Een ieder die vanuit
de richting Metslawier naar Anjum reed,
passeerde deze
langs de weg staande fraaie boerderij,
welke een sierraad
was voor het landschap van Oostdongeradeel
(...) Dat de
boerderij reeds meer dan een eeuw daar op
die plek heeft
gestaan, was er niet aan te zien. Niet
alleen was het
pand prima onderhouden, maar bovendien
ook modern inge-
richt.Zo werd drie jaar geleden de
zuidzijde onder handen
genomen en er een nieuwe moderne
veestalling in gebouwd,
waarbij
tegelijk nieuwe electrische
leidingen werden
gelegd..."
Botma hat de pleats wer opbouwe litten. Yn
1975 ferkocht
er de Wrot oan de SBL (Stichting Beheer
Landbouwgronden),
dy't de pleats yn 1978 wer oerdie oan de
hjoeddeiske be-
ner Auke Boomsma. Boomsma hie al sûnt 1968
op'e Wrot boer
west.
Bewenners:
1869
Easge Folkerts Botma
1909
Easge Gerrits Botma
1919
Aukjen Sinia, widdo fan Gerrit Botma
1923
Easge Gerrits Botma
1939
Gerrit Easges Botma
1968
Auke Boomsma
52.
BEWENNERS: S. Ozenga
H. Ozenga-Gietema
ADRES: Skyligerwei 2
WENPLAK: Moarre
PLEATSNAMME: Nittema
FLOREENNUMER: 6
GRUTTE YN 1640: 61 pm
GRUTTE YN 1989: 38 HA
YN GEBRUK AS: Greidpleats
HUZING: Kop-hals-romp 1878
EIGNER: Famylje Ozenga
Op âlde kaarten wurdt de pleats
Nittema gauris ferkeard
oanjûn. Sa jout Schotanus (1718) de namme
Oldhuystra, mar
dy namme heart by de pleats nêst Nittema,
yn de rjochting
Ljussens. Eekhoff(1855) set de namme
Nittema by in pleats
oan de eastkant fan Moarre, in pleats dy't
al ieuwenlang
"Buitenweister Sate" neamd wurdt.
It echte Nittema leit
oan de westkant fan Moarre;fan de twa
pleatsen dy't sawat
op in terpke lizze, leit it it
tichtste by it
doarp,
alhiel yn de beammen ferskûle. Ek de
oprydleane is,fan it
brechje ôf, alhiel mei (noch jonge)
beammen omseame. It
jout eat wer fan in deftich ferline.
1511. It Stamboek van den Frieschen Adel
jout mar ien
Nittema: Saepcke, troud mei in Ids Eminga.
Hja stoar yn
1502 en kin wolris de lêste fan dy namme
west ha. Yn alle
gefallen sit yn 1511 in Beenthie Nittema op
de pleats yn
Moarre, mar de eigner is hy net. Hy hiert
al syn lân en
sil him wol neamd ha nei de namme fan de
pleats. Beenthie
hiert 54 pm en dêr moat hy 21 ggûne oan
hier foar jaan.
De grutste eigner is Botte Sywck mei 34 pm,
mar ek Fokke
Ropta hat mei 10 pm in oandiel yn de
pleats. De pryster
hat 7 en de tsjerke nochris 3 pm yn
Nittema.
1542. Neffens it Benefisiaalboek jouwe
fjouwer states yn
Moarre jierliks "ses hoernckens
guldens" oan de tsjerke:
Heemstra, Oldhuistra, Bottema en Nittema.
Dit soe de oan-
lieding west ha kinne fan it gebrûk dat
yn letter tiden
de eigners fan dizze fjouwer states om bar
tsjerkfâd wie-
ne (wa't sinten jout, wol ek wat te
sizzen ha). In oar
gebrûk dat al sûnt âlde tiden by Nittema
hearde, wie it
bedrach fan FL. 100,- dat de eigner fan
Nittema jierliks
oan de tsjerke jaan moast. Dit soe wêze
foar de grêfkel-
der yn de tsjerke dy't om de trije jier
skjinmakke wurde
moast. Dizze kelder hearde fanâlds ta de
eigners fan Nit-
tema. Dizze jierlikse rinte is pas nei de
oarloch ôfkocht
troch Tjeerd Ozenga, dy't der in proses
om fierd hat.
Oanlieding wie ek dat yn de âlde
beskriuwing stie dat er
100 carolusgûne betelle wurde moast en dat
men it net
iens wurde koe oer de wearde fan in
carolusgûne.
1640.Jonkhear Julius Mockema van Unia
(Papist) fan Ealsum
wurdt yn it Stimkohier as eigner neamd,
Rienck Sybrandts
brûkt dan de 61 pm lân by Nittema. Yn in
keapakte út 1656
komt de widdo fan Rienck nei foaren as hierster
fan de
pleats. Hja mei de 62 pm lân noch 14 jier
hiere, mar moat
dan wol 625 ggûne as"propijn"
betelje oan de nije eigner.
Ek as hja earder fan de pleats ôf wol moat
der 200 ggûne
as "geschenck by de ontruijminge"
op it kleed komme. Hja
moat foar de 62 pm elk jier 134 ggûne oan
hier jaan. Nije
eigner wurdt Georgh Henningh van Andreae,
"Raedt Ordina-
ris in het Hof van Friesland" foar
2232 ggûne.
Hy kin yn 1665 al 625 ggûne barre fan Jan
Clases dy't dan
de nije hierder wurdt. Om't de widdo fan
Rienck Sybrandts
nei sân jier in jier ekstra oan hier
betelle hie en hja
ek in ôfkeap fan 200 ggûne jaan moast om't
hja de 14 jier
net folmakke, hie Andreae doe al in moai
bedrach fan syn
keappriis werom!
1714. Uble Swetses hiert nei 1700 Nittema
foar 179 ggûne
fan de Brigadier Unckel. Uble (ek wol
Oeble), en letter
syn widdo, hat hiel lang op de pleats
buorke. Hy wie al
hierder yn 1698 en pas yn 1748 wurdt
Bokke Pytters as
nije hierder neamd. Uble Swetses, syn namme
komt ek foar
op de Nachtmielsbeker, hierde ek
Oldhuystra yn dy
tiid
foar 300 ggûne de 66 pm.
1760. In oare famylje dy't lang op Nittema
buorke hat, is
de famylje fan Jelle Ypes. De earste Jelle
Ypes wurdt al
yn 1758 neamd en in oare Jelle Ypes noch yn
1818. Hy hat
dan as famyljenamme "Douma"
keazen. De earste Jelle Ypes
moast foar syn 56 pm elk jier 370 gûne oan
hier jaan oan
de famylje Van Burmania. Jelle hie 12 kij,
8 hynders en
brûkte
noch 55 pm as boulân. Ek hy hat lân byhiert fan de
buorman Oldhuystra, dy't yn 1760 al útinoar
stood wie.
1780. Ype Jelles brûkt 90 pm by de
pleats dy't him
oan
hier 471 gûne kostje. Dat de hieren tsjin
de ieuwiksel
aardich oprinne, merkt Jelle Ypes jr. as hy
om 1800 hinne
al 575 gûne jaan moat foar itselde lân. Hy
hat 8 melkkij,
5 hynders en brûkt in 46 pm as boulân.
1832. De famylje Van Burmania, by de erfenis
fan Gemme
Onupfrius stie "Nitma zathe met
bijgevoegde landen" noch
foar FL. 7281,- yn de ynfintaris, docht nei de Frânske
tiid
Nittema oer oan in oare adellike
famylje: Van Heloma.
Marinus van Heloma is de earste en hy slút
yn 1838 in nij
hierkontrakt mei Jacob Jans Reiding. It
is in
ferfolch-
hierkontrakt dat foar 11 jier jildt: de
earste 6 jier
fêst en de oare 5 jier "op keur"
fan de hierder. De hier-
priis, yn 1832 noch FL. 1400,-, sil no FL. 1550,-
wurde. By
de ûnkosten stiet ek wer: "...legaat
aan de kerk te Morra
FL.
100,- (en de) eeuwige rente aan de stad Dockum FL. 8,61..
It ûnderhâld oan de tille wurdt yn 1856
foar FL. 117,54 ôf-
kocht, wylst reparaasjes oan de lytse
skuorre in 900 gûne
kostje moatte.
De hierpriis rint stadichoan omheech en
stiet yn 1863 al
op FL. 3000,-.
Jacob Jans Reiding wie, krekt as de measte
bewenners fan
Nittema, tsjerkfâd en notabele yn Moarre.
Hy wie in wich-
tich man yn it doarp, der waard nei him
harke. Minder gie
it
mei ien fan syn opfolgers op de pleats: Jan Wytzes de
Vries. Troch de minne tachtiger
jierren fan de
foarige
ieu koe hy it mear mear bankje. It ferhaal
giet dat
Jan
op in nacht alle bisten yn in boat laden
hat om de boel
op de feemerk te ferkeapjen. Hy hat ek net
wer yn Moarre
west mar is mei syn frou, syn 8 dochters en
2 soannen nei
Amearika ta gien. De neiteam fan dizze Jan
de Vries komt
geregeld yn Moarre om nochris te sjen op
Nittema sate.
Bewenners:
1832
Jacob Jans Reiding
1869
Durk Jacobs Reiding
1877
Jan Wytzes de Vries
1889
"ledig woonhuis"
1890
Ids Durks Hartmans
1899
Jacob Jans Ozenga
1914
Sietze Jacobs Ozenga
1942
Tjeerd Sietzes Ozenga
1976
Sietze Tjeerds Ozenga
Krekt foar de Kryst yn 1937 kaam Nittema
op'e buorden. De
hierder, Sietze Ozenga, seach syn kâns en
foar it
earst
yn de skiednis fan Nittema kaam der in
eigner/bewenner op
de pleats. De huzing moat neffens it
kadaster yn 1878 op
'e nij boud wêze, mar dêr is fierder neat
oer bekend.
53.
BEWENNERS: D. Anema
A. Anema-Hoekstra Bonnema
ADRES: Nijewei 14
WENPLAK: Nes (D)
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1989: 48 1/2 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Foarein 1859, efterein 1903
EIGNER: Huzing: D. Anema
Measte lân: Famylje Hannema
Dizze "pleats mei it
hertekampke", foaroan yn Nes,
kin
net tebeksjen op in rike histoarje.Op de
kadastrale kaart
fan 1832 stiet op dit plak in gewoan hûs,
faaks in winkel
om't Yme Meinsma, winkelman yn Nes, eigner
wie.
1838. Mei Dirk Takes Jouwsma komt der yn
1838 in
eigner
dy't yn de lânbou sit: Dirk is gernier. Hy
wennet lykwols
net sa lang yn dit hûs, want hy komt al gau
te ferstjer-
ren. Syn dochter Antje Dirks, troud mei
Louw Pieters Hee-
ringa wurdt mei syn widdo Minke Hilles
Jouwsma de eigner,
wylst Minke noch in tal jierren yn it hûs
wenjen bliuwt.
Yn dizze tiid wurdt de grutte fan it
perseel wol hast
ferdûbele dat it kin wêze dat er in lyts
skuorke efter it
hûs boud is, mooglik in lytshús.
1859. As Jochum Roelofs Beetsma de nije
eigner wurdt,pakt
hy de saken mei-iens goed oan: hy brekt it âlde
hûs ôf en
set der in nijenien foar yn it plak.
Twa tinkstiennen yn
de beide doarposten tsjûgje dêr fan. Op de
iene stiet:
"J.R. Beetsma en Y.H. Meinsma".
Op de oare: "Gesticht in
1859". It waard in foar dy tiid
deftich hûs, suver op syn
stedsk, mei in brede yngongspartij en
in dakkapel dêr
boppe en twa hoekskoarstiennen mei buorden.
It hûs stiet
dwers foar de letter boude skuorre.
Jochum Beetsma wie troud mei in Ytje
Harmens Meinsma en
har famylje hat lange jierren in grutte rol
spile yn diz-
ze pleats.
1877. De earste manlike Meinsma dy't it hûs yn
eigendom
krige, wie Jan Harmens Meinsma,in broer fan
Ytje. Hy wen-
ne sels yn Peazens op de pleats op de
trijesprong as men
it doarp ynrydt (Stallinga's pleats wurdt
dy neamd). Nei
syn dea hat syn frou Aukje Stallinga,
dochter fan Douwe
Ruurds Stallinga fan Grut Muontsehûs, wer
in stik by it
hûs oanboud. Dat sil in stâl west ha, want
it kadaster
jout dan foar it earst oan: "huis,
stal en erf".
1903. De grutste feroaring fynt lykwols
plak as de soan
fan Jan Meinsma, Douwe Jans Meinsma, eigner
wurdt. Hy, en
syn broer Harmen Jans Meinsma dy't de
pleats yn Peazens
bebuorke, ha ôfgryslik ryk west: der
wurdt fan harren
sein dat se fan Nes troch de lannen
nei Moddergat rinne
koene, sûnder oer in oar syn lân te rinnen:
alles wie fan
de Meinsma's!
By sa'n ryk man hearde fansels in grutte
pleats. It fer-
haal giet dat de heechste skuorre yn
de omkriten op it
Skoar ûnder Ternaard stie. Douwe
Meinsma hat dy
pleats
kocht, de skuorre ôfbrekke litten en it
materiaal op boe-
reweinen nei Nes ta brocht. Yntusken wie it
lytse skuorke
efter syn hûs ôfbrutsen en de hege skuorre
fan it
Skoar
waard dêr foar yn it plak set. Oan de
bynten yn de skuor-
re kin men hjoeddedei noch wol sjen dat
se earder brûkt
binne. As men Nes fan út de fierte
besjocht, is yndied de
skuorre fan dizze pleats it heechste punt
fan it
doarp:
Douwe Jans Meinsma hie wol eare fan syn
wurk!
1941. Dochter Aukje Meinsma, troud mei
Willem Hannema fan
Hantum, erft de pleats fan har heit. Hja
buorkje der net
sels op, mar ferhiere de pleats oan Douwe
Anema. Anema
kaam fan de Reigershof fan Mitselwier, dat
wie yn 1922 en
sûnt dy tiid ha der altiten Anema's op
dizze pleats buor-
ke.
1954. Nei de oarloch krige Douwe
Anema ferlet fan in
ierappelloads. It bewarjen yn bulten op it
lân foldie net
mear en rûnom waard prakkesearre oer in
bettere manier
fan opslaan yn de winter. Anema wie
ien fan
de earsten
dy't in aparte ierdappelloads boude.De
measte boeren mak-
ken yn it besteande gebou in opslachplak,
Anema boude in
loads tsjin de besteande bûtenmuorre oan wêrby't
de loads
troch doarren mei de skuorre ferbûn waard
om de ferskil-
lende fakken fulle te kinnen. Yn in
brosjuere út 1963
wurdt dizze ierappelloads noch nei foaren
helle as moog-
likheid om de ierdappels yn de winter te
bewarjen.
In hiel stel nijsgjirrige lânnammen binne
op dit bedriuw
bewarre bleaun: Blomke fiif, Molen fiif,
Sparendam, Kost-
verloren, Rogje, Titia-moei trije, de
Gouden Leeuw en it
Haklân. Spitigernôch is de betsjutting net
mear bekend.
Bewenners:
1838
Dirk Takes Jouwsma
1859
Jochum Roelofs Beetsma
1877
?
1889
Douwe Jans Meinsma
1922
Douwe Anema
1946
Douwe Anema
1980
Douwe Anema
54.
BEWENNERS: Tj. Kampstra
A. Kampstra-Van der Veen
ADRES: Nijewei 2
WENPLAK: Nes (D)
PLEATSNAMME: Jouwsma
FLOREENNUMER: 59
GRUTTE YN 1640: 35 pm
GRUTTE YN 1989: 32 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Kop-hals-romp
EIGNER: Tj. Kampstra
Langer as 300 jier hat de namme fan de
bewenner fan dizze
pleats ek Jousma west. At de pleats no
Jouwsma hiet, om't
de famylje Jousma hiet, as oarsom, dat is
net rjocht mear
nei te gean. Fan 1600 ôf is it yn alle
gefallen wis dat
it om deselde famylje giet dy't de pleats
buorke hat. Dat
hat duorre oant 1900 ta!
1511. Yn it register fan oanbring komme al
Jouwsma's foar
al skriuwe se har dan meast Juwsma, as
Jwsma. Dirk Jwsma
hiert 48 pm fan it kleaster Klaarkamp ûnder Rinsumageast
en noch 28 pm fan oare eigners. Sels hat er
8 pm lân
yn
besit. Syn totale bedriuw wurdt skat op in
hierwearde fan
12 ggûne. In twade Jouwsma dy't yn
dit register neamd
wurdt, is al ferstoarn; de erfgenamten fan
Mensa Jwsma
wurde neamd as eigner fan 4 pm lân. Dizze
tolve pûnsmjit
soene dan it begjin west ha kinne fan
Jouwsma sate.
1580. Yn it register fan geastlike
opkomsten komt Joannes
Juwsma foar. Hy skynt in achtenearre man yn
it doarp west
te hawwen want hy wurdt
nei Wibe Goltsmit
yn Dokkum
stjoerd om it tsjerkesulver, "twe
silver kelcken en een
cyborie", te ferkeapjen. Dy sinten
sille wol nedich west
ha om de seediken op te meitsjen want dêr
hiene se yn Nes
allegeduerigen lêst mei.
Dizze Johannes sil wolris de stamhâlder fan
de famylje
Jousma wêze kinne, dy't mear as 300 jier
dizze pleats be-
buorke hat. Ommers,yn 1623 keapet in Hille
Johannes Jouw-
sma
(fêst in soan fan de Johannes fan 1580) 23 pm fan de
pleats Jouwsma dy't hy al as hierder
bebuorket.
Mooglik ha de Jwsma's fan 1511 ek al
famylje west , want
de 12 pm dy't hja yn besit hiene, opteld by
de 23 pm dy't
Hille yn 1623 keapet,meitsje krekt it tal
fan 35 pm dêr't
de pleats Jouwsma sûnt 1640 altiten op
beskreaun is.
Fan Hille Johannes Jouwsma is de grêfstien
bewarre bleaun
yn de tsjerke fan Nes. Krekt oer de
tsjerkedrompel sjocht
men in stien mei: "...Anno 1656 den 28
October is in den
Heere gerust den Eersamen....vromen Hille
Johannes Jouw-
sma out ontrent 76 Jaren en de ligt alhier
begraven..."
Sels it famyljewapen is noch op dizze grêfstien
werom te
finen: de heale Fryske earn (arend) en op
de oare
helte
trije klavers (in bulte brûkt troch
boerefamyljes) en in
merk. Sa'n merk brûkte men yn it ferline sa
as wy no
ús
hantekening brûke. Ek op it ark en oar
besit waard it wol
útsnien.
1713. Nei 1700 wurdt men wat gewaar fan de
tastân op it
bedriuw Jousma. Neffens de
belestingkohieren is de pleats
196 ggûne oan hier wurdich. Yn 1722
komt der
in grutte
tebekfal nei 94 ggûne, "onder eede
getauxeert", stiet der
by. Neitiid giet it stadichoan better mei
Jousma sate.
It wie doe ek in opgeande tiid mar de
Jousma's (Tjerk,
Hille en Louw wiene doe de nammen), dogge
it mar goed. Yn
1749 moat Tjerk Hilles 60 gûne yn de
Quotisaasje jaan en
dêrmei hearde hy by de seis heechsten fan
Nes.
De pleats driuwde foaral op it boulân; de
hiele 18de ieu
ha der nea mear as 5 kij op stâl stien,
wylst it
oantal
pûnsmjit boulân stadichoan oprint fan 19 ta
50 pm. It tal
hynders rint op ta in stik as 6. De
reden dat er
dochs
noch wat kij op it bedriuw wiene, sil wol
west hat dat de
dong brûkt wurde moast foar it boulân.
1803. Nei de Frânske tiid liket it
hichtepunt fan de Jou-
sma's te fallen. Under Jousma sate hearre
dan twa pleat-
sen.De iene wurdt bewurke troch de widdo fan
Tjerk Hilles
en hat 64 pm lân, de oare pleats is foar
Hille Louws dy't
72 pm lân bebuorket (sjoch nr. 55).
De hiele 19de ieu bliuwe der noch Jousma's
eigners/bewen-
ners fan dizze pleats. De lêste is
Eelkje Annes Jousma,
troud mei Christiaan Sinia. Yn har jonge
jierren wie hja
noch ien fan de rykste fammen yn de
omkriten, mar sykte,
it min omgean mei sinten en de lânboukrisis
fan de tach-
tiger jierren makken dêr in ein oan. Hja
moat de
pleats
ferkeapje. Doe't har man Christiaan yn
1893 stoar, kaam
Eelke Walsma as arbeider op de pleats
te wenjen. Eelkje
hat doe noch in jiermannich op Jouwsma
wenne, mar letter
hie se in winkeltsje yn it doarp. De
Walsma's binne har
opfolge as bewenners fan Jouwsma.
1900. Notaris Jitze Feenstra fan Mitselwier
wurdt de nije
eigner en it earste wat hy docht is
ferbouwe: twa wenten
betsjut fansels twa hierders en dus mear
opbringst! Yn de
jierren 1901, 1902 en 1904 wurdt der
byboud en yn
1937
komt der noch in stookhutte by. In krekte
boujier fan de
pleats is net te jaan, mar dat sil wol foar
it begjin fan
it Kadaster yn 1832 lizze, want it kadaster
jout allinne
mar ferbou oan (ien sydmuorre fan de
skuorre is ek noch
opset fan âlde Friezen wat ek wiisd op in
hege âlderdom),
al hat de pleats wolris in nije foarein
krigen.
Oant yn 1958 ta is dizze pleats it eigendom
fan de Feen-
stra's dy't dan allang net mear yn Mitselwier wenje.
Sa
wennet Mr. Berend Jitse Feenstra
yn Amsterdam en syn
dochter Aaltje sels yn Dútslân.
1957. Gerke Kampstra, al sûnt 1951 boer
op Jouwsma sate
keapet yn 1957 de pleats fan de
notarisfamylje. Kampstra
hat noch altiten in mingd bedriuw, mar
as soan
Tjalling
Kampstra op de pleats komt, geane de
kij fuort en sûnt
1980 is Jouwsma alhiel in boupleats.
Bewenners:
1840
Tjerk Hilles Jousma
1862
Anne Hilles Jousma (buorke al earder mei Tjerk)
1870
Nieske Sybrens Mollema, widdo Jousma
1876
Christiaan Sinia, troud mei Eelkje Annes Jousma
1893
Eelke Metskes Walsma
1928
Betske van Kuiken, widdo Walsma
1951
Gerke Kampstra, troud mei Antje Eelkes Walsma
1965
Tjalling Kampstra
55.
BEWENNERS: K. Wassenaar
M. Wassenaar-Meijerink
ADRES: Wierumerwei 12
WENPLAK: Nes (D)
PLEATSNAMME: Grut Muontsehûs
FLOREENNUMER: 62
GRUTTE YN 1640: 113 pm
GRUTTE YN 1989: 55 HA
YN GEBRUK: Boupleats
HUZING: Kop-hals-romp 1794
EIGNER: Huzing: K. Wassenaar
Lân: K. Wassenaar 29 HA
B.B.L. 26 HA
Dizze moaie âlde pleats, prachtich lizzend
bylâns de wei
nei Wierum, mei syn hege beammen, grutte tún
en fiver,kin
tebeksjen op in skiednis dy't sawat om 1200
begjint. Doe
ha de muontsen fan it kleaster Klaarkamp
by Rinsumageast
(stifte yn 1163) yn Nes in úthôf
stifte. Sa'n úthôf
as
foarwurk wie in gebou/pleats dêr't guon
muontsen fan it
kleaster, mar ek wol net-geastliken dy't
har by it klea-
ster oansletten, in plak fûnen. Nêst har
geastlike taken
en plichten fûnen hja har wurk benammen yn
de lânbou. Dy
muontsen ha in grutte rol spile by it oanlizzen
fan de
earste seediken yn dizze omkriten. Dizze úthôf,
it "Grut
Muontsehûs", lei dan ek tsjin de
earste seedyk oan dy't
om Nes hinne lei en wêr't men fan oannimt
dat de muontsen
dy sels oanlein ha. Dy diken spylje yn Nes
en dêrmei ek
yn de skiednis fan Grut Muontsehûs in
grutte rol.
1466. Sa makket yn 1466 in muonts in
list fan
de diken
dy't it kleaster Klaarkamp yn Nes en
Wierum ûnderhâlde
moat. Dat ûnderhâld fan de diken hearde by
it besit
fan
lân: by in bepaald stik lân hearde in
bepaald stik dyks-
ûnderhâld. Foar de muontsen fan dizze úthôf wie
dat in
hiel ein seedyk want fan it doarpsgebiet
fan Nes hiene de
muontsen in tredde part (750 pm) yn besit.
Nijsgjirrich
is dat yn dizze oarkonde praat wurdt fan
"da hofmester to
Nes", wat betsjut dat it úthôf der doe
noch wie, want in
hofmaster hie de lieding fan in úthôf.
1511. In fyftich jier letter, as it
register fan oanbring
opmakke wurdt, is it úthôf der net mear. It
lânbesit fan
it kleaster Klaarkamp is der wol bleaun
fansels en op de
grutste pleats buorket "Harmen to
Munnichuijs". Oan syn
namme te sjen brûkt hy de huzing fan it
eardere úthôf. De
pleats fan Harmen beslacht in grutte fan
260 pm, dat wie
foar dy tiid ûnbidige grut.Hoewol't hy
fierwei de grutste
boer wie, hoegde hy gjin hier te jaan:
"...ende gelt mit
den dijcken geen rente..."stiet der
by. Dat betsjut dat
hy, yn stee fan hier betelje,it stik dyk ûnderhâlde
moast
dat by syn grutte pleats hearde. Dat ûnderhâld
koste sa'n
protte sinten (dy diken sille wol goed min
west ha)
dat
hy frij wie fan hier beteljen. Men soe it
sa sizze kinne:
troch de swiere dykslêsten wiene de lâneigners
yn Nes doe
bliid dat guon boeren har lân hiere woene
tsjin it ûnder-
hâld fan de diken dy't ûnder de pleats
foelen.
1556. De feroarings dy't yn de tsjerke op
kommende wei
wiene,giene ek de hierders fan
kleasterpleatsen net foar-
by. As yn 1556 it kleaster Klaarkamp
nije hierkontrakten
ôfslút mei de hierboeren, komme dêr
allegear artikels yn
foar dy't neat mei it lânferhieren te
krijen ha, mar nam-
stemear mei de tsjerke. Sa moasten de
hierders har "hol-
den nae olde Christelyke religie",
mocht in widdo net wer
trouwe sûnder tastimming fan it kleaster en
waard harren
ferbean om te fjochtsjen. Allinne de lêste
artikels gean
oer de pleats sels (sjoch bylage F).
Jacob Sipkes, krekt as syn heit
hierder fan Muontsehûs,
ûnderskriuwt it nije hierkontrakt wol, mar
wat hy der fan
tocht hat, sil wol nea bekend wurde. Dat er
doe ek
noch
swiere dykslesten wiene, komt yn de
hierpriis nei foaren:
150 ggûne en it ûnderhâld fan de diken.
Yn 1558 wurdt
Jacob koarte yn de hierpriis: "...dat
ick hem 10 ggulden
cort om de swaren dicks halven dy he heeft
te maken..."
1576. Dat de hierpriis net allinne yn
sinten mar ek yn
natura betelle wurde moast, fermeldt
it rekkenboekje as
"Jeldert Munckehuijs toe Nes" oan
it kleaster "een quar-
tier coorn" bringt. In
"quartier" is it 1/4 part
fan in
lêst en dat wurdt dan 10 sek fol.
1593. Nei de Reformaasje yn 1580 is it dien
mei de klea-
sters en gean de pleatsen oer nei de
Steaten fan Fryslân.
Yn de registers fan it kleasterguod dy't dêrnei byholden
wurde, stiet yn 1593 dat it dien wie mei de
grutte pleats
"Monninkhuis" en dat er twa
pleatsen foar yn it plak kaam
binne: Frerick Sipckes to Moenickehuijs
bebuorket 113 pm
en Sije Sibes to Moenickehuijs hat 107 pm
yn hier.
De dykslêsten komme ek wer op it aljemint.
Frerick hoecht
foar fiif pûnsmjit gjin hier te jaan
"...vermits vergra-
vinge der landen..." De modder fan
dizze fiif pm lân fan
Frerick is troch de boeren fergroeven by it
meitsjen fan
de diken. Ek Sije hoecht foar fiif pm gjin
hier te
jaan
"...dorch die grote delvinge van
saeden..."
De twa muontsehuzen dy't yn dizze tiid ûntstien
binne, ha
letter altiten de nammen Grut en Lyts
Muontsehûs hân. It
Lyts Muontsehûs stie twa stikken lân
fierder fan Nes ôf
as Grut Muontsehûs en is nei 1900 ôfbrutsen.
1644. Grut Muontsehûs hat oan it lêst ta
eigendom west
fan de Steaten fan Fryslân. As yn 1644 de lêste
kleaster-
pleatsen ferkocht wurde, is Grut Muontsehûs dêr
ek by:
"...Gerrit Gosses 113 pm ijder pm bij
Sake Tiercx gecogt
voor 38 ggl, facit 4294 ggl..."
1713.Nei 1700 hat de widdo fan Hylcke
Bouwes it besit fan
Grut Muontsehûs, grut 111 1/2 pm. Hja kin
elk jier 936 gûne
barre fan hierder Bote Jans. De huzing moat
in 1400 gûne
wurdich west ha want der stiet:
"hierop heeft de huurder
verschoten FL. 1400,-". It wie dus net mear lyk as
yn de
17de ieu dat de eigner de huzing
weromkeapje moast as de
hierder fan de pleats ôf gie, mar no hie de
hierder yn it
foar in bedrach jaan moatten foar de
huzing,dat er letter
wer werom krije koe, fermeardere as fermindere
mei wat
der oan wearde oan de pleats feroare wie.
1729. Dit is in wichtich jier foar
Grut Muontsehûs want
Hendrik Jans van der Meij wurdt de nije
eigner en brûker.
Nei him is de pleats altiten fan âlder op
bern oergien
oant 1985 ta.It bleau net altiten yn
deselde namme, earst
wiene it de Jousma's, letter de
Stallinga's, mar it bleau
yn de famylje.
1794. De huzing bleau net altiten deselde.
De âlde pleats
(úthôf) oan de âldste dyk om Nes waard ferlitten
en yn
1794 waard de hjoeddeiske pleats boud oan
de nije wei nei
Wierum. Muorankers wize dit noch út. Op
it plak
fan it
âlde úthôf binne letter noch wol diggels fûn
en guon âlde
Friezen. Dit plak stiet bekend as "Ald
Tún". It gebou hat
der noch in pear jier stien, mar yn 1803
moat Hille Louws
Jousma de boel ôfbrekke fan it
gemeentebestjoer. Der is
dan ek praat fan in dowematte; by Grut
Muontsehûs moatte
dêrom gibben west ha, heal wylde dowen. Dy
waarden brûkt
foar it fleis en foar de dong. De pleats
hie fanâlds it
rjocht fan gibbeflecht.
"Een huis en schuur geboud op een koud
steed, getauxeerd
op 60 g huur", is de omskriuwing fan
de nije huzing. Yn
de nije huzing wurdt de âlde wand mei de
bedsteden en in
vitrinekast út it âlde gebou wer oerbrocht.
In prachtich
tegeltableau yn de pleats soe fan 1794 wêze.
Om 1800 hinne waarden der op Grut Muontsehûs
10 kij mol-
ken en brûkte de boer 11 hynders foar it lânwurk
op 70 pm
boulân. Dat seit genôch oer de grutte fan
de pleats.
Eigners sûnt 1800:
Louw Hilles Jousma 1759 - 1805
Hille Louws Jousma 1805 - 1818
Douwe Stallinga 1818 - 1882 (nei 1862 de erven)
Pieter Stallinga 1882 - 1920 (nei 1900 de erven)
Pieter Stallinga 1920 - 1972
Tjitske Frings-Stallinga 1972 - 1985
Klaas Wassenaar 1985
Nei de Jousma's hat de famylje Stallinga
Grut Muontsehûs
jierren yn eigendom hân, fan 1818 oant
1985. Douwe Ruurds
Stallinga kaam fan Woarkum nei Nes as Ryksûntfanger
en hy
wie ek boer fansels.Hy wie troud mei Grietje
Pieters Hee-
ringa, fan de Heeringa's dy't Lyts Muontsehûs
bebuorken.
Douwe Ruurds Stallinga sil nei 1840 wol in
soad wurk oan
syn soannen Ruurd Douwes en Pieter Douwes
oerlitten ha en
as hy yn 1862 komt te ferstjerren, nimt
Pieter Stallinga
it bedriuw oer. Mei syn mem want Pieter is
pas nei de dea
fan syn mem troud, doe't er al 57 jier âld
wie. Syn frou,
Tjitske Gerrits Lijzinga, foarhinne
grutfaam op Muontse-
hûs, wie noch gjin 30 jier dat hja krigen
neitiid noch in
stik
as fjouwer bern. Anne Pieters Stallinga kaam
op de
"Stallinga-pleats" yn Peazens en
Pieter Pieters waard de
nije boer fan Grut Muontsehûs. Dat sil wol
nei 1913 west
ha doe't syn mem stoar. Pieter is nea troud
dat hy waard
de lêste manlike Stallinga op Muontsehûs.
Erik Frings, troud mei Tjitske Annes
Stallinga fan Pea-
zens, wie yn it lêste jier dat Pieter Pieters
Stallinga
noch buorke al bedriuwslieder en doe't de âld
boer fan de
pleats gie om te rintenierjen, kaam Frings
foar fêst op
de pleats.
1985. Frings hie krekt de tritich jier
folmakke doe't hy
de pleats oerdie oan Klaas Wassenaar dy't
hjoeddedei noch
boer is op de opfolger fan it âlde Nessemer
úthôf.
Bewenners:
1818
Douwe Ruurds Stallinga
1862
Grietje Pieters Heeringa
1881
Pieter Douwes Stallinga
1900
Tjitske Gerrits Lijzinga
1913
Pieter Pieters Stallinga
1955
Erik Frings
1985
Klaas Wassenaar
56.
BEWENNERS: W.H. Bakker
L. Bakker-Holwerda
ADRES: Bredewei 8
WENPLAK: Nijewier
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: 12
GRUTTE YN 1640: 62 pm
GRUTTE YN 1989: 47 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Kop-hals-romp 1879, efterein 1904
EIGNER: Huzing: W.H. Bakker
Measte lân: Erven
Holwerda-Vogel
It doarp Nijewier hat lange jierren ûnder
grutte ynfloed
stien fan it kleaster Sion, in Cisterciënzer
kleaster dat
al foar 1200 stifte waard troch
it kleaster Klaarkamp
ûnder Rinsumageast. Sawat it hiele doarp
wie eigendom fan
dit frouljuskleaster en yn 1511, yn it
register fan oan-
bring, komt, nêst in pear lytse gernierkes
dy't bûten har
berop as skroar as skuonmakker ek noch
wat kij
ha, mar
ien pleats foar dy't net it eigendom wie
fan Sion.
Op de pleats fan Bakker moat doe in Sijpka
as hierder fan
61 pm lân fan Sion buorke ha. Hy moast
sawat 19 gûne hier
jaan.
1561. As it rekkenboek fan it kleaster Sion
begjint te
rinnen, sit "Jacob Sickesz oppe
fyelde" op dizze pleats.
In echte namme hie de pleats net (mar
trije pleatsen yn
Nijewier hiene in namme), mar Jacob Sickesz
wenne yn alle
gefallen "yn it fjild". Hy moat
43 ggûne oan hier jaan en
"...een halve tonne roede botter bet
een fet swyn bet sal
hy oick 12 maijers voeden ende loenen bet 7
voer torffs."
(bet = met, tevens en de
"maijers" dy't Sicke iten en
it
lean jaan moast, sille it gers fan it
kleaster wol meand
ha). Jacob kaam der dus net sa maklik ôf
want nêst it
jild moast hy ek in part "in
natura" betelje. Dat wol net
sizze dat it net buorkje woe op dizze
kleasterpleats want
yn 1579 is Sicke Martens, de opfolger fan
Jacob Sickesz,
wol ien fan de trije rykste ynwenners fan
Nijewier.
1644. Nei Alle Douwes, dy't yn 1593 al 65
ggûne hier jaan
moat, en Ruyrdt Jans út 1618, komt yn 1644
Geert Roelofs
as hierder foar. Yn dat jier wurdt de
pleats ek troch de
Steaten ferkocht en de Weesfâden fan Dokkum
keapje dizze
pleats foar 72 ggûne de pûnsmjit en
dat waard mei-inoar
in bedrach fan 4428 ggûne.
De Weesfâden ferhiere de pleats foar 122 ggûne
yn it jier
en yn 1661 waard in soarte fan hierkontrakt
opmakke foar
Tryntie Andries, de widdo fan Geert
Roelofs. It giet hast
hielendal oer sinten: "...Weduwe
Geert Roelofs 122
ggl
per jaer en op May 1661 600 goudgulden
tot een
propijn,
voor 14 jaeren jaertallen aenvangende St
Petri 1661 en na
verloop van de eerste seven jaeren een jaer
huyr, maer by
vercopinge twe jaeren huyr doch by overdrachte
aen een
van haer kinders, een jaer huyr tot propijn
te betalen.."
Yn de boeken fan it Weeshûs is te sjen
dat Tryntsje har
"propijn" yn terminen betellet en
oer it bedrach dat noch
net betelle is, hyltiten rinte jaan moat.
1714.It reëelkohier fan 1714 jout de wearde
fan de huzing
op as 2000 ggûne: "...meijers affcoop
2000 pond..." Dêr
blykt út dat it lân wol eigendom wie fan de
Weesfâden mar
de huzing yn eigendom wie by de hierder. As
der in
nije
hierder kaam, moasten de Weesfâden de
huzing weromkeapje
foar 2000 ggûne. It krekte plak wêr't dizze
pleats it lân
lizzen hie, wurdt ek oanjûn.
"...hebbende ten oosten de
olde meer en ten westen de brede
wegh..." De Bredewei
bestiet noch altiten en dat "olde meer"
wie in slinke
tusken Nijewier en Mitselwier, hjoeddedei
noch werom te
finen yn in bochtend sleatsje.
1760. As Jan Pytters op de pleats buorket,
syn hier
wie
yntusken mei 225 gûne hast twa kear sa
heech as
hûndert
jier earder, belibbet de pleats goede
tiden. Jan hat sa'n
14 kij en 7 hynders en in 40 pm ynsiedde
as boulân. Syn
opfolger Lolke Houkes moat wol mear hier
betelje, 400 cg,
mar syn bedriuw smyt safolle net op mei 5
kij, 5 hynders
en 35 pm boulân.
1797. Troch maatregels fan de Provinsje,
alle tsjerken en
ynstellings fan woldiedigens moasten earst
it 1/5 en let-
ter nochris it 1/6 part fan har fermogen yn
jild oan
de
Provinsje jaan, waarden de Weesfâden
twongen om wat fan
har besittings te ferkeapjen. En dêrom kaam
de pleats yn
Nijewier ek op'e buorden. Op in publike
ferkeaping waard
Jacobus Nicolaas Talma de nije eigner fan
64 1/2 pm lân foar
in priis fan 8190 cgûne. De hierder Lolke
Houkes mei noch
oant 1804 foar 512 gûne yn it jier op de
pleats buorkje,
mar dan ferkeapet Talma de pleats al wer en
mei in protte
winst! De nije eigner Klaas Gerbens moat
leafst 8474 gûne
deltelle, en net foar 64 1/2 pm, mar foar
38 1/2 pm! De
rest
fan de pleats stode útinoar: njoggen
ferskillende keapers
krigen elk in stikje fan de eardere Weeshúspleats.
1825. As Klaas Gerbens Klaver komt te
ferstjerren, bliuwt
syn widdo noch in pear jier op de pleats en
ferkeapet yn
1825 har oandiel oan Albert Jans
Gleystra. Gleystra wie
fan berop wolkammer, wenne yn Dokkum en sil
de pleats as
jildbelizzing kocht ha want Henne
Ouwes Talsma (keapman
en boer) kaam op'e pleats. Talsma hie fiif
feinten en ien
faam op syn bedriuw dat it liket er op dat
hy der keapman
bybleaun is.
Nei Gleystra komt de famylje Alberda yn it
besit fan de
pleats en ek hja hiene yn har tiid in
protte pleatsen yn
eigendom foaral yn Ie en Ingwierrum.
De grutte dwershuzing fan dizze pleats
moat yn
de tiid
fan de Alberda's boud wêze want doe't
Bakker yn 1979 de
foarein fan syn pleats fernijde, kaam der
in balke
foar
it ljocht mei it jiertal 1879. De
oarspronklike pleats
kin noch âlder west ha want yn de
"hals" waarden twa la-
gen ôfsliten estrikken fûn, dy't yn 1879
betimmere wurden
binne.
Bewenners:
1825
Henne Ouwes Talsma
1869
Jacob Jans Holwerda
1877
Jentje Piers Tilma
1903
Willem Hylkes Soepboer
1905
Jacob Eelkes Holwerda
1911
Ids Kornelis Holwerda
1948
Douwe Holwerda
1967
Wim Bakker
Jacob Eelkes Holwerda wie wer foar it earst
eigner/bewen-
ner fan de pleats. Hy kaam fan Berghuistra
(sjoch nr.14),
in pleats ûnder Easternijtsjerk. Jacob hat
de skuorre yn
1904 (hy wenne der noch net iens, al wie hy
sûnt 1902 wol
eigner) fernije litten en Tryntsje
Jacobs Holwerda, syn
dochter, is doe yn stien ferieuwige,
want in
tinkstien-
tsje yn de efterhúsmuorre hat de inisjalen
"T. J. H." en
it jiertal 1904. Langlêsten waard op
in groubynt yn de
skuorre noch it útsniene jiertal 1791 fûn,
dat de
moog-
likheid bestiet dat yn dat jier de pleats
boud is en dat
yn 1879 en 1904 restauraasje plakfûn ha.
It speciekohier
lit foar 1796 (oer de earste fiif jier hoegde
men gjin
belesting te beteljen, foar nijbou
"op een koud
steed"
wie dat 10 jier) wol sjen dat er in
skoarstien bykaam is,
mar seit neat oer nijbou of soksawat.
Yn 1911 giet Jacob Eelkes nei Ealsum en komt
syn soan op
de pleats. Syn neiteam hat noch lange
jierren de pleats
yn eigendom hân, want pas yn 1977 hat Wim
Bakker, de be-
wenner fan hjoeddedei en troud mei in
omkesizzer fan Dou-
we Kornelis Holwerda, de pleats oerkocht.
Nijsgjirrige lânnammen binne noch: Mûntsje
twa, de kamp,
de seis foar it brechje, Uilke en de treddeheal,
Dobbe-
seis, Hornes fiif en it kopke.
57.
BEWENNERS: Y. Brunia
A.B. Brunia-Sietsma
ADRES: Siercksmawei 4
WENPLAK: Nijewier
PLEATSNAMME: Healwei
FLOREENNUMER: 17
GRUTTE YN 1640: 64 pm
GRUTTE YN 1989: 65 HA
YN GEBRUK AS: Boupleats
HUZING: Kop-hals-romp 1892
EIGNER: Huzing: Y. Brunia
Lân: Y. Brunia
35 HA
B.B.L. 30 HA
Sa't by de pleats fan Bakker al opmurken
is, hat hast it
hiele doarp Nijewier yn eigendom west by it
kleaster Sion
dat op in terpke stien hat efter de Singel
yn dit doarp.
Op ien pleats nei: Hollewey sate, ek wol
skreaun as Holle
wey, Halewey en Heelewey. It sil
allegear wol "healwei"
tusken Nijewier en Easternijtsjerk
betsjutte.
Dat oant 1580 ta, doe't it ferbean waard om
Roomsk te wê-
zen en alle kleasters opholden te bestean,
it hiele doarp
hast yn hannen wie fan it kleaster, wurdt
nochris befês-
tige troch it register fan geastlike
opkomsten út 1580:
"...van de conventualen offt cloister,
denwelken dit dorp
geheel, exempt een sate, tokomt..."
1511.Hoe't it sa kaam dat allinne dizze
pleats net eigen-
dom wie fan it kleaster is net mear te
efterheljen. Yn
1511 lykwols komt in Gerck Stanie as eigner
foar fan
de
66 pm grutte pleats.By sa'n namme tinkt men
oan "Stania",
dat Gerke sil wol fan eale komôf west ha.
As hierder siet
Gerbet Tzellesz op de pleats dy't sels noch
2 pm yn besit
hie. Hy moat in jierlikse hierpriis fan 22
ggûne betelje.
1640. Pas yn it Stimkohier fan 1640 komt de
pleats wer in
kear foar. Hollewey is dan yn hannen
fan Jonkhear Douwe
Ockinga. Hierder fan de 65 pm lân is Aucke
Eelkes. Dat it
ealman Ockinga om de stim gie, dy't op'e
pleats lei,wurdt
dúdlik út it rychje nammen fan syn
opfolgers:
Jonkhear Sicco Goslinga
Jonkhear Gemme Onuphrius van Burmania
Jonkhear Ulbe van Burmania
Freule J.A.G. van Sminia
Jonkhear Caspar van Breughel Douglas
Pas yn 1892 komt der wer in
"gewoane" eigner:Eelke Jacobs
Holwerda. Om't de pleats dúdlik fanwege it
dêroan ferbûne
stimrjocht opkocht wie,bleau de pleats ek
lang yn deselde
famylje. Freule van Smina bygelyks wie wer
troud mei in
Van Burmania sa't bliken docht út in
skieding fan 1830.
It hiele besit fan Ulbe van Burmania
wurdt dan ferdield
en ek Healwei komt te praat: "...Een
zathe en landen met
huizinge en schuur, hornleger hovinge bomen
en plantagie,
Hollewey Zathe genaamd ..." Der is dan
85 pm lân by de
pleats dy't taksearre wurde op FL. 13.347,- wylst de huzing
noch FL. 2710,95 opbringe moat. In fjirtich jier
earder, by
de erfenis fan Gemme Onuphrius waard
hiel Hollewey noch
ynfintarisearre op FL. 7008,-.
De wearde fan de huzing wie yn de rin fan
de jierren hast
twa kear safolle wurden as at Melle Minses
yn 1714
foar
de pleats jaan moast doe't hy dy fan syn
foargonger oer-
naam: FL. 1500,-. Melle moast jierliks in 185 gûne
oan hier
jaan foar syn 64 pm.
Om't de prizen yn de 18de ieu stadich
oprinne,moat Paulus
Wilties om 1765 hinne al hast twa kear
safolle oan hier
jaan: FL. 345,- en noch "een halfkintje
boter".Dat "kintje"
wie in kynsen (= ¬ hl) en wie yn dy tiid 5
gûne wurdich.
Paulus liket it net rom hân te
hawwen want wylst
syn
foargongers "Hoofdgeld" jaan
moasten, stiet er
by him
oantekene: "...verclaarde in gemoede
geen 600 gulden te
besitten..." en hoecht hy allinne mar
"Halfhoofdgeld" te
jaan. Paulus wie dan ek fan komôf in
arbeider en mei de
de widdo fan Tys Janties, syn foargonger,
troud. It moat
wol krap om'e hoeke mei him want om belesting
(en lean
fansels) út te sparjen, stiet er:
"heeft nu een
knecht
onder de 12 jaar"en foar bern ûnder de
12 jier hoegde men
gjin belesting te beteljen.
Op syn bedriuw rinne ek mar 7 kij en 5
hynders wylst hy
in 30 pm as boulân brûkt.
1805. Opfolger Claas Jans jout foar de 76
pm by Hollewey
elk jier 803 gûne oan hier oan Ulbe van
Burmania. In seis
kij en fjouwer hynders meitsje syn beslach
fee út en 38
pm lân kin hy brûke om syn produkten op te
ferbouwen. De
huzing komt ek noch foar syn rekken:
"met huijs tot Meij-
ers last".
Bewenners:
1818
Jan Egles Alberda
1839
Tjerk Romkes Viersen
1849
Kornelis Jans Fockens
1859
?
1869
Kornelis Enneus Rijpma
1892
Wierd Willems Wiersma
1913
Jacob Wiersma
1918
Pieter Watzes Hoogland
1924
Meindert Finnema
1934
Yme Brunia
1939
Willem Brunia
1951
Yme Brunia
Eelke Jacobs Holwerda, sûnt 1892 eigner,
hat net sels op
Healwei wenne, mar liet skoansoan Wierd
Willems Wiersma,
troud mei dochter Ytje Eelkes, der op
buorkje (de âldste
soan
Jacob Eelkes siet al op pleats nr. 14). Wierd hat op
in moaie nije pleats buorke want neffens in
muoranker hat
syn skoanheit yn 1892, yn itselde jier dat
er de
pleats
yn eigendom krige,in nije pleats sette
litte. Neidat soan
Jacob Wiersma noch in tal jierren op
de pleats taholden
hat, kaam de pleats yn hannen fan Pieter
Watzes Hoogland
dy't sels in pear jier buorke en doe de
pleats oant 1951
ta ferhierde, foar't er Healwei ferkocht
oan de
famylje
Brunia.
De earste Brunia wie Yme, dy't op syn
sechtichste jier
noch fan Ealsum nei dizze pleats ferhuze.
Dat wie yn 1934
en sûnt ha der altiten Brunia's op Healwei
buorke. Hja ha
hiel lang op in mingd bedriuw wurke, mar sûnt
1980 is it
bedriuw alhiel op bou oergien al hâlde
in hûndert skiep
en in tsiental hynders it oantinken oan it
mingd bedriuw
noch wol wat fêst.
58.
BEWENNERS: Y. Boersma
T. Boersma-Heeringa
ADRES: De Buorren 15
WENPLAK: Peazens
PLEATSNAMME: -
FLOREENNUMER: -
GRUTTE YN 1640: -
GRUTTE YN 1989: 42 pm
YN GEBRUK AS: Túnkerij en leanbedriuw
HUZING: 1919
EIGNER: Bruorren Y. en J. Boersma
Hiel lang hat dit stee yn de buorren
fan Peazens, wêr't
no dit bedriuw op fêstige is, in tún west
dy't hearde by
De Buorren 13. Op dizze tún waard yn 1919
in hûs boud. De
bruorren Arjen en Taede Tamsma, keaplju yn
Peazens,lieten
dit hûs bouwe foar harren suster,de widdo
Wytske Meinsma-
Tamsma (Broers' Wytske waard hja neamd).
De timmerman dy't it hûs bouwe soe, waard
ien fan de 16
slachtoffers yn Peazens fan de Spaanske
gryp yn 1918. Syn
beide feinten, alhiel sûnder diploma's, ha
doe it hûs mar
ôfboud. Op in plankje dat fûn waard by in
ferbouwing stie
dat it hûs skildere wie troch in Mollema.
1934. Neidat Arjen Tamsma en Andries Pieters
Zwart der
noch wenne hiene, kaam de tiid fan de
famylje Boersma. De
earste wie Jacob Jelles Boersma,fan berop
bakker. Hy moat
it hûs mei de grutte tún der omhinne yn de
minne tritiger
jierren foar 2300 gûne kocht ha.
1950. De bruorren Jelle en Yme Boersma
kamen krekt foar
it jier 1950 yn it besit fan dit hûs. De
kearn fan harren
bedriuw wie eins it kafee "De
Driesprong",no bekend ûnder
de namme fan "Albatros", op de
trijehoeke as men Peazens
ynrydt.
Hjir ha sûnt 1874 al Boersma's wenne. In
Jelle Boersma
wie earst noch grutboer op Bollingwier ûnder
Easternij-
tsjerk mar dy kaam yn muoilikheden troch
boarch-wêzen. Hy
hat noch yn Eastrum wenne en kaam yn it
kafee yn Peazens
doe't dat krekt tefoaren ôfbaarnd wie. Hy
is doe wer hiel
lyts begûn mei in hynder, twa kij en in
pear skiep. En it
kafee fansels. Yn letter tiid kaam dêr ek
it wurk
efter
de seedyk by: it lânoanwinnen bygelyks. Op
syn heechst ha
de Boersma's wol in 16 hynders yn gebrûk hân
om materiaal
oan te bringen foar de mânlju dy't yn it slyk
oan it wurk
wiene mei ryshout en sa. Sa waard it
bedriuw fan Andries
en Jelle Boersma yn de rin fan de
tiid in bedriuw
op
meardere pylders: kafee, kij, boulân en
leanwurk.
Yme wenne yn it kafee (de foarein dêrfan waard
yn 1910
alhiel opnij opboud) en Andries yn it hûs
De Buorren 15.
Doe't Yme stoar, hat syn frou Klaske
Dijkstra noch in tal
jierren it kafee oanholden mar de kij
giene yn
1972 al
fuort. Doe't it kafee op 1 desimber
1974 ferkocht waard
(ynset op FL. 26.599,- en 21 kear ferhege), hiene
de Boer-
sma's krekt hûndert jier kastlein west.
Yntusken wie yn 1969 in loads boud op de
grutte tún efter
it hûs yn de buorren wêr't Andries Boersma
wenne en kaam
de kearn fan it bedriuw hjir te lizzen.
Yn 1978 waard
noch in stik oan de loads boud, mar mear
romte foar út-
wreiding wie der net. Optheden hâlde de
bruorren Yme en
Johannes Boersma har dwaande mei de túnkerij,
al bliuwe,
foaral simmerdeis, ek it wurk oan de
seediken (foaral it
meanen)en it wurk yn ruilferkavelingsferbân,tige
wichtich.
Bewenners:
1919
Wytske Meinsma-Tamsma
1928
Arjen Tamsma
1930
Andries Pieters Zwart
1934
Jacob Jelles Boersma
1950
Klaas Sijtsma
1951
Andries Boersma
1982
Yme Boersma
BYLAGE A.
Ferkeap yn it boelguod fan Jan Luytma yn
Eanjum (nr. 10) yn 1582.
De betingsten en sa binne net opskreaun,
allinne wat er ferkocht
waard (boarne: Weesboeken Eastdongeradiel,
J1)
Levendige Have
een jonge rood blaer koe 11 gg 7 strs
een rood bleeck koe 12 gg
een rood rogget koe (=reade rêch) 15 gg
een swart koe 20 gg
een rood bleeck blaer koe 16 gg 7 strs
een swart rugget koe 13 gg
een roode vlacke koe (=flekken) 14 gg
een roed blaer koe 17 gg 7 strs
een bleecke roede koe 18 gg
een roede blaer koe 17 gg
een roede blaer rier 5 gg 5 stra
een roode koe calff 2 gg
een roode koe calff 1 gg 2 strs
een roode bolle calff 1 gg
een rood blaer hockling 4 gg
een swart enter bolle 5 gg
een rood blaer bollecalff 1 gg 10 strs
een rood blaer enter bolle 4 gg
een rood koe calff 1 gg 5 strs
een rood bolle calff 8 strs
een bruijn voele merye 30 gg
een schock bruijn merye 4 gg 14 strs
een swart bles merye 13 gg 14 strs
Huismanne Reeuw
een kret 8 strs een souttonne 3 strs
een eeren emmer 40 strs een tonne 4 strs
een deecken 3-21 strs een tonne 6 strs
een ketel 13 strs een tresoir 34 strs
twee oercussens 5 strs
een kiste 38
strs
twee oercussens 8 strs
een vuijren lange taefel 9
strs
een bed 20 strs een schotelbanck 1 gg
een bed 23 strs een wij vat met bonen 45 strs
een half canne pot 33 strs een deur(?) 21 strs
een vat 9 strs een zou 3 strs
een swijne troch 7 strs
een mosterdmoelen 4
strs
een tyne 3 strs een troch 10 strs
een tyne 9 strs een eyde 34 strs
twee melckmolen 4-14 strs drie ryuwen 5 strs
drie melckmolen 5 strs
een sichte en haers 2
strs
een holten emmer 7 strs
een lodde 2
strs
een holten emmer 8 strs
een forcke en 3 sparren 6
strs
een holten emmer 9 strs
een ketelring 2
strs
een emmer 5 strs romelinge 3 strs
een keesvat 6 strs een half tonne ketel 4 gg
een old keesvat 1 str
een stoelcussen met een
twee tobben 8 strs pool 6 strs
een tobbe 18 strs een tobbe en een cleijn
een parsvat 4 strs vat 10 strs
een tonne 9 strs twee wannen en vijf
een karne 9 strs koecluuven 18 strs
een stoel 3 strs een groot duer met een
een stoel 6 strs plancke 5 strs
een keesparse 18 strs
3 loepen coorn yder loepen
een waegen 3 gg voor (lopen = 0,833 HL) 34 strs
drie waegensraedt 2 gg
een schijftaefel 14
strs
BYLAGE B.
Boedelbeskriuwing fan Jan Philippus te
Jouswier (sjoch nr. 45) út
1792. Allinne de "Levendige Have,
Huismanne Reeuw en gereedschap-
pen" binne hjir beskreaun (boarne:
Weesboek Eastdongeradiel,J 33)
Twaalf zoo melke als vaare koeijen Vijftien vorken en gavels
Twee twenter ossen Een klaauwe
Een dito Bul Een lofsnijer
Een hokling Drie vlegels
Drie dito ossen Ses rieuwen
Een dito bul Een seine
Ses paarden, waaronder een enter Een aad
Een overjaarsvarken Agt houten emmers
Agt schapen Vier suipvaten
Eenige einen Een vleesvat
Eenige hennen Twee joeken
Drie groen beslagen waagens Een haring
Een plaisier wagentie Een half lopen
Twee ploegen Een half varndel
Twee karren Vijftien setters
Drie eiden Een butter kop
Een sleeptrog Een temse
Een rolle Drie souwen
Een wyne Een grijpe
Een rasp Twee heckels
Een snijbank Eenig
Timmergereedschap
Vier paar zijllen Twee wannen
Een ploeg pars Vier keesplanken
Twee eide kettingen Twee keesstanders
Een lossijl Twee barten
Twee greiden Drie leppen
Ses battingen Drie scheppen
Vier sylbagen Een roskam
Twee tomen Twee bargetroggen
Twee hoofdstellen Een schaperip en kret
Een tiem met sijn toebehoren Drie ledders
Twee dubbele en een enkelde Jaaglijn Een
houtblok
Vijf bijnnen met kettingen Ses stijkelspaaden
Een helter Twee agterbijnen
Een kret Twee voorbijnen
Een keestafel met schragen Twee bijnstokken
Een keestobbe Een moudbord
Vijftien koekettingen en klauwen Een schuifsleed
Een keesschammel Een pols
Een karne Eenige hecken en
dammen
Een karnpols Een draaijsteen
Een keespars Een bullebeugel
Een rolle ketting
Graanen, gedorschen en ongedorschen:
Twee en een half lopen klaversaad
Neegen en twintig lopen weit
Dardehalf pondemaat somergarst
Een blok boonen
Voorts nog een partij haver en orten
welks alles na gedane afdorsching moeten
geblijken.
BYLAGE C.
Tauxatie van levende have den 21 Mei 1852
gedaan door W.B. Terp-
stra, landbouwer onder Ee (boarne:
Kolleksje Meindersma nr. 195).
Dit is in taksaasje fan Unia Sate (sjoch nr.
22).
1. een muisbont bles twenterier FL.
90,-
2. een zwartbont koe van S. Nauta FL.
75,-
3. een zwartbont bles twenterier FL.
85,-
4. een zwartbont overloper Kolderig FL.
45,-
5. een muis twenterier FL.
80,-
6. een muis twenterier FL.
80,-
7. een zwartbont enterier FL.
60,-
8. een witbont enterier FL.
60,-
9. een witbont koe van S. Nauta FL.
70,-
10. een zwartbont twenterier FL.
80,-
weijdkoeien
11. een donker vare muis koe FL. 130,-
12. een muisbont koe met slappe banden FL.
90,-
13. een muisbont twenterier FL.
90,-
14. een zwartbont twenterier FL.
90,-
15. een beste muisbonte os FL.
90,-
16. een muisbonte os FL.
80,-
17. een muisbon twenterier FL.
70,-
18. een dubbel overloper FL.
70,-
19. een zwartbont hokkeling van J.N.
Witteveen FL.
30,-
20. een witbont hokkeling FL.
30,-
21. een ligt muisbont hokkeling FL.
30,-
22. een zwart hokkeling FL. 30,-
23. een idem FL.
30,-
24. een muis hokkeling met een
atterkrab FL.
20,-
25. een bul hokkeling FL.
30,-
26. een zwart bont enterier een zukkeler FL.
30,-
27. zeven zuip kalvere 6,00 FL.
42,-
FL. 1707,-
Paarden
1. zesjarig merrie Paard FL. 250,-
2.
vijfjarig merrie Paard
FL. 300,-
3. driejarig merrie Paard FL. 140,-
4. een bruin twaalf jarig FL. 160,-
5. een bruin kijlkol merrie FL. 140,-
6. een zwart twaalf jarig merrie FL. 150,-
7. een zwart zeventien jarig merrie koopman
FL. 100,-
8. een zwarte ruin FL.
100,-
FL. 1340,-
2 oude varkens FL.
60,-
2 idem jonge FL.
20,-
27 schapen FL. 270,-
14 lammeren FL.
35,-
een op het heem aanwezige mesthoop FL. 300,-
een klamp oud hooi FL. 150,-
BYLAGE D.
Untjouwing fan de hierpriis fan "Ida
van Tiara State" (nr. 12).
(boarne: Rekkenboeken Diakonije Herf.
Tsjerke yn Frjentsjer).
1694
FL. 223,-
1735
FL. 224,-
1741
FL. 225,-
1785
FL. 280,-
1795
FL. 300,-
1808
FL. 1029,-
1817
FL. 1092,-
1827
FL. 617,-
1834
FL. 1156,-
(yn stikken ferhierd)
1840
FL. 1000,-
1848
FL. 1050,-
1855
FL. 2464,-
(in nije huzing)
1868
FL. 2250,-
1875
FL. 3200,-
1882
FL. 2400,-
1887
FL. 1750,-
(ûnregelmjittich)
1897
FL. 1020,-
1902
FL. 1700,-
1908
FL. 2250,-
1916
FL. 3050,-
(in nije huzing)
1922
FL. 5150,-
1928
FL. 4000,-
1933
FL. 2000,-
(it wie FL. 2500,-: hierder krige
20% koarting)
1938
FL. 2496,-
1947
FL. 3380,-
1951
FL. 3600,-
1954
FL. 4550,-
1959
FL. 5950,-
1963
FL. 8370,-
(nei in wiidweidige ferbou)
1965
FL. 8620,-
1967
FL. 10891,-
It wie gjin skjinne winst foar de
diakonije, sa docht bliken út
in steatsje yn de boeken fan 1892:
De hierpriis wie: FL. 1750,00 (te beteljen yn maaie en
Grûnbelesting FL. 262,85 novimber)
Helte fersekering FL. 7,90
Timmerman FL.
79,66
Ferwer FL.
49,61
Smid FL.
4,20
FL. 403,22
FL. 403,22
FL. 1346,78
Der wiene fansels mear kosten, sa as it
taksearjen, in jierlikse
besite oan de pleats, kosten fan
hierkontrakten ensfh. Foaral it
bouwen fan de nije pleatsen yn 1855 en 1913
hat de diakonije in
protte sinten koste om't der jild liend
wurde moast.
BYLAGE
E
De ferhâlding tusken it tal kij en it tal pûnsmjitten boulân
yn
Eastdongeradiel yn de 18de ieu en dan
benammen de ynfloed fan de
feestjerte fan 1770 dêr op.
(boarne: J.A. Faber, Drie eeuwen Friesland,
bl. 594, 1974)
BYLAGE F.
Hierkontrakt út 1556 fan Grut Muontsehûs yn
Nes (nr. 55)
(boarne: Argyf Kleaster Klaarkamp, nr. 12)
Artikelen op den welken wij
heer Theodoricus Leoverdie,
abt,
Siprianus Steens, prior, Theodoricus
Doccum, kelner, van Claer-
camp onse convents meyers hoere landen te
nye wederom vijff jaren
lanck verhuyrt te hebben. Actum Claercamp
den 30 sten Januari in
den Jaere 56.
Artikel 1.
In den eersten dat een yder van onse
convents landsaeten nu voer-
taen, soewel man als vrouw, haere sullen
dragen ende holden nae
dye olde christelyke ende catolike religye
ende nae older gewoen-
te ter kerken gaen end voerts haere pastoren
ende priesteren ende
religiosen, dye in termyn coemen nae
older ghewoonte van
haere
verdyensten tot redelickheit sullen
voertaen voldoen ende betalen
by verlyes syn landen ofte saete.
Artikel 2.
Item dat een vrouwe van onse lantsaeten soe
weer haer man, daer
Godt voerbehoede binnen dese tijt van
hueringhe geraeckte toe
sterven, nyet wederom sal moeghen hylken
ofte trouwen sonder onse
ville ende consent (tastimming) by pene (=
straf) als boven.
Artikel 3.
Item
dat ghyen mannen met haere vrouwen ofte
vrouwen met haere
mannen van onze lantsaeten in fechten,
slaen ofte kyven oneerlick
sullen leven ende huysholden by gelicke
pene.
Artikel 4.
Item dat niemant van dye mannen van onse
convents lantsaeten hem
sal vervorderen om buyten echte by syn
maget ofte andere lichte
vrouwen (gelick sults huijden dachs, Godt
betert, veel geschyet)
in oneere by te slaepen ofte kinderen maken
by verboerte als bo-
ven.
Artikel 5.
Item soe weer ende indyen binnen desen tijt
van hueringe man ende
vrou van onse lantsaeten beyde (daer Godt
voerbehoede) geraeckte
toe sterven dat haere kinderen ende ander
erfgenamen nyet sullen
sucsederen (=opfolgje) in dese nye hueringe
dan sullen dye landen
alsdan vrij ende los ende ledich syn ende
sal dese hueringe met
alsulcke versterven ten eynde ende
geexpetert syn. Ende soe weer
hem enige kinderen ofte andere
erfgenamen tegens desen
artikel
met recht ofte met andere manieren van
herdicheit ende bedwanck
souden willen opposieren (yn de opposysje
gean), alsulcke erfge-
namen sullen nimmer mee convents landen
in hueringe hebben,
bi
pene als boven.
Artikel 6.
Item dat voertaen niemant van onze
lantsaeten sal moegen
enige
huysen of huyskes ofte schuyren op onse
lant laeten bouwen ofte
timmeren noch oeck den selvigen eenen
anderen wederom verhueren
ende oeck ghyen wenlant ofte meden tot
saetlant breken sonder
onse weten ende expresse consent by gelicke
pene.
Artikel 7.
Item sal oeck hem niemant binnen dese
jaeren moegen laeten afco-
pen ofte de ruyminge van syn saete een ander
overdragen sonder
onse consent ende expresse wille bygelicke
pene.
Artikel 8.
Item dat een yder lantsaete dye lantmeeter
by syn beste wetenscap
syn landen huysteden ende hyem ende andere
toe rechte sal aenge-
ven ende hem dye naestlegers van dyen in
schrifte geven, sonder
enighe porcelen toe (....net te lêzen) aen
denselvigen int meten
hantreykinck doen ende helpen ende vorderen
ende dye metinge eer-
licken onderholden.
Artikel 9.
Item dat een yder geholden sal syn
voer elcken maerscop
suvels
toe betaelen 19 goltgulden ende dye botter
allyen geeft sal yder
fat botter betaelen voer 16 goltgulden soe
weer dye ofte wy sulx
binnen desen tijt van hueringe mochten
begeren (ende dat sal den
keller dye lantsaeten verlaeten altijt in
dye meymaent te voeren
ofte he gelt ofte botter zal gelieven te
hebben) ende sal
oeck
een yder goet oprecht suijver leveren ende
den onderwicht betalen
van gelicke sal men den overwicht een yder
betaelt worden by pene
als boven.
Artikel 10.
Item dat een yder nu voertaen sal den botter
leveren op Sinte
Jacob (1 maaie) ende Mathey (21
september) dye leste
ende dye
geltrenten precise op Sinte
Victorismarcke (10 oktober)
binnen
Doccum ofte elders daert den kelder ghelyeven
sal, ende een yder
sal hem oeck guet oprecht coern leveren dat
wel scoen maeckt is
ende dat hem oeck te huys te senden soe
vroegh alst afdorsken is
by gelicke pene alst int erste artikel
verclaert is.
BYLAGE G.
Hierkontrakt fan "Ida van Tiara
State" te Easternijtsjerk (nr.12)
út 1805. (boarne: Argyf Diakonije Herf.
Tsjerke Frjentsjer).
De Diaconen der Hervormde Gemeente te
Franeker verklaren naar be-
komen consent bij wege van tauxatie
verhuurd en in gebruik toege-
staan te hebben aan Klaas Jans, huisman te
Nijkerk in Oostdonge-
radeel, onze in qlts Zathe en Landen groot
naar naam en faam vier
en tagtig Pondematen zo bouw als greiden
belast met 16 1/2 floreen
onder den dorpe Nijkerk gelegen, bij den
huurder zelve in gebruik
aan wien de huizing op tauxatie behoord,
dog bij
expiratie der
huurjaaren verpligt is de huizing en schuur
weder op tauxatie
over te dragen,welke tauxatie dan met
Landsobligatien moet worden
betaald; zijnde deze verhuring geschied
voor den tijd van
tien
aaneenvolgende Jaaren in te gaan Petri en
May 1807 en te eindigen
Petri en May 1817 en zulks voor een Jaarlijksche
huur van Een
Duizend negen en twintig Caroli Guldens boven alle
Lands, Dis-
tricts en Dorpslasten ingevolgene tauxatie
gedaan door Dirk Dirks
en Douwe Wierds Boerderijhouders en
huislieden onder den
dorpe
Nijkerk woonagtig hiertoe door het
Gemeentebestuur van Oostdonge-
radeel naar voorafgegaane authorisatie van
het Departementaal Be-
stuur van Vriesland van de 4 Junij dezes
Jaars, gecommitteerd;
zijnde deze tauxatie gedaan op volgende
conditien.
Artikel 1.
Dat de huur Martini verscheenen, uiterlijk
op den 11 May daaraan-
volgend moet zijn betaald, in klinkende
munte en vrij geld, bij
gebreeke dies zullen van dien dag af aan
Interessen ex Mora tegen
vijf Pro cento in het Jaar beginnen te
lopen en continueren tot
de betaling toe.
Artikel 2.
De Huurder zal bij eene plaats hebbende
afschaffing van bestaan-
de belastingen en dus ook van de
Landsfloreenen en het weder in-
voeren van een nieuw plan van belastingen,
niet meer nog minder
tot de verponding of belasting op de huuren
der vastigheden, we-
gens dit gehuurde hebben te betalen dan de
Landsfloreen bedraagd,
zo dat het meerdere of mindere voor
der verhuurderen rekening
blijft.
Artikel 3.
Dat deze verhuring geschied naar naam en
faam tegen 84 pondematen
waar naar de Huurder zig in de betaling der
huur heeft te regule-
ren, zonder dat dezelve deswege eenige
actie zal zijn geschapen.
Artikel 4.
Dat de Huurder geen greidland in bouwland
en alzo weerkeerig geen
bouwland in greidland mag verwisselen,maar
dat het greidland moet
blijven, ten zij de Huurder hiertoe
schriftelijk consent van de
verhuurders bekomen heeft.
Artikel 5.
Dat de Huurder alle mest op deze zathe
vallende op de Landen tot
deze zathe behoorende zal moeten brengen
zonder dezelve te ver-
voeren, te verkoopen of op andere
aangehuurde of eigene landen te
brengen.
Artikel 6.
De Huurder zal het laatste huurjaar
veertien Pondematen Land naar
behooren moeten braaken en dien herfst niet
mogen toezaijen dan
braak ort of boonlaand, waarvan hij de
costum (= it rjocht fan de
ôfgeande hierder om in part fan it lân mei
winterfruchten yn te
siedzjen, dy't noch rispe wurde meie
as de
hierder al fan de
pleats is) volgens Deelsgebruik zal
genieten moetende de overige
Landen in stoppel en herfstvalligen laten
leggen.
Artikel 7.
Dat de Huurder het gehuurde aan geen ander
mag verhuren of over
doen dan met schriftelijk consent der
verhuurders.
Artikel 8.
Dat de Huurder verpligt is de Landen naar
zijn beste vermogen te
cultiveren dezelve te beslatten,
begreppelen, beaardrijden, gelyk
een eerlijk Meijer schuldig is, zonder bij
het eindigen der huur-
jaaren eenige melioratie(= fergoeding foar
it ferbetterjen fan de
grûn) te praetendeeren.
Artikel 9.
Dat bij het expireren (= einigjen) der
huurjaaren geen gerechte-
lijke opzegging of opgeving behoeft te
geschieden, wordende hier-
in Wederzijds aan Lands ordonnantien
gerenuncieerd.
Artikel 10.
Dat de Huurder alle kosten over deze
verhuuring vallende als mede
de Huurcontracten en de zegels zal hebben
te hoeden.
Welk contract ons verhuurders en
Huurder Weederzijds genoegende
neemen wij aan elkanderen het volle effect
van dien te praesteren
onder verband onzer goederen ende ik
Huurder onder speciaal ver-
band van huismanne reuw Vee en Vrugten met
Submissie derzelve en
onze Persoonen aan den Hove van
Justitie in Vriesland
en alle
Rechtbanken ter eerster instantie.
In kennis onze handen, Actum den 30
December 1805.
BYLAGE H.
Bestek en betingsten fan de bou fan in nije
skuorre yn 1780 by de
pleats bewenne troch Claes Minnes (nr. 41).
(boarne: Famyljeargyf Fontein, nr. 33)
Bestek van een nieuwe schuur, als eerst het
wegbreken en steen-
schoonmaken van een oude schuur en buithuis
onder Engwierum, voor
den
Heer Pieter Fontein wordende door Claes Minnes gebruikt,na de
newenstaande tekening dog een gebint meer
en drie voet langer met
zijn binnewerk so van puiskeuken,
tjenhanne, molkenkamer en kees-
kamer.
(Spitigernôch is de tekening net mear oanwêzich yn de ar-
ven fan de famylje Fontein)
Ten eersten.
Het graven van alle vondamenten tot aan
de vaste
grond so van
buite als van binne muren en alle klippen,
langs de reedsmuur 129
voet het welk de langste is, dog steekt de
keuken nog vijf voet
langer, en wijt soon 72 … 73 voet. De
fondamenten in zijn aanleg
3 steen dog de agtermuur 4 steen en dan in
suijde op 2 steen en
de andere op 1 1/2 steen. De klippen onder
4 voet en in suijde na de
stijlen reedsbinten de klippen op 2 voet,
en koebuiten 1 1/2 voet.
Dan alle weer opmaken, dog de buitenmuren,
een voet in de grond
met sement en na het regten van de binten
alle muren op te metse-
len en de buite muren een voet boven de
grond met sement in de
kalk en dan sand, de muren lang na
vereis (en hoog
als volgt)
voormuur 8 voet en de agterste 13 voet en
de reedsmuur 7 voet en
de koemuur 6 voet, en alle regt en te lood
en in sijn verband te
metselen van buiten en van binnen en afte
voegen.
Ten tweeden.
Te maken vijf hele binten stijlen swaar 14
… 17 en de balken lang
36 voet, swaar 14 … 16 en ieder bint 4
krabeels, swaar 11 … 14 en
10 … 12 duimen. Dan nog een bint over de
tille gelijk de tekening
vertoont. Dan draaghouten, swaar 10 … 18
met haaklasken en in de
legers met swale sterten en met goede
bouten versien. Hier onder
sijn jaagbanden boven met pin en gat
opgesloten en onder op tan-
den wel vastgerongt. Hier op te setten
16 sloten spanten
en 2
halve met zijn Hanebalken en krabeels met
pin en gat, swaar......
(net ynfuld) als mede sjordings naald en
tusschen spanten so digt
en swaar als de Heer besteder verkiest, en
met latten na vereis
van de pannen, alle wel te boren en te
spiekeren. Dan de pannen
wel digt te leggen en de vorst en hoeken er
op te
spiekeren en
digt te maken, en de pannen bestrijken of
met dokken so de Heer
verkiest, alsmede Uylleborden.
Ten derde.
Alle kozijns tot dit werk te maken en te
plaatsen daar het
no-
digts geoordeelt wordt, met deuren vinsters
raamten met sijn ge-
wingen beleggen vinsterbanken alles so best
werk vereist.
Ten vierden.
En onder dese kap de binne werken so de
tekening aanwijst, als de
keuken met aparte kap met zijn vereist
balken souder vloer mantel
bosem en steetjes en een bedste gemetselt
met een kozijn
met
deurkes. Vorders die 3 vertrekken als
karnhuis keeskamer molken-
kamer alles met zijn balken souders en
vloeren so als't behoort.
Ten vijfden.
In het koehuis vijftien koebinten en
koeschutten met zijn draag-
houten en scheringen, en een sekreetfalle,
dese stallen met klin-
kert op de kant in kalk en serment. En een
groppekant met een rol
laag breed 1 1/2 … 3 voet in serment. Dan
een milgang muur lang tot
aan de deur na het dorskhuis en hoog 8 1/2
voet dik 1 1/2 steen dreling
of kleine so de besteders belieft aan
de beide
kanten gevoegt,
hierin de bepaalde deuren, als mede een
bedstede met kozijn
en
deurkes.
Ten sesden.
Agter agt peerdestallen met een muur onder
krebbe met krebbe kip-
schut en luiken stijlen latierbomen met
alles so het behoort en
onder vloere en een gote en met yserwerk na
genoegen.
Ten sevenden.
Een muur op het dorshuis van de eene stijl
aan de andere, beide
kanten gevoegt en boven en op de tilling
die balken die er ver-
eist worden,met een stijl en krabeel onder
de tille en so de Heer
besteder verkiest een stohok kafhok of
koornhok moet na zijn ge-
noegen gemaekt worden.
Ten agtsten.
In de reed ses reedsbinten opgesloten. Met
syn draaghout en so de
Heer nog een peerdestaltje in de reed
belieft te hebben staat aan
sijn keuse. Voorts alles met windschoren of
ankerpalen soveel no-
dig geoordeelt wort. Vorders alles wel te
beankeren en spiekeren
so goet als mogelijk is.
Dit bestek en zoo veel meer als de
eijgenaer of besteders zullen
goedvinden zoo van straten agter de schuur
en voor de schuur en
andere kleinigheden of dingen die men dan
van dienst zal oordee-
len, het maken van put en bak, het
houden van steijgerhout
tot
het metzelen nodig, en verder alles naar
genoegen te maken
zoo
van riolen naar de put leidende buithuis
met planken te overdek-
ken en alles verder zoo de besteders het
goedvinden.
Dit besteed om alles op het allerbeste te
maken voor de zumma van
dertienhondert guldens te betalen in 3
termijnen, het eerste op
primo july, het ander 8 weeken daer na, het
derde op Allerheili-
gen, zullende de aannemers verpligt weesen
de schuur onder dak te
maken en digt te weesen op 1 July, een week
onbegreepen, op ver-
beurte van een hondert guldens, en alles
opgemaakt te zijn op Al-
lerheiligen 1780 bij verbeurte insgelijks
van een hondert guldens
Dit bovenstaande bij mij Hendrik Luitjens
en Johannes Hessels
beide timmerlieden op de Goeredijk
aangenoomen voor de zumma bo-
vengenoemd, dezen 5 october 1779: Hendrik Luitjens
Johannes Hessels
BYLAGE I.
Famylje-relaasjes by boere-slachten:
Minne Alberts Saakje Minnes Jantje Rienks (gjin bern)
x Anne Kornelis x Sybren Jacobs
Pleats 15 yn Roersma
Eastrum
Rienk Minnes Minne Rienks
x Antje Dirks x Trijntje Alberts Douma
Pleats 4 yn
Nijewier
Albert Douwes (Douma)
Oldersma
Meindert Jelles Johannes Meinderts Rienk Minnes Douma
x Japikjen Eelkes x Jeike Douwes x Lysbeth Johannes
Beintemahûs Roersma
Douwe Kornelis Marten Aedsges Johannes J. Beintema
x Lysbeth Pytters x Lysbeth Douwes Beintemahûs
Beintemahûs Guozzepôle
Douwe J. Beintema
x
Trijntje Bijker
Douwe Sybrens Minne Douwes Ype Minnes Mellema
x Antje Minnes Douma x Grytje Y. Humalda Mellema,Douma en
Mellema Mellema, Douma Tadema
en Tadema
Lysbeth Y. Humalda
x Kornelis Botma
Botma
Jacob Ypes Ype Jacobs Humalda Jacob Ypes Humalda
x Lysbeth Reitses x Eelkjen Jans x Gertje Sakes
Humalda Lyts Humalda Jepma
Jepma Humalda
Renskje Jacobs
x Sybren Jans, soan
fan Jan Goslings
Unia
Antje Minnes Douma
(sjoch by Mellema)
Meindert Rienks Douma Rienk Meinderts Douma Meindert R. Douma
x Eelkje Minnes Mellema x Sijke Ids Idsinga Minne R. Douma
Lyts Humalda Douma Douwe R. Douma
Roersma ervje:
Mellema
Tadema
Sybren Meinderts
Douma Douma
x Aukje Klases
Lyts Humalda
Roersma
Elisabeth Meinderts
Douma
x Eelke Douwes
Meindersma
Unia
Jeike Douwes Beintema
x Geert Jans Siccama
De Grutte Tor
Johannes Douwes Beintema
De Vor
Folkert Kornelis Botma
Botma
De Wrot
Op it Fjild
Yn bygeand skema is besocht om oan te
jaan hoe't yn it
ferline (en faaks noch wol) gauris boeresoannen
trouden
mei boeredochters. Dat wie oan de iene kant
needsaak soe
men sizze kinne om't de frou fan de boer
it taforsjoch
hie op it meitsjen fan de tsiis en de bûter
op it bedriuw
(dan wie it handich om boeredochter te wêzen
om't men dan
al in
oplieding, by mem op de pleats, efter de rêch hie).
In twade reden wie dat it prinsipe
"jild trout jild" doe
tige wichtich wie. Men woe de pleats yn
hannen fan de fa-
mylje hâlde as de besittings noch wer útwreidzje. Soks
wie it bêste te ferwêzentlikjen as de
soan fan
de boer
troude mei de dochter fan in oare boer.
It skema kin it bêste lêzen wurde fanút
Jacob Ypes Humal-
da (links ûnder) omdat men dan fia de
pleatsen Jepma, Hu-
malda, Beintema en Roersma telâne komt by
de "trits" op
Tiltsjebuorren ûnder Eastrum: Douma, Tadema
en Mellema
(rjochts boppe op de twade bledside).
De pleatsen dy't yn dit skema ferwurke
binne:
Jepma -
Eanjum Beintemahûs -
Westergeast
Humalda -
Ie Guozzepôle - Eanjum
Lyts Humalda -
Ie Oldersma - Mitselwier
Unia -
Ie Roersma - Ie
Botma -
Moarre Grutte Tor - Ingwierrum
Mellema -
Eastrum De Vor - Ingwierrum
Douma -
Eastrum De Wrot - Moarre
Tadema -
Eastrum Op it Fjild - Moarre
BYLAGE J.
It ûntstean fan de ôfdieling "Eastdongeradiel-Skiermuontseach"
fan de Fryske Maatskippij fan Lânbou yn
1889 (boarne: Argyf fan
de ôfdieling).
Nei de oprjochting fan de Fryske
Maatskippij fan Lânbou yn 1852
hearde de krite om Dokkum hinne by de 4de ôfdieling.
Al hiel gau
die bliken dat yn dy ôfdieling tsjinstelde
belangen in rol spilen
mar pas yn 1885 namen leden út
Eastdongeradiel de foarstap om te
kommen ta it stiftsjen fan in ûnderôfdieling.
Dit wie nij foar de
Maatskippij fan Lânbou, mar krige letter in
bulte neifolging.
De oantekens fan dy earste gearkomste wurde
hjir ôfprinte:
Vergadering van den 24 februari 1885, 's
middags 3 uur.
Tegenwoordig de Heeren F.E. Botma,
E.F. Meindersma, A. Jensma,
L. Olivier, P.T. van der Herberg, Ids C.J.
van Eizenga, Willem B.
Terpstra, Jan Tj. Alberda, B. Wouda, F.
Alberda, D.E. Meindersma,
G.E. Botma, D. Miedema, P. Gorter, G.Y. van
der Veen, K.H. Douma,
R. Beetsma, M.G. Nammensma, H.D. Hartmans,
J. Feenstra, S. Mein-
dersma, Ids Wiersma en H.T. Elzenga - Zamen
23 personen.
De Heer F.E. Botma neemt het woord en zegt
ongeveer het volgende:
Mijne Heren! Het verheugt mij ruim een 20
tal personen hier
te
zien, om getuigenis te geven van hunne
belangstelling in de tot
standkoming in Oostdongeradeel eener
onderafdeeling van de 4e Af-
deeling der friesche maatschappij van
landbouw en veeteelt.
Ik waag't een kort inleidend woord in deze
bijeenkomst te spre-
ken. Ik doe dat in onze friesche taal,
omdat ik weet, dat wij al-
len, wanneer wij over onze landbouwzaken
spreken, gewoon zijn ons
van die taal te bedienen,en er niets voor
-wel iets tegen- pleit,
om hier met die gewoonte te breken.
De gelegenheid, om eene onderafdeeling
onzer landbouwafdeeling op
te rigten, is geopend. Daaraan is echter
eene openbaring van ver-
schillende zienswijzen voorafgegaan.Men was
er niet eenparig voor
onderafdeelingen, zoals wij er thans een
wenschen, in't leven ge-
roepen te zien. Dit lag trouwens ook voor
de hand. Immers in eene
afdeeling, als b.v. de 11de, bestaat de
behoefte aan onderafdee-
lingen niet, omdat in die geheele afdeeling
‚‚n gemeenschappelijk
belang vooropstaat, n.l. dat der veeteelt
en zuivelbereiding. In
onze 4e afdeeling is dit geheel anders.
Daar heeft men hier
de
landbouw, in een ander deel de veeteelt als
hoofdtak van bestaan,
en aldaar verdient dus het tot stand
komen van onderafdeelingen
aanbeveling, eerstens, om elkanders
soortgelijke belangen onder-
ling te kunnen bespreken, en ten anderen,
om door co”peratie, so-
liede en voordeelige inkoopen van
landbouwbenoodigdheden te kun-
nen doen, zooals zaden, meststoffen, springvee,
enz.
In de bestuursvergadering der 4e afdeeling
werd het dan ook met
eene aanzienlijke meerderheid goedgekeurd,
om als beginsel vast
te stellen, dat er onderafdeelingen in eene
afdeeling der frie-
sche maatschappij van landbouw kunnen
worden opgerigt.
Door mij en mijn medebestuurslid, de Heer
E.F. Meindersma, werd
daarop bepaald, het tot stand komen
eener zoodanige onderafdee-
ling in Oostdongeradeel te bevorderen en
daarvoor hebben wij ook
de tegenwoordige bijeenkomst uitgeschreven.
Het lag aanvankelijk in mijn voornemen, om
het doel dier bijeen-
komst en 't belang der zaak in een
courantartikel uiteen te zet-
ten, en dan tot eene getrouwe opkomst ter
vergadering op te wek-
ken. Ik ben verhinderd geworden aan dat
voornemen uitvoering te
geven. D rom wierd alleen eene
advertentie geplaatst en was ik
zoo vrij,'t vorenstaand onder Uwe aandacht
te brengen.
Ik eindig met voor te stellen, zich als
onderafdeeling geconsti-
tueerd te verklaren; eene voorloopig
bestuur te benoemen; dit be-
stuur het ontwerpen van een huishoudelijk
reglement op te dragen
en in een volgende vergadering tot de
behandeling en vaststelling
van dat reglement over te gaan.
Dit voorstel wordt eenparig aangenomen.
Hierop wordt tot de keus van een voorloopig
bestuur overgegaan en
worden tot leden daarvan benoemd de Heeren
F.E. Botma te Metsla-
wier, E.F. Meindersma te Ee, G.Y. van der
Veen te Metslawier,
P.T. van der Herberg te Anjum en Jan Tj.
Alberda te Engwierum, de
drie eersten bij 1e, de 4e bij 2e vrije
stemming en de
laatste
bij herstemming met den Heer S. Meindersma
te Niawier.
Door al de gekozenen wordt de benoeming
aangenomen, en vervolgens
wordt door de vergadering aangewezen tot
tijdelijk voorzitter de
Heer F.E. Botma en tot tijdelijk secretaris de Heer G.Y. van der
Veen.
As de nije ûnderôfdieling trije jier
bestiet, wurde der priemmen
yn it wurk set om alhiel selsstannich te
wurden. Op in gearkomste
yn maaie 1889 wurdt meidield dat it
Haadbestjoer tastimming jûn
hat om in eigen ôfdieling te foarmjen en op
7 oktober 1889 fynt
de earste gearkomste plak fan de ôfdieling: "Eastdongeradiel en
Skiermuontseach".
Sûnt dy tiid ha as foarsitter en
skriuwer/ponghâlder fungearre:
Foarsitter: Skriuwer:
1889
F.E. Botma 1889 G.Y. van der Veen
1897
G.E. Botma 1901 J. van Loon
1899
J. Tj. Alberda 1920 E.J. Beintema
1910
P.J. Botma 1920 S. Bosch
1922
T.P. van der Herberg 1921 O. Betzema
1926
J.R. Boersma 1929 L. Jaarsma
1928
W.J. Stuursma
1941-1945 Twadde Wrâldkriich
1946
B.W. Terpstra 1946 H. Huizenga
1946
W.J. Stuursma 1959 M.J. Boersma
1947
J. Tj. Alberda 1964 A.L. Hiddema
1967
Tj.A. Oosterhof 1971 H. Sterk
1975
W.H. Bakker 1983 J.F. Botma
1979
D. Anema 1986 P. Jensma
1989
A.Tj. Oosterhof
Underskriften by
de foto's en argyfstikken:
6a. Doe't hynders it swiere wurk noch
diene.
11a. Adson foar de brân. Op de foargrûn in
troch Van der Zee
ûntwikkele ierdappelras (Colmo).
12a. Speciekohier fan 1760. Pytter Hendriks
widdo buorket
op Ida van Tiara State.
14a. Wat yn 1849 noch op it stee fan it
kleaster Sion seach.
15a. Tadema Sate yn 1942, mei de yn 1838
boude foarein.
18b. It kranteferslach fan de brân
(Dockumer Courant 8-10-1963).
20a. Op perseel B 60 is letter de pleats
fan Dam boud.
(Koll. Meindersma)
21a. Koaiker Anne Castelein by de koaimûne,
1941.
21b. Detail koaipleats (mei in stookhutte
en noch dakpannen
op de skuorre) yn de tritiger jierren.
22a. De pleats oan de Tibsterwei yn 1965
(foar de brân).
24a. De Vlugt yn 1934.
28a. Bledside út it oantekenboekje fan
Tjalling Jans Al-
berda, boer op pleats nr. 24.
29a. Molktank en "Melkweg" namen
it plak yn fan molkbus
en molkfarder (foto fan foar 1928).
30a. Jan Grijpstra (pleats nr. 22) hat noch
lang it hynder
foar de meanmasine brûkt.
36a. Reëelkohier 1753. It Heechhiem krijt
39 pm lân fan
pleats 2.
40a. It kleaster Weert spile in grutte rol
yn Ingwierrum.
(Orizjineel yn Frysk Museum)
41a. Loftfoto nei de ferbou fan 1971.
44a. Ut it oantekenboekje (1889) fan
Tjalling Jans Alberda, nei
1902 boer op Lyts Eernsma (pleats nr.
45).
45a. Pybe Meckema en Pybe Ernsma (deselde
persoan) yn it
Benefisiaalboek fan 1542.
50a. Op den Velde yn it Floreenkohier fan
1700.
Op in aparte bledside:
52a. Ut it rekkenboekje fan Marinus van
Heloma.
LITERATUER:
A. Algra - De historie gaat door het eigen
dorp, 6 dln
1955-1960
A.J. Andreae - Oudheidkundige aantekeningen NOF, met
mede-
werking van A.S.
Tuinman, 1898-1900
H.M. van den Berg - Monumenten van
Geschiedenis en Kunst,
De Dongeradelen, 1983
Kr. Boelens -
Nes, in doarp yn de Dongeradielen, 1950
W. Eekhoff - Nieuwe Atlas van de Provincie
Friesland, 1955
J.A. Faber - Drie eeuwen Friesland, 2 dln, 1974
M. de Haan Hettema- Stamboek van den
Frieschen Adel, 1846
H. Halbertsma - De
slotpoort van Ropta State te Metslawier in
Friesland, 1963
H. Heeringa-Seepma- By ús yn Eastrum, 1982
H. Iedema - Van Anigheim tot Anjum, 1977
G. Jongeling - Metslawier van toen, 1982
J. van Leeuwen - Beneficiaalboeken van Friesland 1542,
1850
P. Nieuwland e.a. - Quotisatiecohieren,
deel 5, 1985
P. Nieuwland e.a. - Repertorium van
Familienamen 1811, dl 5, 1980
H. Notenbomer e.a.- Morra 750 jaar, 1980
J. Reitsma
- Register van Geestelijke
Opkomsten van Ooster-
go, 1888
B. Schotanus … Sterringa - Uitbeelding der
heerlijkheit Fries-
lands, 1718
G.F. Schwartzenberg thoe Hohenlansberg -
Groot Placaat- en Char-
terboek van Vriesland,
6 dln, 1768-1795
P. Sipma - Oudfriesche oorkonden, 4 dln.
1927-1977
Sj. Sipma - Op'e sneup troch de Dongeradielen
Sj. Sipma - Ingwierrum troch de tiden hinne,
1981
J.J. Spahr van der Hoek - Geschiedenis van
de Friese Landbouw, 1952
I. Telting - Register van aanbreng van 1511, 1879
A.M. Wybenga - Ropta, syn mounle, syn skiednis, 1937
G.A. Wumkes - Stads- en Dorpskroniek van Friesland,
1930
RIEPLACHTE ARGIVEN
EN KOLLEKSJES:
Berchplak Streekarchivariaat Noard East
Fryslân te Dokkum:
Argyf gemeente Eastdongeradiel:
Floreenkohieren, Reëelko-
hieren, Speciekohieren, Kadastrale lêgers, Befol-
kingsregisters
Argyf Weeshûs Dokkum
Kolleksje Meindersma
Dockumer Courant
Gemeente-argyf Ljouwert:
Argyf Old Burger Weeshuis Leeuwarden
Ryksargyf te Ljouwert:
Argiven fan it Hof en fan de
gerjochten fan de gritenijen:
Registers van keapbrieven,
Proklamaasjeboeken, Wees-
boeken, Recesboeken, Notariële argiven, it Hof fan
Fryslân
Kleasterargiven fan Sion, Klaarkamp,
Weert en de Abdij fan
Dokkum (ek út it argyf fan de
Steaten fan 1580-1795)
Hûs- en Famylje-argiven fan:
Van Eysinga-Vegelin van
Claerbergen
Andringa de Kempenaer
Van Heloma
Fontein-Beyma
Argyf fan de Diakonije fan de
Herfoarme Gemeente Frjentsjer